ලංකාවේ බැංකු කොයි තරම් ලාබ ලබනවාද?

ලංකාවේ බැංකු වල ලාබ පිළිබඳව විවිධ දුර්මත ප්‍රචලිතව තිබෙනු දැකිය හැකියි. මෙම ලිපියේ අරමුණ පොදුවේ ලංකාවේ බැංකු පද්ධතියේ ලාභ පිළිබඳව තේරුම් ගත හැකි සංඛ්‍යාලේඛණ කිහිපයක් ඉදිරිපත් කිරීමයි. මෙහි බැංකු එකින් එක වෙන වෙනම ගෙන සලකා බැලීමක් සිදු කර නැහැ.

ආයතනයක ලාභ පිළිබඳ ප්‍රමුඛ නිර්ණායකය වන්නේ යොදවා ඇති ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් ලැබෙන ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයයි (ROE). පහත තිබෙන්නේ ලංකාවේ බැංකු පද්ධතිය සමස්තයක් ලෙස ගත් විට පසුගිය වසර වල එම අනුපාතය.

2019- 10.3%

2020- 9.4%

2021- 13.4%

2022- 10.4%

2023- 11.5%

2024- 15.6%

සාමාන්‍ය අගය - 11.8%

අපට මෙම ප්‍රතිලාභ අනුපාතික වසරකින් කල් පිරෙන භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ඵලදා අනුපාතික සමඟ සංසන්දනය කළ හැකියි.

2019- 8.45%

2020- 5.05%

2021- 8.24%

2022- 29.27%

2023- 12.93%

2024- 8.96%

සාමාන්‍ය අගය - 12.15%

බැංකු මගින් කරන්නේ තැන්පතු ලෙස එකතු කර ගන්නා අරමුදල් ණය ලෙස දීම මගින් ලාබයක් උපයා ගැනීම. තැන්පතු වලට සාපේක්ෂව ණය දෙන්නේ දිගුකාලීනවයි. ඒ නිසා වෙළඳපොළ පොලී අනුපාතික ඉහළ යද්දී බැංකු වලට එහි වාසිය ලැබෙන්නේ නැහැ. අරමුදල් කලින් දුන් ණය වල හිරවෙලයි තියෙන්නේ. නමුත් වෙළඳපොළ පොලී අනුපාතික පහළ යද්දී ඒ විදිහට දිගුකාලීනව ණය ලබා දී තිබීම බැංකු වලට වාසියක් වෙනවා.

ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ, 2022දී පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස ඉහළ ගියත්, එයින් බැංකු වල කොටස්හිමියන්ගේ ප්‍රතිලාභ අනුරූප ලෙස ඉහළ ගියේ නැහැ. නමුත් දැන් පොලී අනුපාතික පහත වැටෙද්දී බැංකු වල කොටස්හිමියන්ගේ ප්‍රතිලාභ ඉහළ යමින් තිබෙනවා. 

රක්ෂණයක් මිල දී ගත යුත්තේ ඇයි?

මෙම වසරේ (2025) පළමු කාර්තුව තුළ රක්ෂණ සේවා සැපයීම් වල 17.4%ක වර්ධනයක් දකින්න තිබෙනවා. ඒ පෙර වසර (2024) තුළ සිදු වූ 14.0%ක හැකිලීමකින් පසුව. රක්ෂණ ගිවිසුමක් මිල දී මිල දී ගැනීම කෙනෙකුගේ ප්‍රමුඛතාවයක් වන්නේ ආහාර, ඇඳුම් පැළඳුම්, නිවාස වැනි මූලික අවශ්‍යතා වලින් පසුවයි. රක්ෂණ සේවා අංශය ප්‍රසාරණය වෙමින් තිබීමෙන් පෙනෙන්නේ ආර්ථිකය නැවත පණ ගසා නැගිටිමින් තිබෙන ආකාරයයි. එය සිදු වෙන්නේ ඉහළ මට්ටමක තිබුණු පොලී අනුපාතික නැවතත් සාමාන්‍ය මට්ටමකට පැමිණීම සහ රටේ දේශීය ඉල්ලුම ඉහළ යාමට සමාන්තරවයි.

යමෙක් රක්ෂණ ගිවිසුමක් මිල දී ගත යුත්තේ ඇයි?

මේ ගැන කතා කරන්න කලින් මුලින්ම රක්ෂණ ගිවිසුමකින් සිදු වන්නේ කුමක්ද කියන එක පැහැදිලි කර ගත යුතුයි. රක්ෂණ ගිවිසුමක් මිල දී ගන්නා අයෙකු විසින් කරන්නේ තමන්ට මුහුණ දෙන්නට සිදු වන කිසියම් අවදානමක් වෙනත් අයෙකුට (අදාළ රක්ෂණ සමාගමට) පැවරීම සහ එම අවදානම තමන්ගෙන් ඉවත් කර භාර ගැනීම වෙනුවෙන් මිලක් ගෙවීමයි. 

අනාගතයේ සිදු විය හැකි ප්‍රතිඵලය අවිනිශ්චිත දෙයක් අපට අවදානමක් සේ හඳුනා ගන්න පුළුවන්. එසේ වුවත්, ආර්ථික විද්‍යාවේදී අවදානම් (risk) සහ අවිනිශ්චිතතා (uncertainty) ලෙස හඳුන්වන්නේ ප්‍රවර්ග දෙකක්. සෑම ආකාරයකම අවිනිශ්චිතතා අවදානම් සේ හඳුනා ගැනෙන්නේ නැහැ. අවදානමක් සේ හඳුනා ගන්නේ සිදු විය හැකි ප්‍රතිඵලය අවිනිශ්චිත වුවත්, සිදු වීමේ කිසියම් සම්භාවිතාවක් ඇති ප්‍රතිඵල මොනවාද කියාත්, අදාළ ප්‍රතිඵල ලැබීමේ සම්භාවිතා ගැනත් දැනුමක් ඇති තත්ත්වයනුයි. එවැනි පූර්ව දැනුමක් නැත්නම් එය අවිනිශ්චිතතාවයක් ලෙස මිස අවදානමක් ලෙස හඳුනා ගැනෙන්නේ නැහැ. 

උදාහරණයක් ලෙස කාසියක් උඩ දැමූ විට ලැබෙන ප්‍රතිඵලය කුමක්ද කියා කිසිවෙකුට කලින් කියන්න බැහැ. නමුත් එම ප්‍රතිඵලය සිරස හෝ අගය බව කියන්න පුළුවන්. ඒ වගේම සිරස හෝ අගය වැටීමට තිබෙන සම්භාවිතාව 1/2 බැගින් බවත් කියන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, කැට ක්‍රීඩාවේදී කිසියම් අගයක් වැටෙන්න ඉඩ තිබෙන සම්භාවිතාව 1/6ක් බව අපි කලින්ම දන්නවා. නමුත් වැටෙන අගය හරියටම දන්නේ නැහැ. මෙහිදී කාසියක් උඩ දමන්නෙකු හෝ කැට ක්‍රීඩාවේ යෙදෙන්නෙකු මුහුණ දෙන තත්ත්වය අවදානමක් ලෙස පහසුවෙන්ම හඳුනා ගන්න පුළුවන්.

බොහෝ ප්‍රායෝගික තත්ත්වයන් වලදී අවදානම් සහ අවිනිශ්චිතතා අතර තිබෙන්නේ සියුම් වෙනසක්. බැංකුවක් ණයක් දුන විට එම ණය ගිවිසුම් පරිදි ආපසු ලැබෙන්න හෝ නොලැබෙන්න පුළුවන්. පූර්ව දත්ත ඇසුරෙන් දුන් ණයක් ආපසු නොලැබීමේ සම්භාවිතාව ගණනය කරන්න පුළුවන්. මෙම සම්භාවිතාව සෑහෙන තරම් නිවැරදිව ඇස්තමේන්තු කළ හැකිනම්, එය අවදානම් තත්ත්වයක් ලෙස හඳුනාගන්න පුළුවන්. නමුත් ණය පැහැර හැරීමේ සම්භාවිතාව ගැන නිවැරදි තක්සේරුවක් නැත්නම් එය අවිනිශ්චිතතා තත්ත්වයක්. 

අවදානම් තත්ත්වයන් විශ්ලේෂණය කිරීම සාපේක්ෂව පහසුයි. අවිනිශ්චිතතා තත්ත්වයන් විශ්ලේෂණය කිරීම ඊට වඩා සංකීර්ණයි.

ලැබෙන්නට ඉඩ තිබෙන විවිධ ප්‍රතිඵල දන්නා නමුත් අදාළ සම්භාවිතාව මිස ප්‍රතිඵලය හරියටම නොදන්නා තත්ත්වයන් ආර්ථික විද්‍යාවේදී ලොතරැයි ලෙස පොදුවේ හඳුන්වනවා. මෙහිදී ලැබෙන්නට ඉඩ තිබෙන ප්‍රතිඵලය වාසියක් හෝ අවාසියක් වෙන්න පුළුවන්.

සමහර වෙලාවට අපි "මිනිහට මාර ස්වීප් එකක් ඇදුනනේ!" කියලා කියද්දී එයින් අදහස් කරන්නේ අනපේක්ෂිත වාසියක් ගැනයි. නමුත් "අපිට ඇදුනොත් ඇදෙන්නේ ඉතිං ඔය වගේ ස්වීප් එකක් තමයි!" කියා කියද්දී එයින් අදහස් කරන්නේ අනපේක්ෂිත පාඩුවක් පිළිබඳවයි. ඔය යෙදුම් දෙකේම ආර්ථික විද්‍යාවේදී භාවිතා වෙන ලොතරැයි කියන අර්ථය තිබෙනවා. 

රක්ෂණ ගිවිසුමක් මිල දී ගන්නා අයෙක් එහිදී කරන්නේ තමන්ට මුහුණ දෙන්න සිදු වී තිබෙන අවදානමක් මුදල් ගෙවා බැහැර කිරීම කියලා කලින් කිවුවනේ. එය හරියට මුදල් ගෙවා කුණු බැහැර කරනවා වගේ වැඩක්. කෙනෙක් මුදල් ගෙවා බැහැර කරන්නේ තමන් තියා ගන්න අකැමැති දෙයක්. ඒ නිසා, රක්ෂණ ගිවිසුමක් මිල දී ගන්නා අය එහිදී බැහැර කරන්නේ තමන් ළඟ තියා ගන්න කැමති නැති අවදානමක්.

පොදුවේ ගත්තහම ගොඩක් අය අවදානම් වලට කැමති නැහැ. නමුත් හැමෝම ඒ ගොඩේ නැහැ. අවදානම් වලට කැමති අයත් ඉන්නවා. එවැනි අය අවදානම් වෙනුවෙන් මිලක් ගෙවන්න වුනත් කැමතියි. සාමාන්‍යයෙන් පුද්ගලයින් අවදානමට කැමති අය සහ අවදානමට අකැමැති අය ලෙස වර්ග කරන්න පුළුවන්. මේ ලක්ෂණ කුඩා කාලයේ සිටම පුද්ගලයින් වෙතින් ප්‍රදර්ශනය වෙනවා.

පාසැල් කාලයේදී සමහර අය බයිසිකල් පදින ගමන් එහි ඉදිරි රෝද ඔසොවන එක වගේ දේවල් කරනවා. ඒ අවදානමට කැමති අය. නමුත් බයිසිකලයක් පදින්න පවා බය අයත් ඉන්නවා. අවදානමට කැමති අය සහ අවදානමට අකැමැති අය ලෙස පුද්ගලයින් වර්ග කළ හැකි වුනත්, සන්දර්භය අනුව පුද්ගලයෙකු සිටින ගොඩ වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. සමහර තත්ත්වයන් යටතේ කැමැත්තෙන්ම අවදානම් ගන්න සමහර අය වෙනත් තත්ත්වයන් යටතේදී අවදානම් ගන්න බය වෙනවා.

ලොකු සැඩ පහරක් දැක දැක ඒ හරහා පීනන්න ඉදිරිපත් වෙන්නේ එක්කෝ පීනන්න හොඳටම දක්ෂ කෙනෙක්. එහෙම නැත්නම් තමන් කරන්න යන වැඩේ තිබෙන අවදානම ගැන නිසි අවබෝධයක් නොමැති කෙනෙක්. බරපතල වගකීම් භාර ගනිද්දීත් ඔය තත්ත්වයන් දෙකම දකින්න පුළුවන්. 

සාමාන්‍ය කරුණක් ලෙස ඔබ අවදානම් වලට කැමති කෙනෙක්ද නැත්නම් අකැමැති කෙනෙක්ද? 

මෙය තේරුම් ගැනීම සඳහා අපි සරල ක්‍රීඩාවක් ගැන සිතමු. මෙය කාසිය උඩ දැමීමේ ක්‍රීඩාවක්. සිරස වැටුනොත් ඔබට රුපියල් 2000ක් ලැබෙනවා. අගය වැටුනොත් කිසිවක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ක්‍රීඩාවට සහභාගී වීම සඳහා රුපියල් 1000ක් අය කරන්නේනම් ඔබ මේ ක්‍රීඩාවට සහභාගී වෙනවාද?

මේ ක්‍රීඩාව එක දිගටම කළොත් අවසාන වශයෙන් ඔබ දිනන්න හෝ පරදින්න තිබෙන්නේ සමාන ඉඩක්. අවසාන වශයෙන් ඉතිරි වෙන්නේ ක්‍රීඩාවට සහභාගී වීමේ විනෝදය පමණයි. එය මුළුමනින්ම නොවුනත් බොහෝ දුරට අවදානමක් ගැනීම නිසා ලැබෙන විනෝදයක්. සාමාන්‍යයෙන් සූදු ක්‍රීඩා වලට සහභාගී වන්නේ ඒ විදිහට අවදානමක් ගැනීමෙන් සතුටක් ලබන අය.

අවදානමක් ගැනීමෙන් සතුටක් ලබන අය ඒ වෙනුවෙන් මිලක් ගෙවන්න වුනත් පැකිලෙන්නේ නැහැ. උදාහරණයක් ලෙස ඉහත ක්‍රීඩාව සඳහා සහභාගී වීමට රුපියල් 1100ක් අය කළත් ඇතැම් අය ක්‍රීඩාවට සහභාගී වෙනවා. මෙහිදී සෑම ක්‍රීඩා වාරයක් අවසානයේදීම ක්‍රීඩාව මෙහෙයවන්නාට රුපියල් 100ක වාසියක් ලැබෙනවා. එහිදී වෙන්නේ ක්‍රීඩා කිරීමේ විනෝදයත් එක්කම අවදානම විකිණීමක් කියා කියන්න පුළුවන්. සමහර "භයානක" ක්‍රීඩා ප්‍රචලිතව තියෙන්නේම අවදානම ගන්න කැමති අය අවදානමක් ගැනීම වෙනුවෙන් මිලක් ගෙවන්න කැමති නිසා.

නමුත් පොදුවේ ගත්තහම සමාජයක ඉන්න වැඩි දෙනෙක් ඔය ගොඩේ ඉන්න අය නෙමෙයි. ගොඩක් අය අවදානම් වලට කැමති නැහැ. එවැනි අයට සූදු ක්‍රීඩා වගේ දේවල් වලට සහභාගී නොවී ඉන්න පුළුවන් වුනත්, සමහර "ක්‍රීඩා අවස්ථා" ඒ විදිහට නොගෙන ඉන්න බැහැ. ජීවත් වෙනවා කියන්නෙම අවදානම් සූදුවක් ක්‍රීඩා කරන එක.

කාලගුණ තත්ත්වයන් එක්ක වී අස්වැන්න වැඩි වෙන්න හෝ අඩු වෙන්න පුළුවන්. වී මිල අඩු වෙන්න හෝ වැඩි වෙන්න පුළුවන්. මැද පෙරදිග තත්ත්වයන් එක්ක තෙල් මිල වැඩි වෙන්න පුළුවන්. පාරේ යද්දී මාර්ග අනතුරක් සිදු වෙන්න පුළුවන්. ඔය විදිහේ සමහර අවදානම් සූදුවට යනවා වගේ තෝරා ගැනීමක් හෝ මිල දී ගන්නා දෙයක් නෙමෙයි. 

සෑම අවදානමක්ම බැහැර කරන්න බැහැ. කෙනෙක් හදිසියේ මිය ගියොත් ඔහුගේ හෝ ඇයගේ දරුවන්ට මවක් හෝ පියෙකු නොමැති වීමේ අඩුව වෙනත් අයෙකුට ඒ විදිහටම පුරවන්න බැහැ. නමුත් එහිදී සිදු වන මූල්‍ය පාඩුව වෙනත් අයෙකුට පුරවන්න පුළුවන්. පොදුවේ ගත් විට මූල්‍ය පාඩුවක් සිදු වීමේ අවදානම මුදල් ගෙවා බැහැර කරන්න පුළුවන්. රක්ෂණ ගිවිසුමක් හරහා සිදු වෙන්නේ ඒකයි. 

රක්ෂණ ගිවිසුමක් ඔබට ඉදිරිපත් කරන රක්ෂණ සමාගමක් විසින් එසේ කරන්නේ ලාබයක් ලැබීමට මිසක් ඔබට තිබෙන ආදරයකට නෙමෙයිනේ. ඒ නිසා, රක්ෂණ සමාගමක් මේ වැඩේ පාඩුවට කරන්නේ නැහැ. අපි හිතමු වාහන රක්ෂණයක් ගැන. රක්ෂණ සමාගමක් වාහන රක්ෂණ ගිවිසුමක මිල තීරණය කරන්නේ කොහොමද?

අපි හිතමු රක්ෂණ ගිවිසුම් මිල දී ගන්නා අයගෙන් 5%ක් කුමක් හෝ හානි පූරණ ඉල්ලීමක් කරනවා කියලා. ගෙවන්න සිදු වන සාමාන්‍ය මුදල රුපියල් 200,000ක් කියලා හිතමු. පැරණි දත්ත ඇසුරෙන් මේ ගණන් හොයා ගන්න පුළුවන්. 

මෙයින් අදහස් වෙන්නේ ගිවිසුම් සීයක් අත්සන් කරද්දී එයින් පස් දෙනෙක් හානි පූරණ ඉල්ලීමක් කරනවා කියන එකයි. ඒ එක්කෙනාට රුපියල් ලක්ෂ දෙක බැගින් ගෙවන්න රුපියල් මිලියනයක මුදලක් වැය වෙනවා. ඒ මුදල හොයා ගැනීම සඳහා ඒ අයෙකුගෙන් රුපියල් 10,000 බැගින් අය කරන්න වෙනවා.

හැබැයි ඔය විදිහට රුපියල් මිලියනයක් එකතු කරගෙන අනෙක් අතට බෙදලා දමනවා කියන්නේ අතින් කාලා හරක් බලනවා වගේ වැඩක්නේ. එතකොට සමාගමේ සේවකයින්ගේ පඩිනඩි, කොමිස් මුදල්, අනෙකුත් වියදම් ආවරණය වෙන්නේ කොහොමද? ඔය ඔක්කොම වියදම් වලින් පස්සේ ලාබයක් ගන්නත් වෙනවනේ. ඒ නිසා, රක්ෂණ ගිවිසුමක් තරමක් වැඩියෙන් මිල කරන්න වෙනවා. එම මුදල රුපියල් 15,000ක් පමණ වෙන්න පුළුවන්.

දැන් ඔබ රුපියල් 15,000ක මුදලක් ගෙවලා රක්ෂණ ගිවිසුමක් මිල දී ගත් විට ඔබට එයින් ලැබෙන්න නියමිත අපේක්ෂිත වාසිය ඊට වඩා අඩු මුදලක්. ඊට හේතුව, අනෙකුත් අමතර වියදම් හා සමාගමේ ලාබ ආදියද ඒ  මුදල තුල ඇතුළත්ව තිබීමයි. එහෙමනම්, රක්ෂණ ගිවිසුම් කියන්නේ මිල දී නොගත යුතු දෙයක්ද?

මෙය තීරණය වන්නේ ඔබ අවදානම් වලට කොපමණ අකැමැතිද කියන එක මතයි. රුපියල් ලක්ෂයක පාඩුවක් සහ රුපියල් ලක්ෂයක ලාබයක් ඔබට දැනෙන්නේ එක විදිහටද? රුපියල් ලක්ෂයේ පාඩුව නිසා ඔබට දැනෙන දුක රුපියල් ලක්ෂයක වාසියකින් පහසුවෙන්ම කැපී යනවානම් ගොඩක් වෙලාවට ඔබට රක්ෂණ ගිවිසුමක් ආකර්ශනීය වන එකක් නැහැ. නමුත් බොහෝ දෙනෙකුට රුපියල් ලක්ෂයක පාඩුවක් දැනෙන තරමටම රුපියල් ලක්ෂයක වාසියක් දැනෙන්නේ නැහැ. ඒ දුක තුනී වෙන්නනම් රුපියල් ලක්ෂ එක හමාරක හෝ දෙකක වාසියක් වෙන්න ඕනෑ. ඔබත් ඒ විදිහේ කෙනෙක්නම් රක්ෂණයක් ඔබට වාසිදායකයි.

(මේ සටහන ලිවුවේ පාඨකයෙක් පෞද්ගලිකව අහපු ප්‍රශ්නයක් නිසා)

අවධමනය ඉවරද?

 

ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව 2025 මැයි මාසයේදී 0.6%ක උද්ධමනයක් වාර්තා වී තිබෙනවා. එසේ උද්ධමනයක් වාර්තා වන්නේ 2024 සැප්තැම්බර් මාසයේ සිට එක දිගට මාස අටක් පැවති අවධමනය අවසන් කරමිනුයි. අපගේ පෙර සටහන් වල මේ තත්ත්වය පුරෝකථනය කර තිබෙනවා.

නිල උද්ධමන දර්ශකය සේ සැලකෙන කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව 2025 ජූනි මාසයේදීද අවධමනයක් වාර්තා වීමට ඉඩ තිබෙන නමුත් එම තත්ත්වය එසේ පවතිනු ඇත්තේ විදුලි ගාස්තු වැඩි වීමේ බලපෑම එකතු වන තුරු පමණයි. මෙම වසරේ සිවුවන කාර්තුව වන විට උද්ධමනය මහ බැංකුවේ ඉලක්ක මට්ටම දක්වා ඉහළ යාමට ඉඩ තිබෙනවා.

පොලී අනුපාතික අඩු වෙද්දී ආර්ථික වර්ධන වේගය ඉහළ යන්නේ කොහොමද?

හොඳ මූල්‍ය වෙළඳපොළක් තිබෙන රටක ව්‍යාපාරික ආයෝජනයක් කිරීම සඳහා අවශ්‍ය වන ප්‍රධාන සාධකය ව්‍යවසායකත්වය මිසක් ප්‍රාග්ධනය නෙමෙයි. හොඳ මූල්‍ය වෙළඳපොළක් තිබේනම්, ව්‍යවසායකත්වය තිබෙන කෙනෙකුට පහසුවෙන් ප්‍රාග්ධනය හොයා ගන්න පුළුවන්. 

ව්‍යවසායකයෙක් කියා කියන්නේ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුට කවුරුත් වගේ දන්නා සාමාන්‍ය ආයෝජන මගින් තමන්ගේ ප්‍රාග්ධනය සඳහා උපයා ගත හැකි උපරිම ප්‍රතිලාභයට වඩා වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ඉපැයිය හැකි ක්‍රමයක් ගැන අදහසක් තිබෙන කෙනෙක් කියලා සරලව කියන්න පුළුවන්. එවැනි ව්‍යවසායකත්ව අදහස් හැමෝටම, හැම වෙලාවෙම පහළ වෙන්නේ නැති වුනත්, ඕනෑම කෙනෙකුට ඕනෑම වෙලාවක පහළ වෙන්න පුළුවන්. 

ව්‍යවසායකත්ව අදහසක වටිනාකම කොපමණද කියන එක තීරණය වෙන්නේ ඒ මගින් සාමාන්‍ය ප්‍රාග්ධන වෙළඳපොළ ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයට වඩා කොපමණ ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගන්න පුලුවන්ද කියන එක මතයි. උදාහරණයක් විදිහට මේ දවස් වල ලංකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතිකය ආසන්න වශයෙන් 7.5%ක් පමණ වෙනවා. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කිරීමේ අවදානමක් නොමැති තරම්. ලංකාවේ සිදු වූ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේදී වුනත්, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ආයෝජන වල ප්‍රතිලාභ අඩු වුනේ නැහැ.

මේ අනුව, ලංකාවේ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුට මේ මොහොතේදී ඇස් දෙක පියාගෙන තමන්ගේ ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් 7.5%ක ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගන්න පුළුවන්. එහෙම පුළුවන්කමක් තියෙද්දී කිසිම ප්‍රාග්ධනහිමියෙක් ඊට වඩා අඩු ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙන ආයෝජනයකට තමන්ගේ මුදල් යොදවන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, කාට හෝ පහළ වන ව්‍යවසායකත්ව අදහසක අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභය 7.5% හෝ ඊට වඩා අඩුනම්, ඒ අදහසට අදහසක් විදිහටම මැරිලා යනවා මිසක් ඊට වඩා දුරක් යන්න බැහැ. ඇත්තටම කියනවානම් අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභය 7.5%ට වඩා පොඩ්ඩක් වැඩි වුනත්, අවදානම නිසා ප්‍රාග්ධනහිමියෙක් මුදල් යොදවන්න පෙළඹෙන්නේ නැහැ. 

ඉහත හේතුව නිසා, ලංකාවේ වත්මන් සන්දර්භයේදී හොඳ ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් කියා කියන්නේ 7.5%ට වඩා සැලකිය යුතු ප්‍රතිලාභයක් ලබා දෙන ව්‍යවසායකත්ව අදහසක්. උදාහරණයක් විදිහට 30%ක් වැනි ඉහළ ප්‍රතිලාභයක් කියා අපි හිතමු. අදහස පහළ වූ ව්‍යවසායකයාට මේ 30% ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය ගැන හොඳටම විශ්වාසනම්, බය නැතුව වෙළඳපොළෙන් ණයක් ගන්න පුළුවන්. එය බැංකු ණයක් හෝ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුගෙන් පෞද්ගලිකව ලබා ගන්නා ණයක් වෙන්න පුළුවන්. මේ සඳහා කළ යුතු වන්නේ තමන්ගේ අදහස ගැන සහ එහි අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය ගැන බැංකුවට හෝ ප්‍රාග්ධනහිමියාට ඒත්තු ගන්වන එකයි.

ඔය විදිහට බැංකුවකට හෝ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුට ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් ගැන ඒත්තු ගැන්වුවත්, වෙන්ඩ ව්‍යවසායකයෙකුට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය වන 7.5%ට ණය ලැබෙන්නේ නැහැ. ණයක් දෙන ඕනෑම පුද්ගලයෙක් හෝ ආයතනයක් විසින් අදාළ ව්‍යාපෘතියේ අවදානම සලකා බලලා භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික වලට අවදානම් අධිභාරයක් එකතු කරනවා. අපි හිතමු මේ අධිභාරය 5%ක් කියලා. දැන් 12.5%ක පොලී අනුපාතිකයට ණය ගන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ පොලිය එක්ක ණය බේරුවට පස්සෙත්, තවත් 17.5%ක ප්‍රතිලාභයක් අතේ ඉතිරි වෙනවා. 

කෙටියෙන් කිවුවොත්, ඔය වගේ ඉහළ ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය හැකි ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් කාට හෝ පහළ වුනොත්, සාපේක්ෂව හොඳ මූල්‍ය වෙළඳපොළක් ඇත්නම්, ප්‍රාග්ධනය නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසාම, ඒ විදිහට පහළ වුන ව්‍යවසායකත්ව අදහස අපතේ යන්නේ නැහැ. එය සැබෑ නිෂ්පාදනයක් බවට පත් වෙලා රටේ දදේනියට එකතු වෙනවා.

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය 7.5%නම්, 5%ක අවදානම් අධිභාරයක් හා ගැලපෙන ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් සැබෑවක් විය හැක්කේ එයින් අවම වශයෙන් 12.5%ක ප්‍රතිලාභයක්වත් ලැබෙනවානම් පමණයි. නමුත්, මූල්‍ය වෙළඳපොළ කාර්යක්ෂමනම්, ඊට වඩා වැඩි අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභයක් තිබෙන අදහසක් සැබෑවක් වෙනවා.

දැන් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය 7.5% දක්වා අඩු වී තිබුණත්, එම පොලී අනුපාතික 32% වැනි ඉහළ මට්ටමක තිබුනේ අපට මතක නැති අතීතයකදී නෙමෙයි. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය 32% වැනි ඉහළ මට්ටමක තියෙනවා කියන්නේ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුට අවදානමක්‌ නැතිව 32%ක ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගන්න පුළුවන් කියන එක. එහෙම පුළුවන්කමක් තියෙද්දී ප්‍රාග්ධනහිමියෙක් තමන්ගේ සල්ලි ඊට වඩා අඩු ප්‍රතිලාභයක් තියෙන, කවුරු හෝ වෙනත් අයෙකුගේ ව්‍යවසායකත්ව අදහසක හිර කරන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, 30% වැනි ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය හැකි ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් වුනත් උපන් ගෙයි මැරිලා යනවා. ඒ වගේම, ඒ මගින් දදේනියට එකතු විය හැකිව තිබුණු දායකත්වය නැති වෙනවා. 

සමහර රට වල පොලී අනුපාතික තිබෙන්නේ ලංකාවට සාපේක්ෂව ඉතාම ඉහළ මට්ටමක. උදාහරණයක් ලෙස ආජන්ටිනාව වැනි රටක් සැලකුවොත් (2025 ජූනි දත්ත), බැංකු වල ණය පොලී අනුපාතික අවම වශයෙන් 40% ඉක්මවන අතර 140% දක්වා ඉහළ අගයක් වෙන්න පුළුවන්. තවත් සමහර රටවල පොලී අනුපාතික තිබෙන්නේ ලංකාවට සාපේක්ෂව ඉතාම පහළ මට්ටමක. උදාහරණයක් විදිහට ස්විට්සර්ලන්තයේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික මේ දවස් වල තිබෙන්නේ 0.1% වගේ පහළ මට්ටමක. 

ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් ඉදිරියට යනවාද නැත්නම් උපන් ගෙයිම මැරිලා යනවාද කියන එකට පොලී අනුපාතික සෘජුව බලපානවා. ස්විට්සර්ලන්තය වගේ රටක ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් සාර්ථක ලෙස ඉදිරියට යන්න එහි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය 5%ක් පමණ වීම හොඳටම ප්‍රමාණවත්. ඒ නිසා, ප්‍රාග්ධනය නැති කෙනෙකුට වුනත් තමන්ගේ අදහස් වල වටිනාකම නිසා සාපේක්ෂව පහසුවෙන් ධනවතෙක් වෙන්න පුළුවන්. නමුත් ආජන්ටිනාව වගේ රටක 50%ක ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගත හැකි අදහසක් පහළ වුන කෙනෙකුට වුනත්, තමන් සතුව ප්‍රාග්ධනය නැත්නම්, ඒ අදහස එතැනින් එහාට ගෙනියන්න බැහැ. ඒ වගේ තත්ත්වයක් තුළ සිදු වෙන්නේ ප්‍රාග්ධනය හිමි අයම තව තවත් ධනවත් වෙන එක. ලංකාවේ තියෙන්නේ ඔය දෙක අතර අතරමැදි තත්ත්වයක්.

ව්‍යාපාරයක පිරිවැය කෙරෙහි බලපාන ප්‍රධානම සාධකයක් වන්නේ ප්‍රාග්ධනයේ පිරිවැය. ප්‍රාග්ධනයේ පිරිවැය ඉහළ යන තරමට ව්‍යපාරයක් කරලා ලාබ ගන්න අමාරු වෙනවා. ප්‍රාග්ධනයේ පිරිවැය පහළ යන තරමට වැඩි ව්‍යවසායකත්ව අදහස් ප්‍රමාණයක් සැබෑ ව්‍යාපාර බවට පත් වෙනවා. 

කලින් කිවුවා වගේ ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් ඕනෑම කෙනෙකුට ඕනෑම වෙලාවක පහළ වෙන්න පුළුවන්. නමුත් 50% ඉක්මවන ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි අදහසක් කෙනෙකුට පහළ වෙන එක ඉතාම දුලබ සිදු වීමක්. නමුත් 10-15% වැනි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි අදහස් ඊට වඩා සුලබවත්, 5% වැනි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි අදහස් ඉතාම සුලබවත් පහළ වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, ව්‍යවසායකත්ව අදහස් පහළ වීම අතින් ලංකාවේ, ස්විට්සර්ලන්තයේ සහ ආජන්ටිනාවේ මිනිස්සු සමානයි කියා සැලකුවත්, මේ එක් එක් රටවල එම අදහස් වලට ඉදිරියට යාමට ලැබෙන අවස්ථාවන් සමාන නැහැ. 

ආජන්ටිනාව වගේ රටක මේ මොහොතේ පහළ වන ව්‍යවසායකත්ව අදහස් බොහොමයක් අපතේ යනවා. නමුත්, ආජන්ටිනාවේ උද්ධමනය ක්‍රමයෙන් අඩු වෙලා පොලී අනුපාතික සාමාන්‍ය මට්ටමකට ආවොත් ඒ අදහස් වලටත් අවස්ථාවක් ලැබෙනවා. ඒ මගින් අපේක්ෂිත දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනය 3% මට්ටමෙන් උඩට ගන්න ඉඩක් තිබෙනවා. ඊට සාපේක්ෂව ස්විට්සර්ලන්තය වැනි රටක  ව්‍යවසායකත්ව අදහස් අපතේ යාමක් වෙන්නෙම නැහැ. ඉතා පහළ මට්ටමක ප්‍රතිලාභ සහිත අදහසක් ක්‍රියාත්මක කරන්න වුනත්, අඩු පිරිවැය ප්‍රාග්ධනය වෙළඳපොළෙන් ලබා ගන්න පුළුවන්. ප්‍රාග්ධනහිමියන්ට අවදානමක් නොගෙන ලේසියෙන් ධනය වැඩි කරගන්න තිබෙන අවස්ථා අඩුයි.

පොලී අනුපාතික 32% වැනි මට්ටමක තියෙද්දී ලංකාවේ ව්‍යවසායකත්ව අදහස් බොහොමයක් අපතේ ගියා. ඉතා කලාතුරකින් මිස කෙනෙකුට 40% වැනි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි ව්‍යාපෘතියක් ගැන අදහසක් පහළ වන්නේ නැහැ. නමුත් 15% වැනි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි ව්‍යාපෘති ගැන අදහස් ඊට වඩා වැඩි පිරිසකට පහළ වෙන්න පුළුවන්. පොලී අනුපාතික පහළ යද්දී ඒ අදහස් වලට ඉඩක් ලැබෙනවා. ඒ හරහා දදේනියට යම් එකතු වීමක් සිදු වෙනවා. 

නමුත් ලංකාවේ දැන් තිබෙන පොලී අනුපාතික වුවත් ස්විට්සර්ලන්තය හෝ ජපානය වැනි රටකට සාපේක්ෂව ඉහළ මට්ටමක්. එහෙම වෙලා තිබෙන්නේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික එම රටවලට සාපේක්ෂව ඉහළ මට්ටමක තිබෙන නිසා. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික අඩු කරගත හැකි ක්‍රමය රජයේ අයවැය තුලනය දිගටම හොඳ මට්ටමක පවත්වා ගැනීම. 

මේ වෙද්දී ලංකාව ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් පවත්වාගෙන යමින් සිටියත්, පැරණි ණය සඳහා ගෙවිය යුතු පොලිය නිසා, තවත් කාලයක් යන තුරු ලංකාවට සමස්තයක් ලෙස අයවැය අතිරික්තයක් පෙන්වීමේ හැකියාවක් නැහැ. ඒ අතින් ලංකාවේ රාජ්‍ය අයවැය තුලනය තිබුණේ සහ තවමත් තිබෙන්නේ ආජන්ටිනාවේ මෙන් පහසුවෙන් ගොඩ දැමිය හැකි තැනක නෙමෙයි. 

කෙසේ වුවත්, යම් කාලයක් එක දිගට සැලකිය යුතු ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් තියාගෙන ගියොත් වසර ගණනාවකට පසුව ලංකාවටත් සමස්ත අයවැය අත්රික්තයක් හදා ගන්න පුළුවන්. පොලී අනුපාතික තවත් අඩු කරගෙන, ඒ මගින් ප්‍රාග්ධනයේ පිරිවැය අඩු කරගෙන අපතේ යන ව්‍යවසායකත්ව අදහස් වලට අවස්ථාවක් ලබා දී ආර්ථික වර්ධනය වැඩි කර ගැනීම සඳහා රජය පැත්තෙන් කළ හැකි සහ කළ යුතු ප්‍රධානම කාර්යය ඒකයි.

ආර්ථිකය වර්ධනය වුනේ කොහොමද?

මෙම වසරේ (2025) පළමු කාර්තුවේදී ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකය 4.8%ක වර්ධන වේගයක් පෙන්නුම් කර තිබෙනවා. "බල සුබ නිමිති පෙර මග නැකතටත් වැඩි" කියලා කියනවනේ. පළමු කාර්තුවේ මේ වර්ධන වේගය මේ වසරේ සමස්ත ආර්ථික වර්ධන වේගය පිළිබඳව සුබ පෙර නිමිත්තක් ලෙස හඳුනා ගන්න පුළුවන්.

ලංකාවේ ආර්ථිකය තවමත් අර්බුදයට පෙර පැවති මට්ටමට පැමිණ නැහැ. මේ වැඩි වෙන්නේ ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ අඩු වූ ප්‍රමාණයෙන් කොටසක්. පළමු කාර්තුව පමණක් සැලකුවොත් තවමත් ඉන්නේ 2021 සිටි මට්ටමට වඩා 2.5%ක් පහළින්. නමුත් පසුගිය (2024) වසරේ පළමු කාර්තුව තුළ 5.1%කින් වර්ධනය වීමෙන් පසුව, එම වර්ධනය මත තවත් 4.8%ක වර්ධනයක් වාර්තා වෙනවා කියන්නේ හොඳ තත්ත්වයක්. ඉදිරි (2026) වසරේ පළමු කාර්තුවේදී ආර්ථික අර්බුදයට පෙර සිටි මට්ටමට සාපේක්ෂව වුවද යම් ප්‍රගතියක් වාර්තා වෙන්න පුළුවන් බව දැන් පෙනෙන්න තිබෙනවා. 

මේ විදිහට 4.8%ක වර්ධනයක් ලබා ගැනීමට දායක වුනේ ආර්ථිකයේ කවර අංශද? පහත තිබෙන්නේ ඒ පිළිබඳ විශ්ලේෂණාත්මක සාරාංශයක්.

ඇඟලුම් නිෂ්පාදන - 0.77%

ඉදිකිරීම් - 0.69%

මූල්‍ය හා රක්ෂණ - 0.62%

ආහාරපාන හා නවාතැන් පහසුකම් - 0.35%

ප්‍රවාහන සේවා - 0.27%

ආහාරපාන හා දුම්කොළ නිෂ්පාදනය - 0.47%

තොග හා සිල්ලර වෙළඳාම - 0.18%

නිවාස හා ඉඩකඩම් සේවා - 0.14%

අනෙකුත් සියලු අංශ - 0.75%

අගය එකතු කිරීම් එකතුව - 4.24%

බදු වල ශුද්ධ බලපෑම - 0.53%

ආර්ථික වර්ධනය - 4.77%

ආසන්න ලෙස - 4.8%

මෙම අංශ අතරින් ඇඟලුම් නිෂ්පාදන පිළිබඳව වැඩිපුර විස්තර කළ යුතු නැහැ. එයින් අදහස් වන්නේ කුමක්ද කියන එක කාට වුනත් පැහැදිලියි. නමුත් සංචාරක කර්මාන්තයේ බලපෑම මෙම බෙදීම තුළ සෘජුව දැකිය නොහැකියි. එම දායකත්වය තිබෙන්නේ ආහාරපාන හා නවාතැන් පහසුකම් සහ ප්‍රවාහන සේවා යන කාණ්ඩ තුළයි. ඇඟලුම් නිෂ්පාදන වගේම සංචාරක කර්මාන්තයද බාහිර සාධක මත තීරණය වෙනවා.

ඉහත අංශ දෙකට සාපේක්ෂව, මූල්‍ය හා රක්ෂණ, ඉදිකිරීම්, තොග හා සිල්ලර වෙළඳාම, නිවාස හා ඉඩකඩම් සේවා ආදී කාණ්ඩ වලින් පෙනෙන්නේ දේශීය ඉල්ලුම ඉහළ යාම සහ ඊට අනුරූප ලෙස ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වීම. ආහාරපාන හා දුම්කොළ නිෂ්පාදනය තුළ වුනත් වැඩි වශයෙන්ම නිරූපණය වෙන්නේ දේශීය ඉල්ලුම. ඒ වගේම, සංචාරක කර්මාන්තයේ බලපෑම නිරුපණය කරන ආහාරපාන හා නවාතැන් පහසුකම් සහ ප්‍රවාහන සේවා යන කාණ්ඩ දෙක ගත්තත් එයින් කොටසක් හැදෙන්නේ දේශීය ඉල්ලුම නිසා. 

මම හිතන්නේ මේ වෙද්දී රටේ ආර්ථික අර්බුද මානසිකත්වය ඉවරයි. දැන් නැවතත් රටේ මිනිස්සු කලින් විදිහටම වියදම් කරන්න පටන් අරගෙන. ආනයන කොටසේ පමණක් යම් පාලනයක් දකින්න පුළුවන්. මේ තත්ත්වයන් එක්ක දේශීය ඉල්ලුම ඉදිරි කාර්තු තුනේදී තවත් වැඩි වෙනවා මිසක් අඩු වෙන්න හේතුවක් නැහැ.

සංචාරක කර්මාන්තය ගත්තත් පළමු කාර්තුව තුළ දැකිය හැකි වූ ප්‍රවණතාව වසර පුරාම ඒ විදිහටම තියෙන්න පුළුවන්. කුමක් හෝ විශේෂ නරක සිදු වීමක් සිදු නොවුනහොත් එම අංශයේ දායකත්වය තවත් වැඩි වෙන්න මිසක් අඩු වෙන්න හේතුවක් නැහැ. 

ප්‍රශ්නයකට තියෙන්නේ ඇඟලුම් නිෂ්පාදන අංශය. ඇමරිකාවේ බදු ප්‍රතිපත්තිය නිසා එම අංශයට යම් බලපෑමක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ ගැන හරියටම කියන්න තවමත් කල් වැඩියි. 

පසුගිය වසර අවසන් වුනේ 5.0%ක ආර්ථික වර්ධනයක් එක්ක. මේ අවුරුද්ද තුළත් ඒ කිට්ටුවට යන 4.5%-5.0% සීමාවේ ආර්ථික වර්ධනයක් වාර්තා වෙන්න වැඩි ඉඩක් තිබෙනවා. තීරුබදු නිසා ඇඟලුම් කර්මාන්තයේ කඩා වැටීමක් සිදු වුනොත් වර්ධනය 4.0-4.5% මට්ටමෙන් එහාට නොයන්න පුළුවන්. නමුත් දේශීය ඉල්ලුම දෙස බලද්දී, නරක තත්ත්වයක් යටතේ වුනත්, වර්ධනය 4.0% මට්ටමෙන් පහතට වැටීමේ ඉඩක් පෙනෙන්න නැහැ. ඒ කියන්නේ ජාත්‍යන්තර ආයතන විසින් පුරෝකථනය කර තිබෙන මට්ටමට වඩා හොඳ මට්ටමක්. 

තීරු බදු ප්‍රශ්නය ඒ තරම්ම අවුලක් නැතිව විසඳෙන්න පුළුවන්. එහෙම වුනොත් ඇඟලුම් කර්මාන්තයේ දායකත්වය අඩු වෙන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණය යහපත් ලෙස සිදු වන නිසා පෞද්ගලික අංශයට ප්‍රාග්ධනය විතැන් වීමක් සිදු වෙනවා. ඒ එක්ක පොලී අනුපාතික පහළ ගිහින් දේශීය ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. 

මේක වෙන්නේ රජය වැඩිපුර බදු අය කර ගන්නා නිසා නේද කියලා කෙනෙකුට අහන්න පුළුවන්. ඔව්. නිෂ්පාදන මත රජය විසින් අය කර තිබෙන බදු ප්‍රමාණය වැඩි වූ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් ප්‍රතිශතාංක 0.53%ක් නිරුපණය කරනවා. ඒ කියන්නේ පෞද්ගලික අංශය විසින් සිදු කර තිබෙන සැබෑ අගය එකතු කිරීම ඔවුන්ගේ ලාබ වලින් නිරූපණය කරන 4.24%ක වර්ධනයට වඩා තවත් 0.53%කින් වැඩියි කියන එක. වර්ධන වේගය 4.77%ක් වෙන්නේ ඒ නිසා. 

රජය විසින් මේ කොටස බදු ලෙස එකතු කරගෙන තිබුණත්, එහිදී සිදු වී තිබෙන්නේ අගය එකතු වීම සිදු වෙද්දී හෝ සිදු වීමෙන් පසුව රජය විසින් එයින් කොටසක් එකතු කර ගැනීම. මේ නිසා රජයට වෙළඳපොළෙන් ණය ගන්න අවශ්‍ය වී තිබෙන්නේ අඩුවෙන්. වෙළඳපොළේ ඉතිරි වන ඒ සල්ලි ප්‍රාග්ධනය විදිහට පෞද්ගලික අංශයට ගලාගෙන යනවා. ඒ මගින් නිෂ්පාදනය ඉහළ යනවා. බදු වෙනුවට ණය ගනිද්දී මේ විදිහට ප්‍රාග්ධනය ඉතිරි වීමක් සිදු නොවන නිසා අදාළ නිෂ්පාදන කොටස සිදු වෙන්නෙම නැහැ. ඒ නිසා, ඔය දෙකම එක සමාන නැහැ. 

රාජ්‍යමූල්‍ය විනය දිගටම පවත්වාගෙන යද්දී රාජ්‍ය අංශයේ හිර වී තිබෙන ප්‍රාග්ධනය තවතවත් නිදහස් වෙනවා. එය ආර්ථික වර්ධනයට හොඳයි. මහ බැංකුව ඉන්නෙත් ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වෙන්න ඉඩ හරින ප්‍රතිපත්තියක. ඒ වගේම, පළමු කාර්තුවේදී තරමක් සංකෝචනය වී තිබෙන කෘෂිකාර්මික අංශය නැවතත් යථා තත්වයට පත් වීමට නියමිතයි. මේ සියලු යහපත් ප්‍රවණතා එක්ක වඩා හොඳ තත්ත්වයක් යටතේ 5% සීමාවට යාම හෝ එම සීමාව ඉක්මවීම වුනත් සිදු විය නොහැකි දෙයක් නෙමෙයි.

සියල්ල සාරාංශගත කළොත් අපට දැනට පෙනෙන විදිහට මේ අවුරුද්දේ ආර්ථික වර්ධන වේගය 4.5%-5.0% සීමාවේ තියෙන්න වැඩි ඉඩක් තිබුණත්, හොඳ තත්වයක් යටතේ 5% සීමාව යාන්තමින් ඉක්මවන්න බැරිකමක් නැහැ. ඒ වගේම නරක තත්ත්වයක් යටතේ වුනත් 4.0% සීමාවෙන් පහළට වැටීමේ ඉඩක් පෙනෙන්න නැහැ. 4.0% මට්ටම වුනත්, ජාත්‍යන්තර ආයතන වල පුරෝකථන වලට සාපේක්ෂව ඉහළ මට්ටමක්. 

දකුණට කැරකෙන්න අමාරු ඇයි?

මේ දවස් වල තිරගත වන වාලම්පුරි චිත්‍රපටය ගැන ගොඩක් අය කතා කරලා තිබුණා. චිත්‍රපටය ගැන දන්නේ ඒ ගැන විවිධ අය ලියා තිබුණු දේවල් පමණයි. විදේශගතව සිටින විට අහිමි වන දේවල් අතරින් එකක් තමයි ඔය වගේ චිත්‍රපටයක්, වේදිකා නාට්‍යයක් බලන්න තිබෙන අවස්ථාව. ටෙලිනාට්‍ය හා අදාළවනම් මේ ප්‍රශ්නය නැහැ.

වාලම්පුරි චිත්‍රපටය ලංකාවෙන් පිටත ලෝකය පුරාමත් තිරගත වෙනවා. එය සිංහල චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයින්ගේ පැත්තෙන් බැලුවත්, විදේශගත සිංහල චිත්‍රපට රසිකයින්ගේ පැත්තෙන් බැලුවත් ඉතාම හොඳ ප්‍රවණතාවක්. නමුත් අපේ නගරය කිට්ටුව පාතක එවැනි ප්‍රදර්ශනය කිරීමක් තවම සංවිධානය වී නැහැ.

හැබැයි වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටය බැලුවද කියලා කවුරු හරි ඇහුවොත් බය නැතුව ඔව් කියන්නනම් පුළුවන්කම තිබෙනවා. ඊට හේතුව මේ වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටය හැර තවත් සිංහල වාලම්පුරි චිත්‍රපටයක්ද තිබීම සහ ඒ වෙනත් වාලම්පුරි චිත්‍රපටය නරඹා තිබීමයි. පළමු වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටය තිරගත වුනේ අසූව දශකයේ මුල් කාලයේදීයි. මම හිතන්නේ 1981දී පමණ. චිත්‍රපටය හදා තිබුණේ වාලම්පුරි නමම තිබුණු රොඩ්නි ජොන්ක්ලාස්ගේ නවකතාවක් මත පදනම්වයි. "මුහුද යට දර්ශන" ගැන කියමින් චිත්‍රපටයේ ප්‍රචාරණ කටයුතු කළ බව මතකයි. ප්‍රධාන චරිතය රඟපෑවේ විජය. 

ඒ වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටයේ කතාව වගේම මේ වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටයේ කතාවත් වාලම්පුරියකට සම්බන්ධයි. වාලම්පුරියක් කියා කියන්නේ දක්ෂිණාවර්ත සංඛයක්. එසේත් නැත්නම් දකුණට කැරකුණු හක් ගෙඩියක් හෙවත් හක් බෙල්ලෙකුගේ කටුවක්. හක් බෙල්ලෙක් කියා කියන්නේ ඉන්දියානු සාගරය ආශ්‍රිතව හමු වන මුහුදු බෙල්ලන් විශේෂයක්. විද්‍යාත්මක නම ටර්බිනෙල්ලා පයිරම් (Turbinella pyrum). 

වාලම්පුරි කියන නම සිංහලයට බිඳී ඇවිත් තියෙන්නේ දෙමළ භාෂාවෙන්. දෙමළ වචනය වලම්පුරි සන්ගු (வலம்புரிச் சங்கு). එහි තේරුම දක්ෂිණාවර්ත සංඛය යන්නයි. එය දක්ෂිණාවර්තී සංඛ (दक्षिणावर्ती शंख) කියන සංස්කෘත වචනයේ දෙමළ පරිවර්තනයක්. වලම් (வலம்) යන්නෙහි දකුණ කියන තේරුම තියෙනවා. පුරි (புரி) යන්නෙහි හැරවුණු යන අර්ථය තිබෙනවා. මේ අර්ථයෙන් වත්මන් දෙමළ බසෙහි පුරි යන්න යෙදෙනවා දකින්න අමාරු වුනත් පැරණි දෙමළ සාහිත්‍යයෙහි එසේ යෙදෙන තැන් හමු වෙනවා. සන්ගු කියන්නේ ශංඛය. වලම්පුරි කියන වචනය හෝ එහි ප්‍රභේදයක් මලයාලම්, කන්නඩ සහ තෙලිඟු යන අනෙකුත් දකුණු ඉන්දියානු භාෂා වලද භාවිතා වෙනවා. මලයාලම් වචනය වලංපිරි ශංඛ් (വലംപിരി ശംഖ്). 

දෙමළ භාෂාවේ වලම්පුරි සන්ගු කියන වචනය තමයි සන්ගු හැලිලා වාලම්පුරිය විදිහට සිංහලයට එකතු වෙලා තියෙන්නේ. ලංකාවේ මුතු කිමිදීමේ කර්මාන්තයේ යෙදුනු අයගේ වාර්ගික මිශ්‍රණය ඊට හේතු වෙන්න ඇති. මුතු කිමිදීමේ කර්මාන්තය ආශ්‍රිතව හීන් බණ්ඩලාට රාසම්මලා හමු වෙද්දී ඔය වගේ අලුත් වචනත් භාෂාවට එකතු වෙනවා. 

දක්ෂිණාවර්ත සංඛ ඉතා දුර්ලභයි. වැඩිපුර තිබෙන්නේ වාමාවර්ත සංඛ. මේවාට සිංහලෙන් නිකම්ම හක්ගෙඩි කියනවා මිසක් විශේෂණයක් එකතු කරන්නේ නැහැ. නමුත් දකුණු ඉන්දියානු භාෂා වල ඉඩම්පුරි කියන වචනය හෝ එහි ප්‍රභේදයක් භාවිතා වෙනවා. දෙමළෙන්නම් ඉඩම්පුරි සංගු (இடம்புறி சங்கு). මලයාලම් වචනය ඉඩංපිරි ශංඛ් (വലംപിരി ശംഖ്). මෙහි අර්ථය වමට හැරවුණු යන්නයි. 

හක්ගෙඩිය, හක්බෙල්ලා වගේ වචන වල හක් වෙලා තියෙන්නේ ශංඛ කියන සංස්කෘත වචනය. ශංඛ සක් වෙලා පසුව හක් වෙලා තිබෙනවා. 

"මහබඹහු මුනිඳුට 

සේසත් නඟති මුදුනට

එ මුනි සඳු පුදයට

පිඹිති සක්‌ සක්‌ දෙවිඳු එහි සිට"

බුදු ගුණ අලංකාරයේ එන ඔය කවියේ පළමු සක් ශංඛය. දෙවෙනි සක් ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා. ආසියානු කලාපයේ හක්ගෙඩියට සංස්කෘතික වටිනාකමක් ලැබෙන්න හක් පිඹීමේදී එන නාදයත් හේතු වී තිබෙනවා. කවියේ හැටියට ඔය වැඩේ කරලා තියෙන්නේ මිනිස්සු පමණක් නෙමෙයි.

දකුණට කැරකුණු පමණින් හක් බෙලි කටුවකට විශාල වටිනාකමක් ලැබෙන්න පුළුවන්ද?

වාලම්පුරියකට වටිනාකමක් ලැබෙන්නෙත් අනෙක් හැම දේකටම වටිනාකමක් ලැබෙන ක්‍රමයට. ඒ කියන්නේ අදාළ වටිනාකම ගෙවන්න සූදානම් කවුරු හෝ කෙනෙක් හෝ පිරිසක් ඉන්න නිසා. ආසියානු කලාපය තුළ සාමාන්‍ය හක්ගෙඩියක් හෙවත් වාමාවර්ත සංඛයකට වුනත් යම් සංස්කෘතික වටිනාකමක් තිබෙනවා. සංස්කෘතික වටිනාකමක් ආර්ථික වටිනාකමක් බවට පරිවර්තනය වීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයක්. 

සංඛ හදන ටර්බිනෙල්ලා පයිරම් මුහුදු බෙල්ලා ඉන්නේ ආසියානු කලාපයේ. ඒ නිසා, ශංඛ හමු වන්නේත් මේ කලාපයෙන්. විශේෂයෙන්ම ලංකාව සහ දකුණු ඉන්දියාව ආශ්‍රිතව ශංඛ වැඩිපුර හමු වෙනවා. ඊට අමතරව බෙංගාල බොක්ක ආශ්‍රිතවද යම් තරමකට හමු වෙනවා. 

කෙනෙකුට ශංඛයක් ලැබෙන්නනම් ශංඛයක් මුහුදු වෙරළට පාවී එන්න ඕනෑ. එහෙම නැත්නම් මුහුදේ කිමිදිලා හොයා ගන්න ඕනෑ. දෙවැන්න අමාරු වැඩක්. පළමුවැන්න අහම්බයකින් සිදු වෙන දෙයක්. අහම්බයක් වුනත් ඔය අහඹු අවස්ථාව බොහෝ විට ලැබෙන්නේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශයක ජීවත් වන කෙනෙකුටයි. මැණික් නැති ප්‍රදේශයකින් අහම්බෙන් මැණික් හමු වෙන්නේ නැහැ. රත්තරන් නැති ප්‍රදේශයකින් අහම්බෙන් රත්තරන් හමු වෙන්නේ නැහැ.

සුදු, සුමුදු, හඬක් නිපදවිය හැකි, හක්බෙලි කටුවක් මුහුදු වෙරළේ තිබී හමු වෙන කෙනෙකුට ඒ කෙරෙහි ආසාවක් ඇති වෙන එක පුදුම වෙන්න තරම් දෙයක් නෙමෙයි. එවැනිම ආසාවක් මුහුදුබඩ ප්‍රදේශයක ජීවත් නොවන කෙනෙකුටත් ඇති වෙන්න පුළුවන්. නමුත් එවැන්නෙක් මුහුදක් කිට්ටුවට ආවා කියලා ඒ වෙලාවේම වෙරළේ තිබී හොඳ හක් ගෙඩියක් හමු වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මුහුදු වෙරළෙන් කලින්ම හක් ගෙඩි එකතු කරගෙන සිටින ඒ ප්‍රදේශයේ ජීවත් වන අයෙකුට ඔය වගේ පිටින් ආ කෙනෙක් එක්ක හුවමාරුවක් කරගන්න අවස්ථාවක් ලැබෙනවා. ඒ එක්කම හක් ගෙඩියක් ආර්ථික වටිනාකමක් තියෙන භාණ්ඩයක් බවට පත් වෙනවා.

හුවමාරුව හරහා හක් ගෙඩි මුහුදෙන් ඈත ප්‍රදේශ වලටත් යන්න පුළුවන්. ආසියානු කලාපයේ හින්දු, බෞද්ධ වගේම ජෛන ආගමික කටයුතු වලදී හක් ගෙඩි භාවිතා වෙනවා. මේ විදිහට භාවිතය වැඩි වෙද්දී ඉල්ලුම ඉහළ ගොස් වටිනාකමද ඉහළ යනවා. හැම හක් ගෙඩියක්ම එක සමාන නොවන නිසා මිල දී ගන්නා තැනැත්තාගේ අවශ්‍යතාවයේ තරම වගේම හක් ගෙඩියක භෞතික ලක්ෂණද එහි හුවමාරු වටිනාකම කෙරෙහි බලපාන්න පටන් ගන්නවා. වඩා හොඳ හඬක් නිපදවන, වඩා පැහැපත් හක් ගෙඩි වලට වැඩි ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. හැම හක් ගෙඩියම එවැන්නක් නොවීම ඊට හේතුවයි. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් හොඳ හක් ගෙඩි දුලබ වීම.

මිනිස්සු ස්වභාවයෙන්ම විවිධත්වයට කැමතියි. සමහර විට දක්ෂිණාවර්ත හක් ගෙඩියකට මුලින්ම වැඩි ඉල්ලුමක් ඇති වෙන්න හේතු වෙන්න ඇත්තේ වෙනස් දේවල් අයිති කරගන්න මිනිස්සුන්ට තිබෙන ස්වභාවික කැමැත්ත නිසා. මේ කැමැත්ත බොහෝ දෙනෙකුට තිබුණත්, ඒ තරමට දක්ෂිණාවර්ත ශංඛ නැති නිසා අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ දක්ෂිණාවර්ත ශංඛයක මිල විශාල ලෙස ඉහළ යාම.

ඉල්ලුම නිසා දක්ෂිණාවර්ත ශංඛයක මිල ඉහළ යද්දී එසේ මිල ඉහළ යාම නිසාම එයට තවත් අමතර ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. එවිට මිල තව දුරටත් ඉහළ යනවා. ඔය වගේ තත්ත්වයක් යටතේදී අහම්බෙන් මුහුඳු වෙරලේ තිබී දක්ෂිණාවර්ත ශංඛයක් හොයා ගන්නා කෙනෙකුට ඒ වෙනුවෙන් සැලකිය යුතු වටිනාකමක් ලබා ගන්න අවස්ථාව ලැබෙනවා. එය අහම්බයක් හේතුවෙන් එවැන්නෙකුගේ වාසනාවට සිදු වන දෙයක්. 

සමහර විට මේ හුවමාරුව දිගින් දිගටම සිදු වෙන්න පුළුවන්. දක්ෂිණාවර්ත ශංඛයක් අතින් අත මාරු වෙන හැම විටෙකම, සමහර චිත්‍ර හා වෙනත් කලා කෘති වල වෙළඳපොළ වටිනාකම ඉහළ යන ක්‍රමයට, ශංඛයේ වටිනාකම ඉහළ යනවා. මේ දාමයට සම්බන්ධ වන හැමෝගෙම ජීවිත වඩා යහපත් වෙනවා. එය තමයි ගනුදෙනු වල ස්වභාවය. වාලම්පුරි වලින් වාසනාව ගේනවා කියන අදහස ප්‍රචලිත වුනේ මේ විදිහට වෙන්න පුළුවන්. 

වාලම්පුරි ඔය තරම්ම දුර්ලභ ඇයි?

ශංඛයක් දක්ෂිණාවර්ත හෝ වාමාවර්ත වෙන්නේ හක් බෙල්ලන්ගේ ජානමය වෙනස්කම් නිසා. ඒ තරම්ම සුලබ නැති ටර්බිනෙල්ලා පයිරම් හෙවත් හක් බෙල්ලන්ව යොදාගෙන පර්යේෂණ කර නැතත්, ඔවුන්ට ආසන්නව සමාන ජානමය ව්‍යුහයක් තිබෙන වෙනත් බෙල්ලන් වර්ග ඇසුරෙන් හඳුනාගෙන තිබෙන පරිදි, බෙලිකටුවේ දිශානතිය තීරණය වෙන්නේ තනි ජානයකින්. වසර කිහිපයකට පෙර ජපන් විද්‍යාඥයින් විසින් මෙම ජානය වෙනස් කිරීම මගින් බෙල්ලෙකුගේ කටුවේ දිශාව වෙනස් කිරීමටද සමත් වුනා. 

අපි මෙම ජානයේ ඇලීල ප්‍රභේද දෙක D සහ d ලෙස හඳුන්වමු. මේ දෙකෙන් කටුව දකුණට කරකවන්නට හේතු වන ඇලීලය D. වඩා බහුල, සාමාන්‍ය ඇලීලය d. මේ දෙකෙන් D ප්‍රමුඛ ඇලීලය වන අතර d නිලීන ඇලීලයයි. ඒ නිසා, අවම වශයෙන් එක් D ඇලීලයක් උරුම වුවහොත් d ඇලීලයේ බලපෑම යටපත් වෙනවා. 

සාමාන්‍යයෙන් ඩීඑන්ඒ අණුවේ පිටපත් හදද්දී එක් භෂ්ම යුගලයක් විකෘති වීමේ සම්භාවිතාව බිලියනයකින් එකක් පමණ අඩු සම්භාවිතාවක්. නමුත් d ඇලීලයක් D ඇලීලයක් බවට පත් වීම සඳහා ඩීඑන්ඒ අණුවේ අදාළ කොටසේ භෂ්ම යුගල දහසකට ආසන්න ප්‍රමාණයෙන් කුමක් හෝ එකක් විකෘති වීම ප්‍රමාණවත්. ඒ නිසා, අහම්බෙන් D ඇලීලයක් හැදෙන්න මිලියනයකින් එකක පමණ සම්භාවිතාවක් තිබෙනවා. එවැනි විකෘතියක් අහම්බයකින් සිදු වුනාට පස්සේ වෙන්නේ කුමක්ද?

හක් බෙල්ලෙකුට හක් බෙලි මවගෙන් හා හක් බෙලි පියාගෙන් ලැබෙන ජාන අනුව, DD, Dd හෝ dd යන ආකාර තුනෙන් ඕනෑම ආකාරයක ප්‍රවේණිදර්ශයක් උරුම වෙන්න පුළුවන්. සාමාන්‍ය මෙන්ඩලියානු ආකෘතිය අනුව, DD සහ Dd ප්‍රවේණිදර්ශ උරුමව ඇත්නම් දක්ෂිණාවර්ත බෙලිකටුවක්ද, dd ප්‍රවේණිදර්ශය උරුමව ඇත්නම් වාමාවර්ත බෙලිකටුවක්ද ජනිතයෙකුට උරුම විය යුතු වුවත්, හක් බෙලි කටු හා අදාළව පරිණාමය සිදු වන්නේ සාමාන්‍ය මෙන්ඩලියානු ආකෘතිය අනුව නෙමෙයි. මෙහිදී රූපානුදර්ශය තීරණය කරන්නේ ජනිතයාගේ ප්‍රවේණිදර්ශය නොව ජනිතයාගේ මවගේ ප්‍රවේණිදර්ශයයි. 

ඉහත හේතුව නිසා Dd ප්‍රවේණිදර්ශය සහිත හක්බෙලි ජනිතයෙකුගේ රූපානුදර්ශය දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටුවක් වන්නේ D ඇලීලය මවගෙන් උරුම වුවහොත් පමණයි. එය උරුම වී තිබෙන්නේ හක් බෙලි පියාගෙන්නම්, D ඇලීලයක් තිබුණත්, බෙලිකටුව කැරකෙන්නේ වමටයි. අනෙක් අතට,  ප්‍රවේණිදර්ශය dd වුවද, D ඇලීලයක් මවගෙන් උරුමව නැතත්, මවගේ ප්‍රවේණිදර්ශය Ddනම් ජනිතයාට දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටුවක් හිමි වෙනවා. ජනිතයාගේ ප්‍රවේණිදර්ශය DDනම්, මවගේ ප්‍රවේණිදර්ශය DD හෝ Dd යන දෙකෙන් එකක් විය යුතු බැවින් අනිවාර්යයෙන්ම දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටුවක් හිමි වෙනවා.

මේ අයුරින් මවගේ ප්‍රවේණිදර්ශය අනුව රූපානුදර්ශය තීරණය වීමට හේතුවනම් කටුව කැරකෙන දිශාව තීරණය වන්නේ කළල වර්ධනයේ මුල්ම අවස්ථාවේදී වීමයි. ඒ වෙද්දී බලපෑමක් කළ හැක්කේ මවගේ DNA එකෙන් හදන ප්‍රෝටීන් වලටයි. 

වාලම්පුරි මෙතරම් දුලබ ඇයි කියන කරුණ ඉහත විස්තරයෙන් පැහැදිලි වන්නේ නැහැ. එසේ වීමට හේතුව දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටු රූපානුදර්ශයට වාමාවර්ත බෙලිකටු රූපානුදර්ශය සාමාන්‍ය තත්ත්වය වන පරිසරයක් තුළ පරිණාමික පැවැත්මක් නොමැති වීමයි. මීට හේතුව කටු දෙපැත්තට කැරකුණු හක් බෙල්ලන් දෙදෙනෙකුට එකතු වී ජනිතයින් බිහි කිරීම සඳහා ලිංගික අවයව සමීප කර ගැනීම ඉතාම අසීරු වීමයි. 

වාමාවර්ත හක් බෙල්ලන් සිටින ගහණයක සිදු වන අහඹු ජාන විකෘතියක් හේතුවෙන් දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටු රූපානුදර්ශය සහිත හක් බෙල්ලෙකු බිහි වුනද, එවැන්නෙකුට ජනිතයින් බිහි කිරීම සඳහා දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටු රූපානුදර්ශය සහිත සහකරුවෙකු හමු වීමේ ඉඩකඩ සීමිතයි. ඒ නිසා, මෙම ඇලීලය ප්‍රමුඛ ඇලීලයක් වුනත් එයට පරිණාමික වාසියක් නැහැ.

දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටු රූපානුදර්ශය සහිත හක් බෙල්ලන් විසින් මුහුණ දෙන සහකරුවන් සොයා ගැනීමේ ප්‍රශ්නය නිසා බෝහෝ විට සිදු වන්නේ අහම්බෙන් හැදුණු D ඇලීලයක් ඉතා ඉක්මණින් ගහණයෙන් වඳ වී යාමයි. කෙසේ වුවත්, හක් බෙලි පියාගෙන් D ඇලීලය උරුමව, Dd ප්‍රවේණිදර්ශය සහිතව බිහිවන ජනිතයින්ගේ රූපානුදර්ශය වාමාවර්ත බෙලිකටුවක් බැවින් ඔවුන්ගේ ජනිතයින් මගින් D ඇලීලයට ගහණය තුළ පරම්පරා ගණනාවක් පැවතිය හැකියි. ඒ නිසා, එක් පරම්පරාවක් තුළ ගහණයෙන් ඇලීලය මුළුමනින්ම වඳ වී යාම පාලනය වෙනවා. Dd ප්‍රවේණිදර්ශය හා වාමාවර්ත රූපානුදර්ශය ඇති පිරිමි හක්බෙල්ලෙකුගේ ගැහැණු ජනිතයින් විසින් වාලම්පුරි බිහි කරන අතර එය දුලබ සිදු වීමක්. 

හක් බෙල්ලන්ගේ දක්ෂිණාවෘත රූපානුදර්ශයට පරිණාමික පැවැත්ම තර්ජනයක් වී තිබෙන්නේ හක් බෙල්ලන්න්ගේ ලෝකය වාමාවෘත රූපානුදර්ශ පිරුණු තැනක් නිසා. යම් හෙයකින් හක් බෙල්ලන්ගේ ලෝකය දක්ෂිණාවෘත රූපානුදර්ශ පිරුණු තැනක් වීනම්, අද වාලම්පුරි වලට ලැබී තිබෙන වටිනාකම ලැබිය හැකිව තිබුණේ ඉඩම්පුරි හෙවත් සාමාන්‍ය හක්ගෙඩි වලටයි.

වාලම්පුරි චිත්‍රපටයට ලොකු ඉල්ලුමක් ඇති වී තිබෙන්නේද එවැනි චිත්‍රපට දුලබ නිසා විය යුතුයි. අලුත් වාලම්පුරි චිත්‍රපටයේ නමට පැරණි චිත්‍රපටයේ නොතිබුණු හීන හතහමාරක්ද එකතු වී තිබෙනවා. අප වැනි විදේශගතව සිටින අයෙකුට මෙවැනි චිත්‍රපටයක් උණු උණුවේ නරඹන එකත් හීනයක් නිසා අපට එවැන්නක් වාලම්පුරි එක්ක හීන අටහමාරක්!

මේ හීන අටහමාර හැබෑ කරගන්න විදේශගත ලාංකිකයින් බොහෝ දෙනෙකුටද අවස්ථාව ලැබී තිබෙනවා. එය සිංහල චිත්‍රපට හදන අයට හොඳ පූර්වාදර්ශයක්. අවාසනාවට, විශාල ශ්‍රී ලාංකිකයින් පිරිසක් ජීවත් නොවන අපේ නගරයේ මෙවැනි සිංහල චිත්‍රපටයක් ප්‍රදර්ශනය කර එහි පිරිවැය ආවරණය කරගන්න අමාරුයි. කවුරුවත් පාඩුවට වැඩකට අත ගහන්නේ නැහැ. ඒ නිසා මම මේ වාසනාවන්ත ශ්‍රී ලාංකිකයෝ ගොඩේ නැහැ. 

ලංකාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ප්‍රමාණවත්ද?

ලෝක බැංකු දත්ත අනුව, තෝරාගත් රටවල් හා රටවල් කාණ්ඩ කිහිපයක 2022 ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය පහත තිබෙනවා. වරහන් තුළ තිබෙන්නේ එම රටවල හා රටවල් කාණ්ඩ වල 2023 ඒක පුද්ගල ආදායම.

බංග්ලා දේශය - කිලෝවොට් පැය 603 (ඩොලර් 2,551)

ඉන්දියාව - කිලෝවොට් පැය 1,075 (ඩොලර් 2,481)

නේපාලය - කිලෝවොට් පැය 321 (ඩොලර් 1,378)

පකිස්ථානය - කිලෝවොට් පැය 606 (ඩොලර් 1,365)

ශ්‍රී ලංකාව - කිලෝවොට් පැය 684 (ඩොලර් 3,828)

දකුණු ආසියාව - කිලෝවොට් පැය 956 (ඩොලර් 2,303)

සිංගප්පූරුව - කිලෝවොට් පැය 10,143 (ඩොලර් 84,734)

තායිලන්තය - කිලෝවොට් පැය 2,867 (ඩොලර් 7,182)

මැලේසියාව - කිලෝවොට් පැය 4,986 (ඩොලර් 11,379)

ඉන්දුනීසියාව - කිලෝවොට් පැය 1,257 (ඩොලර් 4,876)

මියන්මාරය - කිලෝවොට් පැය 354 (ඩොලර් 1,233)

වියට්නාමය - කිලෝවොට් පැය 2,624 (ඩොලර් 4,282)

චීනය - කිලෝවොට් පැය 6,112 (ඩොලර් 12,614)

පහළ මැදි ආදායම් රටවල් - කිලෝවොට් පැය 905 (ඩොලර් 2,416)

ඉහළ මැදි ආදායම් රටවල් - කිලෝවොට් පැය 4,286 (ඩොලර් 10,451)

ලෝකය - කිලෝවොට් පැය 3,486 (ඩොලර් 13,170)

කවුරු කැමති වුනත්, අකැමති වුනත්, ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය සහ ඒක පුද්ගල ආදායම අතර සෘජු සම්බන්ධයක් තියෙනවා. එය කරුණුමය සත්‍යයක්. රටක් සංවර්ධනය වෙද්දී ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය අනිවාර්යයෙන්ම ඉහළ යා යුතුයි. 

ඉහත දත්ත දෙස බලා පැහැදිලිව නිරීක්ෂණය කළ හැකි පරිදි, තෝරාගත් රටවල් අතර, ලංකාවට වැඩි ඒක පුද්ගල ආදායමක් තිබෙන හැම රටකම ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ලංකාවට වඩා වැඩියි. ලංකාවට වඩා අඩු ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනයක් කරන හැම රටකම ඒක පුද්ගල ආදායම ලංකාවට වඩා අඩුයි. 

පෞද්ගලික හෝ ජාතික ඉලක්කයක් විදිහට අඩුවෙන් විදුලිය පරිභෝජනය කිරීම පිළිබඳව කාටවත් විරුද්ධ වෙන්න බැහැ. නමුත් ඒ ඉලක්කය සහ රටේ ඒක පුද්ගල ආදායම වැඩි ගැනීම කියන ඉලක්ක දෙක කිසිසේත්ම එකට යන්නේ නැහැ. රටක් සංවර්ධනය වෙද්දී විදුලි පරිභෝජනය අනිවාර්යයෙන්ම ඉහළ යා යුතුයි.

මෙහිදී මම කතා කරන්නේ නාස්තිය අඩු කිරීම මගින් කළ හැකි සංරක්ෂණය ගැන නෙමෙයි. පරිභෝජනය හා නාස්තිය කියන්නේ කරුණු දෙකක්. නාස්තිය අඩු කිරීම පරිභෝජනය අඩු කිරීමක් විය යුතු නැහැ. 

ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටම දෙස බලද්දී ලංකාවේ අඩු ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය කැපී පෙනෙනවා. ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය අතින් ලංකාව ඉන්නේ පකිස්ථානය සහ බංග්ලා දේශය ඉන්න තැනට කිට්ටුව. ඒ දෙරටම ලංකාවට වඩා අඩු ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටමක ඉන්න රටවල්. විශේෂයෙන්ම පකිස්ථානය. ලංකාවට ආසන්න ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටමක ඉන්න වියට්නාමයේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ලංකාවේ මෙන් හතර ගුණයක්. 

විශේෂයෙන්ම කැපී පෙනෙන්නේ ලංකාවට වඩා අඩු ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටමක ඉන්න ඉන්දියාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය. මේ ගණන් සංසන්දනය කළ විට පැහැදිලි විකෘතියක් පේනවා. ලංකාවේ ජීවන තත්ත්වය ඇත්තටම ඉන්දියාවේ ජීවන තත්ත්වයට වඩා වැඩිද? ඒක පුද්ගල ආදායම් වෙනස එවැන්නක් පෙන්නුවත් ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය දෙස බලද්දී එවැනි තත්ත්වයක් පේන්නේ නැහැ.

ඉන්දියාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ඉහළ මට්ටමක තිබෙන නිසා සාපේක්ෂව ඉහළ මට්ටමක තිබෙන දකුණු ආසියාවේ සාමාන්‍ය ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජන අගය සැලකුවත් ලංකාව ඉන්නේ ඊට වඩා පහළින්. ඒ වගේම, ලංකාව දැන් ඉන්න පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ රටවල සාමාන්‍ය අගය සැලකුවත් ලංකාවේ අගයට වඩා වැඩියි. 

දැන් පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට වැටී සිටියත්, ලංකාව කියන්නේ ඉහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ හිටපු රටක්. ඉහළ මැදි ආදායම් රටවල සාමාන්‍ය ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය කිලෝවොට් පැය 4,286ක්. ලංකාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය වන කිලෝවොට් පැය 684 ඉහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට කිසිසේත්ම නොගැලපෙන අගයක්. ලංකාවට කවදා හෝ සංවර්ධිත රටක් වීම පිළිබඳ බලාපොරොත්තුවක් තිබේනම් මේ කරුණ ගැන දැන් සිටම බරපතල ලෙස හිතන්න වෙනවා.

මෙහෙම වෙලා තියෙන්නේ ඇයි? 

පළමුව ලංකාවේ විදුලි බලය උත්පාදනය කිරීම හා බෙදා හැරීම කළේ සහ කරන්නේ රාජ්‍ය ඒකාධිකාරයක් හරහා. හැබැයි එපමණකින්ම මේ වගේ ප්‍රශ්නයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. අනෙක් රටවලත් විදුලි බල කර්මාන්තය තුළ රාජ්‍ය බලපෑම දකින්න පුළුවන්.

මේ ප්‍රශ්නයට හේතු වී තිබෙන්නේ ලංකාවේ විදුලි ගාස්තු සුබසාධනය කළ ආකෘතිය. දිගින් දිගටම සිදු වුනේ සුබසාධනයේ බර රාජ්‍ය අයවැයෙන් ඉවත් කරලා ලංවිම ගිණුම් ඇතුළේ සඟවපු එක. ඒ නිසා ලංකාවේ විදුලි බල කර්මාන්තයට ආර්ථිකයත් එක්ක ප්‍රසාරණය වීම සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රාග්ධනය එකතු කරගන්න ලැබුණේ නැහැ. මේ හේතුව නිසා ගොඩක් වෙලාවට ඉල්ලුමට සරිලන සැපයුමක් දීමේ හැකියාවක් කර්මාන්තයට තිබුණේ නැහැ.

සාමාන්‍යයෙන් ඕනෑම නිෂ්පාදකයෙක් උත්සාහ කරන්නේ තමන්ගේ නිෂ්පාදනය පුළුවන් තරම් විකුණාගන්න. ඒ කියන්නේ පරිභෝජනය වැඩි කරවාගන්න. නමුත් විදුලිබල මණ්ඩලය තමන්ගේ පාරිභෝගිකයින්ට කියන්නේ පුළුවන් තරම් අඩුවෙන් පරිභෝජනය කරන්න කියලයි. ඇත්තටම මේ කර්මාන්තය ඇතුළේ ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ සලාක ක්‍රමයකට ආසන්න ක්‍රමයක්. 

ඉන්දියාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය මේ තරමටම ඉහළ ගොස් තිබීමට එරට විදුලි බල කර්මාන්තයට පෞද්ගලික අංශය සම්බන්ධ වීම විසින් සෑහෙන දායකත්වයක් ලබා දී තිබෙනවා. විශේෂයෙන්ම පසුගිය වසර පහළොවක පමණ කාලය ඇතුළත. පසුගිය කාලය තුළ ඉන්දියාවේ විදුලි බල කර්මාන්තය තුළ පෞද්ගලික අංශයේ දායකත්වය ඉහළ ගොස් ඇති ආකාරය මේ සමඟ පළ කරන ප්‍රස්ථාරය දෙස බැලූ විට පැහැදිලිව දැක ගත හැකියි. 

මෙයට විසඳුම විදුලි ගාස්තු සුබසාධනය කිරීම මගින් පරිභෝජනය දිරිමත් කිරීම නෙමෙයි. ඒ ක්‍රමය හරි ගියානම්, ලංකාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ඔය තරම් පහළ මට්ටමක තියෙන්න හේතුවක් නැහැ. 

විදුලිබල කර්මාන්තයේ ආයෝජන ඉහළ යන තරමට ඒකක පිරිවැය අඩු කළ හැකි ආයෝජන එකතු වී ඒකක පිරිවැය අඩු වෙනවා. ආයෝජන සිදු වෙන්නේ නැත්නම් විදුලිය නිපදවන්න වෙන්නේ ඒකක පිරිවැය වැඩි අකාර්යක්ෂම ක්‍රමවේද අනුව. යම් කාලයකදී කාර්යක්ෂම ක්‍රමයක් කාලයක් යද්දී අකාර්යක්ෂම ක්‍රමයක් වෙනවා. දිගටම ආයෝජන අවශ්‍ය වෙන්නේ ඒ නිසා. නමුත් අවශ්‍ය ආයෝජන කිරීම සඳහා ප්‍රමාණවත් ප්‍රාග්ධනයක් එක්රැස් කරගන්න බැරි ආයතනයකට මේ සෙල්ලම කරන්න බැහැ. තියෙන්නේ එකම ආයතනයක් පමණක්නම් එය රටේ ප්‍රශ්නයක් බවට පත් වෙනවා. 

මම හිතන්නේ ඔය හිරවීම ඉන්දියාවේ රාජ්‍ය අංශයේත් වෙන්න ඇති. නමුත් පෞද්ගලික ආයෝජන නිසා කර්මාන්තය ප්‍රසාරණය වෙනවා. අලුත් ආයෝජන වැඩි වැඩියෙන් එද්දී ඒකක පිරිවැය වැඩි පැරණි ආයෝජන වලින් විදුලිය හදලා ලාබයක් ගන්න බැරි වෙනවා. අලුත් ආයෝජන වලින් පරණ ආයෝජන විස්ථාපනය වෙනවා. එහෙම වෙද්දී විදුලි ගාස්තුත් අඩු වෙනවා.