කාල වේලාව හොයා ගන්න ගොඩක්ම අමාරු වුනත්, ටික දවසකින් ලිපියක් පළ නොකළ නිසා අප සමඟ රැඳී සිටින පාඨකයින් වෙනුවෙන් රටේ ආර්ථිකයේ වත්මන් තත්ත්වය ගැන යම් යාවත්කාලීන කිරීමක් කරන්නම්.
වැඩි විස්තර වලට යන්න කලින් කියන්න යන දේ ගැන ඉතා කෙටියෙන් කිවුවොත්, ශුභවාදී ලෙස හැම දේම හොඳින් විසඳී අවසන් බව සිතා ඇහැ කණ පියාගත හැකි වාතාවරණයක් තවමත් ඇති වී නැහැ. තවමත් ගෙවෙන්නේ අවිනිශ්චිත, අවදානම් කාලයක්. ඒ වගේම, අවශ්‍ය දේවල් ප්‍රායෝගිකව සිදු විය හැකි වේගයෙන් සිදු වෙමින් තිබෙන නිසා, අශුභවාදී වීමට හේතුවක් පෙනෙන්නත් නැහැ.
තවමත් ඉන්නේ වැල් පාලමේ මැද වුනත්, එගොඩ බලා ගමන හෙමින් හෙමින් සිදු වෙමින් තිබෙනවා. මේ ගමන කලබලයෙන්, ඕනෑවට වඩා හදිස්සියෙන් යා හැකි ගමනක් නෙමෙයි. ඒ වගේම, වැල් පාලම මැද සිට සිරි නරඹමින් කාලය ගත කරන්නත් බැහැ. හැකි වේගයෙන්, නොනැවතී ගමන යා යුතුයි.
පසුගිය සතිය අවසන් වෙද්දී ප්‍රධාන වාණිජ බැංකු වල ඩොලරයක ගැනුම් මිල රුපියල් 304 දක්වා පහත වැටී තිබුණු බව ඔබ නිරීක්ෂණය කරන්න ඇති. මෙයින් කරුණු දෙකක් පිළිබිඹු වෙනවා. පළමුව, බැංකු පද්ධතිය තුළ ඩොලර් මිල දී ගැනීම සඳහා වන ඉල්ලුම ඉක්මවා ඩොලර් ප්‍රමාණයක් ලැබෙමින් පවතිනවා. දෙවනුව, බැංකු පද්ධතිය තුළ ඇති අතිරික්ත ඩොලර් මිල දී ගනිමින් මිල පහත වැටීම වැළැක්වීම සඳහා මහ බැංකුව විසින් විශාල උත්සාහයක් ගන්නා බවක් පෙනෙන්න නැහැ.
දෙවැන්න සිදු වන්නේ යෝජිත සාර්ව ආර්ථික වැඩ පිළිවෙළෙහි කොටසක් ලෙසයි. අදාළ වැඩපිළිවෙළ අනුව විණිමය වෙළඳපොළ කෙරෙහි මහ බැංකුව විසින් කරනු ඇත්තේ සීමිත හා නිශ්චිත මැදිහත් වීමක් පමණයි. ඒ නිසා, වෙළඳපොළ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත විණිමය අනුපාතය සැලකිය යුතු තරමකින් ඉහළට හෝ පහළට විචලනය විය හැකියි. මේ වන විට රුපියල කෙටිකාලීනව තවතවත් අවප්‍රමාණය වීමේ ප්‍රවණතාවක් පෙනෙන්නට නැහැ.
ඉහත තත්ත්වයට හේතුව ආනයන වියදම් වලට සාපේක්ෂව ඩොලර් ලැබීම්, විශේෂයෙන්ම ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ, ඉහළ ගොස් තිබීමයි. කෙසේ වුවත්, එය සිදු වන්නේ ආනයන සීමා මුළුමනින්ම ඉවත්ව නොමැති පසුබිමකයි. ආනයන සීමා ක්‍රමයෙන් ඉවත් වෙද්දී මේ තත්ත්වය වෙනස් වී ඩොලරයක මිල නැවතත් ඉහළ යාමට නියමිතයි. එසේ වුවත්, එම ඉහළ යාම ක්‍රමිකව මිස එක වර වේගයෙන් සිදු වන එකක් නැහැ.
මහ බැංකුව විසින් දැනට ඩොලරයක මිල පහත වැටීමට ඉඩ සලසමින් සිටින්නේ, ආනයන සීමා ඉවත් කිරීමෙන් පසුවද ඩොලරයක මිල ගොඩක්ම ඉහළ සීමාවකට නොයාම අපේක්ෂා කරමින් විය හැකියි. දැනට රුපියල් 313 සීමාවේ තිබෙන අන්තර් බැංකු එතැන් වෙළඳපොළේ මැදි මිල 15%කින් පමණ ඉහළ ගියත්, එය කාලයක් රැඳී තිබුණු රුපියල් 360 සීමාව ඉක්මවන්නේ නැහැ.
මෙය ආනයන සීමා ඉවත් කළ පසු ඩොලරයක මිල රුපියල් 360ක් වනු ඇතැයි ව්‍යංගයෙන් කීමක් නෙමෙයි. සමාන්තර ලෙස බැංකු පද්ධතිය තුළට වෙනත් ක්‍රම වලින් ඩොලර් ගලා ඒම නිසා රුපියලෙහි අවප්‍රමාණය වීමක් නොවෙන්න වුනත් පුළුවන්. විණිමය අනුපාතය ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව තීරණය වන්නට ඉඩ හැරීමෙන් පසුව එය කවර ආකාරයෙන් වෙනස් වෙයිද කියා කිසිවෙකුට හරියටම කියන්න බැහැ. එහෙම කියන්න පුළුවන්නම්, එය ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව තීරණය වන්නක් ලෙස සලකන්න බැහැ.
කොහොම වුනත් වැදගත්ම කරුණ විණිමය අනුපාතය ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව තීරණය වන්නට ඉඩ හැරීම ප්‍රතිපත්තියක් සේ පිළිගෙන ඒ අනුව කටයුතු කරමින් සිටීමයි. මෙම ප්‍රතිපත්තිය වෙනස් නොකරන තාක් ලංකාවට එදිනෙදා අවශ්‍යතා සඳහා විදේශ විණිමය නොමැති වීමේ ප්‍රශ්නයකට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ නැහැ. එහෙත්, පරණ ණය හා පොලී ගෙවීමේ ප්‍රශ්නය තවදුරටත් ඉතිරි වෙනවා. තවතවත් ණය නොගෙන උපයන විදේශ විණිමයෙන් එදිනෙදා වියදම් පිරි මසා ගත හැකි වුවත්, පරණ ණය හා පොලී ගෙවීමට තරම් මුදලක් ඉතිරි කර ගැනීම කිසිසේත්ම කළ නොහැක්කක්. ගොඩ ගැසී තිබෙන විදේශ ණය කන්දරාව ඒ තරම්ම විශාලයි.
සාර්ව ආර්ථික වැඩපිළිවෙල තුළ සිදුවන අනෙකුත් වැදගත්ම දෙය රජයේ එදිනෙදා ආදායම් හා වියදම් ගලපනු ලැබීමයි. මේ අනුව, රජයට අලුතෙන් ණය ගන්නට අවශ්‍ය වන්නේ පරණ ණය හා පොලී ගෙවීමට පමණයි. මේ ආකාරයෙන් රජයේ අයවැය හා රටේ අයවැය ගලපා ගැනීම ක්‍රීඩාව මුළුමනින්ම වෙනස් කිරීමක් (game changer).
මේ වෙනස කොයි තරම් වැදගත් වෙනසක්ද කියන එක මේ විදිහට විස්තර කරන්න පුළුවන්. කිසිසේත්ම සිදු නොවන හා කළ නොහැකි, තනිකරම පරිකල්පනීය අදහසක් වුවත්, අපි නිකමට හිතමු මේ මොහොතේ සිට රජයේ ණය හා රටේ ණය ආපසු ගෙවීම මුළුමනින්ම නැවැත්තුවා කියා. සියළුම ණයහිමියෝ මේ වැඩේට කැමති වුනා කියලත් හිතමු. ඉන් පසුව, රජයට උපයන ආදායම් වලින් යම් මුදලක් ඉතිරි කර ගන්න පුළුවන් වගේම රටට උපයන විදේශ විණිමය වලින් යම් මුදලක් ඉතිරි කර ගන්නත් පුළුවන්.
මේ වගේ පරිකල්පනීය තත්ත්වයක් යටතේ රජයට හෝ රටට නැවතත් කාගෙන්වත් ණය ගැනීමේ ප්‍රශ්නයක් ඇති වන්නේ නැහැ. රජයට අඩු වශයෙන් රට ඇතුළෙන් හෝ ණය ගන්න අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට, සිංගප්පූරුව මෙන්, අයවැය අතිරික්තය ආයෝජනය කර ආදායම් උපයන්න පුළුවන්. එම ආදායම් ඉහළ යද්දී බදු අඩු කරන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, අතිරික්තය විදේශ සංචිත බවට පත් කර විදේශ විණිමය උපයන්න පුළුවන්. ඒ හරහා, අපනයන තරඟකාරිත්වයද පවත්වා ගනිමින්, රුපියල ශක්තිමත් වෙන්න ඉඩ සලස්වන්න පුළුවන්.
ඔය ඔක්කොම වෙන්නේ ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් හා ජංගම ගිණුමේ (පොලී වියදම් හැර) අතිරික්තයක් පවත්වා ගැනීමත් එක්ක. ඒ හැර, වෙන කිසිම දෙයක් කරන්න අවශ්‍ය නැහැ. ඔය දෙක මුල සිටම කළානම්, අද ලංකාව මේ දැන් තිබෙන ලංකාව නෙමෙයි. ඊට වඩා ගොඩක් දියුණු රටක්.
හැබැයි ලංකාව මුල සිටම එහෙම කළේ නැහැනේ. ඒ නිසා, දැන් ඔය වැඩේ පටන් ගත්තා කියලා මෙතෙක් එකතු වූ ණය කන්දරාවේ ප්‍රශ්නයෙන් ගැලවෙන්න බැහැ. මේ මොහොතේ සිට රජයේ ණය හා රටේ ණය ආපසු ගෙවීම මුළුමනින්ම නැවැත්වූ පරිකල්පනීය තත්ත්වයක් යටතේ කියලා කිවුවේ ඒ නිසා. එහෙම දෙයක් කරන්න පුළුවන් පරිකල්පනීය ලෙස පමණයි. හේතු ගණනාවක් නිසා සැබෑ ලෝකයේ ඒ වගේ දෙයක් කරන්න ඉඩක් නැහැ.
හැබැයි අර කලින් කියපු දේවල් දෙක නොකර පරිකල්පනීය ලෙස වුවත් ඔය වගේ දෙයක් ගැන හිතන්න බැහැ. මොකද ප්‍රාථමික අයවැය හිඟයක් පවත්වා ගන්නා තුරු, ජංගම ගිණුම් හිඟයක් පවත්වා ගන්නා තුරු, එදිනෙදා රට දුවවන්න වුනත් අලුතෙන් තව තව ණය ගන්න වෙනවා. කලින් ගත්ත ණය ආපසු ගෙවමින් මිස අලුතෙන් තවත් ණය ගන්න බැහැ. ඒ නිසා, ණය නොගෙවන එක ගැන පරිකල්පනීය ලෙසවත් හිතන්න බැහැ. දැන් තත්ත්වය ක්‍රීඩාව මුළුමනින්ම වෙනස් කිරීමක් වෙන්නේ ඒ නිසා.
කලින් තත්ත්වය තුළ ණය ලංකාවේ හා ලංකාවේ රජයේ ප්‍රශ්නයක්. මේ අලුත් තත්ත්වය තුළ එය ණයහිමියන්ගේ ප්‍රශ්නයක්. අලුත් සන්දර්භයේදීත් වෙනත් විවිධ හේතු නිසා ණය ප්‍රශ්නය තවදුරටත් ලංකාවේ හා ලංකාවේ රජයේ ප්‍රශ්නයක් වුනත්, කලින් වගේ ණය නැතිව හුස්ම ගන්නවත් බැරිකමක් දැන් නැහැ.
හැබැයි මේ "වෙනත් විවිධ හේතු" පහසුවෙන් පැත්තකට දැමිය හැකි හේතු නෙමෙයි. බරපතල හේතු. පළමු ප්‍රශ්නය ජාත්‍යන්තර නීති. විදේශ ණය වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් ලබා ගෙන තියෙන්නේ වෙනත් රටක නීතිය යටතේ. ඒ නිසා, ලංකාවට හිතුමනාපෙට ණය පැහැර හරින්න බැහැ. මෙය කළ හැකි එකම ක්‍රමය ණය හිමියන්ගේ එකඟත්වය ඇතිව කිසියම් ආකාරයක ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමක් කරන එක.
දේශීය නීතිය යටතේ ලබා ගෙන තිබෙන ණය වලට ඉහත ප්‍රශ්නය නැහැ. නමුත්, රටේ බැංකු පද්ධතිය අස්ථාවර වීම වගේ කාරණා ගැන සලකා බැලිය යුතු නිසා, මේ ණය වුනත් හිතුමතේට පැහැර හරින්න පුළුවන්කමක් නැහැ.
ඉහත සන්දර්භය තුළ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ දැවැන්ත අභියෝගය ලංකාව හමුවේ තිබෙනවා. සමීකරණයේ විසඳන්න අමාරුම කොටස මුල කොටස. ඒ කියන්නේ වෙනත් රටක නීතිය යටතේ ලබාගෙන තිබෙන ණය. දෙවන ප්‍රශ්නය මතු වන්නේ එම ප්‍රශ්නය විසඳන්න යාමේදී මතු වන අතුරු ප්‍රශ්නයක් විදිහටයි.
යෝජිත ස්ථායීකරණ වැඩ පිළිවෙළ අනුව ලංකාවට 2023-2027 ඩොලර් මිලියන 14,087ක ණය සහනයක් අවශ්‍ය වෙනවා. ඒ 2022දී පැහැර හැර තිබෙන ඩොලර් මිලියන 2,824ට අමතරව. එකතුව ඩොලර් මිලියන 16,911ක්. මෙම මුදල ලංකාවේ ආර්ථිකයට සාපේක්ෂව ඉතාම විශාල මුදලක් බව අමුතුවෙන් කියන්න අවශ්‍ය නැහැ. ඔය ණය සහනය නැතුව ලංකාවට වැල් පාලමෙන් එගොඩ වෙන්න බැහැ.
ලංකාවේ ආර්ථිකය ස්ථායී කිරීම සඳහා ණය සහන දීමෙන් උදවු වෙන්න ණයහිමියෝ කැමති වෙලා තිබෙනවා. ඉහත කී ණය සහනය අවශ්‍ය බවත් පිළිගෙන තිබෙනවා. නමුත්, තමන් මේ පාඩුවෙන් කොයි තරමක් දරා ගන්නවාද කියන එක ගැන තවමත් එකඟත්වයක් නැහැ.
මේක ගිලෙන්න යන නැවක් ගිලෙන එක බේරාගන්න බර අඩු කරන්න යද්දී මතු වන ආකාරයේ ප්‍රශ්නයක්. මොන විදිහකින් හෝ බර අඩු කරගන්න කාටත් අවශ්‍යයි. මොකද නැව ගිලුනොත් කාටවත් බේරුමක් නැහැ. හැබැයි තමන්ගේ ගොඩ තියාගෙන අනෙක් අයගේ ගොඩවල් මුහුදට දමලා බර අඩු කරගන්න පුලුවන්නම් කවුරු වුනත් කැමතියි. ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ තිබෙන අභියෝගය ඕකයි.
පසුගිය වසරේ පැහැර හැරපු කොටසත් එක්ක ඩොලර් මිලියන 16,911ක් කියන එකෙන් ඒ කියන දෙයට වඩා දෙයක් අදහස් වෙන්නේ නැහැ. 2027 දක්වා මේ මුදල ආපසු ගෙවන්නේ නැහැ. එච්චරයි. ඊට පස්සේ වෙන්නේ කුමක්ද කියන එක ණයහිමියෝ කතා කරලා බේරගන්න අවශ්‍ය දෙයක්. නමුත් එහෙමයි කියලා 2028 සිට ඔය ණය පරණ ඇරියස් එක්ක ගෙවන්න පුළුවන්කමකුත් නැහැ. සාර්ව ආර්ථික වැඩ පිළිවෙළ ඇතුළේම 2028-2032 කාලයේ විදේශ ණය සේවාකරණය පිළිබඳ දදේනියෙන් 4.5%ක උපරිම සීමාවකුත් තිබෙනවා. ඒ නිසා, වැඩේ කෙළවරක් වෙද්දී ණයහිමියන්ට කවර හෝ පාඩුවක් විඳ දරා ගන්නම වෙනවා.
මේ වන විටත් ද්විපාර්ශ්වික ණයහිමියෝ එක කණ්ඩායමක් විදිහට ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම ගැන කතා කරමින් ඉන්නවා. චීනය, සවුදි අරාබිය හා ඉරානය එහි ඉන්නේ නිරීක්ෂකයින් විදිහට. අපි දැනට වැඩි විස්තර කතා නොකර වැඩි තොරතුරක් ලැබෙන තුරු බලා සිටිමු.
දේශීය ණය ප්‍රධාන වශයෙන්ම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ දදේනියෙන් 13%ක් වන උපරිම ණය සේවාකරණ සීමාව එක්ක. එයින් 4.5%ක් විදේශ ණය සේවාකරණය සඳහා වෙන් කළොත් දේශීය ණය සේවා කරණය වෙනුවෙන් උපරිම වශයෙන් වෙන් කළ හැක්කේ දදේනියෙන් 8.5%ක් පමණයි. මේ ඉලක්කයට යන්න දේශීය ණයත් ප්‍රතිව්‍යුහගත කරන්න වෙයිද? එහෙම කළොත් අතුරු ප්‍රශ්න ඇති වෙයිද?
මේක ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ පොලී අනුපාතික දිගටම ඉහළ මට්ටමක තිබීමේ අවදානමත් එක්ක. මගේ පෞද්ගලික අදහසනම් සැප්තැම්බර් මාසය පමණ වන විට පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස අඩුවෙයි කියන එක. නමුත්, එහෙම නොවුනොත් තත්ත්වය ගැනත් අපි සලකා බලමු.
අප්‍රේල් අවසානය වෙද්දී නිකුත් කර තිබුණු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණය (මුහුණත වටිනාකම) රුපියල් බිලියන 4,761ක්. භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 9,136ක්. දේශීය ණය කියන්නේ මේ කොටස් දෙක පමණක් නොවුනත්, මේ කොටස් දෙක ගැන පමණක් කතා කළොත්, එකතුව රුපියල් බිලියන 13,897ක්. රජය එදිනෙදා වියදමට තවත් ණය නොගත්තත්. මේ ණය හා පොලිය ගෙවීම සඳහා දිගින් දිගටම ණය ගන්න වෙනවා. එහෙම අවශ්‍ය නොවන්නේ අර කලින් කියපු ආකාරයේ පරිකල්පනීය තත්ත්වයක් යටතේ පමණයි.
දැන් මම කලින් කිවුවා වගේ මෙතැන තිබෙන මූලික ප්‍රශ්නය විදේශ ණයනේ. දේශීය ණය කියා කියන්නේ විදේශ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කරගන්න යද්දී මතුවෙන අතුරු ප්‍රශ්නයක් පමණයි. දේශීය ණය ප්‍රශ්නයක් වෙනවද නැද්ද කියන එක තීරණය වෙන්නේ පොලී අනුපාතික දැන් මට්ටමේම තියෙනවද එහෙම නැත්නම් විශාල ලෙස අඩු වෙනවද කියන එකත් එක්ක. මේ වෙද්දී එක් අවුරුදු බිල්පත් පොලී අනුපාතිකය 23%ක් පමණ. මේ අනුපාතිකය මේ මට්ටමේම තිබුණොත්, දැනට නිකුත් කර තිබෙන බිල්පත් වල පොලී ගෙවන්න පමණක් අලුතෙන් බිල්පත් නිකුත් කර ගෙන ගියොත්, ණය සේවාකරණ අවශ්‍යතාවය (බිල්පත් හා පමණක් අදාළව) ඉහළ යන්නේ මේ විදිහටයි.
2023 - රුපියල් බිලියන 4,761යි
2027- රුපියල් බිලියන 10,897යි
2032 - රුපියල් බිලියන 30,679යි
මම හිතන්නේ ණය තිරසාරත්වය නැති වීම කියා කියන්නේ කුමක්ද කියලා මේ ගණන් දිහා බැලුවහම පැහැදිලි වෙනවා. රජය රජයේ වියදම් වෙනුවෙන් අලුතෙන් එක සතයක්වත් ණය ගත්තේ නැතත් දැනට නිකුත් කර තිබෙන රුපියල් බිලියන 4,761ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණය 2032 වෙද්දී රුපියල් බිලියන 30,679ක් වෙනවා. පොලී අනුපාතික 23% මට්ටමේ දිගටම තිබුනොත්, භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර ඇතුළු අනෙකුත් දේශීය ණයත් ඔය වගේම අනුපාතයකින් වැඩි වෙනවා.
ඔය තත්ත්වය හරි තියෙන්නේ මෑතකදී පොලී අනුපාතික සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වූ නිසා. පසුගිය වසර අවසන් වෙද්දී පොලී අනුපාතික තිබුණේ 30% වගේ මට්ටමක. 30% පොලී අනුපාතික ඒ විදිහට දිගටම තිබුණානම් තත්ත්වය වෙනස් වෙන්නේ කොහොමද?
2023 - රුපියල් බිලියන 4,761යි
2027- රුපියල් බිලියන 13,598යි
2032 - රුපියල් බිලියන 50,488යි
පේනවනේ කොයි තරම් භයානක තත්ත්වයක්ද තිබුණේ කියලා.
හැබැයි ඔය කියපු ආකාරයේ අවදානමක් ඇති වෙන්නේ පොලී අනුපාතික අඩු නොවුනොත්. පොලී අනුපාතික පසුගිය වසර ආරම්භයේදී පැවති 8% මට්ටම දක්වා අඩු වුනොත් දිගුකාලීන චිත්‍රය විශාල ලෙස වෙනස් වෙනවා.
2023 - රුපියල් බිලියන 4,761යි
2027- රුපියල් බිලියන 6,477යි
2032 - රුපියල් බිලියන 9,517යි
පේනවනේ වෙනස! පොලී අනුපාතික 30% මට්ටමේ තිබුනානම් 2032 වෙද්දී රුපියල් ට්‍රිලියන 50 ඉක්මවන, දැන් තිබෙන 23% පොලී අනුපාතික යටතේ වුවත් රුපියල් ට්‍රිලියන 30 ඉක්මවන භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ණය ප්‍රමාණය පොලී අනුපාතික 8% මට්ටමට ගත්ත ගමන් රුපියල් ට්‍රිලියන 9.5 මට්ටම දක්වා පහත වැටෙනවා. මීට වඩා තරමක් සංකීර්ණ වුනත් භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර ඇතුළු අනෙකුත් ණය පිළිබඳ කතාවත් ඔය වගේ එකක්.
පොලී අනුපාතික ඉහළ මට්ටමක දිගටම තිබුණොත්, 2027-2032 කාලයේදී දේශීය ණය සේවාකරණය දදේනියෙන් 8.5% සීමාවට ගේන එක ඉතාම අමාරු වැඩක්. එහෙම කරන්නනම් සැලකිය යුතු ණය හා පොලී කප්පාදුවක් කරන්න වෙනවා. නමුත්, පොලී අනුපාතික 8% මට්ටමට ආපු ගමන් තත්ත්වය වෙනස් වෙනවා. මගේ අදහස අනුව, ණය හෝ පොලී කප්පාදු නොකර ණය කළඹ ප්‍රශස්තකරණය කිරීම මගින් පමණක්, අවශ්‍ය ඉලක්කයට යා හැකි වෙනවා. ප්‍රශ්නය වන්නේ පොලී අනුපාතික කොයි තරම් ඉක්මණින්, කොයි තරම් පහළට ගන්න පුළුවන්ද කියන එකයි.
භාණ්ඩාගාර බිල්පතක් උපරිම වශයෙන් වසරක් ඇතුළත කල් පිරෙනවා. ඒ විදිහට කල් පිරෙද්දී අදාළ මුදල ආපසු ගෙවීම සඳහා අලුතෙන් බිල්පත් විකුණන්න වෙනවා. ඒ විකුණන බිල්පත් 8%ක පමණ පොලී අනුපාතිකයකට විකුණාගන්න පුළුවන්නම් වැඩේ අහවරයි.
නමුත්, භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර හා අදාළ තත්ත්වය සංකීර්ණයි. ඒවා කල් පිරෙන්න වසර ගණනක් යනවා. ඒ නිසා, අදාළ කාලය තුළ දිගටම මුලින් පොරොන්දු වූ පොලිය ගෙවන්න වෙනවා. එහෙම නැත්නම් පොලිය කප්පාදු කරන්න වෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට ඇතැම් බැඳුම්කර සඳහා 2026 වසර තෙක් 22.5%ක කූපන් පොලී ගෙවිය යුතුයි. තවත් ඇතැම් බැඳුම්කර වලට 2029 දක්වා 20%ක කූපන් පොලියක් ගෙවිය යුතුයි. 2032 දක්වා 18%ක කූපන් පොලියක් ගෙවන්න එකඟ වී නිකුත් කරපු බැඳුම්කරත් තිබෙනවා. යම් පොලී කප්පාදුවක් කළේ නැත්නම්, මේ ඉහළ පොලී අනුපාතික දිගටම ගෙවන්න සිදු වෙනවා. ඒ නිසා, බැඳුම්කර පොලී අනුපාතික ඉක්මණින් පහළට ගන්න එක බිල්පත් පොලී පහළට ගන්න එකට වඩා ටිකක් සංකීර්ණයි.
හැබැයි ඔය විදිහට භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර වල කල් පිරීමේ කාලය ගොඩක් දිගු වීම නිසාම ලැබී තිබෙන විශාල වාසියකුත් තිබෙනවා. දැන් වෙළඳපොළේ තිබෙන භාණ්ඩාගාර බිල්පත් සියල්ලම මෙන් ඉහළ පොලී අනුපාතිකයකට නිකුත් කර ඇති ඒවා වුනත්, භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර සියල්ලම ඉහළ පොලී අනුපාතිකයක් යටතේ නිකුත් කරපුවා නෙමෙයි. ඉහළ පොලී අනුපාතික වලට භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර නිකුත් කරන්න සිදු වුනේ පසුගිය වසරේ අප්‍රේල් මාසයේදී ණය පැහැර හැරීමට ආසන්න කාලයක සිට. තවත් පොඩ්ඩක් පස්සට ගියොත් විණිමය අනුපාතය අත හැරීමෙන් පසුව. ඊට පෙර නිකුත් කළ භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර නිකුත් කරලා තියෙන්නේ අඩු පොලියකට. දැනට වෙළඳපොළේ තිබෙන භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර වලින් වැඩි කොටසක් මේ විදිහට කලින් නිකුත් කරපුවා.
හරියටම ගණන් කතා කළොත්, අප්‍රේල් අවසානයේදී වෙළඳපොළේ තිබුණු රුපියල් බිලියන 9,136ක භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර ප්‍රමාණයෙන් 81%ක් පමණම 2022ට පෙර නිකුත් කරපුවා. 2022න් පසුව නිකුත් කර තිබෙන්නේ මුළු බැඳුම්කර ප්‍රමාණයෙන් 19%ක් පමණයි. අලුතෙන් නිකුත් කළ බැඳුම්කර වල කූපන් පොලිය 20%කට ආසන්න වුනත්, පරණ බැඳුම්කර වලට ගෙවිය යුතු කූපන් පොලිය ආසන්න වශයෙන් 10%ක් පමණයි. ඒ නිසා, තවත් කාලයක් ඉහළ පොලියක් ගෙවන්න වීමේ ප්‍රශ්නය තිබෙන්නේ ඔය මෑතකදී නිකුත් කළ 19%ක කොටස හා අදාළව පමණයි.
2022ට පෙර නිකුත් කළ භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර (ISIN):
මුළු ප්‍රමාණය (මුහුණත අගය) = රුපියල් බිලියන 7,378.9යි
බරිත සාමාන්‍ය කූපන් පොලී අනුපාතිකය = 10.18%යි
බරිත සාමාන්‍ය විකුණුම් මිල (රුපියල් 100ක මුහුණත අගයක්) = රුපියල් 95.43යි
බරිත සාමාන්‍ය ඵලදා අනුපාතය = 10.71%යි
බරිත සාමාන්‍ය කල් පිරීමේ කාලය (2023 අප්‍රේල් 30 සිට) = දින 1,620යි
2022 සිට නිකුත් කළ භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර (ISIN):
මුළු ප්‍රමාණය (මුහුණත අගය) = රුපියල් බිලියන 1,756.8යි
බරිත සාමාන්‍ය කූපන් පොලී අනුපාතිකය = 19.48%යි
බරිත සාමාන්‍ය විකුණුම් මිල (රුපියල් 100ක මුහුණත අගයක්) = රුපියල් 77.97යි
බරිත සාමාන්‍ය ඵලදා අනුපාතය = 25.08%යි
බරිත සාමාන්‍ය කල් පිරීමේ කාලය (2023 අප්‍රේල් 30 සිට) = දින 1,607යි
කල් පිරීමේ කාලය අතින් මෑතකාලීන බැඳුම්කර සහ පරණ බැඳුම්කර අතර ලොකු වෙනසක් නැහැ. ඊට හේතුව මෑතකාලීන බැඳුම්කර බොහොමයක් මැදිකාලීන බැඳුම්කර වීමයි. ප්‍රධාන වෙනස තිබෙන්නේ කූපන් පොලී අනුපාතයේ සහ ඊටත් වැඩියෙන් ඵලදා අනුපාතයේ. මේ වෙනසට හේතුව ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ අවදානම වෙනුවෙන් කලින්ම එහි මිල අය කරගෙන තිබීමයි.
මගේ අදහස වන්නේ දේශීය ණය හා සම්බන්ධව කටයුතු කරන ආකාරය අදාළ කටයුත්තෙහි නිරත කණ්ඩායම විසින් මේ වන විටද බොහෝ දුරට තීරණය කර අවසානව තිබිය හැකි බවයි. එවන් තත්ත්වයක් තුළ අප විසින් මෙහි ලියන දෙයක කිසිදු තේරුමක් නැතත්, මගේ අදහසනම් 2022න් පසුව නිකුත් කළ බැඳුම්කර වල පමණක් කූපන් පොලී සහ මුහුණත වටිනාකම අඩු කරමින් සිදු කරන ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමක් වඩාත්ම ඵලදායී මෙන්ම සාධාරණ බවයි. එසේ කිරීමෙන් කිසිවෙකුට කිසිදු පාඩුවක් සිදු නොවන අතර සිදු විය හැක්කේ පොලී අනුපාතික පහත වැටීමේදී ලැබිය හැකි අධික ලාබය සීමා වීමක් පමණයි. එමෙන්ම එවැන්නක් කිරීමෙන් රටේ මූල්‍ය පද්ධතිය තවත් ස්ථායී වනු මිස අස්ථායී වීමක් සිදුවන්නේද නැහැ.
පහත බැඳුම්කර දෙක සංසන්දනය කිරීම මගින් මෙය පැහැදිලි කළ හැකියි.
බැඳුම්කරයේ අංකය (ISIN): LKB00526A159
නිකුත් කළ දිනය: 2021 ජනවාරි 15
කල් පිරෙන දිනය: 2026 ජනවාරි 15
පොලී අනුපාතය: 6.75%
විකිණුම් මිල: රුපියල් 98.83
දැන් විකිණිය හැකි මිල: රුපියල් 62.66
බැඳුම්කරයේ අංකය (ISIN): LKB00426E154
නිකුත් කළ දිනය: 2022 මැයි 15
කල් පිරෙන දිනය: 2026 මැයි 15
පොලී අනුපාතය: 22.5%
විකිණුම් මිල: රුපියල් 82.18යි
දැන් විකිණිය හැකි මිල: රුපියල් 86.45යි
මාස 16ක කාල පරතරයක් තුළ නිකුත් කර තිබෙන ඉහත බැඳුම්කර දෙකෙහි කල් පිරීම් දින අතර වෙනස මාස හතරක් පමණයි. නමුත්, පළමුවැන්න සඳහා 6.75%ක කූපන් පොලියක් ගෙවද්දී දෙවැන්න වෙනුවෙන් 22.5%ක කූපන් පොලියක් ගෙවන්නට සිදු වී තිබෙනවා. ඊට අමතරව දෙවැන්න විකුණා තිබෙන්නේ රුපියල් 86.45ක මිලකටයි. ඒ නිසා, රුපියල් 86.45ක ආයෝජනයක් වෙනුවෙන් වසරකට රුපියල් 22.50ක් ලැබෙනවා. කල් පිරීමේදී රුපියල් 100ක් ලැබෙනවා. මෙය 27.4%ක පොලියක්.
පළමුවැන්න විකුණා තිබෙන්නේද වට්ටම් මිලකට වුවත් එම වට්ටම එතරම් විශාල නැහැ. ඒ නිසා, සැබෑ පොලිය (ඵලදා අනුපාතය) 6.8%ක් පමණයි.
සාමාන්‍ය මූලධර්මයක් ලෙස බැඳුම්කරයක් මිල දී ගැනීමෙන් පසුව පොලී අනුපාතික ඉහළ ගියහොත් එම බැඳුම්කරයේ වටිනාකම (විකිණිය හැකි මිල) පහත වැටෙනවා. පසුගිය වසරේ අප්‍රේල් පමණ සිට පොලී අනුපාතික විශාල ලෙස ඉහළ යාම හේතුවෙන් ඒ වන විට නිකුත් කර තිබුණු බැඳුම්කර සියල්ලේම මෙන් මිල ගණන් විශාල ලෙස පහත වැටුණා. ඉහත පළමුවැන්න එක් උදාහරණයක් පමණයි. පහත තිබෙන්නේ තවත් කිහිපයක්.
බැඳුම්කරයේ අංකය (ISIN): LKB02032A016
නිකුත් කළ දිනය: 2022 ජනවාරි 1
කල් පිරෙන දිනය: 2032 ජනවාරි 1
පොලී අනුපාතය: 8%
විකිණුම් මිල: රුපියල් 81.64
දැන් විකිණිය හැකි මිල: රුපියල් 41.80
බැඳුම්කරයේ අංකය (ISIN): LKB02032A016
නිකුත් කළ දිනය: 2013 නොවැම්බර් 1
කල් පිරෙන දිනය: 2033 නොවැම්බර් 1
පොලී අනුපාතය: 9%
විකිණුම් මිල: රුපියල් 69.47
දැන් විකිණිය හැකි මිල: රුපියල් 42.25
බැඳුම්කරයේ අංකය (ISIN): LKB03043F011
නිකුත් කළ දිනය: 2013 ජූනි 1
කල් පිරෙන දිනය: 2043 ජුනි 1
පොලී අනුපාතය: 9%
විකිණුම් මිල: රුපියල් 65.49
දැන් විකිණිය හැකි මිල: රුපියල් 42.25
ඉහත බැදුම්කරයක් කල් පිරෙන තෙක් තබා ගතහොත් මුහුණත අගය වන රුපියල් 100ක මුදල ලැබෙනවා. ඒ දක්වා වාර්ෂිකව අදාළ කූපන් පොලියද ලැබෙනවා (ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත නොකළහොත්). එහෙත් යම් හෙයකින් සල්ලි හදිස්සියකට දැන් මේ බැඳුම්කරයක් විකුණන්නට සිදු වුවහොත් විකිනිය හැක්කේ එහි මුහුණත වටිනාකමෙන් 42%ක පමණ මුදලටයි.
ලංකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වැඩි ප්‍රමාණයක් අයිති සේවක අර්ථසාධක අරමුදලට සහ වාණිජ බැංකු වලටයි. සේවක අර්ථසාධක අරමුදලට සල්ලි හදිස්සි ඇති වෙන්නේ නැතත්, බැංකු වලට සල්ලි හදිස්සි වලට මුහුණ දෙන්න සිදු වෙනවා. එහෙම සල්ලි හදිසියක් වී ඔය වගේ බැඳුම්කරයක් විකුණන්න සිදු වුවහොත් එයින් විශාල පාඩුවක් සිදු වෙනවා. පොලී අනුපාතික අවදානම කියා කියන්නේ ඕකට. මෑතකදී ඇමරිකාවේ බැංකු කිහිපයක් කඩා වැටුණේ ඔය ප්‍රශ්නය නිසා.
ඇමරිකාවේ බැංකු වලට තිබුණු ප්‍රශ්නය ලංකාවේ බැංකු වලටත් තිබෙනවා. ඊටත් වඩා ගොඩක් දරුණුවට. පසුගිය වසරේ දෙවන කාර්තුවේ සිටම. රුපියල් 100ක බැඳුම්කරයක් රුපියල් 42කට විකුණනවා කියා කියන්නේ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමකදී ණය වලින් 58%ක් ක්ෂණිකව කපා හරිනවා වගේ වැඩක්. නමුත්, ලංකාවේ බැංකු එකක්වත් කඩා වැටුණේ නැහැ. එහෙම කඩා නොවැටුණේ කිසිම බැංකුවකට ඔය විදිහට පාඩුවට බැඳුම්කර විකුණන්න සිදු නොවූ නිසා.
ලංකාවේ බැංකු වලට පාඩුවට බැඳුම්කර විකුණන්න සිදු නොවුණේ සල්ලි හදිස්සි නොතිබුණු නිසා නෙමෙයි. සල්ලි හදිස්සි වෙන අවස්ථා වල අවුලක් නැතුව මහ බැංකුවෙන් ණය ගන්න හැකි වූ නිසා. රුපියල් 100ක බැඳුම්කරයක් මහ බැංකුවේ ඇපයට තියලා අවශ්‍ය අරමුදල් තාවකාලිකව ණයට ගන්න පුළුවන්නම් බැඳුම්කරය පාඩුවට විකුණන්න වෙන්නේ නැහැ.
ඔය කියපු දේ සිද්ධ වෙන්නේ පොලී අනුපාතික ඉහළ යන කාල වකවානු වල. හැබැයි දැන් ලංකාවේ පොලී අනුපාතික ඉහළ ගිය කාලය ඉවරයි. දැන් වෙන්නේ පොලී අනුපාතික පහළ යන එක. පොලී අනුපාතික පහළ යද්දී කලින් වැඩි පොලියකට මිල දී ගත් බැඳුම්කර වල මිල ඉහළ යනවා. උදාහරණයක් විදිහට 2022 මැයි 15 දින නිකුත් කළ, පෙර තොරතුරු සඳහන්, 2026 මැයි 15 කල් පිරෙන 22.5% බැඳුම්කරයක් දැන් රුපියල් 86.45කට විකුණන්න පුළුවන්. මේ මිල වුවත් මුහුණත අගයට වඩා අඩුයි තමයි. නමුත්, මිල දී ගෙන තිබෙන්නේ රුපියල් 82.18කට නිසා දැන් විකිණුවත් පාඩුවක් නැහැ.
මේ වගේ වෙලාවක 2022ට කලින් නිකුත් කරපු බැඳුම්කර වල මුහුණත වටිනාකම හෝ කූපන් පොලිය කපා හැරියොත් වෙන්නේ හිඟන්නාගේ පාත්තරේට හෙනහුරා වැටුනා වගේ වැඩක්. රුපියල් 100 රුපියල් 42ට විකුණන්න වෙලා තියෙද්දී ඒකෙනුත් කොටසක් කපා ගත්තොත් කාට කියන්නද?
හැබැයි මළ නොතලා රොන් ගන්න ක්‍රමයට 2022න් පස්සේ නිකුත් කළ බැඳුම්කර වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු මුදලින් යම් කොටසක් කපා හරින්න බැරිකමක් නැහැ. අදාළ ආයෝජකයින්ට පාඩුවක් සිදු නොකරමින් ඔය වැඩේ කරන්න වුනත් යම් ඉඩකඩක් තිබෙනවා. අඩුවශයෙන් කෙටිකාලීනව පාඩුවක් නොවන විදිහට වැඩේ කරන්න පුළුවන්.
මේකට හේතුව පොලී අනුපාතික පහත වැටෙද්දී බැඳුම්කර වල මිල විශාල ලෙස ඉහළ යාම. ඒ නිසා, පොලී අනුපාතික පහත දමා ගත හැකි එකම ක්‍රමය යම් ආකාරයක ණය (මුහුණත අගය හා/හෝ කූපන් පොලී) කපා හැරීමක්නම්, ඒ වැඩේ කිරීමෙන් අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ යහපතක්. හැබැයි ඔය වැඩේ නොකර ස්වභාවික ලෙසම පොලී අනුපාතික පහත වැටෙනවානම් ඒක තමයි සිදු විය හැකි හොඳම දෙය. මැදිහත්වීමක් කළ යුත්තේ ඒ වැඩේ වෙන්නේම නැත්නම් පමණයි.
අපි හිතමු පොලී අනුපාතික ක්ෂණිකව 8% මට්ටම දක්වා පහත වැටුනා කියලා. එහෙම වුනොත් දැන් රුපියල් 86.45ට විකිණෙන, රුපියල් 82.18ට මිල දී ගෙන තිබෙන, 2026 මැයි 15 කල් පිරෙන 22.5% බැඳුම්කරයක මිල ක්ෂණිකව රුපියල් 138.01 දක්වා ඉහළ යනවා. දැන් රුපියල් 76.49ට විකිණෙන, රුපියල් 62.03ට මිල දී ගෙන තිබෙන, 2032 ජූලි 1 කල් පිරෙන 18% බැඳුම්කරයක මිල ක්ෂණිකව රුපියල් 163.87 දක්වා ඉහළ යනවා. ඒ නිසා, කූපන් පොලියෙන් හරි මුහුණත අගයෙන් හරි යම් කොටසක් කපා හැරියත් සැලකිය යුතු ලාබයක් ගන්න පුළුවන්. පොලී අනුපාතික නිකම්ම අඩු වුනොත් ඔය ලාබය ගෙඩිය පිටිං.
ඔය වගේ විශාල ලාබයක් ලැබිය හැකි තත්ත්වයක් ඇති නොවුනත්, පොලී අනුපාතික ඉහළ යද්දී, 2022ට කලින් නිකුත් කර තිබෙන බැඳුම්කර වල වටිනාකමත් ඉහළ යනවා. නමුත්, එහිදී බොහෝ දුරට වෙන්නේ මේ වෙලාවේ කඩා වැටී තිබෙන මිල යථා තත්ත්වයට පත් වීමක්.
දැන් රුපියල් 41.80ට විකිණෙන, උඩින් විස්තර ලියා ඇති, 2032 ජනවාරි 1 කල් පිරෙන 8% බැඳුම්කරය ගත්තොත්, පොලී අනුපාතික 8% වූ ගමන්ම මෙහි මිල එහි මුහුණත අගය වන රුපියල් 100 වෙනවා. දැන් රුපියල් 42.25ට විකිණෙන, 2033 නොවැම්බර් 1 කල් පිරෙන 9% බැඳුම්කරයක මිල රුපියල් 106.99 වෙනවා. ඒ කියන්නේ පොලී අනුපාතික 8% මට්ටමට අඩු වුනොත්, ඇතැම් පරණ බැඳුම්කර වලින් වුනත් පාඩුවක් නොවෙන්න සුළු කප්පාදුවක් කළ හැකි තත්ත්වයක් ඇති වෙනවා. නමුත් අලුත් බැඳුම්කර වල මෙන් මේ පරණ බැඳුම්කර වලින් ලොකු කප්පාදුවක් කරන්න බැහැ. සුළු කප්පාදුවක් කළා කියලා ලොකුවට ණය අඩු වෙන්නෙත් නැහැ.
දේශීය ණය කප්පාදුවකින් රජයට ලබා ගත හැකි වාසියට සාපේක්ෂව පොලී අනුපාතික පහත වැටීමෙන් ලැබෙන වාසිය ඉතාම දැවැන්ත වාසියක්. ඒ නිසා, ණය හෝ පොලී කප්පාදුවක් කරන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ පොලී අනුපාතික පහත නොවැටුනොත් පමණයි. එවැනි කප්පාදුවක් කළත්, පොලී අනුපාතික අඩු කර ගැනීම සඳහා සංකේතාත්මක කප්පාදුවක් කළාම හොඳටම ඇති. උදාහරණයක් විදිහට පොඩි කූපන් පොලී වලට අත නොතියා, 22.5% වගේ ලොකු කූපන් පොලී වලින් පමණක් කොටසක් කපා හරින්න පුළුවන්.
වැදගත්ම කරුණ ඔය විදිහේ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමකින් බැංකු පද්ධතියට කිසිම පාඩුවක් නොවීම. ඇත්තටම කිවුවොත් වෙන්නේ දැනට තියෙන අවදානමත් නැති වෙන එක. උදාහරණයක් විදිහට, 2032 ජූලි 1 කල් පිරෙන 18% බැඳුම්කරයක කූපන් පොලිය 9% දක්වා අඩු කරලා, ඊට අමතරව තව 10%ක හෙයාකට් එකකුත් දැම්මා කියා හිතමු. ඔය වැඩේ කරද්දී ඵලදා අනුපාතිකය 8% මට්ටමට වැටෙනවානම්, බැඳුම්කරයක මිල (මුහුණත වටිනාකම රුපියල් 100ක් වෙනුවෙන් දැන් ලැබෙන රුපියල් 90 සහ 9% දක්වා අඩු කළ කූපන් පොලී අනුපාතිකයේ වටිනාකම) තව දුරටත් රුපියල් 101.49ක් වෙනවා. මෙහි දැන් මිල රුපියල් 75.49ක් පමණක් බවත්, මුල් ගැණුම් මිල රුපියල් 62.03ක් පමණක් බවත් සැළකු විට අවසාන වශයෙන් ඔය පොලී කපා හැරීමෙන් හා හෙයාකට් එකෙන් පසුවත් වාසියක් මිස පාඩුවක් වෙලා නැහැ.
සමස්ත කතාව සාරාංශගත කළොත්, පොලී අනුපාතික අඩු වූ ගමන් වාණිජ බැංකු ඇතුළු අනෙකුත් මූල්‍ය ආයතන වල වගේම සේවක අර්ථසාධක අරමුදලේත් වත්කම් වල වෙළඳපොළ අගය එක පාරටම ඉහළ ගිහින් දැනට තිබෙන අවදානම් නැති වෙලා යනවා. පොලී අනුපාතික පහළට ගන්න යම් ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමක් කළත් එයින් වෙන සුළු අවාසියට වඩා ලැබෙන වාසිය වැඩියි. ඒ නිසා, වැඩේ ඉක්මන් වන තරමට බැංකු වලට හා අනෙකුත් ආයතන වලට නැවතත් ලාබ උපයන්න පටන් ගන්න පුළුවන්. ස්ථිර තැන්පතු ආදී බැංකු වල වගකීම් හා අදාළව කිසිම අවුලක් වෙන්නේ නැහැ. එහෙම අවුලක් වුනොත් වෙන්නේ මේ තියෙන තත්ත්වය දිගටම තිබුණොත්.
