ආර්ථිකය 4.9%කින් වර්ධනය වෙයි!

මෙම (2025) වසරේ දෙවන කාර්තුව තුළ ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකය 4.9%ක වර්ධනයක් පෙන්නුම් කර තිබෙනවා. මෙය පළමු කාර්තුවේ වර්ධන වේගය වූ 4.8% සුළු වශයෙන් ඉක්මවන්නක්. මේ අනුව පෙනී යන්නේ මෙම වසර තුළද ඉලක්කගත 3.1% වර්ධන වේගය බෙහෙවින්ම ඉක්මවා යන 5%කට ආසන්න වූ ආර්ථික වර්ධන වේගයක් පිළිබඳව බලාපොරොත්තු තැබිය හැකි බවයි. 

කෘෂිකාර්මික, කර්මාන්ත හා සේවා අංශ පිළිවෙලින් 2.0%, 5.8% හා 3.9%කින් වර්ධනය වී තිබෙනවා. එහෙත්, දෙවන කාර්තුවේ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් තවමත් පවතින්නේ 2018දී පැවති මට්ටමට වඩා 7.6%ක් පහළින්. 2018 මට්ටමට නැවත යා හැකි වනු ඇත්තේ 2027 දෙවන කාර්තුවේදීයි. මෙම ප්‍රකෘතිමත් වීමේ අවදියේදී (recovery phase) ඉහළ ආර්ථික වර්ධනයක් ලබා ගැනීමේ වැඩි හැකියාවක් තිබෙනවා. වඩා අසීරු වනුයේ ඉන් පසුව ආර්ථිකය සැබවින්ම ප්‍රසාරණය කිරීමයි.

කෙසේ වුවද, සාර්ව ආර්ථික වැඩ සටහනේ ඉලක්කය වූ 3.1% ඉක්මවන වර්ධනයක් කියන්නේ යහපත් තත්ත්වයක්. එවැනි වැඩි වර්ධන වේගයක් පවත්වා ගැනීම මගින් රජයේ ණය බර වඩා ඉක්මණින් අඩු කර ගැනීමේ හැකියාවක් තිබෙනවා. වඩා වැඩි ප්‍රාථමික අතිරික්තයක් පවත්වා ගත හැකිනම් එය මේ සඳහා තව දුරටත් දායක වෙනවා.

වාහන ආනයන, විදේශ අංශය හා ණය බර

මහ බැංකුවේ සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව, මෙම (2025) වසරේ පෙබරවාරි මාසයේදී වාහන ආනයනය සඳහා නැවත අවසර ලැබීමෙන් පසුව, වාහන ආනයනය වෙනුවෙන් විදේශ විණිමය වැය වී තිබෙන්නේ පහත ආකාරයෙනුයි.

ජනවාරි සිට මාර්තු දක්වා - ඩොලර් මිලියන 60

අප්‍රේල් - ඩොලර් මිලියන 134

මැයි - ඩොලර් මිලියන 118

ජූනි - ඩොලර් මිලියන 163

ජූලි - ඩොලර් මිලියන 193

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 668

ඉහත සඳහන් ඩොලර් මිලියන 668ක මුදලින් ඩොලර් මිලියන 506ක් පුද්ගලික පාවිච්චිය සඳහා වන වාහන ආනයනය වෙනුවෙන් වැය වී ඇති අතර ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 162 වාණිජ කටයුතු සඳහා යොදා ගන්නා වාහන වෙනුවෙන් වැය වී තිබෙනවා. 

මෙම සංඛ්‍යාලේඛණ වල තිබෙන්නේ වාහන මිල දී ගැනීම සඳහා ගෙවූ මුදල් ප්‍රමාණයයි. මිල දී ගන්නා වාහන රටට රැගෙන ඒම සඳහා ප්‍රවාහන ගාස්තු හා රක්ෂණ ගාස්තුද ගෙවන්නට සිදු වෙනවා. මෙම සේවාවන් ලබා ගන්නේ විදේශික සමාගම් වලින්නම්, අදාළ වියදම් සටහන් වන්නේ සේවා ආනයන යටතේයි. ඒ නිසා, වාහන ආනයනය සඳහා වැය වී තිබෙන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය ඉහත ගණනට වඩා තරමක් වැඩියි. 

මාධ්‍ය වාර්තා අනුව, පසුගිය සැප්තැම්බර් 9 දින වන විට රේගුවෙන් නිදහස් කරගෙන ඇති වාහන 154,537ක මිල දී ගැනීමේ පිරිවැය, නැව් ගාස්තු හා රක්ෂණ ගාස්තු වල එකතුව (CIF අගය) ඩොලර් මිලියන 911ක් වන අතර රේගුව විසින් එම ආනයන වලින් රුපියල් බිලියන 429ක බදු ප්‍රමාණයක් අය කරගෙන තිබෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් බදු අය කරන්නේ මෙම CIF අගය මතයි.

තව දුරටත් වාර්තා වී ඇති පරිදි, සැප්තැම්බර් 3 දින වන විට, වාහන 220,026ක් ආනයනය කිරීම සඳහා ඩොලර් මිලියන 1,491ක ණයවර ලිපි විවෘත කර තිබෙනවා. මෙයින් ඉතිරි වාහන ප්‍රමාණය වසරේ අවසන් මාස හතර තුළ රටට පැමිණීම සහ රේගුවෙන් නිදහස් කර ගැනීම සිදු වනු ඇතැයි සිතිය හැකි බැවින් වසරේ වාහන ආනයන වියදම, රක්ෂණ ගාස්තු හා නැව් ගාස්තුද ඇතුළත්ව, ඩොලර් බිලියන 1.5 ඉක්මවිය හැකි බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. එමෙන්ම මෙමගින් රජයට ලැබෙන බදු ආදායම රුපියල් බිලියන 650 ඉක්මවිය හැකියි. 

වාහන ආනයන සඳහා නැවත අවස්ථාව ලබා දීම මගින් රජය ඉලක්ක කළේ රුපියල් බිලියන 450ක පමණ බදු ආදායමක් එකතු කර ගැනීමටයි. මේ අනුව මෙන්ම මහ බැංකු අධිපතිවරයා විසින් සිදු කර තිබුණු ප්‍රකාශ අනුවද පෙනී ගියේ ඩොලර් බිලියනයක පමණ වාහන ආනයන ප්‍රමාණයක් ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් විසින් අපේක්ෂා කළ බවයි. දැන් පෙනී යන පරිදි, වාහන ආනයන ප්‍රමාණය 50%කින් පමණ ඉහත ඇස්තමේන්තු ඉක්මවා යාමේ ඉඩක් පෙනෙන්නට තිබෙනවා. 

ඉහත තත්ත්වය සාර්ව ආර්ථික තුලනය කෙරෙහි අංශ දෙකකින් බලපෑම් කරනවා. පළමුවැන්න, අපේක්ෂිත බදු ආදායම රුපියල් බිලියන 200කින් පමණ ඉහළ යාමයි. මෙය ප්‍රාථමික අතිරික්තය ඉහළ දමන අතර සමස්ත අයවැය හිඟය පහත හෙළනවා. දෙවැන්න ආනයන වියදම් ඩොලර් මිලියන 500කින් පමණ ඉහළ යාමයි. එමගින් ජංගම ගිණුමේ අපේක්ෂිත අතිරික්තය එපමණකින් පහත හෙලන අතර සංචිත වැඩි කර ගැනීමේ හැකියාවද සීමා කරනවා. මීට අමතරව ඉහළ යන වාහන ආනයන හේතුවෙන් ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි ධනාත්මක බලපෑමක් සිදු වනවා. 

වාහන ආනයන නැවත විවෘත කෙරෙද්දී ඒ කෙරෙහි දෙආකාරයක විවේචන එල්ල වුනා. ආරක්ෂණවාදීන් විසින් මෙය දුටුවේ විදේශ අංශය නැවත අවදානමේ හෙළීමක් ලෙසයි. අනෙක් අන්තයෙහි සිටි ඇතැමුන් විසින් තර්ක කළේ ඩොලරයක මිල විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබීම, බදු අනුපාතික ඉතා ඉහළ මට්ටමක තිබීම සහ රටේ ආර්ථිකය හැකිළී තිබීම යන තත්ත්වයන් තුළ වාහන ආනයන වලට ඉඩ දුන්නද අපේක්ෂිත පරිදි වාහන ආනයන සිදු නොවනු ඇති බවයි. ඒ නිසාම, රාජ්‍ය ආදායම් ඉලක්ක වලටද යා නොහැකි වනු ඇති බවයි.

විවිධ පුද්ගලයින්ට මතවාදී ලෙස විවිධ තර්ක ගෙන හැර දැක්විය හැකි වුවත්, ප්‍රායෝගිකව ඕනෑම ප්‍රතිපත්ති තීරණයක දෙපැත්තක් තිබෙනවා. එම දෙපැත්තම සලකා බලමින් ප්‍රශස්ත තුලනයක් පවත්වා ගැනීම ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයෙකුගේ කාර්ය භාරයයි. මෙහිදී යම් අවදානමක් ගන්නට සිදු වෙනවා.

සැලකිය යුතු කාලයක් වාහන ආනයන සඳහා ඉඩ නොදී තිබීම, ආර්ථිකයේ පසුබෑම හා ඩොලරයක මිල විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබීම සිදුව ඇති පසුබිමක වාහන නැවත ආනයනය කිරීම සඳහා ඉඩ දීමෙන් පසුව එයට වෙළඳපොළ දක්වන ප්‍රතිචාරය කලින් පුරෝකථනය කිරීම අසීරු කාර්යයක්. එහෙත්, මේ හා අදාළ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින්ගේ තක්සේරුව සෑහෙන තරම් නිවැරදි බව මේ වන විට පැහැදිලිව පෙනෙනවා. එමෙන්ම, අවශ්‍ය අයෙකුට මේ හා අදාළව අපගේ පුරෝකථන දෙසද පසු විපරමක් කළ හැකියි. 

වාහන ආනයන අපේක්ෂා කළ මට්ටම ඉක්මවා ඉහළ ගොස් තිබීම තුළ වර්ෂවාසන විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය කලින් ඇස්තමේන්තු කළ මට්ටමටම වැඩි නොවෙන්න පුළුවන්. එහෙත්, රාජ්‍ය අයවැය තුලනයෙහි සාධනීය වෙනස සහ අපේක්ෂිත ආර්ථික වර්ධනය ඉහළ යාම හේතුවෙන් එමගින් ඉහළ යන අවදානම නිශේධනය කෙරෙනවා. 

ජූලි මාසය දක්වා කාලය තුළ විදේශ අංශය තුලනය වී තිබෙන්නේ පහත පරිදියි.

විදේශ විණිමය ලැබීම්:

අපනයන ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 7,794

සේවා ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 4,228

ප්‍රාථමික ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 422

ද්වීතියික ආදායම් (ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ) - ඩොලර් මිලියන 4,439

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 16,883

විදේශ විණිමය ගෙවීම්:

වාහන ආනයන වියදම් - ඩොලර් මිලියන 668

අනෙකුත් ආනයන වියදම් - ඩොලර් මිලියන 10,976

සේවා වියදම් - ඩොලර් මිලියන 1,852

ප්‍රාථමික වියදම් - ඩොලර් මිලියන 1,565

ද්වීතියික වියදම් - ඩොලර් මිලියන 82

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 15,143

ඉතිරිය = ජංගම ගිණුමේ ශේෂය = ඩොලර් මිලියන 1,740

කෙටියෙන් කිවුවොත්, ඇස්තමේන්තු ඉක්මවා ඉහළ ගොස් ඇති වාහන ආනයන වලින් පසුවද, ඉපැයූ ඩොලර් වලින් ඩොලර් මිලියන 1,740ක් රටේ ඉතිරි වී තිබෙනවා. එහෙමනම්, මේ ඩොලර් ප්‍රමාණයට සිදු වුනේ කුමක්ද?

මෙම අතිරික්තයෙන් ඩොලර් මිලියන 1,096.1ක් මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගෙන තිබෙනවා. ඇත්ත වශයෙන්ම එම මිල දී ගැනීම් වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් සිදුව තිබෙන්නේ වාහන ආනයන සඳහා ඉඩ දීමෙන් පසුවයි.

ජනවාරි - ඩොලර් මිලියන 12.3

පෙබරවාරි - ඩොලර් මිලියන 70.3

මාර්තු - ඩොලර් මිලියන 401.9

අප්‍රේල් - ඩොලර් මිලියන 160.8

මැයි - ඩොලර් මිලියන 256.8

ජූනි - ඩොලර් මිලියන 112.2

ජූලි - ඩොලර් මිලියන 81.8

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 1,096.1

එසේනම්, විදේශ සංචිත එපමණකින් වැඩි නොවූයේ ඇයි? 

මෙම මාස හතක කාලය තුළ මහ බැංකුවේ විදේශ සංචිත ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 25කින් පමණයි. එසේනම්, ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 1,071ට සිදු වුනේ කුමක්ද?

මහ බැංකුවේ දළ විදේශ සංචිත වල වෙනසක් ඇත්තේම නැති තරම් වුවත්, ශුද්ධ විදේශ සංචිත රුපියල් බිලියන 219කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඩොලරයක් රුපියල් 300 සේ සැලකුවොත්, මෙය ඩොලර් මිලියන 731ක පමණ මුදලක්. ඒ අනුව පෙනෙන්නේ මහ බැංකුව විසින් මිල දී ගත් විදේශ විණිමය වලින් වැඩි කොටසක් මහ බැංකුවේම විදේශ ණය ආපසු ගෙවීම වෙනුවෙන් වැය කර ඇති බවයි. ඉතිරි ප්‍රමාණය රජයේ විදේශ ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා රජයට විකිණුවා විය හැකියි.

ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයෙන් මහ බැංකුව විසින් මිල දී ගෙන නොමැති ඩොලර් මිලියන 644ක පමණ මුදලට සිදු වුනේ කුමක්ද?

ඉහත මාස හතක කාලය තුළ සමස්තයක් ලෙස බැංකු පද්ධතියේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් රුපියල් බිලියන 305කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඩොලරයක් රුපියල් 300 සේ සැලකුවොත්, මෙය ඩොලර් මිලියන 1,018ක පමණ මුදලක්. ඒ අනුව, මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් වැඩිවීම අඩු කළ විට, වාණිජ බැංකු වල ශුද්ධ විදේශ වත්කම් වලද වැඩිවීමක් සිදු වී තිබෙනවා. මෙම වැඩිවීම ඩොලර් මිලියන 300කට ආසන්නයි. මේ සියල්ල සිදු වන්නේ වාහන ආනයන සිදු වෙද්දී. 

ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තය යන්නෙන් අදහස් වන්නේ මුළු රටේම විදේශ විණිමය ලැබීම් අතිරික්තය. එයට ඇතුළත් වන්නේ රජයේ, මහ බැංකුවේ හෝ වාණිජ බැංකු වල විණිමය ලැබීම් පමණක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 350කට ආසන්න මුදල අනෙකුත් සමාගම් වල හා පුද්ගලයින්ගේ විදේශ වත්කම් වලට එකතු වී තිබිය යුතුයි. එසේ නැත්නම් ඔවුන්ගේ විදේශ ණය පියැවීම පිණිස වැය කර තිබිය යුතුයි.

වාහන ආනයන ඉලක්ක ඉක්මවා වැඩි වී තිබියදීද විදේශ අංශය ශක්තිමත්ව පවතින බව පැහැදිලියි. ඒ නිසා, දළ නිල සංචිත වැඩි නොවී ස්ථාවර මට්ටමක පැවතීම ඒ තරම් කණස්සල්ලට කාරණයක් නෙමෙයි. එමෙන්ම, වාහන ආනයන මේ තරමටම සිදු වීම කාලයක් වාහන ආනයන වලට ඉඩ නොලැබීම නිසා ඇති වී තිබෙන තාවකාලික සංක්‍රාන්ති තත්ත්වයක්. මෙම ඉල්ලුම ක්‍රමයෙන් පහත වැටීමට නියමිතයි. ඒ නිසාම, රජයේ බදු ආදායම් අතිරික්තයද දිගටම එලෙසම පවතින තත්ත්වයක් නෙමෙයි. 

කෙසේ වුවද, දැනට රජයේ බදු ආදායම් අතිරික්තයක් තිබෙනවා. රේගුවට ලබා දී තිබෙන වාර්ෂික බදු ආදායම් ඉලක්කය රුපියල් බිලියන 2,115ක් ලෙස සඳහන්ව ඇති අතර, සැප්තැම්බර් 9 දින වන විටත් රේගුව විසින් රුපියල් බිලියන 1,546ක බදු ප්‍රමාණයක් එකතු කරගෙන තිබෙනවා. 

ජූලි මාසයෙන් අවසන් වූ වසරේ පළමු මාස හතක කාලය අවසන් වෙද්දී රජයේ සමස්ත බදු ආදායම රුපියල් බිලියන 2,534ක් ලෙස වාර්තා වෙනවා. මෙය පෙර වසරට සාපේක්ෂව 28.2%ක වර්ධනයක්. වර්ෂාවසාන බදු ආදායම් ඉලක්කය වන රුපියල් බිලියන 4,490 ලඟා කර ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය වනුයේ 23.9%ක වර්ධන වේගයක් පවත්වා ගැනීමයි.

වසරේ පළමු මාස හතක කාලය අවසන් වෙද්දී බදු නොවන ආදායම් හා ප්‍රදානද ඇතුළුව රජයේ සමස්ත ලැබීම් රුපියල් බිලියන 2,734.9ක් වන අතර මෙය පෙර වසරේ අදාළ කාලයට සාපේක්ෂව 26.1%ක වර්ධනයක්. වර්ෂාවසාන රාජ්‍ය ආදායම් ඉලක්කය වන රුපියල් බිලියන 4,990 කරා ලඟා වීම සඳහා අවශ්‍ය වනුයේ 22.0%ක වර්ධන වේගයක් පවත්වා ගැනීමයි. අවසන් මාස පහක කාලය තුල 16.9%ක ආදායම් වර්ධනයක් සිදු වුවද මේ ඉලක්කයට යා හැකියි. මෙය පහසු ඉලක්කයක් බැවින් ඉලක්කය ඉක්මවා යාමේ හැකියාව පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. 

පළමු මාස හතක කාලය තුළ රුපියල් බිලියන 974ක ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් දැකිය හැකි අතර මෙම අතිරික්තය වසර අවසන් වන විට පවත්වා ගත යුතු ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තය (දදේනියෙන් 2.3%) ඉක්මවා යන්නක්. මෙම මුදල ඇස්තමේන්තුගත දදේනියෙන් 3.0%කට ආසන්නයි. 

වඩා වැඩි ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් පවත්වා ගැනීම සහ වඩා ඉහළ ආර්ථික වර්ධන වේගයක් පවත්වා ගැනීම මගින් රජයේ ණය බර කලින් සැලසුම් කළාට වඩා වැඩි වේගයකින් අඩු කරගන්න පුළුවන්. මේ සමඟ පළ කෙරෙන වගුවේ තිබෙන්නේ මේ හා අදාළ ලෝක බැංකුවේ ගණනය කිරීමක්. 2.3%ක ප්‍රාථමික අතිරික්තයක් හා 3.0% ආර්ථික වර්ධන වේගයක් සමඟ වුවද, 2032 වන විට ණය බර දදේනියෙන් 94.8% දක්වා අඩු කරගන්න පුළුවන්. මෙය ඉලක්ක මට්ටම වන 95%ට වඩා අඩු මට්ටමක්. එහෙත්, 3.2%ක ප්‍රාථමික අතිරික්තයක් හා 5.0% ආර්ථික වර්ධන වේගයක් සමඟ මෙය දදේනියෙන් 73.0% දක්වාම වුවත් අඩු කරගන්න පුළුවන්. 

වාලම්පුරි - ඇල්ලුවට හපන්න පුළුවන්ද?

අපේ ප්‍රාන්තයේ සිනමාහලක ප්‍රදර්ශනය කෙරුණු පළමු සිංහල චිත්‍රපටය ලෙස පසුගිය සති අන්තයේදී "වාලම්පුරි හෙවත් හීන හතහමාරක්" දර්ශන වාරයක් සංවිධානය කෙරුණු බවත්, එහි සංවිධායකවරයාට ඒ සඳහා පෞද්ගලිකව මමත් පුලුවන් තරමින් සහයෝගයක් සහ උත්තේජනයක් ලබා දුන් බවත් කලින් සටහනේ ලිවුවනේ. එහෙම කරන්න පෙළඹවීමක් ඇති වුනේ මෙය මීට කලින් කූඹියෝ ටෙලිනාට්‍යය හදපු අධ්‍යක්ෂවරයා විසින් හදපු චිත්‍රපටයක් වීම. ඒ නිසාම, කූඹියෝ පැත්තකින් තියලා වාලම්පුරි ගැන කතා කරන්න අමාරුයි. 

කූඹියෝ ආවේ 2017දී. ඒ දවස් වලම ඒ ගැන ලියපු සටහනක් වියුණුවේ තිබෙනවා. නමුත් සටහන ලියද්දී පෙන්වලා තිබුණේ කථාවාර 57කින් කථාවාර 12ක් පමණයි. 

ටෙලිනාට්‍යයක කථාවාර කීපයක් පමණක් බලලා ඒ ගැන අදහස් දක්වන එකේ ලොකු අවදානමක් තියෙනවා. ලංකාවේ ටෙලිනාට්‍ය බොහොමයක් හා අදාළව ඔය අවදානම ඉතාම අඩුයි. කථාවාර දහයක් බැලුවට පස්සේ කතාව ගලා යන විදිහ හිතා ගන්න පුළුවන්. සාමාන්‍යයෙන් කතාවේ කලින් හිතා ගන්න බැරි වූ හැරවුමක් සිදු වුනොත් එසේ වෙන්නේ හදිසියේ එහි නළුවෙක් හෝ නිළියෙක් දමලා ගහලා යාමේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට මිසක් තිර රචකයාගේ පරිකල්පන සීමාවේ විශාලත්වය නිසා නෙමෙයි. 

ටෙලිනාට්‍ය, චිත්‍රපට ආදිය බලනවාටත් වඩා මම සැබෑ ලෝකයේ මිනිසුන්ගේ හැසිරීම් දිහා පැත්තකට වෙලා බලා ඉඳලා ඒ චරිත රස විඳිනවා. මිනිහෙක්ව පැත්තකට වෙලා යම් කාලයක් තිස්සේ නිරීක්ෂණය කරද්දී ඒ පුද්ගලයාගේ පරිකල්පනයේ සීමාවන් හඳුනා ගන්න පුළුවන්. ඊට පස්සේ ඒ පුද්ගලයාගේ අනාගත හැසිරීම් පුරෝකථනය කරන්න පුළුවන්. ඒකේ තියෙන්නේ වෙනම ආතල් එකක්!

චිත්‍රපටයක් කෙසේ වෙතත්, ටෙලිනාට්‍යයක් බලද්දී ඔය වැඩේ ස්වයංක්‍රීය ලෙසම සිදු වෙනවා. නමුත් ටෙලිනාට්‍ය චරිතයක අනාගත හැසිරීම් පුරෝකථනය කරන එක සැබෑ ලෝකයේ පුද්ගලයෙකුගේ හැසිරීම් පුරෝකථනය කරන එකට වඩා ගොඩක් පහසුයි. ඊට හේතුව, ටෙලිනාට්‍ය චරිතයක හැසිරීම් පරාසය සැබෑ ලෝකයේ මිනිසෙකුගේ හැසිරීම් පරාසය තරමටම පුළුල් එකක් නොවීමයි. එහි සීමාව තිරරචකයාගේ හා/හෝ අධ්‍යක්ෂවරයාගේ පරිකල්පනයේ සීමාවෙන් එහාට යන්නේ නැහැ. ගොඩක් වෙලාවට මේ සීමාව මිනිස් හැසිරීම් හා අදාළව සැබෑ ලෝකයේදී දැකිය හැකි සීමාවට වඩා පටු සීමාවක්. ඒ නිසාම, ටෙලිනාට්‍යයක් බලන එකේ ආතල් එක සැබෑ ලෝකයේ මිනිස්සු දිහා බලා ඉඳලා ගන්න පුළුවන් ආතල් එකට වඩා අඩුයි. 

සිංහල ටෙලිනාට්‍යයක් බලද්දී ඊළඟට වෙන්න පුළුවන් දේ පහසුවෙන්ම හිතාගන්න පුළුවන්. ගොඩක් වෙලාවට ඊළඟ දෙබස් ඛණ්ඩය, සමහර විට අකුරක්වත් නොවෙනස්ව, ඒ විදිහටම කියන්න පුළුවන්. ඒ සඳහා අදාළ චරිතය මොන විදිහට හැසිරෙයිද කියන එක ගැන බැරෑරුම්ව හිතන්න අවශ්‍ය නැහැ. තිරරචකයා විසින් චරිත හසුරුවන්න ඉඩ තිබෙන සීමාව අල්ලා ගැනීම ප්‍රමාණවත්. දැන් ප්‍රචලිතව තිබෙන LLM එකකට තිර පිටපතේ මුල් කොටස් කිහිපය ඇතුළු කළොත් කතාවේ ඉතිරි කොටස් සෑහෙන තරම් නිවැරදිව එළියට එන්න පුළුවන්.

කූඹියෝ ටෙලිනාට්‍යයේ මුල් කොටස් දකිද්දීම මේ කාරණය හා අදාළව වෙනසක් පේන්න තිබුණා. එහි චරිත හැසිරුනේ මෙවැනි සිංහල ටෙලිනාට්‍යයක් තුළ චරිත හැසිරෙයි කියලා මම හිතාගෙන හිටපු සීමාව ඇතුළේ නෙමෙයි. ඒ නිසාම, ඒ චරිත කොයි විදිහට හැසිරෙයිද කියන එක අනුමාන කරන්න සාමාන්‍ය සිංහල ටෙලිනාට්‍ය චරිත වල පරාසයෙන් එළියට ගිහින්, සිංහල ටෙලිනාට්‍ය වල කලින් හමු වී නැති, සැබෑ ලෝකයේ චරිත එක්ක සංසන්දනය කිරීමක් කරන්න අවශ්‍ය වුනා. තිර රචකයාගේ පරිකල්පනයේ සීමාව වඩා පුළුල් එකක් කියන එක තේරුණා. වියුණු සටහනක් ලිවුවේ ඔන්න ඔය නිරීක්ෂණයත් එක්ක.

ඔය වෙද්දී කූඹියෝ සෑහෙන්න ජනප්‍රිය වෙලා තිබුණා. නමුත් එසේ ජනප්‍රිය වී තිබුණේ මම එයට කැමති වූ හේතුව නිසාම නෙමෙයි. එහි මුලින් පෙනෙන්නට තිබුණු වාමාංශික අඩංගුව ඊට හේතු වූ ප්‍රධාන සාධකයක්. 

ඔය දවස් වලම සහෝදරයෝ ටෙලිනාට්‍යයත් විකාශනය වුනා. ඇතැම් අය කූඹියෝ සහ සහෝදරයෝ ටෙලිනාට්‍ය එක ගොඩකට දමලා තිබුණා. නමුත් සහෝදරයෝ මටනම් ඒ තරම්ම සෙට් වුනේ නැහැ. ඒකත් සම්ප්‍රදායික වට්ටෝරු කතාවක්. වෙනස තිබුණේ වට්ටෝරුවේ පමණයි. මල් වට්ටෝරු, රජ වට්ටෝරු, වාමාංශික වට්ටෝරු කොයිවත් වට්ටෝරුම තමයි. වට්ටෝරුව කුමක්ද කියන එක තේරුණාට පස්සේ ආතල් එක ඉවරයි. කූඹියෝ ටෙලිනාට්‍යයේ ඔය වට්ටෝරු වල නොතිබුණු දෙයක් තිබුණා. මම ආකර්ෂණය වුනේ ඒ අඩංගුවට. 

මුල් කොටස් කීපය බැලුවට පස්සේ කූඹියෝ ටෙලිනාට්‍යයේ පෙනෙන්නට තිබුණු වාමාංශික අඩංගුව මම කියවා ගත්තෙත් වැරදියට. ඒ කියන්නේ එහි තිර රචකයන් විසින් මගේ පරිකල්පනයේ සීමාව අතික්‍රමණය කරලා තිබුණා. මේ සීමාව සිංහල ටෙලිනාට්‍ය හා අදාළව මා විසින්ම දමාගෙන තිබුණු සීමාවක්. කූඹියෝ විසින් පසුව ඒ සීමාව පුළුල් කළා. නමුත් වියුණු සටහන ලිවුවේ ඊට කලින්. 

ඇත්ත වශයෙන්ම, පෙනෙන්නට තිබුණු වාමාංශික අඩංගුව නිසා කූඹියෝ පස්සේ වැටුණු සමහර ප්‍රේක්ෂකයෝ කතාව ඉවර වෙද්දී කූඹියෝ විවේචකයින් බවට පත් වෙලා තිබුණා. නමුත් ඒ වෙද්දී ඔවුන් පරක්කු වැඩියි. ඔවුන් විසින්ම කලින්ම කූඹියෝ අවශ්‍ය තැනට උස්සලා ඉවරයි. ඒක ලස්සන ගේම් එකක්!

තිර රචකයෙකුගේ පරිකල්පනයේ සීමාව හැම විටම මෙන් සැබෑ ලෝකය තුළ කොයි තරම් දුරකට පුද්ගල චරිත කියවලා තියෙනවද කියන එකට සීමා වෙනවා. සැබෑ ලෝකයේ තමන්ට හමු වී නැති චරිතයක් ටෙලිනාට්‍යයක් ඇතුළේ ඉන්න බැහැ. රචකයෙකුගේ පරිකල්පනය ඇතුළේ අලි ඔලුවක් තියෙන සිංහයෙක් ඉන්න පුළුවන්. එහෙම සතෙක් සැබෑ ලෝකයේ නැහැ. නමුත් අලි ඔලුව සහ සිංහ ඇඟ සැබෑ ලෝකයේ තිබෙනවා. සැබෑ ලෝකයේදී අලි ඔලුව සහ සිංහ ඇඟ දැකලා නැති කෙනෙකුට අලි ඔලුවක් තියෙන සිංහයෙක් පරිකල්පනය කරන්න අමාරුයි.

කූඹියෝ පළමු කොටසේදී ජෙහාන් චරිතය ගොඩ නගන්නේ පොඩි ගේම් එකක් ගහගෙන පාඩුවේ ජීවත් වන සරල චරිතයක් විදිහට. ඒ වගේ පොඩි ගේම් කාරයින්ව ගොඩක් අය දැකලා තියෙනවා. නමුත් කතාව ගලාගෙන යද්දී එහි හිතා ගන්නවත් බැරි ලොකු ගේම් එකක් තියෙනවා. මේ වගේ ගේම්කාරයෙක්ගේ චරිතයක් කෙනෙකුට පරිකල්පනය කරන්න පුළුවන් වෙන්නේ තමන් ඇතුළේ ඊට වඩා ලොකු ගේම්කාරයෙක් ඉන්නවානම් පමණයි.

සමහර මිනිසුන් ඇතුළේ ජෙහාන් වගේ ලොකු ගේම්කාරයෝ ඉන්නවා. ඒ අය ගොඩක් වෙලාවට සෙට් වෙන්නේ දේශපාලනයට හරි බිස්නස් වලට හරි. දේශපාලනයෙන් වගේම බිස්නස් වලින් උඩට යන්නත් මේ ගේම්කාරයා අවශ්‍ය වෙනවා. දේශපාලනයෙන් හා බිස්නස් වලින් වේගයෙන් උඩට යන අය දිහා බලා ඉන්න කෙනෙකුට පෙනෙන්නේ බලය හෝ මුදල් යඹා යාම වුවත්, ඒ අය අතර බලය හෝ මුදල් වලටත් වඩා ගේම් එක රස විඳින ගොඩක් අය ඉන්නවා. 

තමන් ඇතුළේ ජෙහාන් වගේ ගේම්කාරයෙක් ඉන්න කෙනෙක් දේශපාලනය හෝ බිස්නස් වෙනුවට තිර රචනය වගේ දෙයක් තෝරා ගන්න පෙළඹෙන්නේ කලාතුරකින්. ටෙලිනාට්‍ය චරිත තුළ හොඳ ගේම්කාරයෝ වැඩිපුර නැත්තේ ඒ නිසා. 

කූඹියෝ තිරගත වෙද්දී බලයේ හිටියේ යහපාලන ආණ්ඩුව. යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත් වෙන්නේත් ගේම් එකක ප්‍රතිඵලයක් විදිහටයි. පේන්න තිබුණේ මහින්ද රාජපක්ෂ තුන්වන වරටත් අනිවාර්යයෙන් දිනන බවයි. එහෙම තියෙද්දී මෛත්‍රීපාල සිරිසේන කැඩිලා ඇවිත් විපක්ෂයේ පොදු අපේක්ෂකයා වෙනවා. අපේක්ෂකයෙකු ඉදිරිපත් නොකිරීම මගින් ජවිපෙ විසින් විපක්ෂ අපේක්ෂකයාට වක්‍ර සහයෝගයක් ලබා දෙනවා.

කූඹියෝ අවසානය ආසන්නය දක්වාම ජෙහාන් ගේම් එක ගහන්නේ කා වෙනුවෙන්ද කියන එක ප්‍රේක්ෂකයාට හිතා ගන්න බැහැ. ගේම් එක තේරෙන්නේ කතාව අවසානයේදී. නමුත් කතාව ඉවර වුනාට පස්සෙත් ප්‍රේක්ෂකයාට හිතන්න දෙයක් ඉතිරි වෙනවා. ඇත්තටම ගේම් එක ජෙහාන්ගේද? එසේ නැත්නම් ජෙහාන් කියන්නේත් මේ ගේම් එකේ ඉත්තෙක් පමණක්ද? අර ගන්නම ඕනෑ කෝල් එකේ අනෙක් පැත්තේ ඉන්නේ කවුද කියලා ප්‍රේක්ෂකයා දකින්නේ නැහැ. තිර රචකයින් විසින් ප්‍රේක්ෂකයින්ට පරිකල්පනය කිරීම සඳහා ඒ ප්‍රශ්නය ඉතිරි කරනවා. 

කූඹියෝ කියන්නේ වසර අටකට පසුවත් අමතක නොකළ හැකි ටෙලිනාට්‍ය අත්දැකීමක්. සමහර විට තමන්ගේ මුල් නිෂ්පාදනය මේ තරම්ම සාර්ථක වෙයි කියා එහි නිර්මාණකරුවන්වත් හිතන්න නැතුව ඇති. කූඹියෝ අවසන් වීමෙන් පසුව එහි දෙවන කොටස් හෝ එහි  නිර්මාණකරුවන්ගේ වෙනත් ටෙලිනාට්‍යයක් සඳහා විශාල ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. එහෙත් කූඹියෝ නිර්මාණකරුවෝ මේ ඉල්ලුම් උගුලේ වැටෙන්නේ නැහැ. ඊට හේතුව ඔවුන් ජෙහාන්ටත් වඩා දක්ෂ ගේම්කාරයින් වීමයි. ඔවුන්ට ප්‍රේක්ෂක මනස පහසුවෙන්ම කියවා ගන්න පුළුවන්. ගේම්කාරයින් කියා කියන්නේ මේ අර්ථයෙන්. කූඹියෝ දෙවන ඉනිමකුත් ගැහුවානම් අද මම වුනත් කූඹියෝ ගැන මේ විදිහට කතා කරන එකක් නැහැ. 

කූඹියෝ පෙන්වලා අවසන් වන කාලය ආසන්නව පළාත් පාලන මැතිවරණ එනවා. මහින්ද නැවත නැගිටිනවා. පොහොට්ටුව පිපෙනවා. යහපාලනය දියවෙන්න පටන් ගන්නවා. යහපාලනය දෙකට කැඩිලා සත් සතියකට මහින්ද නැවත අගමැති ලෙසත් පත් වෙනවා. කෙටි බලු පොර කාලයකින් පසුව රනිල් නැවතත් පුටුවේ වාඩි වෙනවා.

ඊට පස්සේ පාස්කු ප්‍රහාර සිදු වෙනවා. යහපාලන ආණ්ඩුව ගෙදර යනවා. ගෝඨාභය ජනාධිපති වෙනවා. වසංගතය එනවා. ඊළඟට ආර්ථික අර්බුදය එක්ක අරගලය එනවා. ගෝඨාභය ඉල්ලා අස් වෙනවා. රනිල් නැවතත් ජනාධිපති වෙනවා. නමුත් ජනාධිපතිවරණයේදී රනිල් පරාජය වී අනුර ජනාධිපති වෙනවා. මාලිමා ආණ්ඩුවක් හැදෙනවා. කියන විදිහට ප්‍රභූ දේශපාලනය අවසන් වෙලා නිර්ප්‍රභූ ආණ්ඩුවක් හැදෙනවා. ඔය ඔක්කොම වුනාට පස්සේ "වාලම්පුරි හෙවත් හීන හතහමාරක්" සිනමා ශාලා වලට එනවා. 

චිත්‍රපටයක් බලන්න යද්දී ඒ පිළිබඳ පූර්ව නිගමන කිසිවක් නොමැතිව සිනමා ශාලාවට යන්න පුළුවන්නම් හොඳයි. නමුත් කතාවට කිවුවත් ඔය වැඩේ ප්‍රයෝගිකව කරන්න පුළුවන් වැඩක් නෙමෙයි. වාලම්පුරි බලන්න සිනමා ශාලාවට යද්දී කවදාවත් හැදුනේ නැති කූඹියෝ දෙක ඔලුවේ හොල්මන් කරනවා. වාලම්පුරි තිර රචකයා කියන්නේ කූඹියෝ හැදෙන්න කලින් හිටපු සම්ප්‍රදායික ශ්‍රී ලාංකික තිර රචකයා නෙමෙයි. ඒ නිසා, තිර රචකයාගේ පරිකල්පනයේ සීමාව ගැන පූර්ව නිගමන නැතිව, අවිඥානිකව අනපේක්ෂිත මොකක් හෝ දෙයක් බලාපොරොත්තුවෙන් සිනමා ශාලාවේ අසුන් ගන්න පුළුවන්. පැය දෙකහමාරක කාලය ඉවර වන තුරුම, කොහෙන් හෝ මතු විය හැකි නිධානය මතු වෙනකම් බලා ඉන්න පුළුවන්. 

නමුත් අවාසනාවට පැය දෙකහමාර ඉවර වෙන්නේ ඔය නිධානය දකින්න අවස්ථාවක් නැතිවයි. වාලම්පුරි චිත්‍රපටයේ බලා ගෙන හිටපු කූඹියෝ දෙක නැහැ!

කොටස් 57ක ටෙලිනාට්‍යයක් කියන්නේ පැය දාසයකට වඩා වැඩි කාලයක්. පැය දාසයක් තිස්සේ පෙන්වන දේවල් පැය දෙකහමාරකින් පෙන්වන්න බැහැ. ඊටත් වඩා, ටෙලිනාට්‍යයක කොටස් දෙකක් අතර ප්‍රේක්ෂකයාට හිතන්න කාලයක් ඉතිරි වෙනවා. චිත්‍රපටයක් නරඹද්දී ප්‍රේක්ෂකයාට හිතන්න කාලයක් නැහැ. හිතන්න වෙන්නේ ගෙදර ආවට පස්සේ. විශේෂයෙන්ම වාලම්පුරි වගේ වේගයෙන් රූපරාමු මාරු වෙන චිත්‍රපටයක. 

සමස්තයක් විදිහට වාලම්පුරි චිත්‍රපටයේ ප්‍රේක්ෂකයෙකුට පහසුවෙන් අහුවෙන අඩුපාඩු ඉතිරි කරලා නැහැ. රඟපෑම් ප්‍රසස්ථ මට්ටමෙන් තිබෙනවා. නමුත් ආකෘතිය අනුවම මෙහි චරිත කිසිවකට තනිව ඉස්මතු වෙන්න බැහැ. ඒ නිසා, වාලම්පුරි සිඩ්නි කූඹියෝ ජෙහාන් වෙන්නේ නැහැ. කොහොමටත් තෝරා ගෙන තියෙන්නේ දක්ෂම නළුවන් පිරිසක්. ප්‍රියන්ත සිරිකුමාර, සරත් කොතලාවල, දර්ශන් ධර්මරාජ් එහෙම මම පෞද්ගලිකව කැමති නළුවෝ. ඔවුන් රඟපෑම් මීට වඩා ඉස්මතු වන චරිත රඟපානවා දැකලා තියෙන නිසා වාලම්පුරි රඟපෑම් වල ඊට වඩා වැඩි විශේෂත්වයක් නැහැ. වාලම්පුරි ආකෘතිය විසින් ඉල්ලා සිටින්නේ තනි චරිත ඉස්මතු කිරීමකට වඩා ටීම්වර්ක් එකක්. රඟපෑම් වල ඒ ටීම්වර්ක් එක තිබෙනවා. 

විශේෂයෙන්ම කියන්න තියෙන්නේ පසුබ්ම් සංගීතය ගැනයි. ඒකනම් වෙනම ලෙවල් එකක්. සිනමා ශාලාවක වාලම්පුරි නොබලා අන්තර්ජාලයෙන් බැලුවානම් කවදාවත් මේ අත්දැකීම ගන්න වෙන්නේ නැහැ. අවුරුදු ගණනකින් සිනමාහලකදී සිංහල චිත්‍රපටයක් නරඹා නැති නිසාත්, පසුගිය කාලයේදී අදාළ තාක්ෂනය විශාල ලෙස වැඩි දියුණු වී ඇති නිසාත්, වෙනත් ඇතැම් සිංහල චිත්‍රපට වලත් පසුබිම් සංගීතය හොඳ මට්ටමක තිබෙනවා වෙන්න පුළුවන්. නමුත් මට පෞද්ගලිකව මේ මට්ටමේ පසුබිම් සංගීතයක් තිබෙන සිංහල චිත්‍රපටයක් කවදාවත්ම බලන්න ලැබිලා නැහැ. 

පසුබිම් සංගීතය බෝනස් එකක් වුනත්, බලන්න ගියේ තිර රචනය සහ අධ්‍යක්ෂණයනේ. කතාවේ මුල කොටස් සාමාන්‍ය විදිහට ගලාගෙන යනවා. සමහර වාණිජ චිත්‍රපට වල වගේ ගොන් ජෝක් නැහැ වගේම ඊනියා සම්භාව්‍ය චිත්‍රපට වල වගේ සාමාන්‍ය ප්‍රේක්ෂකයෙකුට නොතේරෙන අපභ්රංශත් නැහැ. ඒ කියන්නේ සාමාන්‍ය ප්‍රේක්ෂකයෙකුට රස විඳිය හැකි කතාවක් තිබෙනවා. එය ගොඩක් කතා වල දැකිය හැකි ආකාරයේ දේශපාලනඥයින්ගේ, මැරයින්ගේ, ජාවාරම්කාරයින්ගේ කතාවක්. බලපු නැති අයට චිත්‍රපටය බලන්න ඉතිරි කරලා මම කතාව විස්තර කරන්නේ නැහැ. 

කතාව පටන්ගන්නේ සීගිරිය පැත්තෙන්. පේන්න තිබෙන බාබර් සාප්පුව, බස් රථයේ බැනර් එක, කඩවල නාම පුවරු ආදිය අනුව තේරෙන්නේ දශක කිහිපයකට පෙර සිදු වෙන සිදු වීමක් බවයි. මම හිතන්නේ මේ වෙද්දී ලංකාවේ ගම් දනවු වලට මීට වඩා නාගරිකත්වය කාන්දු වෙලා. නමුත් නාට්‍ය කණ්ඩායමත් එක්ක කතාව කොළඹට ආවට පස්සේ පෙනෙන විදිහට කාලය වර්තමාන කාලය. 

වාලම්පුරියෙන් කූඹියෝ හොයන කෙනෙකුට පළමු කූඹි ගුල හමු වෙන්නේ පොලිස් සමන් වාලම්පුරිය විකුණන්න හදන්නේ ස්වාමිටම බව පෙන්වද්දී. එතැන් සිට වාර ගණනාවක්ම, කූඹියෝ ටෙලිනාට්‍යයේ ක්‍රමයට, ප්‍රේක්ෂකයාගේ කුතුහලය අවුස්සලා මොළය කිති කවන තැන් තිබෙනවා. නමුත් අවසාන වශයෙන් හැමෝම කරන්නේ වාලම්පුරිය අයිතිකර ගන්න ගේම් එකක් ගහන එක.

කූඹියෝ ටෙලිනාට්‍යයේ වගේම මේකෙත් ගේම් තිබුණත්, ඒවා සාපේක්ෂව සිල්ලර ගේම්. ඒ වගේම සමහර දේවල් වෙන්නේ අහම්බෙන් මිසක් ගේම් වල කොටසක් විදිහට නෙමෙයි. වාලම්පුරි චිත්‍රපටයේ කූඹියෝ ටෙලිනාට්‍යයේ වගේ මහමොළකරුවෙක් නැහැ. වෙන වෙනම ගේම් මිසක් ලොකු තනි ගේම් එකක් නැහැ. ඒ කියන්නේ කතාව දුවන්නේ සාමාන්‍ය ප්‍රේක්ෂයෙක්ගේ පරිකල්පනයේ සීමාව ඇතුළේ. යම් හෙයකින් ලොකු ගේම් එකක් තිබුණත්, වාලම්පුරියක් අයිති කරගන්න ගහන ගේම් එකක් සහ රටේ නායකත්වය ගන්න ගහන ගේම් එකක් කියන්නේ ලෙවල් දෙකක්. වාලම්පුරියක් අයිති කරගන්න ගහන ගේම් එකක් දිහා බලලා දේශපාලන ගේම් එකක ත්‍රිල් එක ගන්න අමාරුයි. 

කූඹියෝ ටෙලිනාට්‍යය හදලා ඒකට විශාල ප්‍රේක්ෂක ඉල්ලුමක් ආවාට පස්සේ එහි නිර්මාණකරුවන් විසින් එකතු කර ගන්න සමාජ ප්‍රාග්ධනය කූඹියෝ දෙක හෝ වෙනත් ටෙලිනාට්‍යයක් වෙනුවෙන් වැය නොකර අවුරුදු ගාණක් පරිස්සමෙන් ඉතිරි කරගෙන වාලම්පුරිය එක්ක එළියට දමන, ජෙහාන් වගේ මහ මොළකරුවෙක්ව හදන්න තරම් විශාල පරිකල්පන ශක්තියක් තිබුණු ගේම්කාරයෙක්, එළියට දමලා තිබෙන නිෂ්පාදනය කූඹියෝ ටෙලිනාට්‍යයට වඩා බාල මට්ටමක එකක් වෙන්න පුළුවන්ද? 

පැය දෙකහමාරක් වේගයෙන් මාරු වෙන රූපරාමු දිහා බලා ඉඳිද්දී හිතන්න තරම් විවේකයක් ලැබෙන්නේ නැතත්, චිත්‍රපටය අවසන් වෙද්දී ඔන්න ඔය ප්‍රශ්නය මතු වෙනවා. ඒ ප්‍රශ්නය එක්ක ඇති වෙන කම්පනය නිසා, මේ දැන් බලල ඉවර කරපු වාලම්පුරි චිත්‍රපටය ගැන වෙන විදිහකට හිතන්න පෙළඹවීමක් ඇති වෙනවා. වාලම්පුරි චිත්‍රපටියේ කතාව ඇත්තටම මට තේරුණේ නැද්ද? කූඹියෝ ගේම් එකටත් එහා ගිය මොකක් හරි ගේම් එකක් ගැන මේ චිත්‍රපටියේ කියවුනා වෙන්න බැරිද?

ඔන්න ඔය හැඟීම ඇති වුනාට පස්සේ වාලම්පුරි රූප රාමු එකින් එක නැවත මතකයට එනවා. කතාව පටන් ගන්නේ ඩීඑස්ගේ ඉඳලා මහින්ද දක්වා ලංකාවේ රාජ්‍ය නායකයින්ගේ කතාවල පටිගත කළ දර්ශන වලින් තෝරාගත් කොටස් කිහිපයක් එක දිගට පෙන්වීමත් එක්ක. ඊට පස්සේ වාලම්පුරි සටන තිරයේ පෙන්වද්දී ඔය මුල් රූපරාමු ටික හෙමිහිට මතකයෙන් ගිලිහිලා යනවා. 

පැය දෙකහමාරකට මේ වගේ කතාවක් කපන එක විශාල අභියෝගයක්ව තිබියදී කතාවට සම්බන්ධයක් නැති සේ පෙනෙන මේ වගේ කොටසක් කතාව මුලට ඔබ්බවන්න අධ්‍යක්ෂවරයා තීරණය කළේ ඇයි? එහෙමනම්, මේ කොටසත් කතාවේම අවියෝජනීය කොටසක් විය යුතුයි. ඒ රූපරාමු වලින් පටන් අරගෙන "වාලම්පුරි හෙවත් හීන හතහමාරක්" නැවත කියවගන්න බැරිද? වාලම්පුරි ඇත්තම කතාව ඔය තිරයේ මතුපිටින් පෙනුණු කතාවම නෙමෙයිද? කතාවේ වාලම්පුරිය රූපකයක් වෙන්න බැරිද?

වාලම්පුරිය කියා කියන්නේ රාජ්‍ය බලය පිළිබඳ සංකේතයක් කියා මොහොතකට හිතුවොත් වාලම්පුරි කතාව ඇතුළෙන් වෙනම කතාවක් මතු වෙනවා. කතාවේ ගොඩක් දේවල් වලට වෙනම තේරුම් ලැබෙනවා. 

පසුගිය කාලයේ ප්‍රචලිත වූ "ප්‍රභූ" හා "නිර්ප්‍රභූ" බෙදීම වගේ බෙදීමක් මගින් වාලම්පුරි පාත්‍රවර්ගයා කොටස් දෙකකට බෙදන්න පුළුවන්. සිඩ්නි ඇතුළු නාට්‍ය කණ්ඩායම දමන්න වෙන්නේ "නිර්ප්‍රභූ" ගොඩට. අනෙක් ගොඩේ ඉහළම මට්ටමේ ප්රභූන් (මැඩම් සිසිකා), ඉහළම මට්ටමේ ව්‍යාපාරිකයින් (ජබීර්), සුළු ව්‍යාපාරිකයින් (ප්‍රියංකර), දේශපාලනඥයින් (කස්තුරි), දේශපාලනඥයින් සමඟ සම්බන්ධ පූජකයින් (ස්වාමි) හා රාජ්‍ය නිලධාරීන් (පොලිස් සමන්) ඉන්නවා. 

ආරම්භයේදී "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායමට වාලම්පුරිය ගැන අදහසක් හෝ එය ලබා ගැනීමේ අභිලාශයක් නැහැ. එහි වටිනාකම පිළිබඳ තක්සේරුවකුත් නැහැ. ඔවුන්ට අවශ්‍ය ජීවත් වීම සඳහා කුමක් හෝ ගේමක් ගහන්න. එහෙත් ඔවුන්ටත් ඔවුන්ගේ මට්ටමෙන් ලොකු හීන තිබෙනවා. නිදහසෙන් පසු දශක හතහමාරක් තිස්සේ ඔවුන් කරන්නේ මේ හීන පස්සේ හඹා යන එක. හීනම හතහමාරක්!

මේ දශක හතහමාර තිස්සේ සිඩ්නි ඇතුළු පිරිස තමන්ව ගොඩ යවන නිධානයක් හොයනවා. එහෙම නිධානයක් ඇත්තටම නැහැ. නමුත් ඔවුන් නැති නිධානයක් හොයනවා. වෙලාවකට පේසාලෙන් තෙල් මතු වෙනවා වගේ පේනවා. වෙලාවකට ත්‍රිකුණාමල දිස්ත්‍රික්කයේ ඛණිජ වැලි වලින් පමණක් රටම ගොඩ දැමිය හැකි බව පේනවා. මේ මිනිස්සු දශක හතහමාරක් තිස්සේම කරන්නේ පොළොව යට සැඟවිලා තියෙනවා කියා ඔවුන් සිතන නිධානයක් හොයන එක. 

නැති නිධානයක් හොයන අතරම, මේ "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායම රට වටා යමින් ව්‍යාජ රඟපෑමක්ද කරනවා. ඒ රගපෑම් බලන්න මිනිස්සු එකතු වෙනවා. රගපෑම් බලන මිනිස්සුන්ගෙන් එකතු වන මුදලකින් නාට්‍ය කණ්ඩායම ජීවත් වෙනවා. නමුත් රගපෑම් වල ඇත්ත අරමුණ නිධානය ලබා ගෙන තමන් ගොඩ යන එක. 

සීගිරියේ ඉඳලා කොළඹ එන ගමන දශක ගණනක් තිස්සේ එන ගමනක්. සීගිරියේ බාබර් සාප්පුව, බස් රථයේ බැනර් එක, කඩවල නාම පුවරු ආදියෙන් මේ නාට්‍ය කණ්ඩායම ගමන පටන් ගන්න තැන වගේම කාලයත් නිරූපණය වෙනවා. සමහර විට කාලයත් සමඟ යාවත්කාලීන වී නැති ඔවුන්ගේ පසුගාමීත්වයද මේ පසුතල විසින් නිරූපණය කෙරෙනවා. 

"නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායම නොදන්නා, නැති නිධානයක් හොයද්දී, "ප්‍රභූ" කණ්ඩායම විසින් දශක හතහමාරක් තිස්සේ වාලම්පුරි දෙකක් ආරක්ෂා කරනවා. එක කාලයකදී මේ දෙකෙන් එකක් වඩා බලවත් වෙනවා. ඉන් පසුව අනෙක් වාලම්පුරිය. ඔය වැඩේ මාරුවෙන් මාරුවට සිදු වෙනවා. ස්වාමිගෙන් නිරූපණය වෙන්නේ දේශපාලනයේ එක් ධාරාවක්නම්, මැඩම් සිසිකා කියන්නේ අනෙක් ධාරාව. 

මැඩම් සිසිකාගේ ධාරාව ප්‍රභූ තත්ත්වය නඩත්තු කරන්නේ ප්‍රදර්ශනාත්මකවයි. සිඩ්නිලාට පහසුවෙන් ඔවුන්ට ලං වෙන්න බැහැ. නමුත් අනෙක් ධාරාව ඊට වඩා වෙනස්. ඔවුන් ප්‍රදර්ශනාත්මකව හෝ සිඩ්නිලා එක්කත් ඉන්නවා. ඒ නිසා සමහර වෙලාවට ස්වාමි ඉන්නේ තමන්ගේ පැත්තේ බවක් සිඩ්නිලාට දැනෙනවා. කෙසේ වුවත්, මෙහි සිටින සිඩ්නි ඇතුළු "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායමට "පංති විඥානය" තිබෙනවා. භෞතිකව තමන් එක්ක හිටියත් ප්‍රියංකරගේ සැබෑ පැවැත්ම තිබෙන්නේ තමන්ගේ කණ්ඩායම ඇතුලෙ කියලා සිඩ්නි විශ්වාස කරන්නේ නැහැ.

"ප්‍රභූ" කණ්ඩායම ඇතුළේ වාලම්පුරි අයිති කර ගැනීම සඳහා වන බල ගැටුම් වල කෙළවරක් නැහැ. ඒ ගැටුම් ඇතුළේ විවිධ සන්ධාන හැදෙනවා. ඒ සන්ධාන වෙනස් වෙනවා. "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායම "ප්‍රභූ" කණ්ඩායම ඇතුළේ සිදුවන මේ බල ගැටුම් වල ඉත්තන් බවට පත් වෙනවා. අවසාන වශයෙන් ඔය හැම බල ගැටුමකදීම අනිවාරතේ ගුටි කන්නේ සිඩ්නිලා. හිරේ විලංගුවේ වැටෙන්නේ සිඩ්නිලා. දශක හතහමාරක් තිස්සේම වෙන්නේ ඕකයි. 

"ප්‍රභූ" කණ්ඩායම ඇතුළේ "ප්‍රභූ ගණුදෙනු" විදිහට වගේම ගේම් හරහාත් වාලම්පුරි වල අයිතිය වෙනස් වෙනවා. නමුත් මේ ගනුදෙනු වල මූලික රීතියක් විදිහට වාලම්පුරි වල අයිතිය "ප්‍රභූ" කණ්ඩායමෙන් පිටට යන්නේ නැහැ. මේ තත්ත්වය වෙනස් වන්නේ වාලම්පුරියේ අයිතිය හුවමාරු කර ගැනීම සඳහා සිදු කළ සැලසුම් සහගත ගැටුමක් අවසාන වෙද්දී වාලම්පුරි දෙකෙන් එකක් නිර්ප්‍රභූ කණ්ඩායමේ අයෙකු අතට පත් වීමෙන් පසුවයි. එයින් පසුව වාලම්පුරි සටනට "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායමද එකතු වෙනවා. කතාව අවසන් වන්නේ ප්‍රස්තුත වාලම්පුරිය "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායම සතු වීමෙන්. 

"වාලම්පුරි" අවසානය ආසන්නයේදී ස්වාමි මරණයට පත් වෙනවා. ස්වාමිගේ සංකේතාත්මක මරණය මගින් තිර රචකයා නිරූපණය කළේ කුමක්ද? ස්වාමිගෙන් නිරූපණය වූයේ ආගම මුල් කරගත් දේශපාලනයයි. "ප්‍රභූ" කණ්ඩායමේ කිසිවකු ස්වාමිව මරා දමන්නේ නැහැ. ඔවුන් උත්සාහ කරන්නේ "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායම මේ සඳහා යොදා ගන්න වුවත්, ඒ උත්සාහයද සාර්ථක වන්නේ නැහැ. එහෙත් අවසාන වශයෙන් හදිසි අනතුරකින් ස්වාමි මරණයට පත් වෙනවා. ඒ එක්කම "ප්‍රභූ" කණ්ඩායමේ අනෙකුත් සාමාජිකයින් බොහොමයකගේ අත් වලට මාංචු වැටෙනවා.

අවසන් ජවනිකාවට ආසන්නව "ප්‍රභූ" කණ්ඩායමේ ඉහළම තලය සේ පෙනෙන මැඩම් සිසිකා සහ "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායමේ දික්ඔය අතර යම් ගනුදෙනුමය සම්බන්ධයක් ඇති වෙනවා. එක් මොහොතකට දික්ඔයව පෙනෙන්නේ පාවා දෙන්නෙක් හෝ රතු අලියෙක් ලෙසයි. නමුත් අවසාන වශයෙන් පෙනෙන පරිදි දික්ඔය විසින් කරන්නේ "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායම වෙනුවෙන් අවසන් මෙහෙයුම කිරීමයි.

මේ සටහන බොහෝ විට "වාලම්පුරි හෙවත් හීන හතහමාරක්" අධ්‍යක්ෂවරයා විසින් කියවන්නට ඉඩ තිබෙනවා. ඔහු මෙහි තිර රචකයෙකුද වෙනවා. මෙහි ලියා තිබෙන චිත්‍රපටයේ කෙළින්ම ඇහැට නොපෙනන කතාව ඔහුට කියන්නට අවශ්‍ය වූ කතාව නොවෙන්නට පුළුවන්. ඒ වගේම ඔහු අදහස් කළ කතාවට කිසිම සම්බන්ධයක් නැති, හාත්පසින්ම වෙනස් කතාවක් වෙන්නත් පුළුවන්. ඒ ගැන කරන්න දෙයක් නැහැ. තිර රචකයා මොනවා හිතාගෙන ලිවුවත්, අධ්‍යක්ෂවරයා මොනවා හිතාගෙන අධ්‍යක්ෂණය කළත්, චිත්‍රපටයක් සිනමා ශාලාවට ආවාට පස්සේ එය නරඹන එක් එක් ප්‍රේක්ෂකයා විසින් නරඹන්නේ තමන්ට අවශ්‍ය කතාවයි. 

යටිපෙළක් එක්ක නිර්මාණයක් එළියට දැම්මට පස්සේ නිර්මාණකරුවෙකුට එය විස්තර කරමින් අටුවා ලියන්න බැහැ. එහෙම කළොත් මුලින් කරපු වැඩේ කිසිම තේරුමක් නැතුව යනවා. නමුත් මෙහි තිබෙන අවාසිය වන්නේ යටිපෙළ ප්‍රේක්ෂකයා විසින් වෙනස් ආකාරයකින් තේරුම් ගත හැකි වීමයි. 

"සත්ත්ව ගොවිපොළ" වැනි යටි පෙළක් තිබෙන කතා තිබෙන්නේ මගේ ප්‍රියතම ලැයිස්තුවේ ගොඩක් ඉහළින්. එහෙත් මේ වර්ගයේ සිංහල චිත්‍රපටියක් මීට පෙර නරඹා ඇති බවක් මතක නැහැ. යටිපෙළක් ඇති බව තේරුම් ගැනීමෙන් පසුව මෙවැනි චිත්‍රපටයක් නැවත වරක් බලන්න පුළුවන්නම් ඒකෙත් වෙනම ආතල් එකක් තිබෙනවා. නමුත්, අපේ නගරයේදී අමාරුවෙන් යාන්තම් එක් දර්ශන වාරයක් පමණක් සංවිධානය කරගත් නිසා එවැනි අවස්ථාවක් ලැබෙන්න ඉඩ තිබෙන්නේ මෙය නැවත වරක් අන්තර්ජාලය හරහා බලන්න අවස්ථාවක් ලැබුණු විටක පමණයි. මේට්‍රික්ස් වැනි සමහර ඉංග්‍රීසි චිත්‍රපට වාර ගණනාවක් නැවත නැවත නරඹා ඇතත්, සිංහල චිත්‍රපටයක් දෙවන වරටත් බලන්න කැමැත්තක් ඇති වුනේ පළමු වරටයි.

යටිපෙළෙන් ඔබ්බට තවත් දුරක් ගියොත්, යටිපෙල ගැන හිතනවා වගේම, කතාව අවසන් වූ තැනින් එහාටත් ප්‍රේක්ෂකයාට හිතන්න විශාල ඉඩක් ඉතිරි කර තිබෙනවා. කතාව අවසන් වෙද්දී  "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායම අතට වාලම්පුරි දෙකෙන් එකක් ඇවිත්. නමුත් ඇත්තටම කතාව එතැනින් අවසන් වෙනවාද?

වාලම්පුරිය අතට ගන්න කලින් "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායම "ප්‍රභූ" කණ්ඩායමේ උදවුවෙන් සමාජ සම්බන්ධතා හදා ගන්නවා. වාලම්පුරියේ වටිනාකම ගැන දැන ගන්නවා. නමුත් එම සමාජ සම්බන්ධතා උපයෝගී කරගෙන මේ "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායමට ගොඩ යන්න පුළුවන් වෙයිද? ඔවුන්ද "ප්‍රභූ" මට්ටමට උසස් වී "ප්‍රභූ" කණ්ඩායම විසින් කර ගෙන ගිය දේවල් ඒ විදිහටම කරයිද? එහෙම නැත්නම් මේ වාලම්පුරිය මුදල් කිරීමේ උත්සාහයේදී සිඩ්නිලාගේ කණ්ඩායම විදේශික ගැණුම්කරුවන්ගේ ගොදුරු බවට පත් වෙයිද? කාලයක් යද්දී "නිර්ප්‍රභූ" කණ්ඩායමේ සමගිය නැති වී ඒ තුළත් ගැටුම් ඇති වෙන්න පටන් ගනියිද? කෙටියෙන් කිවුවොත්, වාලම්පුරිය "ඇල්ලුවට හපන්න පුළුවන් වෙයිද?"

ඇමරිකානුවන්ගේ ඝාතන අභිරුචිය

පසුගිය දවස් කිහිපය මුලින්ම නේපාල අරගලයටත්, ඉන් පසුව චාලි කර්ක් ඝාතනය වෙතත් යොමු වෙලා තිබුණු බව දැක්කා. ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් දෙපැත්තට බෙදිලා අදහස් දක්වලා තිබුණා. ඒ අය අතරින් කවුරු හෝ විසින් අදාළ ගොඩක් දේවල් ගැන කතා කරලා තිබුණු නිසා නැවත ඒ දේවල්ම කතා කරන්න අදහසක් නැහැ.

මෙහි ලියා ඇති දේ කලක සිට කියවන අය දන්නා පරිදි, මා මිනිස් ඝාතන අනුමත කරන අයෙක් නෙමෙයි. එය නේපාලයේ දෙපැත්තෙන්ම සිදු වූ මරණ වලට වගේම චාලි කර්ක් ඝාතනයටත් අදාළයි. ඒ වගේම ඇමරිකාව ඇතුළු රටවල් කිහිපයක පමණක් මේ වෙද්දී සිදු වෙන නීත්‍යනුකූල ඝාතන වලටත් අදාළයි. 

මම දකින විදිහටනම් උපත හා මරණය කියා කියන්නෙත් අනෙක් බොහොමයක් දේවල් මගේම සමාජ සම්මුතීන් පමණයි. මරණය සමාජ සම්මුතියක් වුනත්, ඊනියා මරණය දක්වා මිනිස්සු ජීවත් වෙනවා. එහෙම නැත්නම් ජීවත් වෙනවා කියලා හිතනවා. ජීවත් වන මිනිස්සු, ඉඳ හිට හැර, මැරෙන්න කැමති නැහැ. 

මැරෙන්න කැමති නැති ජීවත් වන පුද්ගලයෙක්ට මැරෙන්න සලස්වන එක, එහෙමත් නැත්නම් වෙනත් කෙනෙකු විසින් මරන එක, සාධාරණීකරණය කිරීම මටනම් කිසිසේත්ම නොකළ හැකි දෙයක්. කෙනෙකුට තමන්ගේම ජීවිතය නැති කර ගන්න අවශ්‍යනම් ඒක වෙනම දෙයක්. ඒ වගේම, තමන්ගේ ජීවිතය පහසු ආකාරයකින් අවසන් කර ගැනීම සඳහා වෙනත් අයෙකුගේ උපකාර පැතීම සහ එසේ උපකාර කිරීම (euthanasia) වෙනුවෙනුත් මම පෙනී සිටිනවා. නමුත් තමන්ට විනාශයක් ගෙන දෙන මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය වැනි දෙයක් මේ විදිහට සාධාරණීකරණය කළ හැක්කේ එයින් තෙවන පාර්ශ්වයන්ට හානියක් නොවන්නේනම් පමණයි.

මගේ මූලධර්මය වන්නේ ජීවත්වන, සිහියෙන් ඉන්න, වැඩිහිටි පුද්ගලයෙක්ට තමන්ගේ ශරීරය හා අදාළව තීරණ ගැනීමේ නිදහස තිබිය යුතුයි කියන එක. හානියක් කරගන්න උත්සාහ කරද්දී එවැනි අයෙකුට කරුණු පැහැදිලි කර දීම වෙනම වැඩක්. නමුත් අවසාන වශයෙන් තීරණය පුද්ගලයා සතු විය යුතු එකක්. මේ හේතුව නිසාම, තමන්ගේ සිරුර තුළට වෙනත් අයෙකුට ඇතුළු වෙන්න ඉඩ දිය යුතුද, තමන්ගේ සිරුර ඇතුළේ වෙනත් දෙයකට වර්ධනය වෙන්න ඉඩ දිය යුතුද වගේ දේවලුත් පුද්ගලික නිදහසේම කොටස්. ඒ වගේ දේවල් ගැන වෙනත් අය තීරණ ගන්න එක නිවැරදි නැහැ. කවුරු හෝ එහෙම කියනවානම් එහි තිබෙන්නේ බලහත්කාරයක්. 

චාලි කර්ක් කියන්නේ ඇමරිකාවේ දේශපාලනයේ දක්ෂිණාංශික අන්තය නියෝජනය කළ කෙනෙක්. ඔහු තමන්ගේ දේශපාලන මතවාද වලට ගැලපෙන විදිහට තෝරා බේරාගෙන, පක්ෂග්‍රාහීව කරුණු ඉදිරිපත් කිරීම් කළා. මෙය වාමාංශික අන්තයේ ඉන්න අය වගේම දක්ෂිණාංශික අන්තයේ ඉන්න අයත් කරන වැඩක්. පරීක්ෂණ අවසන්ව නැතත්, චාලි කර්ක් ඝාතනයට හේතුව ඔහු විසින් ප්‍රචාරණය කළ මතවාදය මිසක් වෙනත් පෞද්ගලික කාරණාවක් කියා හිතන්න අමාරුයි. 

දැනට චෝදනා එල්ල වී තිබෙන්නේ සාපේක්ෂව අඩු වයසක සිටින තරුණයෙකුටයි. මෙය කළේ ඔහුනම්, තමන්ගේ මුළු ඉදිරි අනාගතයම පරදුවට තියලා මේ වගේ වැඩක් කළේ ඇයි කියන එකත් සිතා බැලිය යුතු දෙයක්. 

මෙවැනි ඝාතනයක් මේ තරම් පහසුවෙන් කරන්න ඇමරිකාවේ ගිණි අවි ප්‍රතිපත්තියත් උදවු වෙනවා තමයි. නමුත් ගිණි අවි නිදහස වෙනුවෙන් කෙනෙකු පෙනී සිටීම කිසිසේත්ම ඝාතනයක් සාධාරණීකරණය කරන්නේ නැහැ. 

ඇමරිකානුවන්ගේ ඝාතන අභිරුචිය පිළිබඳව මාස කිහිපයකට පෙර චාලි කර්ක් විසින් සිය සමාජ මාධ්‍ය ගිණුමක් හරහා බෙදා හැර තිබුණු සමීක්ෂණ ප්‍රතිඵලයක් නැවත උඩට ඇවිත් තිබෙනවා. මෙහි ඔහු අවධාරණය කරන්නේ ඇමරිකාවේ වාමාංශය තුළ ප්‍රතිවාදීන් ඝාතනය කිරීමේ සංස්කෘතිය ව්‍යාප්ත වෙමින් පවතින බවයි. 

නේපාලයේ සිට ඇමරිකාව දක්වා වරින් වර මතු වන ප්‍රචණ්ඩත්වය මගින් නැවත නැවත තහවුරු කරන්නේ මිනිසා කියන්නේත් තවත් එක් සතෙක්ම බවයි. තමන්ගේ පැවැත්ම තර්ජනයට ලක් වන බව පෙනෙද්දී මිනිසුන්ගේ ප්‍රචණ්ඩත්වය ඉස්මතු වෙනවා. එය සිදු වන්නේ ආර්ථික හා සමාජයීය වශයෙන් නොදියුණු රටවල පමණක් නෙමෙයි. ඝාතන සංස්කෘතියට අප‍ට කොයි තරම් විරුද්ධ විය හැකි වුවත්, යටපත් කර ගෙන සිටින මේ මිනිස් ස්වභාවය වරින් වර උඩට මතු වෙන එක වලක්වන්න අමාරු දෙයක්. මේ කාරණයේදී අප එකිනෙකා වෙනස් වන්නේ අපට අපේ හැඟීම් පාලනය කර ගත හැකි උපරිම සීමාව කුමක්ද යන්නෙන් පමණයි.

විවිධ අය විවිධ ආකාර වලින් දේශපාලන දක්ෂිණාංශය අර්ථ දක්වනවා. ඒ කොයි විදිහට අර්ථ දැක්වුවත්, සාමාන්‍යයෙන් පවතින බල ආකෘතිය හා සම්ප්‍රදාය එලෙසම පවත්වා ගැනීම නියෝජනය කරන්නේ දක්ෂිණාංශයයි. ඒ නිසාම, පවතින බල ආකෘතිය හා සම්ප්‍රදාය තුළ වරප්‍රසාද හිමි කරගන්නා පිරිස් දක්ෂිණාංශය වටා එකතු වෙනවා. ඒ තුළ, බැහැර වන අවවරප්‍රසාදිත කොටස් වාමාංශය වටා එකතු වෙනවා. ඔවුන් උත්සාහ කරන්නේ පවතින බල ආකෘතිය හා සම්ප්‍රදාය කඩා බිඳ දැමීමටයි. 

දේශපාලන අභිලාශ වල තිබෙන මේ වෙනස්කම් නිසාම වාමාංශික දේශපාලන නැඹුරුව තුළ ප්‍රචණ්ඩත්වය ඉස්මතු වීමේ වැඩි නැඹුරුවක් තිබෙනවා. දක්ෂිණාංශයට ඒ නැඹුරුව කළමනාකරණය කර ගත හැකි වන්නේ එක්කෝ වැඩිපුර අන්තවාදී නොවීමෙන්. එසේ නැත්නම්, තමන්ද ප්‍රචණ්ඩ වීමෙන්. 

චාලි කර්ක් විසින් උපුටා දක්වා තිබුණු සමීක්ෂණය සිදු කර තිබෙන්නේ රට්ගර්ස් සරසවිය විසින්. මෙම සමීක්ෂණ ප්‍රතිඵලය අනුව, ඇමරිකාවේ වාමාංශික මතධාරීන් අතරින් 50.2%ක් ඊලෝන් මස්ක්ව ඝාතනය කිරීම යම් මට්ටමකින් හෝ සාධාරණීකරණය කරනවා. එමෙන්ම, ඔවුන් අතරින් 56%ක් ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ව ඝාතනය කිරීම යම් මට්ටමකින් හෝ සාධාරණීකරණය කරනවා.

මේ සමීක්ෂණය පිළිබඳ ගැටළු අමතක කළහොත්, මෙම ප්‍රතිශත පිලිබඳව කනස්සළු නොවී සිටිය නොහැකියි. කෙසේ වුවද, වඩාත්ම අවධානය යොමු විය යුත්තේ සමීක්ෂණ ප්‍රතිඵල ගැන කතා කරද්දී චාලි කර්ක් විසින් කතා කර නැති කොටසයි. එනම්, දක්ෂිණාංශික මතධාරීන් අතරින් 14.3%ක් විසින් ඊලෝන් මස්ක්ව ඝාතනය කිරීමත්, 20.3%ක් විසින් ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ව ඝාතනය කිරීමත් යම් මට්ටමකින් හෝ සාධාරණීකරණය කර ඇති බවයි.

මට අනුවනම්, දෙවැන්න පළමුවැන්නට වඩා අවධානය යොමු විය යුතු කරුණක්. දක්ෂිණාංශිකයින්ගෙන් 20.3%ක් තමන්ගේම පිළේ සිටින ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ව ඝාතනය කිරීම අනුමත කරන්නේනම්, විරුද්ධ පිළේ සිටින වාමාංශිකයින් අතරින් 56%ක් එසේ සිතීම අමුතු දෙයක් නෙමෙයි. 

මෙයින් බොහෝ විට පෙන්වන්නේ මෙම සමීක්ෂණයේ දුර්වලතාවය වෙන්න පුළුවන්. එහෙත් එය එසේ නොවේනම්, මෙමගින් පෙන්වන්නේ ඇමරිකානුවන්ගේ ඝාතන අභිරුචිය පිළිබඳ භයානක තත්ත්වයක්. තමන්ගේම පිළේ සිටින ප්‍රබල නායකයෙකුව ඝාතනය කිරීම දක්ෂිණාංශිකයින් අතරෙන් 20.3%ක්ම අනුමත කරන්නේනම්, ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්තේ සිටින වාමාංශික නායකයෙකු පිළිබඳව ඔවුන්ගේ ප්‍රතිචාරය කුමක් විය හැකිද? එම ප්‍රතිශතය 56%ට අඩු විය හැකිද? සමීක්ෂණය මේ ප්‍රශ්නයට පිළිතුරක් සපයන්නේ නැති නිසා ඇමරිකානුවන්ගේ ඝාතන සංස්කෘතියේ ප්‍රශ්නය වාමාංශිකයින්ට පමණක් බැර කළ නොහැකි එකක්.

දක්ෂිණාංශික මතධාරියෙකුට ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ව හෝ ඊලෝන් මස්ක්ව ඝාතනය කිරීම සාධාරණීකරණය කළ හැකි විය හැක්කේ කෙසේද? මීට හේතුව ඔවුන්ට අනුව වුවද, මොවුන් ඕනෑවට වඩා දක්ෂිණාංශික වීමද? එසේ නැත්නම්, ඔවුන්ට අවශ්‍ය තරමට දක්ෂිණාංශික නොවීමද?

සිංහල චිත්‍රපට සමඟ සති අන්ත දෙකක්!

පසුගිය සති අන්තයේදීත්, ඊට දෙසතියකට පෙර සති අන්තයේදීත්, සිංහල චිත්‍රපට දෙකක් නැරඹුවා. නැරඹුවා කියන්නේ සාමාන්‍ය ක්‍රමයට සිනමාහලක අසුන් ගෙන ලොකු තිරයේ නැරඹුවා. ඇමරිකාවේ සිට දෙසතියක් තුළ සිංහල චිත්‍රපට දෙකක් සාමාන්‍ය ක්‍රමයට නරඹන්න ලැබීම සෑහෙන තරම් දුලබ සිදු වීමක්. විශේෂයෙන්ම ඇමරිකාවේ අප ජීවත් වන කලාපයේ. 

පළමුවැන්න "ක්ලැරන්ස්- රිද්ම් ඔෆ් ගිටාර්". එය නැරඹීම පිණිස යාබද ප්‍රාන්තයකට යන්න වුනා. උඩට සහ පහළට කිලෝමීටර නවසීයකට වඩා වැඩියි. චිත්‍රපටයේ කාලය මෙන් හතර ගුණයකට වඩා වැඩි කාලයක් ගමනට ගත වුනා. එපමණ ආවස්ථික පිරිවැයක් දරා, මුළු දවසක්ම වෙන් කර, මේ චිත්‍රපටය නැරඹුවේ එහි ඇතැයි අපේක්ෂා කළ විශේෂත්වයක් නිසා නෙමෙයි. මෙය ඇමරිකාවේ මිඩ්වෙස්ට් කලාපය තුළ සිංහල චිත්‍රපටයක් ප්‍රදර්ශනය කෙරුණු පළමු අවස්ථාව වූ නිසා. වෙනත් කවර හෝ සිංහල චිත්‍රපටයක් ප්‍රදර්ශනය කෙරුණද බොහෝ විට ඔය ගමන යන්න ඉඩ තිබුණා.

දෙවැන්න "වාලම්පුරි හෙවත් හීන හතහමාරක්". එය ප්‍රදර්ශනය කෙරුනේනම් අපේම නගරයේ. මෙය අපේ ප්‍රාන්තය තුළ සිංහල චිත්‍රපටයක් ප්‍රදර්ශනය කෙරුණු මුල්ම අවස්ථාව. පළමුවැන්න සඳහා ප්‍රවේශපත්‍ර මිල දී ගන්නා අවස්ථාව වන විටද දෙවැන්න සංවිධානය වී තිබුණේ නැහැ. එසේ වීනම්, ඒ වෙනුවෙන් එපමණ ආවස්ථික පිරිවැයක් දැරීම ගැන දෙවරක් හිතන්න ඉඩ තිබුණා. 

"ක්ලැරන්ස්- රිද්ම් ඔෆ් ගිටාර්" දර්ශන වාරය ගැන දැන ගන්න ලැබුණේ පේරාදෙණිය ඉංජිනේරු පීඨයේ ආදි ශිෂ්‍යයෙකු වූ අසල්වැසි මිතුරෙක්ගෙන්. පසුව "වාලම්පුරි" ප්‍රදර්ශනය සංවිධානය කළේත් ඔහු විසිනුයි. "ක්ලැරන්ස්" සංවිධානය කර තිබුණේ ඔහුගේ මිතුරෙකු වූ, මා පෙර දැන නොසිටි, පේරාදෙණිය ඉංජිනේරු පීඨයේ වෙනත් ආදි ශිෂ්‍යයෙකු විසින්. 

"ක්ලැරන්ස්" පිළිබඳව අසල්වැසි මිතුරාගෙන් දැනගත් වහාම එහි සංවිධායකවරයා සම්බන්ධ කරගෙන ප්‍රවේශපත්‍ර දෙකක් මිල දී ගැනීමට උත්සාහ කළත්, ඒ වන විටත් ප්‍රවේශපත් සියල්ලම විකිණී අවසන්ව තිබුණා. කෙසේ වුවත්, සැලකිය යුතු ඉල්ලුමක් පැවති බැවින් පොරොත්තු ලේඛණයකට නම් එකතු කර ගෙන දෙවන රංග ශාලාවකද චිත්‍රපටය ප්‍රදර්ශනය කිරීමට සංවිධායකයින් විසින් කටයුතු කළ නිසා අවසානයේදී ප්‍රවේශපත් මිල දී ගැනීමට ඉඩ ලැබුණා. 

අසල්වැසි මිතුරා සමඟ මේ කතාබහ සිදු වූයේ සති අන්තයක පැවති ආප්ප පාටියකදී. ඒ අවස්ථාවේදී "වාලම්පුරි" චිත්‍රපටය ගැනද අප කතා කළා. අපේ නගරයේ "වාලම්පුරි හෙවත් හීන හතහමාරක්" දර්ශන වාරය සංවිධානය වූයේ මේ කතාබහේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙසයි. එය ඉතා කෙටි කලක් තුළ සිදු වුනා. 

ඕස්ට්‍රේලියාව, කැනඩාව, එක්සත් රාජධානිය හා ඉතාලිය වැනි රටවලට සාපේක්ෂව ඇමරිකාවේ විශාල ශ්‍රී ලාංකිකයින් ප්‍රමාණයක් නැහැ. සිටින අයගෙන් වැඩි පිරිසක් සිටින්නේද කැලිෆෝනියා, නිවුයෝර්ක් සහ නිවුජර්සි, ටෙක්සාස්, මේරිලන්ඩ් වැනි ප්‍රාන්ත වලයි. අපේ ප්‍රාන්තයේ සිටින ශ්‍රී ලාංකික සම්භවයක් ඇති පිරිස, දරුවන්ද සමඟ, දෙතුන් සීයකට වඩා වැඩි නැහැ. ඒ තත්ත්වය තුළ වැඩිහිටියන්ට පමණක් නැරඹිය හැකි සිංහල චිත්‍රපටයක් ප්‍රදර්ශනය කිරීමේ අවම පිරිවැය ආවරණය කර ගැනීම සැලකිය යුතු තරම් අභියෝගාත්මක කටයුත්තක්. සංවිධායකවරයා වූ අසල්වැසි මිතුරා මේ අවදානම ගත්තා. 

වෙනත් බොහොමයක් කර්මාන්ත වගේම, ඇමරිකාවේ චිත්‍රපට කර්මාන්තයද තරඟකාරී කර්මාන්තයක්. මේ කර්මාන්තයේ සුපිරි ලාබ නැහැ. ඇතැම් චිත්‍රපට ආදායම් වාර්තා තබන නමුත් තවත් ඒවා පිරිවැය ආවරණය කරන ලාබයක් උපයා දෙන්නේ නැහැ. ඉල්ලුම අනුව සිනමාහල් හිමියන්ගේ ලාබ හෝ පාඩුද තීරණය වෙනවා. වැඩි ඉල්ලුමක් ඇති චිත්‍රපට වල ලාබයෙන් එසේ නොවන ඒවායේ පාඩුවද ආවරණය වන නිසා ඔවුන්ට අවදාමනක් ගත හැකියි. 

ඉල්ලුම පිළිබඳ කිසිම සහතිකයක් නැති සිංහල චිත්‍රපටයක් ප්‍රදර්ශනය කිරීමට ඇමරිකාවේ සිනමාහල් හිමියෙක් යොමු වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, එවැන්නක් සිදු විය හැක්කේ වෙනත් අයෙකු විසින් අවදානම ගන්නේනම් පමණයි. එවැන්නෙකුට දර්ශන වාරයක් සඳහා සිනමා ශාලාවක රඟහලක් කුලියට ගැනීමට සිදු වෙනවා. එසේ කුලියට ගැනීමෙන් පසුව, එම පිරිවැය ආවරණය කර ගැනීම සඳහාම සැලකිය යුතු ආදායමක් අවශ්‍ය වෙනවා. එම මුදලත්, චිත්‍රපටයේ නිෂ්පාදකයින්ට ලබා දිය යුතු මුදලත් සැලකූ විට, ප්‍රායෝගිකව අය කළ හැකි වැඩිම මුදලක් ප්‍රවේශපත්‍රයක් වෙනුවන් අය කළද, ආසන සියල්ලම මෙන් පිරුනේ නැත්නම් වියදම ආවරණය කරගන්න අමාරුයි. 

ඉහත තත්ත්වයන් තුළ, පෙර සඳහන් දර්ශන වාර දෙකම සංවිධානය කර තිබුණේ හැකි අවම පරිමාණ වලින්. එහෙත්, "ක්ලැරන්ස්- රිද්ම් ඔෆ් ගිටාර්" සඳහා විශාල ඉල්ලුමක් පැවති බැවින් අවසානයේදී සිනමාහලේ දෙවන රංග ශාලාවක්ද කුලියට ගෙන පොරොත්තු ලේඛණයේ සිටි ප්‍රේක්ෂකයින්ට අවස්ථාව සැලසීමට සංවිධායකයින් කටයුතු කළා. "වාලම්පුරි හෙවත් හීන හතහමාරක්" සඳහාද තරමක් වැඩි ඉල්ලුමක් පැවති හෙයින් සියල්ලන්ටම අවස්ථාව ලබා දීම පිණිස තරමක් විශාල රංග ශාලාවකට දර්ශන වාරය මාරු කිරීමට සංවිධායකවරයා කටයුතු කළා. 

මේ අයුරින් ඇමරිකාවේ අපේ කලාපය තුළ මුල් වරට සිංහල චිත්‍රපට ප්‍රදර්ශනය කිරීම අනාගතයේදී එවැනි දර්ශන වාර සංවිධානය කිරීමට කැමැත්තක් දක්වන අයට හොඳ පූර්වාදර්ශයක් හා මාර්ගෝපදේශනයක් සපයනවා. එමෙන්ම මේ හරහා ලංකාවේ චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයින්ගේ වෙළඳපොළ පරිමාව පුළුල් වෙනවා. 

ඇමරිකාවේ අපේ කලාපයේ ජීවත් වන්නන් විවිධ කාල වකවානු වල ඇමරිකාවට සංක්‍රමණය වූ අයයි. ඒ ඇතැම් අය ලංකාවේ චිත්‍රපට වැනි සංස්කෘතිකාංග ගැන යාවත්කාලීනව සිටියත් සියල්ලන්ම එවැන්නන් නෙමෙයි. ක්ලැරන්ස් විජේවර්ධන එසේ යාවත්කාලීන නොමැති ශ්‍රී ලාංකික ඇමරිකානුවන් අතර පවා නිරන්තරව ජනප්‍රියව සිටින ගායකයෙක්. ඒ නිසාම, "ක්ලැරන්ස්" චිත්‍රපටයට සැලකිය යුතු ඉල්ලුමක් තිබුණා කියා මම හිතනවා. චිත්‍රපටය මගින් ඉලක්ක කර තිබෙන්නේම ක්ලැරන්ස්ගේ ගීත වලට කැමති පිරිසයි.

"ක්ලැරන්ස්- රිද්ම් ඔෆ් ගිටාර්" ගායකයෙකුගේ ජීවන චරිතය මත පදනම් වූ සංගීතමය චිත්‍රපටයක්. පසුගිය කාලයේදී මේ වර්ගයේ හොලිවුඩ් චිත්‍රපට ගණනාවක් හැදුනා. Walk the Line, Nowhere Boy, Love & Mercy වැනි මේ ශෛලියේ චිත්‍රපට කාලයක සිට හැදී තිබුණත්, ඩොලර් මිලියන 900 ඉක්මවා ආදායම් ඉපැයූ Bohemian Rhapsody චිත්‍රපටයෙන් පස්සේ මේ විදිහේ චිත්‍රපට රැල්ලක්ම හැදුනා. Rocketman, Elvis, Whitney Houston: I Wanna Dance with Somebody, Bob Marley: One Love මේවායින් කීපයක්. "ක්ලැරන්ස්- රිද්ම් ඔෆ් ගිටාර්" නමේ ඔය අවසාන නම් දෙකේ ආකෘතිය දකින්න පුළුවන්. 

ක්ලැරන්ස් කියන්නේ අවුරුදු 21ක් වැනි තරුණ වයසකදී තමන්ගේ සිහිනය හඹා යන්න පටන් අරගෙන, ඒ සිහිනය ජය ගැනීමෙන් අනතුරුව, මතකයන් ඉතිරි කර, සාපේක්ෂව අඩු වයසකදී ජීවිතය හැර යන අයෙක්. "ක්ලැරන්ස්- රිද්ම් ඔෆ් ගිටාර්" චිත්‍රපටයේ කතාව ගොඩ නගා තිබෙන්නේ මූන්ස්ටෝන්ස් කණ්ඩායම හදන කාලයේ සිට ක්ලැරන්ස්ගේ විවාහය දක්වා වූ කාලය පදනම් කරගෙනයි. ඒ කියන්නේ 1960 සිට 1972 පමණ දක්වා කාලය. 

මේ කාලයෙන් වැඩි කොටසක් මා ඉපදෙන්න පෙර කාලයක්. ඉතිරි කොටස වුවත්, මට මතක තිබෙන අතීතයක කොටසක් නෙමෙයි. කවදාවත්ම අපේ වර්තමානය නොවූ අතීත යුග අපට දැකිය හැක්කේ ඉතිරිව තිබෙන ඓතිහාසික වාර්තා ඇසුරෙන් පමණයි. "ක්ලැරන්ස්- රිද්ම් ඔෆ් ගිටාර්" වැනි චිත්‍රපටද මේ ගොඩට එකතු වෙනවා. මේ චිත්‍රපට කතාවේ කාලයෙන් පසුව, ක්ලැරන්ස් ජීවත්ව සිටි කාලයක්ද මගේ මතකයේ තිබුණත්, මටත් වඩා වයසින් අඩු අයට ක්ලැරන්ස් කියන්නේ කවදාවත්ම තමන්ගේ වර්තමානය නොවූ අතීතයක්. 

චිත්‍රපටයේ නම "ක්ලැරන්ස්" වුනත්, චිත්‍රපටය පුරාම ඇනස්ලි මාලේවනගේ හෙවනැල්ල වැටී තිබෙනවා. චිත්‍රපටයේ වගේම. මම හිතන විදිහට ඇත්තටමත්, ක්ලැරන්ස්ගේ කතාව කියන්නේ ඇනස්ලි මාලේවන. ක්ලැරන්ස්ගේ ජීවිතයේ මේ යුගය හා අදාළව හොඳම මූලාශ්‍රය ඇනස්ලි මාලේවන වෙන්න පුළුවන්.

නමුත් චිත්‍රපටයේ කතාව ක්ලැරන්ස්ගේ ඇත්ත ජීවිත කතාවම නෙමෙයි. ඇත්ත කතාව මත පදනම්ව හදපු ඇත්තම නොවන කතාවක්. ඒ කතාව හදද්දී චිත්‍රපටයේ වාණිජ සාර්ථකත්වය ගැන වැඩිපුර හිතා ඇති බව පේනවා. මෙය සැබෑ පුද්ගලයින්ගේ ජීවන චරිත මත චිත්‍රපට හෝ වෙනත් කලා කෘති හදද්දී සාමාන්‍යයෙන් සිදු වෙන දෙයක්. අදාළ පාර්ශ්ව වලට ප්‍රශ්නයක් නැත්නම් ඒකේ අවුලක් නැහැ. අවුලක් වෙන්නේ මේ වගේ කලා කෘතියක් තුළින් කවුරු හරි ඇත්ත ඉතිහාසය හොයන්න ගියොත් පමණයි. 

ඓතිහාසික චිත්‍රපටයක් හදද්දී අවශ්‍ය පසුතල හොයා ගන්න එක ලේසි වැඩක් නෙමෙයි. දුරකථන සන්නිවේදන කුළුණක් නැති කන්දක් දැන් ලංකාවේ නැති තරම්. නමුත් තාක්ෂනය විසින් මේ වෙද්දී මේ ප්‍රශ්නයත් විසඳලා තිබෙනවා. රූප රාමුවකින් අනවශ්‍ය කොටසක් ඉවත් කරන එක දැන් ඉතාම සරල වැඩක්. සැබෑ ලෝකය එක්ක සසඳද්දී "ක්ලැරන්ස්" රූප රාමු වල තිබෙන නොගැලපීම්, හිතාමතාම ඒ රූප රාමු සැලසුම් කර තිබෙන විදිහ මිසක් අත් වැරදිම නොවන බවයි පෙනෙන්නේ. 

"ක්ලැරන්ස්" හදලා තියෙන්නේ එක දිගට ක්ලැරන්ස්ගේ ගීත රස විඳලා එයින් වින්දනයක් ලබන්න එන ඉලක්ක ප්‍රේක්ෂක පිරිසක් වෙනුවෙන්. පෝලිමට එන සිංදු ටිකට ගැලපෙන විදිහට කතාවක් කෘතිමව ඔබ්බලා තියෙනවා. ඒ කෘතීම කතාවේ විශ්වාසනීයත්වය පවත්වා ගැනීම සඳහා ඇත්ත සිදු වීම් හෝ ඇත්ත සිදු වීම් මත පදනම් වූ ගොඩ නැගීම් එකතු කරලා තියෙනවා. ඉලක්කයට එතරම් වැදගත් නැති නිසා මූන්ස්ටෝන් බිහි වන කාලයේදී 7 ශ්‍රී කාර් තිබුණද නැද්ද වගේ කරුණු ගැන ඒ තරම් අවධානය යොදවලා නැහැ. 

කතාවේ වැඩි කොටසක පෙන්වන්නේ රත්නපුර නගරය ආශ්‍රිතව සිදු වෙන සිදු වීම්. නමුත් පසුතල වලින් පේන්නේ මහනුවර පැත්ත. චිත්‍රපටයක රූගත කිරීම් අදාළ ප්‍රදේශයේම කරන්න කිසිසේත්ම අවශ්‍ය නැහැ. නමුත් රත්නපුර කියා කියන්නේ ජර්සි ඇඳගෙන ඉන්න පුළුවන් හෝ අවශ්‍ය සීතල පැත්තක් නෙමෙයි. මම හිතන්නේ චිත්‍රපටයට වඩාත් දර්ශනීය පසුතල එකතු කිරීම සඳහා හිතාමතාම කරපු වැඩක්. ක්ලැරන්ස්ගේ බිරිඳගේ ආගමික පසුබිම වෙනස් කරන්න ඇත්තෙත් ඔය හේතුව නිසා වෙන්න ඇති. ක්ලැරන්ස්ට වැඩියෙන්ම කැමැති, චිත්‍රපටයට වැඩියෙන්ම ආකර්ෂණය වීමේ ඉඩක් තිබෙන, ප්‍රේක්ෂක කණ්ඩායමට මේ වෙනස වඩා හොඳින් ගැලපෙනවා වෙන්න පුළුවන්. 

ලංකාවේ වත්මන් නළු නිළියන්ගේ රංගන දක්ෂතා එක්ක සංසන්දනය කරද්දී මෙහි රඟපෑම් ඒ තරම්ම හොඳ මට්ටමක තිබෙනවා කියා කියන්න බැහැ. අඩු වශයෙන් අංග රචනය පැත්තට තව ටිකක් හෝ වැඩි අවධානයක් දුන්නානම් හොඳයි කියලා හිතෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට ඉන්ද්‍රානි පෙරේරා කියන්නේ සාමාන්‍ය සම්මත අනුව රූමතියක් නෙමෙයි කියන එක ඇයට කරන අපහාසයක් නෙමෙයි කියලා මම හිතනවා. මෙය අවධාරණය කරමින් ක්ලැරන්ස් මුලින්ම ඉන්ද්‍රානිව දකින මොහොතේ තිගැස්මකට ලක් වන බව චිත්‍රපටයේ පෙන්වනවා. නමුත් එහිදී පෙන්වන ඉන්ද්‍රානිගේ රූපය දකින කෙනෙක් ඒ විදිහට තිගැස්මකට ලක්වෙන්න හේතුවක් නැහැ. 

මගේ මිනුම් අනුවනම්, "ක්ලැරන්ස්" චිත්‍රපටයක් විදිහට ඉතාම සාමාන්‍ය චිත්‍රපටයක්. කිලෝමීටර නවසීයක් පමණ උඩට හා පහළට ගිය එක ගැන පසුතැවිලි වෙන්න තරම් අවුලක් චිත්‍රපටයේ නැහැ. විශේෂයෙන්ම ලොකු බලාපොරොත්තු තියාගෙන ගියේ නැති නිසා. හරියටම ඇත්ත නොවුනත්, ලංකාවේ සංගීත ඉතිහාසයේ එක් කොටසක් ගැන කතාවක් චිත්‍රපටයේ තිබෙනවා. එක දිගට වැලට සිංදු එකින් එක යන නිසා ඒවා සම්බන්ධ කරන කතාව ගැන ලොකුවට නොහිතා සිංදු ටික රස විඳින්න පුළුවන්. ඒ හැරෙන්න චිත්‍රපටය බලලා ගෙදර ආවට පස්සේ ඉතිරි වෙන දෙයක්නම් නැහැ. 

මේ චිත්‍රපටය පුරෝගාමී වැඩක් කියන එකත් අමතක කරන්න බැහැ. වැඩේ පුරෝගාමී වැඩක් වෙන්නේ ලංකාවට තමයි. එය සිදු වෙන්නේ හොලිවුඩ් රැල්ල අනුකරණය කිරීමක් ලෙස වුවත්, මෙය මේ ශෛලියේ පළමු සිංහල චිත්‍රපටය. පෙනෙන විදිහට දැන් මේ ශෛලියේ තවත් සිංහල චිත්‍රපට හැදෙමින් තිබෙනවා. ඒ වගේම, චිත්‍රපටයක සාර්ථකත්වය පිළිබඳ හොඳම නිර්ණායකය වෙන්නේ එයට තිබෙන ප්‍රේක්ෂක ඉල්ලුම. ඒ අතින් මෙය සාර්ථක චිත්‍රපටයක්.

චිත්‍රපටයක් බලන ප්‍රේක්ෂකයින්ගෙන් සැලකිය යුතු පිරිසකට අවශ්‍ය වන්නේ පැය දෙකහමාරක පමණ කාලයක් තමන්ගේ දෛනික ජීවිතයේ බරින් නිදහස්ව විනෝදයක් ලබන්න මිසක් අපි වගේ ගෙදර ගියාට පස්සෙත් ඒ ගැන හිත හිත තවත් බරක් එකතු කර ගන්න නෙමෙයි. සංක්‍රමණික ප්‍රජාව අතරින් වැඩි දෙනෙකු බලාපොරොත්තු වෙන්නේත් මේ විදිහේ විනෝදයක්. ඒ වැඩේට "ක්ලැරන්ස්" චිත්‍රපට ගැලපෙනවා. 

"ක්ලැරන්ස්" බලන්න යද්දී කුමක් හෝ සිංහල චිත්‍රපටයක් බැලීමේ ආශ්වාදය මිසක් එයින් එහාට දෙයක් පිළිබඳ බලාපොරොත්තුවක් නොතිබුණත්, "වාලම්පුරි" බලන්න ගියේනම් ඊට වඩා දෙයක් බලාපොරොත්තුවෙන්. ඊට හේතුව කලින් බලලා තිබුණු "කූඹියෝ". "වාලම්පුරි" ගැන පසුව වෙනම සටහනක කතා කරමු.

රන් සම්මත මිථ්‍යාව

ආර්ථික විද්‍යාවේ ප්‍රධාන ධාරාව කියා කියන්නේ එම විෂයයෙහි බොහෝ දෙනෙකුගේ පිළිගැනීමට ලක්ව ඇති සහ කාලයේ පරීක්ෂාව සමත් වූ ප්‍රවාද හා එම ප්‍රවාද මත පදනම්ව ගන්නා ප්‍රායෝගික ක්‍රියාමාර්ග කොටසයි. මෙම ප්‍රවාද මෙන්ම ප්‍රවාද මත පදනම්ව ගන්නා ප්‍රායෝගික ක්‍රියාමාර්ගද නිරන්තරයෙන් නැවත නැවත පරීක්ෂාවට ලක් වෙනවා. එහිදී ඇතැම් ප්‍රවාද හා ක්‍රියාමාර්ග අභියෝගයට ලක් වෙනවා. එසේ නැත්නම් අලුත් ප්‍රවාද වලින් විස්ථාපනය වෙනවා. මෙය ඕනෑම විද්‍යාවකට පොදු දෙයක්.  දැනුම අභියෝගයට ලක් නොවේනම්, වෙනස් නොවේනම් එය ආගමක් මිසක් විද්‍යාවක් වන්නේ නැහැ.

මේ ක්‍රියාවලිය තුළ, කිසියම් නිශ්චිත මොහොතක, කිසියම් නිශ්චිත කරුණක් අරභයා, ප්‍රධාන ධාරාව තුළ පුළුල් එකඟතාවයක් නැති වෙන්න පුළුවන්. එසේ වෙන්නේ ඒ වන විට පුළුල් ලෙස පිළිගත් අදහසක් අභියෝගයට ලක් වන අවස්ථා වලදීයි. නමුත් කෙටිකාලීනව පවතින මෙවැනි සම්ප්‍රේෂනීය තත්ත්වයන් අවසාන වශයෙන් බොහෝ විට පුළුල් එකඟතාවයකින් අවසන් වෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් එසේ නොවන්නේ දේශපාලනික පදනමක් ඇති නොඑකඟතා පමණයි.

වඩා නිවැරදි, අලුත් අදහසකට හෝ ප්‍රවාදයකට පැරණි සම්මතය බැහැර කර ප්‍රධාන ධාරාව තුළ ස්ථාපිත වීම සඳහා යම් කාලයක් ගත විය හැකි නිසා, ප්‍රධාන ධාරාවේ පිළිගැනීමට ලක්ව නොතිබුණු පමණින් යම් අදහසක් බැහැර කරන්න බැහැ. නමුත් මේ කරුණ සාමාන්‍යයෙන් අදාළ වන්නේ අලුත් අදහස් වලට මිසක් කාලයේ පරීක්ෂාව අසමත් වී ප්‍රධාන ධාරාව තුළ ප්‍රතික්ෂේප වූ අදහස් වලට නෙමෙයි. එහෙත් එසේ කාලයකට පෙර පරීක්ෂා කොට බැහැර කරනු ලැබූ අදහස් හා ක්‍රියාමාර්ග ඒ ගැන නොදන්නා පිරිස් වෙත අලුත් අදහස් ලෙස ඉදිරිපත් කරන අයත් දකින්න පුළුවන්. 

රන් සම්මත ක්‍රමය කාලයකට පෙර පරිණාමීය ක්‍රියාවලිය තුළ විස්ථාපනය වී ගිය ක්‍රමයක්. මෙවැනි වෙනසක් සිදු වන හැම විටෙකම සිදු වන අලුත් වෙනස තේරුම් ගැනීමට අසමත් වන හෝ පිළිගැනීමට මැලි වන යම් පිරිසක් ඉතිරි වෙනවා. එය සාමාන්‍ය තත්ත්වයක්. 

රන් සම්මත ක්‍රමය තුල සිදු වූයේ කඩදාසි මුදල් වල වටිනාකම රන් මගින් තහවුරු කිරීමයි. මෙවැන්නක් සිදු කළ යුතු වූයේ අදාළ කාලයේදී කඩදාසි මුදල් වර්ග පිළිබඳව පුළුල් විශ්වාසයක් ගොඩ නැගී නොතිබුණු නිසා. රන් පිළිබඳව ඒ වන විට එවැනි විශ්වාසයක් ගොඩ නැගී තිබුණා. එහෙත්, පසුකාලීනව, කඩදාසි මුදල් වර්ග විසින්ද රන් වලට තිබුණු ආකාරයේම විශ්වාසයක් ගොඩ නගා ගැනීමට සමත් වුනා. ගඟෙන් එතෙර වීමෙන් පසුව තවදුරටත් ඔරුව කරේ තියාගෙන යන්න අවශ්‍ය වුනේ නැහැ. 

මුදල් විසින් ඉටු කරන ප්‍රධාන කාර්යයන් දෙකක් වන්නේ ගෙවුම් උපකරණයක් වීම සහ වත්කමක් වීමයි. සියවස් ගණනාවකට පෙර, අද මෙන්, සංකීර්ණ මූල්‍ය වත්කම් වර්ග රාශියක් නිර්මාණය වී තිබුණේ නැහැ. මූල්‍ය වත්කම් වූයේ ස්වභාවයේ පැවති රන්, රිදී, මුතු, මැණික් වැනි දේවල්. ස්වභාවික ආකර්ෂණය සහ දුලබ බව හේතුවෙන් මෙවැනි දේවල් වලට වටිනාකමක් ලැබුණා. ඒ වටිනාකම ලැබුණේ ගනුදෙනු කිරීමේ හැකියාව නිසා නෙමෙයි. 

මේ අතරින් රන් හා රිදී වල විශේෂත්වය වූයේ ඒවා සම්මතකරණය කළ හැකි වීමයි. සරලව කියනවානම්, එක සමාන කාසි ලෙස නැවත සකස් කළ හැකි වීමයි. ගෙවුම් උපකරණයක් ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගත හැක්කේ සම්මතකරණය කළ හැකි හෝ ස්වභාවයෙන්ම ඒ ලක්ෂණය ඇති දෙයක්. ස්වභාවයෙන්ම මේ ලක්ෂණය තිබෙන කවඩි වැනි දේවල් මෙන්ම, සම්මතකරණය කර සකස් කර ගත් විවිධ ගල් වර්ග, තේ කොළ ගඩොල් ආදියද විවිධ සමාජ වල ගෙවුම් උපකරණ බවට පත් වුනා. එවැනි සමාජ තුළ, කවඩි වැනි දේවල් වලට ගනුදෙනු කිරීමේ හැකියාව නිසාම වටිනාමක් ලැබුණා. ගනුදෙනු සඳහා යොදා නොගත්තේනම් එවැනි වටිනාමක් කවඩි වලට ලැබෙන්නේ නැහැ. 

ගෙවුම් උපකරණ සේ භාවිතා වූ අනෙකුත් විකල්ප වලට සාපේක්ෂව රන් හා රිදී වලට තිබුණු විශේෂ වාසිය වූයේ එවැනි ලෝහ වටිනා වත්කමක් ලෙස මෙන්ම ගෙවුම් උපකරණයක්ද ලෙස ද්විත්ව කාර්යයක් එක වර ඉටු කිරීමයි. ගෙවුම් උපකරණයක් සේ භාවිතා නොකළද රන් හා රිදී වලට වටිනාකමක් තිබුණා. 

කඩදාසි මුදල් වලට, ගනුදෙනු සඳහා භාවිතා නොකරන්නේනම්, රන් හා රිදී වලට මෙන් වත්කමක් වීමේ හැකියාවක් නැහැ. වත්කමක් විය හැක්කේ ගනුදෙනු සඳහා භාවිතා කිරීමේ හැකියාව නිසාම පමණයි. රන් හා රිදී මෙන්, වත්කමක් ලෙස කඩදාසි මුදල් එකතු කිරීම සාමාන්‍යයෙන් සිදු නොවන දෙයක්. ඒ සඳහා, මේ වෙද්දී කඩදාසි මුදල් වල ව්‍යුත්පන්න ලෙස විවිධ මූල්‍ය වත්කම් වර්ග ගණනාවක් වැඩි දියුණු වී තිබෙනවා. 

රන් වැනි වටිනා ලෝහ ෆියට් මුදල් හා සසඳන්නේනම්, අපට රන් වැනි ලෝහයකින් සිදු කෙරුණු ද්විත්ව කාර්ය භාරය විසංයෝජනය කරන්නට සිදු වෙනවා. රන් වත්කමක් සේ සලකන්නේනම්, අප විසින් කළ යුත්තේ රන් වල ප්‍රතිලාභ වෙනත් මූල්‍ය වත්කම් වල ප්‍රතිලාභ හා සැසඳීමයි. 

මෙම සංසන්දනය මගේ පෙර ලිපියක සිදු කර තිබෙනවා. 2025 ජූලි 15 දින පළ කළ "රන් කියන්නේ හොඳ ආයෝජනයක්ද?" ලිපියෙහි විස්තර කර ඇති පරිදි, 1975-2024 කාලය තුළ, ඇමරිකන් ඩොලරයට සාපේක්ෂව රන් මිල වසරකට 5.42%ක සාමාන්‍ය වේගයකින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඒ අනුව, යම් කිසිවකු අදාළ කාලය තුළ ඇමරිකන් ඩොලර් නෝට්ටු ළඟ තබාගෙන සිටියේනම්, එම ඩොලර් නෝට්ටු වල වටිනාකම වසරකට 5.42% බැගින් ක්ෂය වෙනවා. බොහෝ දෙනෙකු ෆියට් මුදල් හා රන් සංසන්දනය කරන්නේ මෙම පදනමින්. 

එහෙත් ඉහත සංසන්දනය නිවැරදි නොවන්නේ වත්කමක් ලෙස ඩොලර් නෝට්ටු ළඟ තබා ගැනීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් නොවන නිසා. ඩොලර් නෝට්ටු භාවිතා කරන්නේ ගෙවුම් උපකරණයක් ලෙස පමණයි. ගෙවුම් උපකරණයක් හැකි වහාම ගනුදෙනුවක් වෙනුවෙන් යොදා ගනු මිස එක දිගට ළඟ තබා ගෙන ඉන්නේ නැහැ. වත්මන් සන්දර්භයෙහි ගනුදෙනු සඳහා වුවද වැඩි වශයෙන්ම භාවිතා වන්නේ ඩොලර් නෝට්ටු වල ව්‍යුත්පන්න වන බැංකු ගිණුම් මිස ඩොලර් නෝට්ටු නෙමෙයි.

වත්කම් සංසන්දනයක් කරන්නේනම්, ඩොලර් නෝට්ටු වල ව්‍යුත්පන්නයක් සේ සැලකිය හැකි, වසර 10 භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර වලින් 6.05%ක සාමාන්‍ය ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගත හැකියි. මෙය රන් වල ප්‍රතිලාභයට වඩා වැඩි ප්‍රතිලාභයක්. ඊට අමතරව, 12% ඉක්මවන සාමාන්‍ය වාර්ෂික ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගත හැකි කොටස් වෙළඳපොළ විකල්පය වැනි විකල්පද තිබෙනවා. එවැනි විකල්ප වලට සාපේක්ෂව රන් කියන්නේ පැහැදිලිවම නරක ආයෝජනයක්. 

ඉහත ලිපියෙහි සංසන්දනය කර ඇත්තේ ඇමරිකාවේ ඇති විකල්පයි. 2025 ජූලි 16 දින පළ කළ "ලංකාවේ කළ හැකි මූල්‍ය ආයෝජන" ලිපියෙහි මෙම සංසන්දනය ලංකාව සඳහාද සිදු කර තිබෙනවා. 1989-2024 කාලයේ ලංකාවේ සාමාන්‍ය උද්ධමනය වූ 9.65% සැලකූ විට, රන් වල ආයෝජනය කිරීම මගින් උද්ධමනයේ හානිය වළකන 10.85%ක සාමාන්‍ය ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගැනීමේ හැකියාව තිබුණා. එහෙත්, සාමාන්‍ය භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය වූ 12.95% එම ප්‍රතිලාභය ඉක්මවනවා. කොටස් වෙළඳපොළ සාමාන්‍ය වාර්ෂික ප්‍රතිලාභ 20% ද ඉක්මවනවා. ඉතා පැහැදිලිවම, ඇමරිකාව තුළ මෙන්ම ලංකාව තුළද, රන් හොඳ මූල්‍ය වත්කමක් වී නැහැ. එමෙන්ම උද්ධමනය නිසා මුදලේ වටිනාකම අඩු වෙනවා කියන එකත් අර්ධ සත්‍යයක් පමණයි. එසේ වන්නේ යම් කිසිවෙකු මුදල් ආයෝජනය නොකර නෝට්ටු මිටි ගොඩ ගසා ගෙන සිටියහොත් පමණයි.

වත්කම් සේ සලකන්නේනම් මුදල් වලට විකල්ප ගණනාවක් තිබෙනවා. මුදල් වල ප්‍රධානම කාර්ය භාරය වනුයේ ගෙවුම් උපකරණයක් ලෙස කටයුතු කිරීමයි. හොඳ ගෙවුම් උපකරණයක් සේ සැලකිය හැක්කේ වටිනාකම වෙනස්වීම වඩා නිවැරදිව පුරෝකථනය කළ හැකි වත්කමක්. වටිනාකම වෙනස්වීම නිවැරදිව පුරෝකථනය කළ හැකිනම්, දිගුකාලීනව වටිනාකම ක්ෂය වීම බරපතල ප්‍රශ්නයක් වන්නේ නැහැ. ඊට හේතුව ආයෝජනය කිරීම මගින් එසේ ක්ෂය වන වටිනාකම ප්‍රතිපූරණය කරගත හැකි වීමයි.

උදාහරණයක් ලෙස ඇමරිකාව ඇතුළු බොහෝ බටහිර රටවල මහ බැංකු ජනතාවට පොරොන්දු වී තිබෙන්නේ දිගුකාලීනව උද්ධමනය 2% මට්ටමේ තබා ගන්නා බවටයි. ලංකාවේ මෙම අගය 5%ක්. ඇත්ත වශයෙන්ම වැදගත් වන්නේ මෙම අගය 2% ද නැත්නම් 5% ද යන්න නෙමෙයි. දිගුකාලීනව උද්ධමනය ඇත්තටම මේ පොරොන්දු මට්ටම ආසන්නයේ තිබෙනවාද කියන එකයි.

අපේක්ෂිත උද්ධමනය 2% වුනත්, 5% වුනත්, එම අගය නිශ්චිතව දන්නවානම් පුද්ගලයෙකුට අපහසුවක් නොමැතිව අනාගතය සැලසුම් කරගන්න පුළුවන්. උදාහරණයක් ලෙස දිගුකාලීන බැඳුම්කරයක ආයෝජනය කිරීම මගින් උද්ධමනයේ අවදානම පහසුවෙන්ම ඉවත් කර ගන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, වැදගත් වන්නේ ඉලක්කය කීය වුනත්, මහ බැංකුව විසින් එම ඉලක්කය පවත්වා ගන්නේද යන්නයි. එය එසේ සිදුවන තරමට මුදලක් පිළිබඳ විශ්වාසය වැඩි දියුණු වෙනවා.

උද්ධමනය ස්ථාවර මට්ටමක පවත්වා ගැනීම සඳහා මුදල් ඉල්ලුම හා මුදල් සැපයුම නිසි පරිදි ගැලපිය යුතුයි. පෙර ලිපියේ විස්තර කළ පරිදි, මුදල් ඉල්ලුම පාලනය කිරීම පහසු නැහැ. මුදල් සැපයුම වුවද මුළුමනින්ම මහ බැංකුවක පාලනය යටතේ ඇති දෙයක් නෙමෙයි. මහ බැංකුවකට කළ හැක්කේ නියාමනය මගින් මුදල් ඉල්ලුම හා මුදල් සැපයුම අතර තුලනයට බලපෑමක් කිරීමයි. එය අසීරු කාර්යයක් වුවත්, ලෝකයේ මහ බැංකු විසින් පසුගිය දශක ගණනාවක් පුරාම සාර්ථක ලෙස මේ කාර්යය ඉටු කර තිබෙනවා. 

රන් සම්මත ක්‍රමයකදී සිදු වන්නේ මේ තුලනය කිසිවෙකුගේ පාලනයට යටත් නැති "රන් දෙවියාට" භාර දීමයි. මුදල් ඉල්ලුමට වඩා රන් සැපයුම වැඩි වූ 1500-1650 අතර කාලයේදී මෙය අනපේක්ෂිත උද්ධමනයකට හේතු වුනා. අපේක්ෂිත උද්ධමනයකදී මෙන් නොව අනපේක්ෂිත උද්ධමනයකදී වත්කම් හානි වීමක් සිදු වෙනවා. එහෙත්, මේ වන විට රන් සැපයුම වැඩි වන්නේ මුදල් ඉල්ලුම වැඩි වන වේගයට වඩා අඩුවෙන් නිසා රන් සම්මතයක දිගුකාලීන ප්‍රතිඵලය අවධමනයයි. මෙහිදී අවධමනයට වඩා විශාල ප්‍රශ්නයක් වන්නේ වටිනාකම වෙනස් වීමෙහි සිදු වන විශාල විචලනයයි. එමෙන්ම අවධමනය වාසියක් වන්නේ එය අනපේක්ෂිතව සිදු වන්නේනම් පමණයි. 

මුදල් ඉල්ලුම කෙටිකාලීනව විශාල ලෙස විචලනය වෙනවා. නියාමකයෙකුට සක්‍රිය ලෙස මැදිහත් වී මේ විචලනයන් සීමා කළ හැකියි. එහෙත් "රන් දෙවියා" විසින් එවැනි සක්‍රිය මැදිහත්වීමක් නොකරන නිසා වත්මන් සන්දර්භයේදී රන් සම්මතයක් පවත්වා ගතහොත් සිදු වන්නේ මුදලේ වටිනාකම කෙටිකාලීනව විශාල ලෙස විචලනය වීමයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, දිගුකාලීනව අවධමනයක් පවතින තත්ත්වයක් යටතේ වුවද, කෙටිකාලීනව උද්ධමනය විශාල ලෙස ඉහළ යාම නොවැලැක්විය හැකියි.

මේ සමඟ පළ කෙරෙන රූප සටහනෙහි පෙන්වා දී ඇත්තේ පසුගිය වසර දහයක පමණ කාලය තුළ ඇමරිකන් ඩොලරය මත පදනම් වූ උද්ධමනය සහ රන් මත පදනම් වූ උද්ධමනය වෙනස් වී ඇති ආකාරයයි. සාමාන්‍ය අගයක් ලෙස ඩොලර් උද්ධමනය 3.3%ක් වන අතර, රන් උද්ධමනය -4.4%ක් හෙවත් 4.4%ක අවධමනයක්. නමුත් මුදලක් හා අදාළව වඩා වැදගත් වන්නේ එහි ස්ථාවරත්වයයි. එනම් විචලනයන් අඩු වීමයි.

මෙම වසර දහයක කාලය සැලකුවොත් ඩොලර් උද්ධමනය වන 3.3% පොරොන්දු මට්ටම වූ 2.0%ට වඩා තරමක් වැඩියි. ඊට ප්‍රධානම හේතුව වසංගත සමයේදී එම අගය 10.1% දක්වා ඉහළ යාමයි. කෙසේ වුවද, වසංගත අවස්ථාව මුදල් ඉල්ලුම අනපේක්ෂිත ලෙස එක වර විශාල ලෙස පහත වැටුණු දුලබ අවස්ථාවක්. එවැනි දුලබ අවස්ථාකදී නියාමනය මගින් විචලනය සීමා කර ගැනීම බොහෝ අසීරු කාර්යයක්. එසේ වුවද, ඉතා කෙටි කලකින් උද්ධමනය නැවත ඉලක්ක සීමාව දක්වා පහත හෙළා ගැනීමට ඇමරිකාවේ මහ බැංකුව සමත් වුනා.

ලංකාව සැලකුවද, පෙර සිදු කළ ප්‍රතිපත්ති වැරදි වලට වසංගතයේ කම්පනය එකතු වීම නිසා උද්ධමනය 70% දක්වා ඉහළ ගියද, කෙටි කලකින් නැවතත් උද්ධමනය ඉලක්ක මට්ටම ආසන්නයට පහත හෙළා ගැනීමට මහ බැංකුව සමත් වීමෙන් පෙනී යන්නේ මහ බැංකු ක්‍රමයේ සාර්ථකත්වයයි. අවධමනයේ අහිතකර ප්‍රතිඵල නොසලකා හැරියද, ප්‍රස්ථාරයේ පෙනෙන ආකාරයේ මිල විචලනයන් සමඟ ආර්ථික තීරණ ගැනීම පහසු නොවන බව පැහැදිලිව තේරුම් යා යුතු කරුණක්. ඇමරිකාවේ භාණ්ඩ මිල තීරණය වූයේ ඩොලර් වලින් නොව රන් වටිනාකම අනුවනම්, පසු ගිය වසර දහයක කාලයේදී ඇමරිකාවේ උද්ධමනය 17.5% සිට -29.1% දක්වා විචලනය වෙනවා.

ඇත්ත වශයෙන්ම රන් සම්මත කාලයේදී වුවද, දැන් මෙන්ම, මුදල් අධිකාරයක් විසින් රන් සැපයුමෙන් ස්වායත්තව මුදල් සැපයුම නියාමනය කළා. එම කාලයේදී මේ ප්‍රස්ථාරයේ දැකිය හැකි තරමේ මිල විචලනයන් දැකිය හැකි නොවූයේ ඒ නිසා. උදාහරණයක් ලෙස ලංකාවේ ව්‍යවහාර මුදල් මණ්ඩලය ආරම්භ කිරීමෙන් පසුව, තබා ගත් රිදී ප්‍රමාණය මෙන් දෙගුණයක් දක්වා මුදල් නිකුත් කිරීමේ හැකියාවක් එම මණ්ඩලයට තිබුණා. පසුව මෙම ප්‍රමාණය තුන් ගුණයක් දක්වා වැඩි කරනු ලැබුවා. ඉන්දියාවේ හා ඇමරිකාවේ තිබුණේද මෙවැනි තත්ත්වයක්. සියලුම දෙනා රිදී (ඇමරිකාවේනම් රන්) ඉල්ලා සිටියේනම් ලබා දීමේ හැකියාවක් ඒ කාලයේදී වුවද අදාළ බලාධිකාරයන්ට තිබුණේ නැහැ.

වෙනත් විදිහකින් කිවහොත්, රන් සම්මතය බොහෝ දුරට නමට තිබුණු එකක්. ඒ හරහා සිදු වූයේ අදාළ මුදල පිළිබඳව විශ්වාසය ගොඩ නැගීමයි. රන් නොමැතිව එම විශ්වාසය ගොඩ නැගිය හැකිනම්, තව දුරටත් රන් සම්මතයක අවශ්‍යතාවයක් නැහැ. නූතන මහ බැංකුවක් විසින් මේ විශ්වාසය ගොඩ නැගීම සිදු කරන්නේ කලින් දැනුම් දී ඇති කවර හෝ නිශ්චිත මට්ටමක උද්ධමනය කාලයක් පවත්වා ගැනීම මගිනුයි. එම මට්ටම මහ බැංකුවකට එසේ ස්ථාවරව පවත්වා ගත හැකි මට්ටමක් විය යුතුයි.

වසංගත සමයේදී ඇමරිකාවේ උද්ධමනය 10% මට්ටම දක්වා ඉහළ ගියේ එවැනි විශාල ඉල්ලුම් කම්පනයකට මුහුණ දෙමින් උද්ධමනය 2% මට්ටමේ පවත්වා ගැනීම නොකළ හැක්කක් වූ නිසා. ඉලක්කය 5% වැනි ඉහළ අගයක් වීනම්, ඇතැම් විට මෙය කළ හැකිව තිබුණා. ලංකාව වැනි රටකට 2% මට්ටම යනු පවත්වා ගත නොහැකි තරම් පහළ මට්ටමක්. එවැනි පහළ මට්ටමක් ඉලක්ක කළහොත්, සුළු කම්පනයක් නිසා වුවද මහ බැංකුවේ පාලනය ගිලිහී යන්න පුළුවන්. ඒ ඇයි කියා පෙර ලිපියක විස්තර කර තිබෙනවා. මහ බැංකුව විශ්වාස කරන පරිදි 5% මට්ටම එසේ දිගුකාලීනව පවත්වා ගත හැකි මට්ටමක්. එහෙත් මහ බැංකුව විසින් කාලයේ පරීක්ෂණය සමත් වී මෙය තහවුරු කළ යුතුයි.

මා හිතන්නේ මේ වන විට මෙම ලිපි මාලාව හරහා කාලයේ පරීක්ෂාව අසමත්ව කලකට පෙර අත හැර දමනු ලැබූ රන් සම්මත ක්‍රමය හෝ නිදහස් බැංකු ක්‍රමය මහ බැංකු ක්‍රමයට විකල්පයක් නොවන්නේ ඇයි යන්න ප්‍රමාණවත් ලෙස විස්තර කර ඇති බවයි. රන් සම්මත ක්‍රමයේ ප්‍රශ්නය මිල මට්ටම විශාල ලෙස විචලනය වීමයි. ඇතැම් අය ෆියට් මුදල් වල වටිනාකම අඩු වීම සැලකිල්ලට ගෙන ඉදිරිපත් කරන තර්කය වැරදි තර්කයක් බවද මෙම ලිපි මාලාව තුළ කරුණු සහගතව පෙන්වා දී තිබෙනවා.

නිදහස් බැංකු ක්‍රමය හා අදාළව නැවත කෙටියෙන් කිව හැක්කේ දැනට වුවද මුදල් සැපයුමෙන් ලොකු කොටස තීරණය කරන්නේ වාණිජ බැංකු විසින් මිස මහ බැංකුව විසින් නොවන බවයි. ඒ නිසා, නිදහස් බැංකු ක්‍රමයක් මගින් කළ හැකි එකම වෙනස මහ බැංකුව විසින් සිදු කරන නියාමනය ඉවත් කිරීමයි. එහි ප්‍රතිඵලය වනු ඇත්තේද නියාමනයක් නොමැති මිල මට්ටම විශාල ලෙස විචලනය වීමයි.

මෙහි විස්තරාත්මකව සාකච්ඡා කර නොමැති තවත් කරුණක් වන්නේ මහ බැංකු ක්‍රමය තුළම ඇතැම් රටවල අධි උද්ධමන තත්ත්වයන් ඇති වීමයි. එහෙත්, එවැනි සෑම අවස්ථාවක මෙන්ම එසේ සිදු වී තිබෙන්නේ මහ බැංකු ස්වාධීනත්වය නැති වී රජයේ අයවැය හිඟය පියවීමේ අරමුණින් සල්ලි අච්චු ගැසීම නිසා මිස මහ බැංකු ක්‍රමයේ වරදකින් නෙමෙයි. මෙවැනි තත්ත්වයන් රන් සම්මත ක්‍රමය තුළද සිදු වුනා. රන් සම්මත පැවති රටවල් බොහොමයකද, රජයට අරමුදල් අවශ්‍ය වූ විට සිදු වූයේ පැවති රන් සම්මතය නොසලකා හරිමින් සල්ලි අච්චු ගැසීමයි. මූල්‍ය විනයක් නොමැති වීමේ ප්‍රශ්නයට මහ බැංකු ක්‍රමය විසඳුමක් නොවනවාක් මෙන්ම, රන් සම්මත ක්‍රමයද විසඳුමක් නෙමෙයි. 

මෙම ලිපිය ඇතුළු ලිපි මාලාවේ ලිපි පහම එකට කියවිය යුතු ලිපි පහක්. මේ ලිපි වලට එක් කර තිබෙන්නේ අනිවාර්යයෙන්ම එකට කිව යුතු කරුණු පමණයි. ලිපි මාලාව ලිවුවේ මේ මොහොත වෙනුවෙන් නෙමෙයි. ප්‍රශ්න, ප්‍රතිවාද හෝ විවේචන ඇත්නම් පිළිතුරු දිය හැකියි.

මහ බැංකුවක කාර්ය භාරය

මෙම ලිපි මාලාවෙහි පෙර ලිපි තුනෙහි විස්තර කළ වැදගත් කරුණු කිහිපයක් සාරාංශගත කළහොත්, පළමුව, මුදල් සැපයුම, ඉතා පැහැදිලි ලෙසම, උද්ධමනය හෝ අවධමනය කෙරෙහි බලපාන නමුත් එම සම්බන්ධය නිශ්චිත ගණිතමය සම්බන්ධයක් ලෙස ඉදිරිපත් කිරීම සියයට සියයක්ම සාර්ථක කාර්යයක් නෙමෙයි. මේ සම්බන්ධය ආකෘතිගත කිරීම පිණිස කාලයක් තිස්සේ මුදල් ප්‍රමාණ සමීකරණය ප්‍රචලිතව උපයෝගී කරගෙන ඇති නමුත් ප්‍රායෝගිකව එහි සීමාවන් ගණනාවක් තිබෙනවා.

දෙවනුව, මුදල් සැපයුම යන සංකල්පය ප්‍රායෝගිකව අර්ථදැක්වීම එන්න එන්නම වඩා අසීරු වෙමින් තිබෙනවා. ඊට හේතුව, ගෙවීම් සිදු කරන ක්‍රමවේදයන්හි මෑතකාලීනව වේගවත් පරිවර්තනයන් සිදු වී තිබීමයි. මේ තත්ත්වය තුළ ඉහත සම්බන්ධය තවත් දුර්වල වී තිබෙනවා. ජාත්‍යන්තර ගනුදෙනු ඉහළ යාම මේ තත්ත්වය තවත් සංකීර්ණ කර තිබෙනවා.

තෙවනුව, මුදල් සැපයුම කෙරෙහි මහ බැංකුවේ සෘජු බලපෑම කාලයත් සමඟ ක්‍රමක්‍රමයෙන් ක්ෂය වෙමින් පවතිනවා. වත්මන් සන්දර්භයෙහි මුදල් සැපයුම බොහෝ දුරට තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවෙන් බැහැර වෙළඳපොළ තුළයි.  

පහත තිබෙන්නේ පසුගිය (2024) වසර අවසානයේදී ලංකාවේ පුළුල් මුදල් සැපයුමෙහි (M2b) සංයුතියයි. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව විසින් උද්ධමනය පාලනය කිරීම පිණිස ඉලක්ක කිරීමට උත්සාහ කරන මුදල් සැපයුම පිළිබඳ නිර්ණායකය වන්නේද, නාමික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ විචලනයන් හා වැඩිම සම්බන්ධයක් පෙන්වන්නේද මෙම M2b පුළුල් මුදල් සැපයුමයි. සියලුම අගයන් රුපියල් බිලියන වලින්.

ව්‍යවහාර මුදල් - 1,051.3 (7.3%)

ජංගම ගිණුම් තැන්පතු - 874.5 (6.1%)

ඉතිරි කිරීමේ ගිණුම් හා ස්ථිර තැන්පතු - 12,396.1 (86.6%)

එකතුව - 14,321.7 (100.0%)

වත්මන් සන්දර්භයේදී මේ ඕනෑම වර්ගයක මුදල් ගනුදෙනු සඳහා භාවිතා කළ හැකියි. මෙම මුදල් වර්ග අතරින් මහ බැංකුවට ඒකාධිකාරයක් තිබෙන්නේත්, මහ බැංකුව විසින් සෘජුව නිකුත් කර තිබෙන්නේත්, ව්‍යවහාර මුදල් පමණයි. එහෙත් එම ප්‍රමාණය පුළුල් මුදල් සැපයුමෙන් 7.3%ක් පමණයි. මුදල් සැපයුමෙන් 92.7%ක්ම ගොඩ නැගී තිබෙන්නේ බැංකු පද්ධතිය හා ඔවුන්ගේ පාරිභෝගිකයින් අතර සිදු වන අන්තර්ක්‍රියා වලින්. 

ලෝකයේ බොහෝ රටවල මෙන්ම ඇමරිකාව තුළද ව්‍යවහාර මුදල් භාවිතය බෙහෙවින්ම අඩු වී ඇතත්, ඩොලර් නෝට්ටු ලෝකය පුරාම ගනුදෙනු සඳහා භාවිතා කෙරෙන බැවින්, ලංකාවට සාපේක්ෂව ඇමරිකාවේ මෙම අනුපාතය තරමක් වැඩියි. ව්‍යවහාර මුදල් ප්‍රමාණය (2024 අවසානයේදී) ඇමරිකාවේ M1 මුදල් සැපයුමෙන් 12.8%ක් වූ අතර, M2 මුදල් සැපයුමෙන් 10.9%ක්ව පැවතුණා.

චීනය මේ වන විට ව්‍යවහාර මුදල් භාවිතයෙන් බොහෝ දුරට ඈත්ව සිටින රටක්. එරට ඉහත අනුපාතය 4.1%ක් පමණයි. ව්‍යවහාර මුදල් භාවිතයෙන් මුළුමනින්ම මෙන් ඈත් වී ඇති ස්වීඩනයේ මෙම අනුපාතය 1.1%ක් පමණයි. තවමත් ව්‍යවහාර මුදල් ගණුදෙනු වැඩිපුර සිදු වන ඉන්දියාවේ වුවද මෙම අනුපාතය 13.6%ක්. මේ අනුව, ලංකාවේ මෙන්ම ලෝකයේද, ව්‍යවහාර මුදල් භාවිතය පිළිබඳ වත්මන් තත්ත්වය අවබෝධ කර ගැනීම අපහසු කරුණක් නෙමෙයි.

මහ බැංකුව විසින් සංසරණයට එකතු කර තිබෙන මුදල් ප්‍රමාණය ලංකාවේ පුළුල් මුදල් සැපයුමෙන් 7.3%ක් පමණක්නම්, ඉතිරි 92.7% නිර්මාණය වූයේ කෙසේද? මෙය සිදුව තිබෙන්නේ වාණිජ බැංකු සහ ඔවුන්ගේ පාරිභෝගිකයින් අතර සිදු වන ගනුදෙනු හරහා සිදුව තිබෙන මුදල් මැවීමේ ක්‍රියාවලිය තුළිනුයි. වෙනත් රටක් සැලකුවද තත්ත්වය මෙවැන්නක්. මහ බැංකු මැදිහත් වී නියාමනයක් සිදු නොකරන්නේනම් මේ මුදල් මැවීමේ ක්‍රියාවලිය හරහා මුදල් සැපයුම අසීමිත ලෙස ඉහළ යා හැකියි. ඊට අනුරූපව උද්ධමනයද ඉහළ යා හැකියි.

මුදල් ප්‍රමාණ සමීකරණය වෙත නැවත පිවිසියහොත්, අදාළ සම්බන්ධය මෙවැන්නක් බව අප දන්නවා. 

උද්ධමනය = මුදල් සැපයුමේ වර්ධන වේගය - අපේක්ෂිත මූර්ත ආර්ථික වර්ධන වේගය

කිසියම් රටක උද්ධමනය 10%ක් හෝ ඊට වඩා අඩු මට්ටමක තිබේනම්, එයට මුදල් සැපයුම වර්ධනය වීමේ බලපෑම මෙන්ම මූර්ත ආර්ථික වර්ධනයේ බලපෑමද දායක වන ආකාරය පැහැදිලිව පෙනෙනවා. එමෙන්ම, එම මට්ටම නොඉක්මවන උද්ධමනයකට මුදල් ප්‍රවේගය වෙනස් වීම වැනි කරුණුද බලපෑ හැකියි. එහෙත්, රටක මූර්ත ආර්ථික වර්ධන වේගය 10% මට්ටම ඉක්මවන්නේ කලාතුරකින්. මුදල් ප්‍රවේගය විශාල ලෙස වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, කිසියම් රටක අධි උද්ධමන තත්ත්වයක් ඇත්නම් එයට මුළුමනින්ම මෙන් හේතු වී තිබෙන්නේ මුදල් සැපයුමේ වර්ධනය බව තේරුම් ගන්න අපහසු නැහැ. 

අධි උද්ධමනයක් (hyper inflation) සේ සැලකෙන්නේ සාමාන්‍ය මිල මට්ටම මාසයක් තුළ 50% ඉක්මවා යන තත්ත්වයක්. මෙය 12875%ක වාර්ෂික උද්ධමනයකට සමානයි. ශ්‍රී ලංකාව මුහුණ දුන් 70% මට්ටමේ උද්ධමනය ඉහළ උද්ධමනයක් වුවත් අධි උද්ධමනයක් නෙමෙයි. එය 12875% සීමාවට කිට්ටුවෙන්වත් යන්නේ නැහැ. 

උද්ධමනය මෙවැනි අධි උද්ධමන මට්ටමකට යාමේදී  මූර්ත ආර්ථික වර්ධන වේගය හෝ මුදල් ප්‍රවේගයේ වෙනස්වීම වැනි කරුණු වලින් ඒ සඳහා සිදු කෙරෙන බලපෑම නොසලකා හැරිය හැකි තරම් අඩුයි. ඒ නිසා, උද්ධමනය පාලනය කිරීමේදී අවධානය යෙදිය යුතු එකම සාධකය මුදල් සැපයුමේ වර්ධනයයි. එහෙත්, උද්ධමනය තනි අංකයක පවත්වා ගැනීමේ උත්සාහයකදී මුදල් සැපයුමේ වර්ධනය දෙස පමණක් බලමින් එය කළ නොහැකියි. 

සිම්බාබ්වේ හා වෙනිසියුලාව වැනි රටවල මෑත වකවානු වලදී අධි උද්ධමන තත්ත්වයන් ඇති වූයේ එම රටවල මහ බැංකු තිබියදීයි. එහෙත්, මහ බැංකු විසින් සිය වගකීම නිසි ලෙස ඉටු නොකිරීම මහ බැංකු ක්‍රමයේ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. ලෝකයේ බොහොමයක් මහ බැංකු විසින් උද්ධමනය සාර්ථක ලෙස පාලනය කරමින් තමන්ගේ මුදල් ඒකක පිළිබඳ විශ්වාසය නඩත්තු කිරීමට සමත්ව තිබෙනවා. 

පුළුල් මුදල් සැපයුමෙහි සංයුතිය දෙස බැලූ විට, පහසුවෙන්ම, උද්ධමනය නිසා මුදලේ වටිනාකම අඩු වන්නේය යන තර්කය බිඳ දමන්න පුළුවන්. උද්ධමනයක් ඇත්නම්, පුළුල් මුදල් සැපයුමෙහි ව්‍යවහාර මුදල් කොටසේ මූර්ත වටිනාකම අඩු වෙනවා. එහෙත් එම කොටස පුළුල් මුදල් සැපයුමෙන් 7.3%ක් පමණයි. මෙම පංගුවද ක්‍රමයෙන් අඩු වෙමින් තිබෙනවා. ව්‍යවහාර මුදල් භාවිතය නුදුරු කලකින් ලෝකයෙන් අතුරුදහන් වීමට නියමිතව ඇති දෙයක්. ස්වීඩනය වැනි ඇතැම් රටවල ව්‍යවහාර මුදල් භාවිතයක් ඇත්තේම නැහැ. 

ලංකාවේ පුළුල් මුදල් සැපයුමෙන් 86.6%ක්ම පවතින්නේ ඉතිරි කිරීමේ ගිණුම් හා ස්ථිර තැන්පතු ලෙසයි. ජංගම ගිණුම් කොටස 6.1%ක්. මා දන්නා තරමින් ලංකාවේ බැංකු ජංගම ගිණුම් වෙනුවෙන් පොලී ගෙවීමක් සිදු කරන්නේ නැහැ. එහෙත් ලෝකයේ වෙනත් රටවල් වල මේ වන විට මේ තත්ත්වයද වෙනස් වී තිබෙනවා. ජංගම ගිණුම් ශේෂද ඇතුළුව, ලංකාවේ පුළුල් මුදල් සැපයුමෙන් 12.4%ක වටිනාකම උද්ධමනය හේතුවෙන් අඩු වන්නේයැයි සැලකුවද, ඉතිරි 86.6% කොටසට මේ තර්කය අදාළ වන්නේ නැහැ. එය තීරණය වන්නේ උද්ධමනය ඉක්මවන පොලී අනුපාතයක් මෙම තැන්පතු වෙනුවෙන් ලැබෙන්නේද යන්න මතයි.

ඉතිරි කිරීම් වෙනුවෙන් උද්ධමනය ඉක්මවන පොලී අනුපාතයක් ලැබේනම්, උද්ධමනය කොපමණ වුවද, අවසාන වශයෙන් සිදු වන්නේ මුදල් වල වටිනාකම ඉහළ යාමයි. ලංකාවේ මුදල් සැපයුමෙන් 86.6%ක් හා අදාළවම තත්ත්වය මෙයයි. ඕනෑම අයෙකුට තමන්ගේ ද්‍රවශීල වත්කම් වලින් ව්‍යවහාර මුදල් ලෙස තබා ගන්නා කොටස ස්වාධීනව තීරණය කළ හැකි බැවින් උද්ධමනයේ හානිය පහසුවෙන්ම වලක්වා ගන්න පුළුවන්. 

උදාහරණයක් ලෙස මේ වන විට ලංකාවේ උද්ධමනය 1.2%ක්. එයින් අදහස් වන්නේ ව්‍යවහාර මුදල් වල හා ජංගම ගිණුම් තැන්පතු වල වටිනාකම වසරකට 1.2%කින් අඩු වන බවයි. එහෙත්, සාමාන්‍ය අගයක් ලෙස, තැන්පතු පොලිය 6.24%ක්. ඒ කියන්නේ පුළුල් මුදල් සැපයුමේ එම කොටසේ වටිනාකම 5.04%කින් ඉහළ යන බවයි. මේ අනුව, සමස්ත ප්‍රතිඵලය කුමක්ද?

මුදලේ වටිනාකම වෙනස් වීම = 5.04%*86.6% - 1.2%*13.4% =  4.2%

කෙසේ වුවද, මේ තර්කය මගින්, උද්ධමනය හමුවේ ඕනෑම අවස්ථාවක මුදලේ වටිනාකම ඉහළ යන බවක් අදහස් කෙරෙන්නේ නැහැ. එය තීරණය වන්නේ මූර්ත පොලී අනුපාතිකය මතයි. මූර්ත පොලී අනුපාතිකය යනු පොලී අනුපාතික සහ උද්ධමනය අතර වෙනසයි.

මූර්ත පොලී අනුපාතිකය සෘණ අගයක්නම්, ඒ කියන්නේ, පොලී අනුපාතිකය උද්ධමනයට වඩා අඩුනම්, උද්ධමනය නිසා සිදු වන හානිය ප්‍රතිපූරණය කර ගැනීමේ හැකියාවක් පුද්ගලයෙකුට නැහැ. ඒ නිසා, මුදලේ වටිනාකම පවත්වා ගැනීම සඳහා, වත්මන් මහ බැංකුවක් විසින් කළ යුත්තේ මූර්ත පොලී අනුපාතික අවශ්‍ය තරම් ඉහළ මට්ටමක පවත්වා ගැනීමයි. මහ බැංකු විසින් ඇත්තටම කරන්නේද එයයි.

මුදල් සැපයුම සීමා කිරීම මගින් මහ බැංකුවකට මූර්ත පොලී අනුපාතික ඉහළ යාමට ඉඩ සැලැස්විය හැකියි. කෙසේ වුවද, නාමික පොලී අනුපාතික මෙන්ම උද්ධමනයද තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවෙන් පිටත වෙළඳපොළ තුළයි. මහ බැංකුවකට කළ හැක්කේ නියාමකයෙකු හා මැදිහත්කරුවෙකු ලෙස ඒ මත බලපෑමක් කිරීම පමණයි.

උද්ධමනය තීරණය වන්නේ මුදල් ඉල්ලුම හා මුදල් සැපයුම මතයි. මුදල් ඉල්ලුම තීරණය කරන්නේ සමස්තයක් ලෙස රටේ සියලුම පුද්ගලයින් හා ආයතන විසිනුයි. මුදල් සැපයුමෙන් වැඩි කොටසක් තීරණය කරන්නේද වාණිජ බැංකු විසිනුයි. මහ බැංකුවට සෘජුව පාලනය කළ හැක්කේ ව්‍යවහාර මුදල් කොටසයි. ඊට අමතරව ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අවශ්‍යතාවය හරහා ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවට මුදල් සැපයුමෙහි තවත් කොටසක් පාලනය කළ හැකියි. මෙම දෙවන ක්‍රමයද ලෝකය විසින් ක්‍රමයෙන් බැහැර කරමින් යන, වෙළඳපොළ මත පදනම් නොවන, දැඩි නියාමන ක්‍රමයක්. ඇමරිකාව මේ වන විට සංචිත අවශ්‍යතාවය මුළුමනින්ම ඉවත් කර ඇති අතර, ලංකාවේ වුවද මෙම අනුපාතය 2%ක් පමණයි. 

සංචිත මුදල් ලෙස හැඳින්වෙන්නේ මහ බැංකුව විසින් නිකුත් කර ඇති ව්‍යවහාර මුදල් ප්‍රමාණයේ සහ මහ බැංකුව විසින් තබා ගෙන ඇති වාණිජ බැංකු වල අරමුදල් ප්‍රමාණයේ එකතුවයි. 2024 අවසානයේදී මුළු සංචිත මුදල් ප්‍රමාණයම M2b පුළුල් මුදල් සැපයුමෙන් 10.7%ක් පමණයි.

මුදල් ඉල්ලුම තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවෙන් පිටතදීනම් සහ මුදල් සැපයුමෙන් 90%ක් පමණම තීරණය වන්නේද මහ බැංකුවෙන් පිටතදීනම්, පොලී අනුපාතික තීරණය වන්නේද මහ බැංකුවෙන් පිටත වෙළඳපොළ තුළ බව පැහැදිලි විය යුතුයි. මහ බැංකුවට සිදු කළ හැක්කේ එක් සැපයුම්කරුවෙකු ලෙස මෙම වෙළඳපොළ මිල මත බලපෑම් කිරීම පමණයි.

මෙය සමාන කළ හැක්කේ වී සංචිතයක් තබා ගෙන එහි උදවුවෙන් රජය විසින් සහල් මිල මත බලපෑම් කිරීම වැනි දෙයකටයි. රජයට බලපෑමක් කළ හැකි වුවත්, අවසාන වශයෙන් මිල තීරණය වන්නේ වෙළඳපොළ තුළයි. කෙසේ වුවද, වී සංචිතය අවසන් වෙද්දී රජයට මෙසේ වෙළඳපොළට බලපෑම් කිරීමේ හැකියාව නැති වෙනවා. එහෙත්, මහ බැංකුවට පහසුවෙන්ම අලුතෙන් මුදල් සංසරණයට එකතු කළ හැකි බැවින් මෙවැනි සීමාවක් නැහැ.

මුදල් සංසරණයට එකතු කිරීම මගින් මහ බැංකුවට මුදල් සැපයුම මත කොපමණ බලපෑමක් කළ හැකිද?

මුදල් ඉල්ලුම අනුව, මහ බැංකුවෙන් පිටත පාර්ශ්වයන් විසින් මුදල් සැපයුමෙහි ඔවුන්ගේ පංගුව 20%කින් වැඩි කිරීමට දායක වන්නේයයි සිතමු. ඔවුන්ගේ මෙම පංගුව 90%ක් සේ සැලකුවහොත්, මේ හේතුවෙන් මුදල් සැපයුම 18%කින් ඉහළ යනවා. මහ බැංකුව විසින් මහ බැංකුවේ කොටසද 20%කින් වැඩි කළහොත්, මුදල් සැපයුම 20%කින් ඉහළ යනවා. ඒ කියන්නේ මෙවැනි තත්ත්වයක් යටතේ මහ බැංකුවට කළ හැක්කේ සංචිත මුදල් සැපයුම පාලනය කර ගැනීම මගින් මුදල් සැපයුම වර්ධනය වන වේගය 20% සිට 18% දක්වා අඩු කිරීම පමණයි. මේ අනුව, සංචිත මුදල් සැපයුම පාලනය කර ගැනීම මගින් පමණක් මහ බැංකුවට උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා ඇති හැකියාවේ සීමාවද හඳුනා ගන්න පුළුවන්.

අනෙක් අතට රටේ මුදල් ඉල්ලුම වෙනස් නොවන සහ මහ බැංකුවෙන් පිටත පාර්ශ්වයන් විසින් මුදල් සැපයුමෙහි ඔවුන්ගේ පංගුව නොවෙනස්ව තබා ගන්නා තත්ත්වයක් සලකා බලමු. මෙවැනි තත්ත්වයක් තුළ, මහ බැංකුව විසින් සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය 40%කින් වැඩි කළහොත්, පුළුල් මුදල් සැපයුම මත එයින් සිදුවන බලපෑම කුමක්ද? එය 4%ක් පමණයි. ඒ නිසා, මෙවැනි තත්ත්වයක් යටතේ සංචිත මුදල් සැපයුම 40%කින් ඉහළ ගියද, එයින් උද්ධමන තත්වයක් අනිවාර්යයෙන්ම ඇති වන්නේ නැහැ. 

ඇමරිකාව වෙත ගියොත්, 2008 ජූනි මාසය අවසන් වන විට සංචිත මුදල් සැපයුම ඩොලර් බිලියන 840.2ක්. 2021 දෙසැම්බර් වන විට මෙම ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 6,413.1 දක්වා ඉහළ ගිහින්. වසර 13.5ක කාලයක් තුළ 7.63 ගුණයක වර්ධනයක්. සාමාන්‍ය වාර්ෂික වර්ධන වේගය 16.24%ක්. එහෙත් මෙම කාලය තුළ පුළුල් මුදල් සැපයුම වර්ධනය වී තිබෙන්නේ 2.82 ගුණයකින් පමණයි. මෙය 8.0ක වාර්ෂික වර්ධන වේගයක්. 

ඉහත වසර 13.5ක කාලය තුළ ඇමරිකාවේ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ, සමස්තයක් ලෙසම, 29.1%කින් පමණයි. මෙය 1.91%ක සාමාන්‍ය වාර්ෂික වර්ධන වේගයක්. ඇමරිකාවේ මහ බැංකුව එරට හා රටින් පිටත ඩොලර් භාවිතා කරන පුද්ගලයින්ට දැනුම් දී තිබෙන්නේ උද්ධමනය සාමාන්‍ය අගයක් ලෙස 2% ආසන්නව පවත්වා ගන්නා බවයි. සංචිත මුදල් සැපයුමේ සාමාන්‍ය වර්ධන වේගය 16.24%ක් වුවද, ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින් අදාළ කාලය තුළ උද්ධමනය සාමාන්‍ය අගයක් ලෙස පොරොන්දු වූ මට්ටම ආසන්නයේ පවත්වාගෙන ගොස් තිබෙනවා. අවසාන වශයෙන් අවශ්‍ය වන්නේ එයයි. 

මෙසේ මුදල් සැපයුමේ සාමාන්‍ය වර්ධන වේගය සහ සාමාන්‍ය උද්ධමනය අතර විශාල වෙනසක් තිබීමෙන් පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ උද්ධමනය තීරණය කරන එකම නිර්ණායකය සංචිත මුදල් සැපයුමේ වර්ධනය නොවන්නාක් මෙන්ම මුදල් සැපයුමේ වර්ධනයද නොවන බවයි. මෙය විචල්‍ය ගණනාවක් මත තීරණය වන්නක්.

සාර්ව ආර්ථික විචල්‍යයන්ගේ හැසිරීම පිළිබඳව සාමාන්‍ය ජනයා දැනුවත්ව සිටිය යුතු වුවත්, ප්‍රායෝගිකව ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගැනීමේදී එවැනි දැනුවත් භාවයන් ඉක්මවා යන විශේෂඥ දැනුමක් අවශ්‍ය වෙනවා. එසේ නොවන අවස්ථාද තිබුණත්, සාමාන්‍යයෙන් මහ බැංකු වල තීරණ ගන්නා අය එවැනි විශේෂඥ දැනුමක් හා පළපුරුද්දක් ඇති අයයි. ඇමරිකාවේ සංචිත මුදල් සැපයුමේ සාමාන්‍ය වර්ධන වේගය 16.24%ක් වුවද, උද්ධමනය ඉලක්ක මට්ටම වන 2% ආසන්නව පවත්වා ගැනීමට සමත්වීම මගින් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින් ප්‍රදර්ශනය කර තිබෙන්නේ එම විශේෂඥ දැනුමේ වටිනාකමයි. 

පුළුල් මුදල් සැපයුමෙන් විශාල පංගුවක් තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවේ පාලනයෙන් තොරවනම්, මහ බැංකුවකට උද්ධමනය අඩු කර ගත හැක්කේ යම් සීමාවක් දක්වා පමණයි. උද්ධමනය හැදෙන්නේ වෙළඳපොළ තත්වයන් තුළයි. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත්, එය හොඳ නියාමනයක් නැති ධනවාදී ක්‍රමයක් තුළ නෛසර්ගිකව සිදු වන දෙයක්. මෙහිදී ධනවාදී ක්‍රමයක් යන අර්ථදැක්වීමට සීමිත හෝ නිදහස් මූල්‍ය වෙළඳපොළක් ඇති ඕනෑම ක්‍රමයක් ඇතුළත්. 

මෙම අර්ථකථනයෙන් බැහැර වන්නේ ණය දීමේ ක්‍රියාවලිය සම්පූර්ණයෙන්ම එක් මධ්‍යගත ආයතනයක් හරහා පමණක් සිදු වන සමාජවාදී මධ්‍යගත සැලසුම් ක්‍රමය පමණයි. කොමියුනිස්ට් ප්‍රකාශනයේ කියවුනේත්, පැරණි සෝවියට් දේශයේ තිබුණේත්, චීනය වැනි සමාජවාදී රටවල කලකට පෙර තිබුණේත් එවැනි ක්‍රමයක්. දැනට මෙවැනි ක්‍රමයක් තිබෙන්නේ උතුරු කොරියාවේ පමණයි. මේ අර්ථයෙන්, චීනයේ දැන් තිබෙන්නේද ධනවාදී ක්‍රමයක්. 

ධනවාදී වෙළදපොළක් ප්‍රසාරණය වෙද්දී එයට අනුරූපව මුදල් ඉල්ලුමද ඉහළ යනවා. මේ ඉල්ලුම සපුරමින් ණය දීමේ ක්‍රියාවලිය හරහා මුදල් සැපයුම ප්‍රසාරණය කිරීමට පෞද්ගලික වාණිජ බැංකු කටයුතු කරනවා. අරමුණ ලාභ ලැබීමනම්, රජයට අයත් වාණිජ බැංකු විසින්ද මේ කටයුත්තට දායක වෙනවා. නියාමනයක් නොමැතිනම්, මේ ක්‍රියාවලියේ අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උද්ධමනය ඇති වීම නොවැලැක්විය හැකියි. 

කාලයකට පෙර මුදලේ වටිනාකම රන් වටිනාකම හා ගැලපීම මගින් රජයයන් විසින් මේ නියාමනය සිදු කළා. මේ වන විට මහ බැංකු ක්‍රමය තුළ එය වඩා සාර්ථක ආකාරයකින් සිදු වෙනවා. අතරින් පතර අධි උද්ධමන තත්ත්වයන් ඇති වුවත්, සමස්තයක් ලෙස ලෝකයේ මහ බැංකු විසින් උද්ධමනය පහළ මට්ටමක පවත්වා ගනිමින් සිටිනවා. 

ඉහත විස්තර කළ පරිදි, මුදල් සැපයුමෙන් වැඩි කොටසක් තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවෙන් පිටත බැවින් එසේ මුදල් සැපයුම වර්ධනය වන සාමාන්‍ය වේගයට වඩා ගොඩක් අඩු වේගයක් ඉලක්ක කිරීම මහ බැංකුවකට ප්‍රායෝගිකව කළ නොහැකි දෙයක්. ඒ නිසාම, උද්ධමනය හා අදාළවද, පවත්වා ගත හැකි ඉලක්කයට යම් සීමාවක් තිබෙනවා. මේ ඉලක්කය පහතට ගැනීම කාලයක් තිස්සේ ක්‍රමානුකූලව සිදු කළ යුතු දෙයක්. ඒ සඳහා දිගු කාලයක් උද්ධමනය ස්ථාවරව පවත්වා ගැනීම මගින් මුදල් පිළිබඳ විශ්වාසය ගොඩ නැගිය යුතු වෙනවා.

මුදල් සැපයුමෙන් වැඩි කොටසක් තීරණය වන්නේ මහ බැංකුවෙන් පිටත බැවින්, මේ තත්ත්වය තුළ අවධමනයක් වුවද ඇති විය හැකියි. උද්ධමනය මෙන් නොව, අවධමනය මහ බැංකුවකට පහසුවෙන් පාලනය කළ හැකියි. ඊට හේතුව, මුදල් සැපයුම අඩු කිරීම අපහසු කාර්යයක් වුවත්, මුදල් අලුතෙන් සංසරණයට එකතු කිරීම මගින් මුදල් සැපයුම ඉහළ දැමීම පහසු කාර්යයක් වීමයි. මහ බැංකුව ස්වාධීනනම්, රජය මගින් මහ බැංකුවක මේ හැකියාව අපහරණය නොකරන්නේනම්, උද්ධමනය ඉලක්ක මට්ටමේ පවත්වා ගැනීම පිණිස මහ බැංකුව විසින් සංචිත මුදල් වැඩි කිරීම ප්‍රශ්නයක් වන්නේ නැහැ. 

ශුන්‍ය උද්ධමන ඉලක්කයක් වෙනුවට කිසියම් පහළ තනි අංකයක උද්ධමන ඉලක්කයක් පවත්වා ගැනීමේ වැදගත්කම වනුයේ, එසේ කිරීම මගින් උද්ධමනය ඉලක්ක මට්ටම ඉක්මවන විට එය පාලනය කර ගැනීමේ යම් හැකියාවක් මහ බැංකුවකට ලැබීමයි. මෙහිදී උද්ධමනය අවශ්‍ය මට්ටමේ පවතීනම් මහ බැංකුව විසින් සාමාන්‍ය මුදල් ප්‍රමාණයක් සංසරණයට එකතු කරනවා. උද්ධමනය ඊට වඩා අඩුනම් වැඩි මුදල් ප්‍රමාණයක් එකතු කරනවා. උද්ධමනය ඉලක්ක මට්ටමට වඩා අඩුනම්, එසේ එකතු කරන මුදල් ප්‍රමාණය අඩු කරනවා. 

නමුත්, අවශ්‍ය අවස්ථාවකදී මෙසේ අලුතෙන් එකතු ක‍රන මුදල් ප්‍රමාණය අඩු කළ හැකි වන්නේ සාමාන්‍ය වශයෙන් වාර්ෂිකව මහ බැංකුව විසින් මුදල් සැපයුමට කිසියම් එකතු කිරීමක් කරන්නේනම් පමණයි. ඒ කියන්නේ, යම් මට්ටමක උද්ධමනයක් පවත්වා ගන්නේනම් පමණයි. 

සංවර්ධිත රටකට 2% වැනි උද්ධමන මට්ටමක් මේ ආකාරයෙන් නඩත්තු කළ හැකි වුවත්, ලංකාව වැනි වේගවත් ආර්ථික වර්ධනයක් ඉලක්ක කරන රටකට එවැනි පහළ ඉලක්කයක් නඩත්තු කිරීමේ හැකියාවක් නැහැ. මෙහිදී මතක් කළ යුත්තේ මුදලේ වටිනාකම පවත්වා ගත හැකි පරිදි මූර්ත පොලී අනුපාතික ප්‍රමාණවත් මට්ටමක තබා ගත යුතු වුවත්, මූර්ත පොලී අනුපාතික සීමාව ඉක්මවා වැඩි වුවහොත්, ණය වර්ධනය සීමා වීමේ බලපෑමෙන් අවසාන වශයෙන් ආර්ථික වර්ධනයද සීමා වන බවයි. 

උද්ධමන ඉලක්කය 2% වුනත්, 10% වුනත්, මහ බැංකුව විසින් එම ඉලක්කය පවත්වා ගනු ලබන්නේනම් සහ මූර්ත පොලී අනුපාතික නිවැරදිව කළමනාකරණය කරන්නේනම් එයින් මුදලේ වටිනාකම අඩු වීමක් හෝ හානියක් සිදු වන්නේ නැහැ. ඊට හේතුව, පොලී අනුපාතික මගින් මුදලේ වටිනාකම අඩුවීම ප්‍රතිපූරණය වීමයි. එහෙත්, මහ බැංකුවට ප්‍රකාශිත උද්ධමන ඉලක්කය පවත්වා ගත නොහැකි වන අවස්ථා වලදී පොලී අනුපාතික මගින් මුදලේ වටිනාකම අඩුවීම ප්‍රතිපූරණය නොවෙන්න පුළුවන්. එය එසේ වේනම්, එය මහ බැංකුවේ කාර්ය භාරය නිසි සේ සිදු නොවීමක්.