දිනදසුන අනුව වසරක අවසානය යනු ගෙවෙන වෙනත් ඕනෑම මොහොතකට වඩා සුවිශේෂී මොහොතක් නොවේ. ඒ නිසාම, වෙනත් ඕනෑම මොහොතක වුවද කළ හැකි, පසුගිය කාල වකවානුවක් පිලිබඳ පසු විපරමක් කිරීමට මෙය නුසුදුසු අවස්ථාවක් නොවේ. මේ අයුරින්ම සියය හෝ පනස්දහස වැනි 'රවුම්' සංඛ්‍යාවක් වෙනත් 'රවුම් නැති' සංඛ්‍යාවකට වඩා සුවිශේෂී නොවේ. කෙසේ වුවද, වසරක අවසානය මෙන්ම, යම් නිශ්චිත ලිපි ගණනක් ලියා අවසන් කරන අවස්ථාව හෝ නිශ්චිත හිට්ස් ගණනක් කරා ලඟා වන අවස්ථාව බොහෝ විට බ්ලොග් කරුවෙකු විසින් තමන්ගේ බ්ලොග් කෙරුවාව ගැන පසු විපරමක් කිරීමට යොදාගැනීම නරක දෙයක් නොවේ.
මා මේ වියුණුව අරඹා මේ වන විට ගෙවෙන්නේ තිස්තුන්වන සතියයි. සති තිස් තුනක් වියුණුවක් නඩත්තු කිරීම ලොකුවට පාරම්බාන්නට තරම් දෙයක් නොවේ. සාපේක්ෂව, මෙය ඉතා කෙටි කාලයකි. කෙසේ වුවද, මා මෙය අරඹන විට (නො)පැවති බලාපොරොත්තු අනුව මෙය සැලකිය යුතු ආශ්චර්යයකි. හරියටම කියනවානම් දශක ගණනක සිට එදාවේල ක්‍රමයට ඇදගෙන යන ලංකාවේ ආර්ථිකය තාමත් විශාල අර්බුදයකට නොගොස් තිබෙන්නාක් වැනි ආශ්චර්යයකි.
ආර්ථික විද්‍යාවේ දෙපැති වෙළඳපොළවල් (Two-sided markets) නම් වූ සංකල්පයක් තිබේ. මා දන්නා තරමින් මෙවැනි වෙළඳපොළවල් ගැන මූලික හෝ අතරමැදි ආර්ථික විද්‍යා පාඨමාලාවකදී ඉගැන්වීමක් නොකෙරේ. පාරිභෝගිකයින් විසින් බොහොමයක් භාණ්ඩ මිල දී ගන්නේ යම් නිශ්චිත, ප්‍රමුඛ ක්‍රමයකින් සතුටක් හෝ වාසියක් (උපයෝගීතාවක්) ලැබීම අරමුණු කරගෙනය. උදාහරණයක් ලෙස බොහෝ දෙනෙකු චෙරි, ස්ට්‍රෝබෙරි, තක්කාලි හෝ හරක් මස් මිල දී ගන්නේ කෑමෙන් ලබන සතුට පිණිසය. ඇඳුමක් මිලදී ගන්නේ ඇඳීමෙන් ලබන සතුට වෙනුවෙනි. පොතක් මිල දී ගන්නේ කියවීමෙන් ලබන සතුට වෙනුවෙනි. පොතක් නොකියවා රාක්කයේ තබා ගැනීමෙන් සතුටු වන අයද සිටියත් එවැන්නන් අරමුණු කරගෙන පොත් 'නිපදවීමක්' සාමාන්‍යයෙන් සිදු නොවේ. මෙසේ එකම ආකාරයේ අවශ්‍යතාවක් වෙනුවෙන් භාණ්ඩයක් මිලදී ගන්නා 'සමජාතීය' පාරිභෝගිකයින් වෙනුවෙන් භාණ්ඩ නිපදවා විකුණන වෙළඳපොළක් 'එක්පැති වෙළඳපොළක්' (One-sided market) ලෙස හැඳින්වේ. මූලික හෝ අතරමැදි ආර්ථික විද්‍යා පාඨමාලාවකදී බොහෝ විට උගන්වන්නේ මෙවැනි එක්පැති වෙළඳපොළවල් හා අදාළ විවිධ ආකෘතීන්ය.
දෙපැති වෙළඳපොළක පාරිභෝගික කණ්ඩායම් දෙකක් සිටිති. මේ කණ්ඩායම් දෙකේ අවශ්‍යතා මුළුමනින්ම වෙනස්ය. උදාහරණයක් ලෙස පුවත්පත් වෙළඳපොළ ගත හැකිය. වැඩිදෙනෙකු පුවත්පත් මිලදී ගන්නේ එහි ඇති ලිපි, ප්‍රවෘත්ති වැනි දේ කියවීමටය. මේ පළමු පාරිභෝගික වෙළඳපොළ තුළ සාමාන්‍යයෙන් නිෂ්පාදකයාගේ ලාභය වැඩිවන්නේ වැඩි පිටපත් ගණනක් විකිණීමෙනි. ඒ සඳහා හොඳ ලිපි සහ කාලීන පුවත් හැකිතරම් පළ කළ යුතුය. පුවත්පත් හා අදාළව දෙවන පාරිභෝගික කණ්ඩායමක්ද සිටිති. මේ අය මූලිකවම පුවත්පතක් මිල දී ගන්නේ දැන්වීම් බැලීම සඳහාය. රැකියා ඇබෑර්තු, මංගල යෝජනා හෝ විකිණීමට ඇති මෝටර් රථ පිලිබඳ දැන්වීම් වෙනුවෙන්ම සිළුමිණ හෝ සන්ඩේ ඔබ්සර්වර් වැනි පුවත්පත් මිල දී ගන්නා පාඨක පිරිසක් සිටින බව රහසක් නොවේ. මේ දෙවන පාරිභෝගික කණ්ඩායමට පුවත්පත් විකිණීමෙන්ද පුවත්පත් සමාගමකට යම් ලාභයක් ලැබෙන නමුත් දෙවන පාරිභෝගික වෙළඳපොළ තුළ ප්‍රධාන වශයෙන්ම ලාභ ලැබෙන්නේ දැන්වීම් පළකිරීම වෙනුවෙන් අයකරන ගාස්තු වලිනි.
දෙපැති වෙළඳපොළක අලෙවි කිරීම සඳහා භාණ්ඩයක් නිපදවීමේදී ලාභ වැඩිකරගැනීම සඳහා මේ වෙළඳපොළෙහි අංශ දෙක මැනවින් කළමනාකරණය කළ යුතුය. පුවත්පතක ඇති මුළු ඉඩ ප්‍රමාණයෙන් දැන්වීම් සඳහා වෙන් කරන ඉඩ ප්‍රමාණය වැඩි වන විට දෙවන පාරිභෝගික කණ්ඩායම තුළ ඉල්ලුම වැඩි වන නමුත් පළමු පාරිභෝගික කණ්ඩායම තුළ ඉල්ලුම අඩුවේ. පළමු කණ්ඩායම ප්‍රධාන පාරිභෝගික කණ්ඩායම බැවින් එවිට අලෙවිවන මුළු පිටපත් ගණනද අඩුවේ. මේ නිසා අඩුවන ලාභය දැන්වීම් ගාස්තු වලින් ආවරණය වේනම් ප්‍රශ්නයක් නැත. එහෙත්, සාමාන්‍යයෙන් වැඩිපුර දැන්වීම් ලැබෙන්නේ වැඩි පිටපත් ගණනක් විකිණෙන පුවත්පත් වලටය. ලුහුඬු දැන්වීම් කියවීමට පුවත්පත් මිලදී ගන්නා යම් පිරිසක් සිටියත් භාණ්ඩ හා සේවා ප්‍රචාරණ දැන්වීම් වලින් ඉලක්ක කෙරෙන්නේ ලිපි හෝ ප්‍රවෘත්ති කියවීම සඳහා පුවත්පතක් මිලදී ගන්නා පාඨකයින්වය. මේ නිසා දැන්වීම් ගාස්තු වලින් ලැබෙන ආදායම වැඩි කරගැනීමට වුවද දැන්වීම් සඳහා වෙන්කරන ඉඩ සීමා කර ආකර්ශනීය ලිපි හා පුවත් අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට පළ කිරීමට සිදුවේ.
වාණිජ අරමුණකින් තොරව 'අතින් කයිට් කරගෙන' ලියන බ්ලොග් එකක් වුවද එක්තරා ආකාරයකින් දෙපැති වෙළඳපොළක් වෙනුවෙන් නිපදවන භාණ්ඩයකි. බොහෝදෙනෙකු (මාද ඇතුළුව) කියන්නේ තමන් ලියන්නේ තමන්ගේ සතුට වෙනුවෙන් බවයි. එහෙත්, මේ කාටත් යම් පාඨක පිරිසක් අවශ්‍යය. යමෙක් බ්ලොගයක් ඕනෑම අයෙකුට කියවිය හැකි පරිදි විවෘතව තබන්නේ තමන් ලියන දෙය කිසියම් නොදන්නා පාඨක පිරිසක් වෙත අලෙවි කිරීමේ අරමුණිනි. කෙසේ වුවද, එක් එක් බ්ලොග්කරුවාට ළඟා වීමට අවශ්‍ය කරන පාඨක කණ්ඩායම ප්‍රමාණාත්මකව සහ ගුණාත්මකව වෙනස්විය හැකිය. බ්ලොග්කරුවෙකුට තමන්ට අවශ්‍ය දෙය අවශ්‍ය පරිදි ලිවීමෙන්ද, එසේ ලියන දෙය වැඩි පිරිසක් විසින් කියවීමෙන්ද සතුටක් ලැබේ. මෙය බ්ලොගයක් විවෘතව තබන සියල්ලන්ටම පාහේ පොදු විය යුතුය. මෙහිදී තමන්ට අවශ්‍ය දෙය ලිවීමෙන් ලැබෙන සතුට පුවත්පතක් දැන්වීම් පළකර ලබන ආදායම වැනි දෙයකි.
ඇතැම් විට බ්ලොග් කරුවෙකු ලියන 'තමන්ට අවශ්‍ය දෙය' කියවන්නට කැමති පිරිස අතළොස්සකි. හරියටම තමන්ට අවශ්‍ය දෙයම නොවන නමුත් එයට බොහෝ කිට්ටු දෙයක් ලිවීමෙන් ඇතැම් විට මේ පාඨක පිරිස වැඩි කර ගත හැකිය. පාඨකයින් වැඩි කර ගැනීම වෙනුවෙන් තමන් ලියන දෙය හෝ ශෛලිය වෙනස් කිරීමේදී මේ දෙපැති වෙළඳපොළෙහි එක් අංශයකින් ලැබෙන ලාභය වැඩිවී තවත් අංශයකින් ලැබෙන ලාභය අඩුවේ. ඇතැම් අය පාඨක අවශ්‍යතා සලකමින් වැඩිපුර නම්‍යශීලි වෙති. තවත් අය මෙසේ නම්‍යශීලි වෙන්නේ ඉතා අඩුවෙනි.
ඉතා පැහැදිලිවම මගේ පාඨකයින් නිසා මම දිරිමත් වූයෙමි. බොහෝදුරට මා ලියූවේ මට අවශ්‍ය දේ වුවත්, මගේ ලිපි කියවන පිරිස මෙයට වඩා අඩු වීනම් මා මෙපමණ කෙටි කලක් තුළ දැනට ලියා පළකර ඇති ලිපිගණන නොලියනු ඇත. එනයින්, මා මගේ පාඨකයින්ගේ 'ඉල්ලුම' නිරීක්ෂණය කරමින් 'සැපයුම' වෙනස් කර තිබේ. එමෙන්ම, පාඨක ප්‍රතිචාර සලකමින් මගේ ලිපි වල විෂය පථය, ශෛලිය මෙන්ම වෙනත් තාක්ෂණික කරුණුද යම්තාක් දුරකට වෙනස් කර ඇත.
මේ වියුණුව ඇරඹීමට ආසන්නම හේතුවක් වූයේ ඉකොනොමැට්ටාගේ මැවුම්කරු විසින් වත්පොත හරහා පලකළ සටහන් කිහිපයකට නොදන්නා පාඨකයින් රැසකගෙන් ලැබුණු ප්‍රතිචාරයි. පසුගිය වසර ඇරඹෙන තුරුම ඉකොනොමැට්ටාගේ මැවුම්කරු විසින් ඔහුගේ පෞද්ගලික වත්පොත් ගිණුමේ මිතුරන් ලෙස තබා ගත්තේ ඔහු විසින් සැබෑ ජීවිතයේදී කිසියම් කලෙක ඇසුරු කළ ඇති අය පමණි. එසේ නොදන්නා අයගේ ඉල්ලීම් අනුමත නොකෙරිණි. එහෙත්, වත්පොත හරහා 'හොඳ මිනිසුන් සහ ගැහැණුන්' හමුවන විට මේ ප්‍රතිපත්තියෙන් යම්තාක් දුරකට බැහැර වීමට සිදු විය. මෙසේ එක් වූ කිහිප දෙනාගෙන් කිසිදු ගැටළුවක් මතු නොවූවත්, එවැනි ඉල්ලීම් ගොඩගැහෙද්දී එක් අතකින් ලියන දේ කියවන්නට කැමති අයට අවස්ථාවක් දීමේ උවමනාවේත්, අනෙක් අතින් පෞද්ගලික හා වෘත්තීය තොරතුරු නොදන්නා පුද්ගලයින් සමඟ බෙදාගැනීමට තිබුණු අකැමැත්තේත් ප්‍රතිඵලය වූයේ ඉකොනොමැට්ටා අනන්‍යතාවයේ සහ මේ වියුණුවේ උපතයි.
වියුණුව අරඹන විට කරන්නට අවශ්‍ය දෙය පිලිබඳ යම් අදහසක් විය. පළමු අරමුණ වූයේ, වරකට එක බැගින් මූලික ආර්ථික විද්‍යා මූල ධර්ම සරලව ඉදිරිපත් කරන ලිපි මාලාවක් ලිවීමයි. මෙයින් අපේක්ෂා කළේ පසුව වඩා ගැඹුරු කරුණු කතා කරන මට්ටමට වියුණුව පැවතුණහොත් කියන දේවල් නොතේරෙන්නට ඉඩ ඇති අයට සරල කරුණු පැහැදිලි කිරීමට අවශ්‍ය වූ විට යොමු කළ හැකි පදනම් ලිපි මාලාවක් ගොඩ නඟා ගැනීමයි. මෙයට සම්බන්ධ නැති, දෙවන අරමුණ වූයේ බොහෝ දෙනෙකුට කියවා රස විඳින්නට තරම් දෙයක් ඇතැයි මා අවංකවම සිතූ සහ තවදුරටත් සිතන විවිධ වෘත්තීය, භූගෝලීය, සමාජ හා සංස්කෘතික ක්ෂේත්‍ර වල පැතිරුණු පෞද්ගලික අත්දැකීම් සටහන් කිරීමටය. මෙයින් දෙවන අරමුණ ලේඛකයාගේ පදනම නොදන්නා පිරිසක් අරභයා ලිවීමේදී නොගැලපෙන්නක් බව වැඩි කල් නොයාම පැහැදිලි වූ බැවින් ඒ ආකාරයේ ලිවූ ලිපි වුවද වැඩි ප්‍රමාණයක් පළ කෙරුණේ නැත. දෙවන අරමුණ මේ වන විට ප්‍රමුඛ අරමුණක් නොවේ.
පළමු අරමුණනම් බැහැර කළ නොහැක්කකි. කෙසේ වුවද, මේ අරමුණ හා හොඳින් ගැලපෙන්නේ දැනට ලියා ඇති ලිපි වලින් අඩක් පමණ පමණක් පමණි. ඒ ලිපි වුවද නිශ්චිත පිළිවෙළකට ලියැවී නැත. මෙයට එක් හේතුවක් වූයේ පාඨකයින් රඳවා තබා ගැනීම සඳහා ඔවුන්ගේ රසඥතාවන් සලකමින් නම්‍යශීලි වීමයි. කෙසේ වුවද, මේ ලිපි බොහොමයක් අදාළ අරමුණ හා ගැටෙන ඒවා නොවේ. මේවා අතර හිස්තැන් පිරවීමෙන් ලොකු කලාලයක් වියන්නට බැරිකමක් නැත.
තෙසතියකට පමණ පෙර ඉකොනොමැට්ටාගේ මැවුම්කරු සිතුවේ වසර අවසානයේදී ඉකොනොමැට්ටා අනන්‍යතාවයට සමු දී මුල් අරමුණ පමණක් වෙනුවෙන් වෙන් වුණු වියුණුවක් අළුතින් ඇරඹිය යුතු බවයි. මේ ගැන පෙර දැනුම්දීමක් කිරීමට නොසිතුවත් පෙර සටහනකින් ඉබේම වාගේ ඒ ගැන ඉඟියක් පළ විය. එයට ලැබුණු ප්‍රතිචාර කිහිපයක් සහ වෙනත් අය පෞද්ගලිකව දැක්වූ ප්‍රතිචාර නිසා මේ අදහස නැවතත් වෙනස් විය. කාල වේලා ප්‍රශ්න ඇතත් ඉකොනොමැට්ටාගේ බොජුන්හල ලබන නවවසරේදීත් විවෘතව පවතිනු ඇත. ලිපි පළ වන වේගය අඩු විය හැකි වුවත් ආකෘතියේ සැලකිය යුතු වෙනසක් සිදු නොවනු ඇත. ඒ සමඟම ආර්ථික විද්‍යා විෂයයට අදාළ ලිපි වෙනුවෙන් ඇති නැඹුරුව නොගිලිහෙන පරිදි පවත්වා ගැනීම සඳහා යම් වෙනසක් කෙරෙනු ඇත.
ඔබ සැමට සුබ නව වසරක්!
සී යා නැක්ස්ට් යා...!!!
(Image: )
