ඉදිරියට යන වෙසක්...

සිංහල අවුරුද්ද ලෙස සමරන මේෂ සංක්‍රාන්තිය දැන් සමරන්නේ අප්‍රේල් 13 හෝ 14 වැනි දිනකය. එමෙන්ම, ලංකාවේ දැන් වෙසක් පසළොස්වක සමරන්නේ සිංහල අවුරුද්ද පසුවී දින 15-45 අතර කාලයකදීය. එනම්, දළ වශයෙන් අප්‍රේල් 28-මැයි 28 අතර දිනකදීය. එහෙත්, මේෂ සංක්‍රාන්තිය හා වෙසක් පෝය සියවස් ගණනකට පෙර යෙදුනේ මේ දින වලම නොවේ.

පෙර ලිපියක විස්තර කර ඇති පරිදි රාශියක් යනු පොළොවට පෙනෙන අහසේ අංශක 360 කොටස් 12කට බෙදූ විට ලැබෙන එක් කොටසකි. මේෂ සංක්‍රාන්තිය යනු මේ කොටස් වලින් දෙකක් වන මීන රාශිය හා මේෂ රාශිය වෙන් කරන මනඃකල්පිත රේඛාව හරහා ඉර ගමන් කිරීමයි. මේෂ රාශිය හා මීන රාශිය වෙන්වන තැන කිසිදු ස්වභාවික වෙනසක් නැති නිසා මෙවැනි මනඃකල්පිත රේඛාවක් අහසේ ඕනෑම තැනක ඇඳගන්නට පුළුවන. එසේනම්, මේ රේඛාව වෙනත් තැනකින් නොඇඳ මෙතැනම ඇන්දේ ඇයි?

මෙයට හේතුව දැනගැනීම සඳහා මේෂ සංක්‍රාන්තියනම් වූ සංකල්පය අර්ථදැක්වීමේ ඉතිහාසය විමසන්නට සිදුවේ. ලංකාවේ භාවිතා කෙරෙන ඉන්දියානු ජ්‍යෝතිෂය අනුව මකර සංක්‍රාන්තියෙන් සූර්යයා උත්තරායනය අරඹන අතර කටක සංක්‍රාන්තියෙන් දක්ෂිණායානය අරඹයි. ඒ අනුව, මකර සංක්‍රාන්තිය ශිශිර සූර්ය නිවෘත්තිය සමඟ හා කටක සංක්‍රාන්තිය ගිම්හාන සූර්ය නිවෘත්තිය සමඟ සමපාත විය යුතුය. මේ දෙක මැද සිදුවන මේෂ සංක්‍රාන්තිය වසන්ත විෂුවය සමඟ සමපාත විය යුතුය.

එහෙත්, අප දන්නා පරිදි මේ 'විය යුතු දෙය' හා ඇත්තටම සිදුවන දෙය අතර දින 25ක පමණ පරතරයක් තිබෙනවා පමණක් නොව ඒ පරතරය වසරින් වසර පුළුල් වේ. මෙයට හේතුව සූර්ය නිවෘත්ති හෝ විෂුව දෙකක් අතර කාලය වන නිවර්තන වසර මේෂ සංක්‍රාන්ති දෙකක් අතර කාලය වන නක්ෂත්‍ර වසරකට වඩා මිනිත්තු 20කින් පමණ කෙටි වීමයි. සියවස් ගණනකට පෙර එක්තරා වසරකදී මේෂ සංක්‍රාන්තියත් වසන්ත විෂුවයත් එකම අවස්ථාවේ සිදුවූ අතර ඊට පෙර වසන්ත විෂුවය සිදුවුනේ මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවීමටද පෙරය.

නිවර්තන වසරක සාමාන්‍ය දිග දින 365ක් පැය 5ක් මිනිත්තු 48ක් හා තත්පර 46කි. නක්ෂත්‍ර වසරක් නිවර්තන වසරකට වඩා විනාඩි 20කුත් තත්පර 24ක් පමණ දිගින් වැඩි අතර දින 365ක් පැය 12ක් මිනිත්තු 9ක් හා තත්පර 9.76කි. මේ අනුව, අපට පසු ගණනය කිරීමෙන් මේෂ සංක්‍රාන්තිය හා වසන්ත විෂුවය එකවර සිදුවුණු වසර හොයාගන්නට පුළුවන.

කෙසේවුවද, සූර්ය සිද්ධාන්තය ඇතුළු පැරණි ජ්‍යෝතිෂ ග්‍රන්ථ සම්පාදනය කළ විද්වතුන් දැනසිටි නක්ෂත්‍ර වර්ෂයක දිග අද අප දන්නා තරමටම නිරවද්‍ය වූයේ නැත. මේ ග්‍රන්ථ අතරින් දැනට ඉතිරිව ඇති පැරණිම ග්‍රන්ථය වන සූර්ය සිද්ධාන්තයට අනුව, නක්ෂත්‍ර වසරක් නිවර්තන වසරකට වඩා විනාඩි 23කුත් තත්පර 51ක් පමණ දිගින් වැඩි අතර දින 365ක් පැය 6ක් මිනිත්තු 12ක් හා තත්පර 36.56කි. අනෙක් ග්‍රන්ථ වල සඳහන් කාලයද මේ කාලයට ආසන්නය. පසුගිය කාලය මුළුල්ලේ මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවන අවස්ථාව ගණනය කිරීම සඳහා යොදාගෙන ඇත්තේ මේ කාලය මිස දැන් අප දන්නා නිවැරදිම කාලය නොවන නිසා පසු ගණනය කිරීමක් සඳහා යොදාගත යුත්තේ නක්ෂත්‍ර වසරක මේ දිගයි.

මේ වසරේ ලංකාවේ වේලාවෙන් මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවුණේ අප්‍රේල් 14 අලුයම 2:04ටය. වසන්ත විෂුවය සිදුවුනේ මාර්තු 20 පස්වරු 3:58ටය. මේ අනුව, පරතරය දින 24ක් පැය 10ක් හා මිනිත්තු 6කි. මේ පරතරය ඇති වීමට යන කාලය ගණනය කළ විට පෙනී යන පරිදි වසර 1474කට පමණ පෙර, එනම් ක්‍රිස්තු වර්ෂ 543දී පමණ මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවී ඇත්තේ වසන්ත විෂුවය සිදුවන අවස්ථාවේදීමය.

ඊළඟ ප්‍රශ්නය එම වසරේදී වසන්ත විෂුවය සිදුවූ දිනය සොයා ගැනීමයි. ග්‍රෙගෝරියන් වසරක දිග හෝ ජුලියන් වසරක දිග නිවර්තන වසරකට හරියටම සමාන නොවන නිසා නිවර්තන වසරක සැබෑ දිග සමඟ ග්‍රෙගෝරියන් හා ජුලියන් වසර වල දිග ගලපමින් මේ දිනය සොයාගන්නට සිදුවේ. එය කළ විට පෙනෙන පරිදි  ක්‍රිස්තු වර්ෂ 543 මාර්තු 19 ආසන්න දිනක මේෂ සංක්‍රාන්තිය මෙන්ම වසන්ත විෂුවයද එකවර සිදු වී තිබේ. පසු ගණනය කර ක්‍රිස්තු වර්ෂ 543 කියා කීවත් මේ වන විට ඩයනීසියස් එක්සීජියස් විසින් මුල් වරට ක්‍රිස්තු වර්ෂ නම් වූ සංකල්පය හඳුන්වාදී වසර 18ක් ගතවී තිබුනා පමණි. ඒ වන විට ක්‍රිස්තු වර්ෂ දැන් මෙන් ප්‍රචලිත වී තිබුණේ නැත.

ඒ කාලයේදී භාවිතා වුනු ජුලියන් දිනදර්ශනයේ වසරක සාමාන්‍ය දිග දින 365කුත් පැය 6කි. ඒ නිසා එම වසරේ සිට වසරකට මිනිත්තු 12ක් හා තත්පර 36.56 බැගින් මේෂ සංක්‍රාන්තිය සිදුවන වෙලාව ඉදිරියට ගියේය. 1582දී ග්‍රෙගෝරියන් දින දර්ශනය හඳුන්වා දුන්නත් බ්‍රිතාන්‍යය හා බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත ජුලියන් දින දර්ශනය අත හැරියේ 1752දීය. ඒ වන විට වසර 1209ක් තිස්සේ වසරකට මිනිත්තු 12ක් හා තත්පර 36.56 බැගින් (ජුලියන් දින දර්ශනයට සාපේක්ෂව) දින 6ක් පමණ ඉදිරියට පැමිණි මේෂ සංක්‍රාන්තිය මාර්තු 29 ආසන්න දිනක සිදුවිය. මේ දිනය රොබර්ට් නොක්ස්ගේ හා ක්වේරෝස් පියතුමාගේ වාර්තා සමඟ සැසඳේ.

බ්‍රිතාන්‍යය විසින් 1752දී ග්‍රෙගෝරියන් දින දර්ශනය භාවිතා කිරීම නීත්‍යානුකූලව ආරම්භ කරමින් පණතක් හඳුන්වා දෙන්නට පෙර ලංකාවේ සිංහල අවුරුද්ද ඇරඹුණේ මාර්තු 29 ආසන්න දිනයකිනි. එමෙන්ම, 1751 දක්වා බ්‍රිතාන්‍යයේ (ස්කොට්ලන්තයේ හැර) අවුරුද්ද ඇරඹුණේද ජනවාරියේදී නොව මාර්තු 26 දිනයි. නව පණත හඳුන්වාදීමත් සමඟ නීත්‍යානුකූලව වසරේ ආරම්භය ජනවාරි පළමුවනදා වූවා පමණක් නොව දින 11ක් කැලැන්ඩරයෙන් ඉවත් කෙරිණි. මේ අනුව, 1751 මාර්තු 29 සිට 1752 මාර්තු 29 දක්වා තිබුණේ දින 355ක් පමණි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1752 සිංහල අවුරුද්ද අප්‍රේල් 9 දක්වා කල් ගියේය. එයට අනුරූපව වෙසක් පෝය ඇතුළු අනෙකුත් පෝය දිනද කල් ගියේය. ලංකාව බ්‍රිතාන්‍යය සමඟ උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කරන කාලයේ පැවතුණේ මෙවැනි තත්ත්වයකි.

ග්‍රෙගෝරියන් අවුරුද්දද නිවර්තන අවුරුද්දට වඩා මිනිත්තුවකට ආසන්න කාලයක් (තත්පර 58ක් පමණ) කෙටි වුවත්, ජුලියන් අවුරුද්දකට වඩා මිනිත්තු 10කුත් තත්පර 48ක් දිගින් වැඩි නිසා 1752 වසරේ සිට සිංහල අවුරුද්ද ජුලියන් අවුරුද්ද පැවති සමයේදී සිදුවූවාට වඩා දෙගුණයක පමණ වේගයෙන්, වසරකට මිනිත්තු 23.4ක් පමණ කාලයකින් ඉදිරියට යයි. ඒ නිසා මේ වන විට සිංහල අවුරුදු දිනය අප්‍රේල් 14 ආසන්න දිනයකට තල්ලු වී ඇති අතර එයට සමගාමීව වෙසක් මාසය ඇතුළු සිංහල චන්ද්‍ර මාසද වසරින් වසර ඉදිරියට තල්ලු වෙයි. ඉදිරියේදීද, සූර්ය සිද්ධාන්තය අනුව සිංහල අවුරුද්ද ගණනය කළහොත් වසර 61කට පමණ වරක් සිංහල අවුරුද්ද හා සිංහල චන්ද්‍රමාස දවසකින් ඉදිරියට තල්ලු වනු ඇත. ඒ වෙනුවට, අප දැනට දන්නා නක්ෂත්‍ර වසරක නිවැරදිම දිග යොදාගත්තේ වුවද, වසර 71කට පමණ වරක් සිංහල අවුරුද්ද හා සිංහල චන්ද්‍රමාස දවසකින් ඉදිරියට තල්ලු වනු ඇත.

 (Image: http://www.decorbold.net/33770794/karekena-kudu-wesak-srilanka-vesak-kudu-atapattama-vesak.html)