වෙබ් ලිපිනය:

Monday, June 29, 2020

හෝම්ලස් මිනිස්සු


ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි ජනතාව අපේ බ්ලොග් එක කියවන සමහර අයගේ විශේෂ අනුකම්පාවට ලක් වන පිරිසක්. ලංකාවේ නිවාස අහිමි අයට නිවාස ලබා දෙන්න ඇමතිලා හිටියත් ඇමරිකාවේ එහෙම නැති නිසා මේ විශේෂ අනුකම්පාව ඇති වෙනවා වෙන්න පුළුවන්.

ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි ජනගහණය පිළිබඳව වාර්ෂික සමීක්ෂණයක් සිදු කරනවා. ඇමරිකාවේ නිවාස හා නාගරික සංවර්ධන අමාත්‍යාංශය විසින් සිදු කරන මේ සමීක්ෂණයේදී වසරේ නිශ්චිත දිනක රැය ගෙවන්නට සුදුසු ස්ථිර වාසස්ථානයක් නැති පුද්ගලයින් ප්‍රමාණය ඇස්තමේන්තු කෙරෙනවා. එය බොහෝ විට සිදු කරන්නේ ජනවාරි මාසයේ අවසන් සතියේදී. පසුගිය 2019 වසරේදී මෙසේ ඇස්තමේන්තු සකස් කළ දිනයේ නිවාස අහිමිව සිටි පිරිස 567,715ක්. එයින් 43%ක්ම සිටින්නේ කැලිෆෝර්නියා හා නිවු යෝර්ක් ප්‍රාන්ත වලයි.

කිසියම් දිනක මෙවැනි ගණන් ගැනීමක් කරන විට විවිධ හේතු මත නිවාස අහිමි පුද්ගලයෙකු බවට පත්ව සිටින අය හමු වෙනවා.
- ලැව් ගිණි, සුළි සුළං ආදී කිසියම් ස්වභාවික ආපදාවක් නිසා තාවකාලික නවාතැනක සිටින අය
- පවුල් ප්‍රශ්න නිසා නිවසින් පිටව ගොස් සිටින අය; උදාහරණයක් විදිහට ගෙදරින් පැන යන දරුවන්
- මානසික රෝග, මත්පැන් හා මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය වැනි හේතු නිසා නිවසින් බැහැරව රැය පහන් කරන අය
- මුදල් ප්‍රශ්න නිසා පාරට වැටී සිටින අය

මේ බොහෝ දෙනෙක් බෝඩ් අල්ලා පාරේ හිඟා කන අය නෙමෙයි. සමහර විට ස්ථිර වාසස්ථානයක් හොයා ගන්නා තුරු හෝටලයක හෝ වෙනත් අයෙකුගේ නිවසක ඉන්න කෙනෙක් වෙන්න පුළුවන්. කිසියම් හේතුවක් නිසා එදා රැය බස් නැවතුමක හෝ වෙනත් පොදු ස්ථානයක පහන් කරන කෙනෙක් වෙන්න පුළුවන්. එහෙත් බෝඩ් අල්ලා පාරේ හිඟා කන අයත් මේ අතර ඉන්නවා.

පසුගිය දවස් වල අප කතා කළ රට ගිය ඇත්තෝ කතාවේ සිරිල් සපරමාදු හෝම්ලස් තත්ත්වයට පත් වෙන්නේ ඔහුගේ පුතා ඔහුව අපාර්ට්මන්ට් එකේ තබා පැන ගිය දවසේ නෙමෙයි. ඔහුගේ දුවගේ නිවසේ සිට ඔහු පුතාගේ අපාර්ට්මන්ට් එකට එන දවසේයි. සිරිල් සපරමාදු පුතාගේ අපාර්ට්මන්ට් එකට නොපැමිණ හෝටලයක නැවතුණත් ඔහු හෝම්ලස් පුද්ගලයෙක්. නිවසක් ලෙස හඳුන්වන, මිනිස් වාසයට සුදුසු, නිශ්චිත ස්ථිර වාසස්ථානයක් නැත්නම් එය හෝම්ලස් වීමක්.

ගණනය කළ රැයේ නිවාසයක් අහිමි තත්ත්වයට පත් වී සිටි 567,715 දෙනෙකුගෙන් 396,045 දෙනෙක් තනි පුද්ගලයින්. ඉතිරි පිරිස, එනම් 171,670 දෙනෙක්, නිවාස අහිමිව සිටි පවුලක සාමාජිකයින්.

නිවාස අහිමි අයගෙන් 63%ක්, එනම් 356,422ක්, කවර හෝ සුදුසු වාසස්ථානයක රැය ගෙවන අය වුවත් ඉතිරි පිරිස මිනිස් වාසයට යෝග්‍ය තත්ත්වයන් ඇති තැනක රැය නොගෙවූ අයයි. එම ප්‍රමාණය 211,293ක්. මෙසේ මිනිස් වාසයට යෝග්‍ය තත්ත්වයන් ඇති තැනක රැය නොගෙවූ වැඩි දෙනෙක්, එනම් 196,514ක්, තනි පුද්ගලයින්. එවැනි තැනක රැය ගෙවූ පවුල් වල සාමාජිකයින් ප්‍රමාණය 14,779ක්. ආසන්න වශයෙන් නිවාස නිවාස අහිමි පවුල් පන්දහසක් පමණ. මේ අයගෙන් බොහෝ දෙනෙක්ද කිසියම් හේතුවක් නිසා තාවකාලිකව නිවාස අහිමි වී සිටින අයයි.

මිනිස් වාසයට යෝග්‍ය තත්ත්වයන් ඇති තැනක රැය නොගෙවූ පිරිස අතරින් 119,487ක් සුදු ජාතිකයින් වන අතර 56,381ක් කළු ජාතිකයින්. අඩකටත් වඩා, එනම් 108,432 දෙනෙක් කැලිෆෝර්නියානුවන්.

නිවාස අහිමි ඇමරිකානුවන් අතරින් 96,141 දෙනෙක් ප්‍රවේණිගත නිවාස අහිමි පුද්ගලයින් ලෙස සැලකෙන අයයි. මේ අර්ථකථනයට වැටෙන්නේ පසුගිය වසර තුනෙන් අවම වශයෙන් වසරක කාලයක් එක දිගට හෝ වරින් වර නිවාස අහිමි තත්ත්වයට පත්ව සිටි අයයි. ඒ අය අතරින් 60,941 දෙනෙක් මිනිස් වාසයට නුසුදුසු තැනක රැය පහන් කරන අය. බොහෝ දෙනෙක් හෝම්ලස් පුද්ගලයින් සේ හඳුනා ගන්නා සිරිල් සපරමාදු චරිතයේ අවසන් කාලයේ සිටින තත්ත්වයට පත් වී සිටින අය ඉන්නේ මේ ගොඩේ.

ගණනය සිදු කරන රැයේ කවර හේතුවක් නිසා හෝ නිවාස අහිමිව සිටි මුළු පිරිස ඇමරිකාවේ ජනගහණයෙන් 0.17%ක් වුවත්, ඒ අය අතරින් සිරිල් සපරමාදු ඔහුගේ පුතාගේ නිවසේ සිටියාක් මෙන් වාසයට සුදුසු නිවසක සිටින අය හා තාවකාලිකව නිවාසයක් අහිමිව සිටින පිරිස ඉවත් කිරීමෙන් පසුව, ප්‍රවේණිගත නිවාස අහිමි තත්ත්වයේ සිටි පිරිස මුළු ජනගහණයෙන් 0.02%කට අඩුයි. තාවකාලිකව හෝ වාසයට යෝග්‍ය නොවන තැනක රැය පහන් කළ පිරිසද එකතු කළ විට ජනගහණයෙන් 0.06%ක්.

ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි පිරිස් පිළිබඳව පසුගිය සැප්තැම්බරයේදී ධවල මන්දිරයේ ආර්ථික උපදේශක සභාව විසින් සකස් කළ අලුත්ම වාර්තාවක ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි වූවන්ගේ ප්‍රශ්නයට ප්‍රධාන හේතු හතරක් හඳුනාගෙන තිබෙනවා.

- නිවාස වෙළඳපොල අධි නියාමනය: ප්‍රාන්ත ආණ්ඩු හා ප්‍රාදේශීය ආණ්ඩු විසින් වාණිජ හා නේවාසික ගොඩනැගිලි ඉදි කළ හැකි කලාප තීරණය කිරීම, ගෙවල් කුලී සීමාවන්, නිවාස ප්‍රතිසංස්කරණය පිළිබඳ රෙගුලාසි, බලශක්ති හා ජල භාවිතය කාර්යක්ෂම කිරීම සඳහා වන නීති, උපරිම ජන ඝනත්ව සීමාවන්, ඓතිහාසික ස්ථාන ආරක්ෂා කිරීම, තෙත්බිම් සුරැකීම ඇතුළු පාරිසරික රෙගුලාසි, වාහන නැවැත්වීම සඳහා අවම ඉඩකඩ ආදී විවිධ ආකාර වලින් නිවාස ඉදි කිරීමේ කර්මාන්තය "ඕනෑවට වඩා" නියාමනය කිරීමේ අවසන් ප්‍රතිඵලය නිවාස මිල ඉහළ ගොස් කිසියම් පිරිසකට එම මිල දරා ගත නොහැකි වීමයි. නියාමනයේ බර ඉහළ යන තරමට නිවාස ඉදි කිරීමේ පිරිවැය හා නිවාස මිල අතර පරතරය ඉහළ ගොස් ඇති බව පෙනෙනවා. වාර්තාවේ ඇස්තමේන්තු අනුව අධි නියමනයේ බර නොවන්නට සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ නගරයේ නිවාස අහිමි ජනගහණය 54%කින් අඩු වෙනවා. ඇමරිකාවේ ප්‍රධාන නගර දහයක නිවාස අහිමි ජනගහණය 71,709කින් හෙවත් 31%කින් අඩු වෙනවා.

- පොදු ස්ථාන වල නිදා ගැනීම පාලනය නොකිරීම: එළිමහනේ රැය ගෙවීම අසීරු ප්‍රදේශ වල නිවාස අහිමි පුද්ගලයින් දැකිය හැක්කේ අඩුවෙන්. එයට හේතුව එම ප්‍රදේශ වල එළිමහනේ රැය ගෙවීමට කාලගුණය බාධාවක් වීමයි. එහෙත්, කාලගුණය මේ සඳහා බලපාන එකම සාධකය නෙමෙයි. ඕලන්ඩෝ, ලාස් වේගාස් හා සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ නගර තුනේම සාමාන්‍ය ජනවාරි උෂ්ණත්වය ෆැරන්හයිට් අංශක 50-60 අතර වුවත් ජනගහණය දස දහසකට නිවාස අහිමි ප්‍රමාණය 2, 19, 60 ලෙස සැලකිය යුතු තරම් වෙනස් වීමෙන් පෙනෙන්නේ කාලගුණයට අමරතව වෙනත් සාධක මේ සඳහා බලපාන බවයි.

- නිවාස අහිමි පිරිස් සඳහා නිවාස සැපයීම: නිවාස අහිමි පුද්ගලයන්ගේ ප්‍රශ්නයට විසඳුමක් ලෙස ඔවුන්ට නිවාස සැපයීමෙන් තාවකාලිකව නිවාස අහිමි පුද්ගලයන් ප්‍රමාණය අඩු වී ප්‍රශ්නය යටපත් වන නමුත් දිගුකාලීනව එයින් සිදු වන්නේ තවත් බොහෝ පිරිසකට නිවාස අහිමි තත්ත්වයට පත් වීමට දිරි දීමක්. ඒ නිසා දිගුකාලීනව මෙයින් සිදු වන්නේ නිවාස අහිමි පුද්ගලයන්ගේ ප්‍රශ්නය වඩාත් උග්‍ර වීමයි.

- පුද්ගල සාධක: නිවාස අහිමි පුද්ගලයින්ගෙන් 111,122ක් (20%ක්) මානසික ආබාධ වලින් පෙළෙන අයයි. තවත් 86,647ක් (16%ක්) දරුණු ලෙස මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතයට ඇබ්බැහි වී සිටින අයයි. සමාජ සම්බන්ධතා බිඳ වැටීම තවත් හේතුවක්. 2017 වසරේදී නිවාස අහිමි අය සඳහා ඇති වාසස්ථාන කරා පැමිණි අයගෙන් 51%ක්ම කෙළින්ම නිවසක සිට පැමිණි අයයි.

මේ වාර්තාවේ විශ්ලේෂණ සිදු කර තිබෙන්නේ ආර්ථික විද්‍යා මූලධර්ම මත පදනම්ව වුවත් එම විශ්ලේෂණ තුළින් පිළිබිඹු වන්නේ ඇමරිකාවේ නිවාස අහිමි වූවන්ගේ ප්‍රශ්නය පිළිබඳ රිපබ්ලිකන් පාක්ෂිකයන්ගේ මතය කියා කිව හැකියි. ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයට නැඹුරුවක් ඇති අය මෙය දකින්නේ නිවාස අහිමි පිරිස් වලට "දඬුවම් කර" ප්‍රශ්නය විසඳීමේ ක්‍රමවේදයක් ලෙසයි.

Saturday, June 27, 2020

ගුණරුවන් වාර්තාව හා MCC සල්ලි වලට වූ දේ


මහ බැංකුවේ අර්බුදය, කෝවිඩ් ව්‍යාප්තියේ අලුත්ම තත්ත්වය, ලංකාවේ කෘෂිකර්මය, එළැඹෙන මහ මැතිවරණය, එළැඹෙන ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණය වගේ ගොඩක් දේවල් ගැන ලියන්න අවශ්‍යව තිබුණත් මේ දවස් වල වෙනත් වැඩක හිර වී ඉන්න නිසා ලොකුවට කාලය මිඩංගු කරන්න අමාරුයි. නමුත්, ගුණරුවන් වාර්තාව එළියට පැමිණීමෙන් පසුව ඒ ගැන කිසිවක්ම නොලියාත් බැහැ. බ්ලොග් එක වෙනුවෙන් යෙදිය හැකි කාලය සීමිත නිසා ලියන්න වෙන්නේ ලියන්න අවශ්‍ය දේවල් වලින් ඉතාම සුළු කොටසක් පමණයි.

"සය මසකට ආසන්න කාලයක් පුරා මේ පිළිබඳව කරන ලද අධ්‍යයනයන් හා විමර්ශනයන්හි තොරතුරුද, ඒ මත කරන ලද නිරීක්ෂණයන් හා බැසගත හැකි වූ තාර්කික නිගමනයන්ද, ප්‍රස්තුත ගිවිසුම සම්බන්ධයෙන් රජය විසින් ගනු ලැබීම යෝග්‍ය බවට කමිටුව විසින් කෙරෙන නිර්දේශයන් ද ඇතුළත් කරමින් කමිටුවේ අවසන් වාර්තාව මෙසේ ඉදිරිපත් කෙරෙයි."

කමිටුව විසින් වාර්තාව සකස් කර තිබෙන්නේ මාස හයක කාලයක් අරගෙනයි. කමිටුවේ අධ්‍යයන ක්‍රමවේදය වාර්තාවේ හය වන පිටුවේ විස්තර කර තිබෙනවා. එහි අධ්‍යයනය සඳහා පාදක කරගත් තොරතුරු ලබාගත් ආකාර අටක් සඳහන්ව තිබෙනවා. එයින් අටවැන්නට අන්තර්ජාලය හරහා තොරතුරු ලබා ගැනීමද ඇතුළත්.

මා මේ ලිපිය ලිවීමට පාදක කරගන්නා එකම මූලාශ්‍රය අන්තර්ජාලයයි. එමෙන්ම මා මේ සඳහා පැය කිහිපයකට වඩා මිඩංගු කරන්නේ නැහැ. එහෙත්, කමිටු සාමාජිකයින්ට සොයා ගත නොහැකි වූ ඇතැම් දේවල් ඕනෑම කෙනෙකුට ගූගල් සෙවුමක දුරින් හොයා ගන්න පුළුවන්. මේ ලිපියේ ඉදිරිපත් කරන්නේ කියවන ඕනෑම පාඨකයෙකුට එසේ පහසුවෙන් සොයා ගත හැකි තොරතුරුයි.

MCC ගිවිසුමේ ප්‍රධාන ව්‍යාපෘති යෝජනා දෙකම දැනට ලංකාව සිටින තත්ත්වයේ සිට ඉදිරි පිම්මක් පැනීමට ඉඩ සලසන ඉතා හොඳ ව්‍යාපෘති බව මගේ පෞද්ගලික අදහසයි. ඒ බව මා මීට පෙර ද කියා තිබෙනවා. ඒ අවස්ථාවේදී ඇතැම් අය එවැනි ප්‍රකාශයක් දැක්කේ එවකට පැවති එජාප ආණ්ඩුවට වාසිදායක ප්‍රකාශයක් ලෙසයි. දැන් එජාප සාධකය නැහැ. එජාප ආණ්ඩුව යටතේ ක්‍රියාත්මක කළ හැකිව තිබුණු ව්‍යාපෘති යෝජනා දැන් මේ ආණ්ඩුව විසින් ක්‍රියාත්මක කළත් ඒ වාසි අඩු වන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මගේ පෞද්ගලික අදහස ආණ්ඩු මාරුවෙන් පසුව වෙනස් වී නැහැ.

මා අදටත් මේ ව්‍යාපෘති යෝජනා වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. ඒ ඩොලර් මිලියන 480ක  මුදලක් නිකම් ලැබෙන නිසා නෙමෙයි. නිකම් ලැබෙන නිසා ඕනෑම දෙයක් ගත යුතුයි කියන මතයේ මම නැහැ.

ලංකාව ගොඩ යන්නනම් කළ යුත්තේ කුමක්ද කියන එක බොහෝ දෙනෙක් වරින් වර මගෙන් අහන ප්‍රශ්නයක්. මා විසින් මේ කළ යුතු දේවල් ලැයිස්තුවක් හදනවානම් MCC ගිවිසුමේ ප්‍රධාන ව්‍යාපෘති යෝජනා දෙකම හෝ ඊට ආසන්නව සමාන යෝජනා අනිවාර්යයෙන්ම එහි උඩට එනවා. ඒ යෝජනා දෙක අතරින්ද වඩාත්ම ඵලදායී යෝජනාව ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනාවයි.

මා එසේ හිතන්නේ තනිකරම ලංකාවේ පැත්තෙන් බලලා. MCC ගිවිසුම ක්‍රියාත්මක කරනවානම් එය කරන්නේ රනිල්ගේ නායකත්වයෙන්ද ගෝඨාභයගේ නායකත්වයෙන්ද කියන එක වැදගත් කරුණක් නොවනවාක් මෙන්ම මේ ගිවිසුමේ ඇති ව්‍යාපෘති යෝජනා ක්‍රියාත්මක කරන්නේ MCC ගිවිසුම යටතේද නැද්ද කියන එකත් වැදගත් කරුණක් නෙමෙයි. මා මේ ව්‍යාපෘති යෝජනා වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේ එම යෝජනා MCC ගිවිසුමේ ඇතුළත්ව තිබෙන නිසා නෙමෙයි. MCC ගිවිසුම ප්‍රශ්නයක්නම් එය ක්‍රියාත්මක නොකර අදාළ ව්‍යාපෘති යෝජනා ක්‍රියාත්මක කළත් ප්‍රශ්නයක් නැහැ.

ලංකාවට දැන් සිටින අදියරේ සිට ඉදිරි පිම්මක් පනින්න විශාල ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණයක් අනිවාර්යයෙන්ම අවශ්‍යයි. බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව විසින් ඔවුන්ගේ වාසියට ක්‍රියාත්මක කළ ඉඩම් පනත් දෙකක හානිය ආපසු හැරවිය හැක්කේ එසේ කිරීමෙන් පමණයි.  කොහොම වුණත් මේ අවස්ථාවේ ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙක් MCC ගිවිසුමේ ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනාවට අකැමැති බව පෙනෙන නිසා රටේ බහුතර ජනතාව විසින් කරුණු අවබෝධ කරගන්නා තුරු එවැනි ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කිරීම යෝග්‍ය නැහැ. ඒ පදනම මත මේ අවස්ථාවේ වත්මන් MCC ගිවිසුම අත්සන් කළ යුතුයැයි මා සිතන්නේ නැහැ. රටේ බහුතර ජනතාවගේ සහයෝගය නැතිව ක්‍රියාත්මක කරන කොයි තරම් හොඳ ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනාවක් වුවත් සාර්ථක නොවෙන්න ඉඩකඩ වැඩියි.

මේ ලිපියෙන් මා MCC ගිවිසුමේ හොඳ නරක හෝ එහි අන්තර්ගතය ගැන කතා කරන්න යන්නේ නැහැ. මෙහි අවධානය යොමු කෙරෙන්නේ වාර්තාවේ පසුබිම් කරුණු වලට පමණයි. ගුණරුවන් වාර්තාවේ දෙවන පිටුවේ මේ පසුබිම් කරුණු සඳහන් වෙනවා.

"එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයා විසින් MCC පණත අත්සන් කළ මුල් අවදියේම, එනම් 2004 පෙබරවාරි 11 දින, ඇමරිකාවේ ශ්‍රී ලංකා තානාපති කාර්යාලය විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ ලේකම් වෙත ලිපියක් යොමු කරමින් MCC ප්‍රදාන ලබා ගැනීම උදෙසා අපේක්ෂකත්වයට ශ්‍රී ලංකාව සුදුසු බව දන්වනු ලැබ ඇත. ඒ අනුව, ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් සිය යෝජනා MCC වෙත ඉදිරිපත් කරන ලද බව 2004 දෙසැම්බර් 29 දාතමින් යුතු අංක 373 සහිත තානාපති සටහනෙහි සඳහන් වුවද එවැනි යෝජනා අඩංගු ලිපි ලේඛන කිසිවක් කමිටුවට ඉදිරිපත් වී නැත. ඉන් අනතුරුව, 2005 දෙසැම්බර් 8 දින 2006 දෙසැම්බර් 7 දින ලිපි මගින්ද මේ බව MCC ආයතනය විසින් එවක ශ්‍රී ලංකා ජනරජයේ අති ගරු ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා වෙත නැවතද දන්වනු ලැබ තිබුණද, 2015 වන තෙක් රජය විසින් මේ පිළිබඳව යම් ඉදිරි පියවරක් ගෙන ඇති බවක් කමිටුවට නිරීක්ෂණය නොවේ."

ගුණරුවන් වාර්තාව අනුව ඇමරිකාව  MCC ආධාර දෙන්න කොයි තරම් උත්සාහ කළත් 2015දී ආණ්ඩුව වෙනස් වන තුරුම මහින්ද රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව එයට කැමති වෙලාම නැති බවයි පෙනෙන්නේ. ඒ ඇත්තද?

ඇමරිකාව MCC ආධාර ලබා දීම සිදු කරන්නේ නිශ්චිත පදනමකින්. මේ පදනම මා පෙර විස්තර කර තිබෙනවා. MCC ආධාර ලබා දෙන ක්‍රමවේදයේ වෙනස්කම් ගණනාවක්ම තිබෙනවා. එක පැත්තකින් බැලුවොත් මේ හරහා වෙන්නේ විදේශ ආධාර හරහා ලෝකයේ රටවලට දේශපාලනික බලපෑම් කිරීමට ඇමරිකාවේ විධායකයට (ජනාධිපතිවරයාට) ඇති හැකියාව සීමා කිරීම. මේ ආධාර ලබා දීමේදී ඉටු වන්නේ ඇමරිකාවේ ව්‍යවස්ථාදායකයේ අභිලාෂයි. ඒ කියන්නේ, පුද්ගල රුචිකත්වයන් වෙනුවට නීති ප්‍රතිපාදන අනුව එහෙමත් නැත්නම් ඇමරිකානුවන්ගේ පොදු අභිලාශ අනුව කටයුතු සිදුවීමයි. ග්‍රීන්කාඩ් ලොතරැයි ක්‍රමයට වගේම MCC ආධාර වැඩ සටහනටත් වත්මන් ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරයා එතරම් කැමැත්තක් නොදක්වන්නේ මේ හේතුව නිසයි.

- ආධාර ලබා දීම සඳහා රටවල් තෝරා ගන්නා ක්‍රමවේදය (MCC rewards performance, not promises.): මේ යටතේ ආධාර ලැබෙන්නේ පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ රටවල් අතරින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා යහපාලනය සඳහා නැඹුරුවක් ඇති රටවල් වලටයි. මෙහිදී කිසියම් රටක් විසින් කරන්නට බලාපොරොත්තු වන බව කියන දේවල් වෙනුවෙන් නොව දැනට කර ඇති දේවල් අගය කිරීමක් කෙරෙනවා. ලකුණු ලබා දෙන ක්‍රමවේදය දැනුම් දීමෙන් පසුව ආධාර කිසිවක් ලබා දෙන්න පෙරම ඇතැම් රටවල තත්ත්වයන් හොඳ අතට වෙනස් වී තිබෙනවා.

- ලබා දෙන ආධාර මුදල (MCC assistance is an investment): ඉහත ඉලක්කය අත් කර ගත හැක්කේ දැනෙන තරමේ ලොකු ආධාර මුදලක් රටකට ලබා දීමෙන් පමණයි. එවැනි ලොකු මුදලක් එක් ව්‍යාපෘතියකට ලබා දීමේදී එයින් අවශ්‍ය ප්‍රතිලාභ ලැබෙන බව පෙනී යා යුතුයි.

- ව්‍යාපෘති යෝජනා අදාළ රටවල් විසින්ම සකස් කිරීම (MCC gives responsibility to its partners): සම්ප්‍රදායිකව සිදු වුනේ ආධාර දෙන රටවලට අවශ්‍ය ව්‍යාපෘති සඳහා ආධාර ලබා දීමයි. MCC ආධාර වැඩසටහන මේ සම්ප්‍රදායෙන් බැහැර වී එක් එක් රටවල් විසින් ඉදිරිපත් කරන ව්‍යාපෘති යෝජනා අතරින් කිහිපයක් තරඟකාරී පදනමින් තෝරා ගන්නවා.

- පාරදෘශ්‍යභාවය හා පුළුල් සහභාගීත්වය: ඇමරිකාවේ විශ්වාසය අනුව රටක ආණ්ඩුවට අමතරව විරුද්ධ පක්ෂය, සිවිල් සංවිධාන ආදියත් ව්‍යාපෘති යෝජනා පිළිබඳව එකඟ විය යුතුයි. යෝජනා ඉදිරිපත් කරන ආණ්ඩුව කියන විදිහට මේ යෝජනා වලින් රටේ විශාල පිරිසකට සෙත සැලසෙනවානම් එවැනි පුළුල් සහයෝගයක් නැති වෙන්න හේතුවක් නැහැ.

MCC පණත සම්මත කිරීමෙන් පසුව 2004 ජූලි මාසයේදී මුල් වරට අදාළ ආදායම් සීමාවේ සිටි රටවල් 68ක් තෝරාගෙන එම රටවල "ලකුණු පුවරු" සකස් කිරීමෙන් පසුව අදාළ ලකුණු මට්ටම ඉක්මවා සිටි රටවල් 16ක් 2004 නොවැම්බර් මාසයේදී තෝරා ගැනුණා. ඒ අනුව, 2005 වසරේදී MCC අරමුදල් ලබා ගැනීම සඳහා සඳහා යෝජනා ඉදිරිපත් කිරීමට මේ රට වලට හැකි වුනා. අදාළ රටවල් 16 ට ලංකාවද ඇතුළත් වුනා. එතැන් සිට සෑම වසරකම මේ ලැයිස්තුව යාවත්කාලීන කරනවා. එහිදී ඇතැම් රටවල් ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් වෙනවා. වෙනත් රටවල් ලැයිස්තුවට එකතු වෙනවා. 2004 ලැයිස්තුවට ඇතුළත්ව සිටි කේප් වර්ඩ් ඊළඟ වසරේදී ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් වුනා. මොන්ගෝලියාව අලුතින් එකතු වුනා.

මුල් වටයේදී හා දෙවන වටයේදී සුදුසුකම් ලැබූ රටවල් 17න් 15ක්ම 2005-2007 කාලය ඇතුළත MCC ආධාර වැඩසටහන යටතේ ආධාර ලබා ගත්තා. එයින් රටවල් ගණනාවක්ම මේ වන විට දෙවන වරටද ආධාර ලබාගෙන තිබෙනවා. ආධාර ලබා ගැනීම සඳහා යෝජනා ඉදිරිපත් කළ රටවල් අතරින් ආධාර ලබා ගත නොහැකි වුනේ ලංකාවට හා බොලීවියාවට පමණයි.

MCC වැඩ සටහන මුලින්ම ක්‍රියාත්මක වුනේ ලංකාවට සුනාමිය පැමිණීමෙන් පසුව ලෝකය වටෙන්ම ආධාර ලැබෙමින් තිබුණු කාලයේ. සුනාමියෙන් විශාල ජීවිත හානියක් සිදු වුනත් එයින් සිදු වූ ආර්ථික හානිය එතරම් විශාල නැහැ. ලැබුණු ආධාර ප්‍රමාණය සැලකූ විට සමස්තයක් ලෙස ආර්ථික වශයෙන් වාසියකුයි සිදු වුනේ. මේ ආධාර මුදල් යොදා ගත් ආකාරය පිළිබඳව විවිධ ගැටළු තිබුණා. මේ පසුබිමේ ලංකාව MCC ආධාර ලබා ගන්න උත්සාහ කළේත් මේ විශාල මුදල් කන්දරාව ලබා ගැනීමේ අරමුණින් මිසක්, රටේ වැඩි දෙනෙකුට යහපත සැලසෙන පරිදි එම මුදල් යොදවන ආකාරය ගැන ලොකුවට හිතමින් නෙමෙයි. එවර ලංකාවට ආධාර ලබා ගත නොහැකි වීමට එයත් හේතුවක් වුනා.

MCC ආධාර වැඩ සටහන ආරම්භ කරද්දී ආධාර ලබන රටවල් විසින්ම තමන්ට අවශ්‍ය ව්‍යාපෘති යෝජනා ඉදිරිපත් කිරීම අලුත් දෙයක්. ඒ වන විට, බොහෝ අඩු ආදායම්ලාභී රටවල රජයයන් පුරුදුවී සිටියේ ආධාර දෙන රට විසින්ම ව්‍යාපෘති යෝජනාවද සකස් කර දෙන ක්‍රමයකටයි. සල්ලි ලැබෙනවානම් එතැනින් එහාට මේ ගොඩක් රටවලට ප්‍රශ්නයක් තිබුණේ නැහැ. ඇතැම් රටවල් සල්ලි එක්කම ව්‍යාපෘතියක්ද ඉදිරිපත් කරන මෙන් MCC නියෝජිතයින්ගෙන් ඉල්ලා තිබෙනවා.

මේ තත්ත්වය දැනටත් මුළුමනින්ම වෙනස් වී නැහැ. එක් නිල වාර්තාවකට අනුව මුලින් ඉදිරිපත් කර ඇති ඇතැම් ව්‍යාපෘති වාර්තා හෝදන්න දමන රෙදි බාස්කට් එකට දැමිය යුතු තත්ත්වයේ තිබුණු ඒවා. මුලින් සුදුසුකම් ලැබූ රටවල් වලින් දෙකක් හැර අනෙක් සියලු රටවල් අවසාන වශයෙන් ආධාර ලබාගත් නිසා මෙසේ ලොන්ඩරි බාස්කට් එකට දැමිය යුතු මට්ටමේ තිබුණු සංකල්ප පත්‍රිකා ඉදිරිපත් කළේ පෙර කී රටවල් දෙකෙන් එකක් වෙන්න පුළුවන්.

කොහොම වුනත් හරියකට ව්‍යාපෘති යෝජනාවක් හදාගන්න බැරිකම බොහෝ රටවලට තිබුණු පොදු ප්‍රශ්නයක්. ඒ සඳහා කාලය වැය වනවා වගේම විශේෂඥ දැනුමක්ද අවශ්‍ය වෙනවා. අවශ්‍ය විශේෂඥ දැනුම රටේ නැත්නම් විදේශ විශේෂඥයින් යොදා ගන්න වෙනවා. ඒ සඳහා සැලකිය යුතු මුදලක් වියදම් වෙනවා.

MCC ව්‍යාපෘති සඳහා ලබා දෙන විශාල ආධාර මුදල් වලට අමතරව MCC සමාගම විසින් සුදුසුකම් ලත් රටවලට ව්‍යාපෘති යෝජනා සකස් කිරීමේ වියදම් ලෙසත් මුදල් ආධාර ලබා දී තිබෙනවා. මේ අනුව, 2005-2010 අතර කාලය තුළ ලංකාව විසින් ව්‍යාපෘති යෝජනා සකස් කිරීම සඳහා ඇමරිකාවේ MCC ආයතනයෙන් ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 3.6ක මුදලක් ලබා ගෙන තිබෙනවා. මානව හිමිකම්, යහපාලනය ආදී ක්ෂේත්‍ර වල වූ දුර්වලතා හේතුවෙන් 2007 වසරේදී ලංකාව MCC ආධාර මුදල් සඳහා සුදුසුකම් ලබන රටවල් ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පසුව මෙසේ ආධාර ලැබීම නැවතී තිබෙනවා.

නැවතත් ලංකාව MCC ආධාර මුදල් සඳහා සුදුසුකම් ලබන්නේ 2016 වසරේදී. එයින් පසුව නැවතත් ලංකාවට MCC ව්‍යාපෘති යෝජනා සකස් කිරීම සඳහා මුදල් ආධාර ලැබෙමින් පවතිනවා. 2016 වසරේ සිට එසේ ලැබී ඇති මුදල් ප්‍රමාණය ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 4.3ක්. මේ මුදල් MCC ආධාර යටතේ අදාළ ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ලබා දෙන මුදලෙන් කොටසක් නෙමෙයි. ඒ මුදල් ලබා දෙන්නේ ගිවිසුම අත්සන් කිරීමෙන් පසුවයි. ඉහත කී ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 4.3ක මුදලෙන් ඇමරිකන් ඩොලර් 133,135.14ක මුදලක් ලබා ගෙන තිබෙන්නේ 2020 වසරේදීයි. මේ මුදල් අවස්ථා අටකදී ලබා ගෙන තිබෙනවා. ඇතැම් විට ගුණරුවන් කමිටුවේ වියදම් වෙනුවෙන් වැය කළේත් MCC ගිණුමේ වූ ඇමරිකන් ජනතාවගේ බදු මුදල් විය හැකියි.

මේ වන විට MCC ගිවිසුම සඳහා ලංකාවේ පුළුල් ජන සහයෝගයක් නැති බව පැහැදිලියි. එවන් තත්ත්වයක් යටතේ මේ ගිවිසුම ක්‍රියාත්මක කර ඇමරිකාව විසින් අපේක්ෂා කරන ප්‍රතිඵල ලබා ගැනීම අසීරුයි. ඒ නිසා, ඇමරිකාවේ පැත්තෙන් හිතනවානම් මේ වෙලාවේ කළ යුත්තේ ඇමරිකානු ජනතාවගේ බදු මුදල් නාස්ති නොකර මේ ගිවිසුම ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අදහස අත් හැර දැමීමයි. එහෙත්, ලංකාව MCC මුදල් ලබා ගැනීම සඳහා නුසුදුසු තැනකට තවමත් වැටී නොමැති නිසා MCC පණතේ ප්‍රතිපාදන අනුව ඇමරිකාවට මෙය කිරීම අසීරු වෙන්න පුළුවන්. ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් සෘජුවම නිල වශයෙන් ගිවිසුමෙන් ඉවත් වෙනවානම් ඇමරිකාවට වැඩේ පහසු වෙයි. ගුණරුවන් කමිටු වාර්තාව ඒ සඳහා අවශ්‍ය පසුබිම සපයා තිබෙනවා.

වටේ යන්නේ නැතුව මහින්ද රාජපක්ෂ, පීබී ජයසුන්දර, අජිත් නිවාඩ් කබ්රාල් වගේ කෙනෙක්ගෙන් කෙළින්ම ඇහුවානම් ගුණරුවන් කමිටුවට හොයා ගන්න බැරිවී ඇති ගොඩක් තොරතුරු හොයා ගන්න තිබුණා.

MCC ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී පෝල් ඇපල්ගාර්ත් 2005 මාර්තු 29-31 ලංකාවේ සංචාරයක නිරත වෙනවා. එම සංචාරය අතරතුර ඔහු MCC ආධාර ලබා ගැනීම සඳහා ව්‍යාපෘති යෝජනා ඉදිරිපත් කළ යුතු ක්‍රමවේදය පිළිබඳව ජනාධිපති චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග, අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ, මුදල් ඇමති සරත් අමුණුගම, මහ බැංකු අධිපති සුනිල් මෙන්ඩිස්, විරුද්ධ පක්ෂ නායක රනිල් වික්‍රමසිංහ, විදේශ කටයුතු අමාත්‍යංශයේ ලේකම් H. M. G. S. පලිහක්කාර හා මුදල් අමාත්‍යංශයේ ලේකම් පී බී ජයසුන්දර ඇතුළු MCC ව්‍යාපෘති යෝජනා සකස් කිරීම සඳහා කටයුතු කරන කණ්ඩායමක් ( MCA working group) හමුවෙනවා. 2005 වසර අවසානයේදී ලංකාවට MCC ආධාර ලැබෙන්න පදනම වැටෙන්නේ මේ රැස්වීමේදී. මහින්ද රාජපක්ෂ මේ රැස්වීම් වලට සහභාගී වන්නේ ඉතා උනන්දුවෙන්. ඇපල්ගාර්ත් පසුව හම්බන්තොට සංචාරයකද නිරත වෙනවා.

"Prime Minister Rajapakse was particularly thoughtful on the MCA process, and was especially articulate in describing his own experience consulting with people in his constituency.  He cited one example in which he visited with local leaders, presuming that electrical power was their primary need, only to learn that it was actually far down the list.  A new road to the local fisheries harbor was what the community perceived as its most pressing need. 

Ambassador and Applegarth urged Rajapakse to share his views and experience widely in order to help push the Government's consultative process along."

මහින්ද රාජපක්ෂ මේ අදහස් පළ කරන්නේ MCC ව්‍යාපෘති යෝජනා සකස් කිරීමේදී රජය විසින් වඩා යෝග්‍යයැයි සිතන යෝජනා ඉදිරිපත් කරනවා වෙනුවට ජනතා අදහස් මත පදනම්ව ඔවුන්ගේ සැබෑ අවශ්‍යතා වලට ගැලපෙන යෝජනා සකස් කළ යුතු බව පැහැදිලි කරනු ලැබීමෙන් පසුවයි.

"ඇත්ත තමයි, මම වතාවක් ගමකට විදුලි බලය දෙන්න හිතාගෙන හිටියා. නමුත් ගම්මු එක්ක කතා කරලා බැලුවහම ඒ ගොල්ලන්ට ඕනෑ වෙලා තිබුණේ පාරක්."

"MCA's requirements for a broad-based consultative process are proving the highest hurdle to progress on the GSL's compact proposal. The GSL position is that Sri Lanka is different from many of the other MCA eligible countries. It believes its democratic traditions and institutions are stronger and more developed, therefore implying a consultative mechanism that is built directly into their system. In other words, the governance model in Sri Lanka, of a central government whose reach extends down to every village through a network of provincial governments, district secretaries and village-level bodies, guarantees that the needs of the people are well consulted and widely known."

ඇපල්ගාර්ත්ට මේ කාරණාව අවධාරණය කරන්න වෙන්නේ ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ව්‍යාපෘති යෝජනා සකස් කිරීමේදී පුළුල් ලෙස ජනතා අදහස් ලබා ගැනීමට එතරම් වැදගත් සේ නොසලකන නිසයි. ශ්‍රී ලංකා රජයට අනුව මිනිස්සුන්ට අවශ්‍ය දේ රජය දන්නවා. ශ්‍රී ලංකාව මේ අතින් අනෙක් රටවල් වලටත් වඩා වෙනස්!

හැබැයි රජය කියන කතාව නිවැරදි නැති බව ඇපල්ගාර්ත්ගේ හම්බන්තොට සංචාරයේදී පෙනී යනවා. රජය කියන විදිහට වී වගාව රටේ සංස්කෘතිය හා බැඳී තිබෙන නිසා වී ගොවීන් වී ගොවිතැනින් ඉවත් කිරීම කෙසේවත් කළ නොහැකි දෙයක්. එහෙත්, හම්බන්තොට සංචාරයේදී ඔහුට හමු වන ගොවියෙක් ඔහුගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ වී වෙනුවට වෙනත් බෝග වැවීම සඳහා උපදෙස් ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාවයක් බවයි.

2006 ඔක්තෝබර් පමණ වන විට ඩොලර් මිලියන 590ක ආධාර යෝජනාවක් සඳහා ශ්‍රී ලංකා රජය හා MCC සමාගම එකඟ වෙනවා. ලංකාවට තිබෙන්නේ හැකි ඉක්මණින් මුදල් ලබා ගැනීමේ හදිස්සියක්. එහෙත්, MCC සමාගම විසින් පැහැදිලි කරන්නේ ආධාර ලබා ගැනීමට පෙර සිදු කළ යුතු කටයුතු සඳහා සාමාන්‍යයෙන් මාස 12-18 ක කාලයක් ගත වන බවයි. මේ වෙනුවෙන් MCC සමාගම විසින් මුදල් ආධාරද ලබා දෙනවා.

"Senior Millennium Challenge Corporation and Government of Sri Lanka officials agreed to proceed with development of a proposed USD 590 million MCC compact that would include projects on irrigation and agriculture, roads, and small and medium enterprise promotion. MCC officials explained that their due diligence process would continue for at least 12 months and that it would be at least 18 months before a compact, if one is concluded, entered into force. This time span was necessary for completion of international-standard environmental and social impact assessments related to Sri Lanka's proposed construction of dams, and would also allow time for the two sides to identify policy approaches that would ensure the proposed projects delivered sufficient economic returns and would be adequately maintained over the long term."

මේ වන විට ලංකාව වෙනුවෙන් MCC ගිවිසුම හා අදාළ කටයුතු කරන්නේ එවකට මහ බැංකු අධිපති අජිත් නිවාර්ඩ් කබ්රාල්. MCC පාර්ශ්වයට වඩාත්ම ගැටළු සහගත වන්නේ ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් යෝජනා කර තිබෙන වාරි මාර්ග ව්‍යාපෘතියයි. එම කොටස අත් හැරියොත් ඉතිරි ව්‍යාපෘති සඳහා ඩොලර් මිලියන 450ක මුදලක් 2007 වසරේදී ලබා ගැනීමේ හැකියාව පෙනෙන්නට ඇතත් වාරිමාර්ග ව්‍යාපෘතියේ ඇති ගැටළු නිරාකරණය කිරීමට කල් යන නිසා ආධාර ලබා ගැනීම 2008 වසර දක්වා කල් යනවා. 2006 සැප්තැම්බර් 27 වනදා MCC ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් විසින් මේ බව අජිත් නිවාඩ් කබ්රාල්ට පැහැදිලි කරනවා.

"Senior Millennium Challenge Corporation (MCC) officials met with Sri Lankan lead MCC liaison Nivard Cabraal (the Governor of the Central Bank) September 27 to discuss critical elements of Sri Lanka's proposed USD 450 million MCC compact. 

The MCC delegation informed Cabraal that ... the proposed dam-supplied irrigation projects would require international-standard environmental and social impact assessments that would take twelve months to conduct. These would have to be completed before a compact could be signed." 

මේ අනුව වාරිමාර්ග ව්‍යාපෘතියද ඇතුළත්ව ඩොලර් මිලියන 590ක ආධාර මුදලක් ලබා ගැනීම සඳහා ලංකාව කටයුතු කරමින් සිටියදී ප්‍රජාත්නත්‍රවාදය හා යහපාලනය ආදිය ඇතුළත් නිර්ණායක මත පදනම්ව MCC අධ්‍යක්ෂ්‍ය මණ්ඩලය විසින් 2007 දෙසැම්බර් 12 වන දින ශ්‍රී ලංකාව ආධාර ලබා ගැනීම සඳහා සුදුසුකම් ඇති රටවල් ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් කරනවා. ඒ නිසා, ලංකාවට MCC ආධාර මුදල් ලබා ගැනීමේ අවස්ථාව ගිලිහී යනවා. ඉන් පසුව නැවතත් ලංකාව MCC ආධාර සඳහා අයදුම් කිරීමට සුදුසුකම් ලබන්නේ 2016 දෙසැම්බර් මාසයේදී.

ශ්‍රී ලංකාව මෙතෙක් MCC ව්‍යාපෘති ආධාර ලෙස කිසිදු මුදලක් ලබා ගෙන නැහැ. එහෙත්, MCC ව්‍යාපෘති යෝජනා සකස් කිරීම සඳහා ආධාර ලෙස ඩොලර් මිලියන 7.9ක මුදලක් ලබා ගෙන තිබෙනවා. මේ මුදලින් ඩොලර් මිලියන 3.6ක් ලබා ගෙන තිබෙන්නේ මහින්ද රාජපක්ෂගේ කාලයේදී. ඉතිරි මුදල යහපාලන ආණ්ඩුව පැවති කාලයේදී හා එයින් පසුව මේ වසරේදී ලබා ගෙන තිබෙනවා.

කිසියම් රටක් විදේශ ආධාර ලබා දීමේ පියවර කිහිපයක් තිබෙනවා. පළමු අදියර කිසියම් ආධාර මුදලක් ලබා දෙන බවට ස්ථිර පොරොන්දුවක් දීමේ (commitment) අදියරයි. මෙය ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමක් විය හැකියි. එහෙත්, ගිවිසුමක් අත්සන් කළ වහාම මුදල් ලැබෙන්නේ නැහැ. සැබෑවටම මුදල් ලැබීම දෙවන අදියරයි (disbursement). මුලින් පොරොන්දු වූ මුදල බොහෝ විට ලැබෙන්නේ කොටස් වශයෙන් ව්‍යාපෘතියේ ප්‍රගතිය අනුවයි. මෙසේ ලැබෙන මුදල් ඇත්තටම වියදම් කිරීම තෙවන අදියරයි (expenditure). මුල් අදියරේ එකඟතා යම් හෙයකින් බිඳ වැටුණු විට පොරොන්දු වූ මුදලින් ඇත්තටම ලබා නොදුන් මුදල් ලබා දීම අත්හිටුවන්න වගේම ඒ වන විට වියදම් කර නොතිබුණු මුදල් ආපසු ලබාගැනීමද සිදු විය හැකියි.

පහත ඇත්තේ ගුණරුවන් කමිටුවට මාස හයක් මහන්සි වී හොයා ගත නොහැකි වූ, ගූගල් සෙවුමක දුරින් තිබෙන, MCC ආධාර සේ ලංකාව විසින් මේ දක්වා ලබාගෙන තිබෙන (disbursement) මුදල්. 2007 වසරේදී ලංකාව සුදුසුකම් සපුරා ඇති ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් වී යාමෙන් පසුව වගේම 2019දී ව්‍යාපෘතිය මග නැවතීමෙන් පසුව සෘණ අගයන් කිහිපයක්ද දැකිය හැකියි. ලැබුණු සල්ලි වියදම් කළේ කොහොමද කියන එක ලංකාවේ පැත්තෙන් හොයා ගත යුතුයි.

Year Quarter        Amount (US$) Award Title
2005 4 77,293.93 Due Diligence Fund - Financial Accountability
2006 2 2,500.00 Due Diligence Fund - Financial Accountability
2006 2 11,691.58 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2006 3 8,380.20 Due Diligence Fund - Environmental Assessments
2006 3 121,634.07 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2006 4 637.20 Due Diligence Fund - Environmental Assessments
2006 4 2,305.50 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2006 4 7,239.76 Due Diligence Fund - Financial Accountability
2006 4 1,503,780.98 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2007 1 47.06 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2007 1 637.20 Due Diligence Fund - Environmental Assessments
2007 1 2,567.51 Due Diligence Fund - Program Development
2007 1 8,845.05 Due Diligence Fund - Private Sector Development Project
2007 1 16,239.22 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2007 2 2,336.40 Due Diligence Fund - Environmental Assessments
2007 2 210,995.36 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2007 3 849.60 Due Diligence Fund - Environmental Assessments
2007 3 4,652.02 Due Diligence Fund - Legal and Regulatory
2007 3 7,244.20 Due Diligence Fund - Program Development
2007 3 7,347.29 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2007 3 9,781.96 Due Diligence Fund - Financial Accountability
2007 4 1,156,030.91 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2008 1 111,473.75 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2008 2 304,497.83 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2008 3 0.08 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2008 4 -12,500.00 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2008 4 -605.15 Due Diligence Fund - Financial Accountability
2009 1 -1,288.10 Due Diligence Fund - Private Sector Development Project
2009 1 17,099.68 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2010 1 24,114.12 Due Diligence Fund - Infrastructure Project
2016 4 9,138.35 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2017 1 12,175.92 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2017 2 7,408.55 Due Diligence Fund - Program Development
2017 2 19,600.44 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2017 3 10,929.97 Due Diligence Fund - Program Development
2017 3 37,725.37 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2017 4 3,592.70 Due Diligence Fund - Program Development
2017 4 4,140.76 Due Diligence Fund - Land Proj
2017 4 12,171.53 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2018 1 6,638.41 Due Diligence Fund - Financial Sector
2018 1 7,006.76 Due Diligence Fund - Program Development
2018 1 7,952.24 609(g) - Program Assessments
2018 1 13,178.09 Due Diligence Fund - Land Proj
2018 1 16,104.66 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2018 1 69,084.49 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2018 2 318.52 Due Diligence Fund - Land Proj
2018 2 11,418.66 609(g) - Program Assessments
2018 2 12,124.51 Due Diligence Fund - Program Development
2018 2 16,396.85 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2018 2 62,373.15 Due Diligence Fund - Not Applicable
2018 2 74,596.79 Due Diligence Fund - M&E - Economic Analysis
2018 2 107,447.23 609(g) - Transportation Project
2018 2 142,198.88 Due Diligence Fund - Financial Sector
2018 2 211,675.13 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2018 2 313,431.28 Due Diligence Fund - TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECT
2018 3 -105,592.75 609(g) - Transportation Project
2018 3 -70,192.48 Due Diligence Fund - M&E - Economic Analysis
2018 3 14,735.39 Due Diligence Fund - Program Development
2018 3 15,243.40 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2018 3 25,492.61 609(g) - Program Assessments
2018 3 31,178.53 Due Diligence Fund - Financial Sector
2018 3 50,032.38 Due Diligence Fund - Land Management For Investment Projects
2018 3 65,197.51 Due Diligence Fund - Not Applicable
2018 3 96,697.21 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2018 3 968,647.82 Due Diligence Fund - TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECT
2018 4 15.98 609(g) - Program Assessments
2018 4 817.52 Due Diligence Fund - Land Proj
2018 4 3,935.31 Due Diligence Fund - Country Assessments
2018 4 9,826.92 Due Diligence Fund - Program Development
2018 4 17,959.09 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2018 4 20,081.26 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2018 4 33,313.50 Due Diligence Fund - Not Applicable
2018 4 42,540.96 Due Diligence Fund - M&E - Economic Analysis
2018 4 134,556.74 Due Diligence Fund - Financial Sector
2018 4 250,797.41 609(g) - Transportation Project
2018 4 283,969.60 Due Diligence Fund - TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECT
2019 1 781.44 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2019 1 3,244.27 Due Diligence Fund - Country Assessments
2019 1 5,186.25 Due Diligence Fund - Program Development
2019 1 18,347.57 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2019 1 18,710.50 Due Diligence Fund - Land Proj
2019 1 19,908.70 Due Diligence Fund - M&E - Economic Analysis
2019 1 20,980.64 609(g) - Program Assessments
2019 1 32,845.29 609(g) - Land Proj
2019 1 66,306.92 609(g) - Transportation Project
2019 1 76,581.71 Due Diligence Fund - Financial Sector
2019 1 375,005.07 Due Diligence Fund - TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECT
2019 2 350.00 Due Diligence Fund - Program Development
2019 2 2,148.96 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2019 2 2,299.64 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2019 2 21,438.45 Due Diligence Fund - Monitoring and Evaluation
2019 2 128,502.06 Due Diligence Fund - TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECT
2019 3 -306,728.55 609(g) - Transportation Project
2019 3 1,498.62 Due Diligence Fund - Program Development
2019 3 1,683.16 Due Diligence Fund - Health Project
2019 3 9,116.43 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2019 3 28,846.83 Due Diligence Fund - Monitoring and Evaluation
2019 3 51,590.47 Due Diligence Fund - Not Applicable
2019 3 118,268.80 Due Diligence Fund - TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECT
2019 3 307,360.27 609(g) - Program Assessments
2019 4 6,637.35 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2019 4 25,410.66 Due Diligence Fund - TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECT
2019 4 25,562.99 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2019 4 44,998.45 Due Diligence Fund - Monitoring and Evaluation
2020 1 103.53 Due Diligence Fund - Gender Integration Project
2020 1 1,648.42 609(g) - Transportation Project
2020 1 9,210.37 Due Diligence Fund - Agriculture Project
2020 1 38,802.02 Due Diligence Fund - TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECT
2020 2 158.54 609(g) - Transportation Project
2020 2 917.25 Due Diligence Fund - Program Development
2020 2 4,460.51 Due Diligence Fund - TRANSPORT INFRASTRUCTURE PROJECT
2020 2 77,834.50 Due Diligence Fund - Monitoring and Evaluation

Wednesday, June 24, 2020

ලෝක බැංකුවෙන් තවත් කෝටි 1600ක ණයක්!


ලෝක බැංකුව විසින් කෝවිඩ්-19 හදිසි ප්‍රතිචාර හා සෞඛ්‍ය පද්ධති පෙරසූදානම් ව්‍යාපෘතිය යටතේ ලංකාවට තවත් ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 87.24ක හෙවත් ආසන්න වශයෙන් රුපියල් කෝටි 1626.6ක ණය මුදලක් අනුමත කර තිබෙනවා. මේ ණය මුදල ලැබෙන්නේ මීට පෙර අප්‍රේල් 2 වනදා ශ්‍රී ලංකාව විසින් ලෝක බැංකුවෙන් ලබාගත් ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියන 128.60ක ණය මුදලට අමතරවයි.

ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් මේ අලුත් ණය ලබා ගෙන තිබෙන්නේ කෝවිඩ්-19 වැළඳීමේ වැඩි අවදානමක් ඇති පිරිස් වලට මුදල් සහනාධාර ලබා දීමට හා රටේ සෞඛ්‍ය පද්ධතිය වැඩි දියුණු කිරීම සඳහායි. කාන්තා හා ළමා කටයුතු හා සමාජ සංරක්ෂණ අමාත්‍යාංශය විසින් මෙම ව්‍යාපෘතියේ එක් කොටසක් ක්‍රියාත්මක කරනු ඇති අතර සෞඛ්‍ය සහ දේශීය වෛද්‍ය ‍සේවා අමාත්‍යාංශය විසින් අනෙක් කොටස ක්‍රියාත්මක කරනවා.

ලෝක බැංකුවට ඉදිරිපත් කර තිබෙන ව්‍යාපෘති විස්තරය අනුව කාන්තා හා ළමා කටයුතු හා සමාජ සංරක්ෂණ අමාත්‍යාංශය විසින් මුදල් වැය කරන්නේ පහත කටයුතු සඳහායි.

-  කෝවිඩ්-19 අර්බුදය හමුවේ මෙතෙක් ආධාර මුදල් නොලැබී පොරොත්තු ලේඛනයේ සිටින ආධාර හිමි විය යුතු අඩු ආදායම්ලාභී නිවාස ඒකක වල ජීවත්වන අයදුම්කරුවන්ට හා අලුතින් අයදුම් කරන වයස්ගත පුද්ගලයින්, ආබාධිත පුද්ගලයින්, නිදන්ගත වකුගඩු රෝගය ඇතුළු නිදන්ගත රෝග ඇති පුද්ගලයින්ට සහනාධාර මුදල් ලබා දීම.

- ජ්‍යෙෂ්ඨ පුරවැසි සහනාධාර වැඩ සටහන යටතේ දැනටමත් ආධාර ලබන අයගේ ආධාර මුදල් තාවකාලිකව වැඩි කිරීම.

සෞඛ්‍ය සහ දේශීය වෛද්‍ය ‍සේවා අමාත්‍යාංශය විසින් මුදල් වැය කිරීමට බලාපොරොත්තු වන දේ අතර පහත අයිතමයන් ඇතුළු තවත් දේවල් තිබෙනවා.

- කෝවිඩ්-19 සම්බන්ධීකරණ කටයුතු සඳහා ජාතික මට්ටමේ හදිසි මෙහෙයුම් මධස්ථානයක් ස්ථාපිත කිරීම.
- කෝවිඩ්-19 රෝගීන් හඳුනා ගැනීම, රෝග නිවාරණ උපදෙස් ලබා දීම හා සබඳතා හඹා යාම පිළිබඳව වෛද්‍ය නිලධාරීන්, මහජන සෞඛ්‍ය සේවකයින් හා වින්නඹු මාතාවන් පුහුණු කිරීම.
- සනීපාරක්ෂාව පිළිබඳව දැනුවත් කිරීම හා සනීපාරක්ෂක කටයුතු ක්‍රියාත්මක කිරීම.
- ස්වයං-නිරෝධායනය වී සිටින පිරිස් ඇතුළු අනෙකුත් අයට සනීපාරක්ෂනය සඳහා අවශ්‍ය දේ සැපයීම
- නිරෝධායන පහසුකම් වැඩි කිරීම

මේ ණය මුදල ආපසු ගෙවිය යුත්තේ වසර 30ක කාලයකින් වන අතර පළමු වාරිකය ගෙවිය යුත්තේ වසර 5කට පසුවයි. ඒ නිසා, ණය ආපසු ගෙවීම අනාගත ආණ්ඩු වලට භාර කටයුත්තක්.

(Image: https://yukthiyanews.com/archives/830)

Monday, June 22, 2020

ඇමරිකාවේ මහ බැංකුව


ඇමරිකාවේ මහ බැංකුව කුමක්ද කියලා ප්‍රශ්නයක් ඇහුවොත් ඒ ප්‍රශ්නයට සෘජු පිළිතුරක් තිබෙනවා- ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව. මේ වගේ ඕනෑම ප්‍රශ්නයකට ලැබෙන පිළිතුරක් කෙනෙක් අවබෝධ කර ගන්නේ තමන් දන්න දේවල් වලට සාපේක්ෂවයි. ඇමරිකාවේ පොලීසිය කියා කිවුවහම ලංකාවේ ඉන්න කෙනෙක්ගේ හිතේ මැවෙන්නේ ඇමරිකාවේ තිබෙන ලංකාවේ පොලීසිය වගේ එකක්. ඉන්දියාවේ කෙනෙක්ගේ හිතේ මැවෙන්නේ ඇමරිකාවේ තිබෙන ඉන්දියාවේ පොලීසිය වගේ එකක්. මහ බැංකුව ගැන වුනත් එහෙමයි.

ඇමරිකාවේ බොහෝ ආයතනික ව්‍යුහයන් ලෝකයේ අනෙක් හැම රටකටම වඩා වෙනස්. ඒ නිසා, ලංකාවේ පමණක් නෙමෙයි බටහිර යුරෝපීය රටවල අය පවා මේ වෙනස්කම් වලට එතරම් සංවේදී නැහැ. එය බොහෝ විට ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. මොකද ඇතැම් මූලික කරුණු අතින් බැලුවොත් වෙනසක් නැහැ. ලංකාවේ වගේම ඇමරිකාවෙත් පොලීසිය විසින් කරන්නේ නීතිය හා සාමය රකින එක. මහ බැංකුව විසින් ප්‍රධාන වශයෙන්ම කරන්නේ රටේ මිල ස්ථායීතාවය පවත්වා ගන්න එක.

ඇමරිකාවේ මහ බැංකුව අවම වශයෙන් කරුණු දෙකක් මත ලෝකයේ වෙනත් මහ බැංකු වලින් වෙනස් වෙනවා. පළමු කරුණ ඇමරිකාවේ තිබෙන්නේ මහ බැංකු පද්ධතියක් මිසක් තනි මහ බැංකුවක් නොවීම. දෙවන කරුණ මේ මහ බැංකු පද්ධතිය සෑහෙන තරම් දුරකට පෞද්ගලික අංශයේ පාලනය යටතේ තිබීම. මෙයින් වෙනස්ව ලෝකයේ හැම රටකම වගේ මහ බැංකු රාජ්‍ය අංශය යටතේ තිබෙන මධ්‍යගත ආයතන. හැබැයි ඇමරිකාවේත් මේ තත්ත්වයන් දෙකම ක්‍රමයෙන් වෙනස් වෙමින් ෆෙඩරල් සංචිත පද්ධතිය රාජ්‍ය අංශය යටතේ තිබෙන මධ්‍යගත ආයතනයක් දක්වා ක්‍රමයෙන් රූපාන්තරණය වෙමින් පවතින බවත් කිව යුතුයි.

ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව ස්ථාපනය කළේ 1950 වසරේදී. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව කියා කිවුවත් ඒ දවස් ලංකා මහ බැංකුව (The Central Bank of Ceylon). ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවට දැන් අවුරුදු හැත්තෑවක්. ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු පද්ධතිය ස්ථාපිත කළේ 1914 වසරේදී. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ ඉතිහාසය එක්ක සංසන්දනය කළොත් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු පද්ධතිය අවුරුදු 34කින් මහළුයි. නමුත්, යුරෝපයේ ඇතැම් මහ බැංකු එක්ක සංසන්දනය කළ විට ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු පද්ධතිය සෑහෙන්න තරුණයි.

එංගලන්තයේ මහ බැංකුව වන එංගලන්ත බැංකුව (Bank of England) ආරම්භ කෙරුණේ 1694 වසරේදී. ස්වීඩනයේ මහ බැංකුව (Sveriges Riksbank) ආරම්භ කෙරුණේ 1668 වසරේදී. එහෙත් එයින් අදහස් වෙන්නේ මේ මහ බැංකු අද පවතින්නේ ඒ ආයතන ආරම්භ කළ ස්වරූපයෙන්ම කියන එක නෙමෙයි. එක් එක් මහ බැංකුව හා අදාළ වෙනස් ඉතිහාස කතා තිබෙනවා.

ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු පද්ධතිය ආරම්භ කරන්න කලින් ඇමරිකාවේ මහ බැංකුවක් ස්ථාපිත කරන්න උත්සාහයන්  කිහිපයක්ම ගත්තත් ඒ උත්සාහයන් සාර්ථක වුනේ නැහැ. එයට හේතු වුනේ රටක මහ බැංකුවකට මිනිසුන්ගේ ජීවිත පාලනය කළ හැකි යම් ඒකාධිකාරයක් ලැබීම හා බොහෝ ඇමරිකානුවන් එවැනි තත්ත්වයක් ඇති වනවාට මනාපයක් නොදැක්වීමයි. ඒ ඉතිහාසය පහු කරලා 1913 වසරට ආවොත්, ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු පද්ධතිය ස්ථාපිත කෙරුණේ ඇමරිකානු කොංග්‍රසයේ සම්මත වී 1913 දෙසැම්බර් 23 දින ජනාධිපති වුඩ්රෝ විල්සන් විසින් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව නීතියක් බවට පත් වූ ෆෙඩරල් සංචිත පණතේ ප්‍රතිපාදන අනුවයි.

ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු පද්ධතියට ප්‍රාදේශීය ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු 12ක් අයත් වෙනවා. මේ එක් එක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු පද්ධතියේ කොටස් වුවත්, ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවේ මාතර හෝ නුවරඑළිය ප්‍රාදේශීය කාර්යාල මෙන් බැංකු ප්‍රධාන කාර්යාලය යටතේ තිබෙන ප්‍රාදේශීය කාර්යාල නෙමෙයි. එකිනෙකින් ස්වාධීන ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු.  මේවායින් ඇතැම් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු යටතේ ප්‍රාදේශීය ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු කාර්යාලත් තිබෙනවා.

ඇමරිකාව ෆෙඩරල් සංචිත දිස්ත්‍රික්ක 12කට බෙදා තිබෙන අතර මේ එක් එක් දිස්ත්‍රික්කයකට වෙනම ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවක් බැගින් තිබෙනවා. ෆෙඩරල් සංචිත දිස්ත්‍රික්කයකට සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රාන්ත කිහිපයක් ඇතුළත් වෙතත්, ප්‍රාන්ත හරහා ෆෙඩරල් සංචිත දිස්ත්‍රික්ක මායිම් වැටී ඇති අවස්ථාද කිහිපයක්ම තිබෙනවා. දිස්ත්‍රික් සීමා සලකුණු වීම ආරම්භක අවස්ථාවේදී සීමා නිර්ණය කරද්දී රට පුරා විසිරී තිබුණු මූල්‍ය ආයතන වල හා ජනතාවගේ රුචිකත්වය අනුව සිදු වී තිබෙන දෙයක්. මේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු ඒවා පිහිටි නගර වල නම් වලින් හැඳින්වෙනවා.

පළමු දිස්ත්‍රික්කය - බොස්ටන් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
දෙවන දිස්ත්‍රික්කය - නිවුයෝර්ක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
තෙවන දිස්ත්‍රික්කය - ෆිලඩෙල්ෆියා ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
සිවුවන දිස්ත්‍රික්කය - ක්ලීව්ලන්ඩ් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
පස්වන දිස්ත්‍රික්කය - රිච්මන්ඩ් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
හයවන දිස්ත්‍රික්කය - ඇට්ලන්ටා ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
හත්වන දිස්ත්‍රික්කය - චිකාගෝ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
අටවන දිස්ත්‍රික්කය - සෙන්ට් ලුවිස් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
නමවන දිස්ත්‍රික්කය - මිනියාපොලිස් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
දහවන දිස්ත්‍රික්කය - කැන්සාස් සිටි ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
එකොළොස්වන දිස්ත්‍රික්කය - ඩලස් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව
දොළොස්වන දිස්ත්‍රික්කය - සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව

ස්වාධීන ආයතන වන ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු අධීක්ෂණය කරන්නේ වොෂින්ටන් ඩීසීහි සිටින "ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලය" විසින්. එයට සභාපතිවරයෙකු හා උප සභාපතිවරයෙකු ඇතුළු සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකු අයත්.

කිසියම් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවක "අයිතිය" අදාළ ෆෙඩරල් සංචිත දිස්ත්‍රික්කයේ බැංකු සතුයි. "අයිතිය" කිවුවත් මේ අයිතිය මොන වගේ එකක්ද කියා මම පැහැදිලි කරන්නම්.

ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවක සාමාජිකත්වය දරන බැංකුවක් විසින් එම බැංකුවේ ප්‍රාග්ධනයෙන් හා පසුව ප්‍රාග්ධන සංචිත වලට එකතු කළ ලාබ වලින් 6%ක මුදලක් යොදවා තමන් අයත් දිස්ත්‍රික්කයේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවේ කොටස් මිල දී ගත යුතුයි. එක් එක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව සතු ප්‍රාග්ධනය වන්නේ මේ ආකාරයට කොටස් විකුණා ලබන මුදල්. කිසියම් ෆෙඩරල් සංචිත දිස්ත්‍රික්කයක ඇති ලොකු බැංකු වලට අදාළ සංචිත බැංකුවේ වැඩි කොටස් ප්‍රමාණයකුත් පොඩි බැංකු වලට පොඩි කොටස් ප්‍රමාණයකුත් හිමි වෙනවා.

ඒ කියන්නේ ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු වල කොටස් හිමිකරුවන් වන්නේ අදාළ දිස්ත්‍රික්කයේ බැංකු. එසේ වුවත්, මේ කොටස් හිමිකරුවන්ට අදාළ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු වල ලාබ රිසි සේ බෙදා ගන්න බැහැ. ලාභාංශ ලෙස ලබා ගත හැක්කේ කොටස් වටිනාකමෙන් 6%ක් පමණයි.

එක් එක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව පාලනය කරන්නේ නව දෙනෙකුගෙන් යුත් අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයක් විසින්. එම අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලය තෝරා ගන්නේ පහත ආකාරයටයි.

- කොටස් හිමි බැංකු විසින් ඔවුන්ව නියෝජනය කිරීම සඳහා තෝරා පත් කර ගන්නා බැංකුකරුවන් තිදෙනෙක්
- කොටස් හිමි බැංකු විසින් තෝරා පත් කර ගන්නා බැංකුකරුවන් නොවන නියෝජිතයින් තිදෙනෙක්
- ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලය විසින් පත් කරන නියෝජිතයින් තිදෙනෙක්

අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලය විසින් ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලයේ අනුමැතියට යටත්ව අදාළ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවේ ප්‍රධානියාව තෝරා ගන්නවා. අධ්‍යක්ෂවරුන් නව දෙනෙකුගෙන් හය දෙනෙකුම තෝරා පත් කර ගන්නේ බැංකුකරුවන් විසින් නිසා 2010 වසර වන තුරුම ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු වල ප්‍රධානීන් තෝරා ගැනීමේදී බැංකු කරුවන්ගේ අභිමතයට වැඩි ඉඩක් ලැබුණා. එහෙත්, ඔබාමා රජය විසින් 2010දී ගෙන ආ සංශෝධනයකට අනුව මේ වන විට ඉහත පළමු කාණ්ඩයේ අධ්‍යක්ෂවරුන්ට, එනම් කොටස් හිමි බැංකු විසින් ඔවුන්ව නියෝජනය කිරීම සඳහා තෝරා පත් කර ගන්නා බැංකුකරුවන් තිදෙනාට, බැංකුවේ ප්‍රධානියා (ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා) පත් කර ගැනීමේ කටයුත්තට සම්බන්ධ විය නොහැකියි. ඒ සමඟ ෆෙඩරල් සංචිත පද්ධතිය තුළ ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලයේ බලය වැඩි වී තිබෙනවා.

ආරම්භයේදී ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලයේ සාමාජිකයින් හත් දෙනාගෙන් දෙදෙනෙකු නිල බලයෙන් පත් වුනා. ඒ භාණ්ඩාගාරයේ ලේකම් වරයා සහ මුදල් පාලක වරයා. එවකට ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලය හැඳින්වුණේ ෆෙඩරල් සංචිත මණ්ඩලය ලෙසයි. එහෙත්, 1935 වසරේ සිට ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලය ස්ථාපිත කිරීමෙන් පසුව සාමාජිකයින් හත් දෙනාම පත් කරන්නේ ජනාධිපතිවරයා විසිනුයි. මේ පත්වීම් වලට සෙනෙට් සභාවේ අනුමැතිය හිමි විය යුතුයි.

ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලයට කිසියම් සාමාජිකයෙකු පත් කිරීමෙන් පසුව එම පත්වීම වසර 14ක කාලයකට වලංගුයි. විශේෂ හේතුවක් නැතිව ධුර කාලය අවසන් වීමට පෙර සාමාජිකයෙකු ඉවත් කළ නොහැකියි.

මේ සාමාජිකයින්ව ජනාධිපතිවරයා විසින් පත් කළත් එය කරන්නේ එක් වර නෙමෙයි. වසර දෙකකට එක් අයෙකු බැගිනුයි. මේ අනුව, සෑම වසර දෙකකට වරක්ම සාමාජිකයින් හත් දෙනාගෙන් එක් අයෙකුගේ ධුර කාලය අවසන් වී ඒ වෙනුවට වෙනත් අයෙක් පත් වෙනවා. ඇමරිකාවේ ජනාධිපති වරයෙකුගේ ධුර කාලය වසර හතරකට සීමා වී ඇති නිසා එක් ජනාධිපතිවරයෙකුගේ ධුර කාලය තුළ සාමාන්‍යයෙන් පත් කරන්න ලැබෙන්නේ ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩල සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු පමණයි. ඉතිරි පස් දෙනා කලින් ජනාධිපතිවරුන් විසින් පත් කළ අයයි.

ජනාධිපතිවරයෙක් පිට පිට දෙවරක් පත් වුනොත් අධිපති මණ්ඩල සාමාජිකයින් සිවු දෙනෙකු පත් කිරීමට අවස්ථාව ලැබෙනවා. එහෙත්, ඒ දෙවන ධුර කාලයේ අවසාන භාගය වෙද්දී. ඒ නිසා, කිසියම් ජනාධිපතිවරයෙකුට ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලයට කළ හැකි බලපෑම සීමා වෙනවා. එහෙත්, යම් අධිපති මණ්ඩල සාමාජිකයෙක් මිය ගියහොත් හෝ ඉල්ලා අස් වුනොත් ඔහුගේ හෝ ඇයගේ ඉතිරිව ඇති ධුර කාලය සඳහා වෙනත් අයෙකු පත් කළ හැකියි. ප්‍රායෝගිකව බොහෝ අධිපති මණ්ඩල සාමාජිකයින් ධුර කාලය අවසන් වීමට පෙර ඉල්ලා අස් වෙනවා.

ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලයේ සාමාජිකයින් අතරින් එක් අයෙකු ජනාධිපතිවරයා විසින් සෙනෙට් සභාවේ අනුමැතියට යටත්ව ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලයේ සභාපති සේ පත් කරනවා. ඒ වසර හතරක ධුර කාලයක් සඳහා. මේ අයුරෙන්ම උප සභාපති වරයෙක්ද පත් කෙරෙනවා.

ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව පිහිටවූ කාලයේදී එහි ප්‍රමුඛ ඉලක්කය වුනේ අද අර්ථයෙන් මුදල් ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කිරීම නෙමෙයි. බැංකු පද්ධතියේ ස්ථාවරත්වය පවත්වා ගැනීමයි. මේ ඉලක්කය අරමුණු කර ගනිමින් සංචිත බැංකු විසින් වාණිජ බැංකු සමඟ විවට වෙළඳපොළ කටයුතු කරමින් එක් එක් ෆෙඩරල් සංචිත දිස්ත්‍රික්කය තුළ ද්‍රවශීලතාව කළමණාකරණය කළා. එහිදී එක් එක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින් වෙන වෙනම පොලී අනුපාතික තීරණය කළා. නමුත්, රටේ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් වෙළඳපොළ එක් තනි වෙළඳපොළක් වූ නිසා මේ කටයුත්තේදී ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු අතර සම්බන්ධීකරණයක් පවත්වා ගත යුතු වුනා.

ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු අතරින් වැඩිම ප්‍රාග්ධනයක් හා වත්කම් තිබුණේ නිවුයෝර්ක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවටයි. ඒ නිසා, රටේ පොලී අනුපාතික බොහෝ දුරට තීරණය වුනේ නිවුයෝර්ක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව ක්‍රියා කළ ආකාරය මතයි. අනෙක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු වලට එවැනි විශාල බලපෑමක් කිරීමේ හැකියාවක් තිබුණේ නැහැ. ඒ නිසා, නිල අවශ්‍යතාවයක් නොතිබුණත් අනෙක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු නිවුයෝර්ක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කරමින් හා එම බැංකුවට ප්‍රමුඛත්වය දෙමින් ඇමරිකාවේ පොලී අනුපාතික හා මුදල් සැපයුම පාලනය කළා.

පසුව මේ අවිධිමත් සහයෝගය විධිමත් වැඩපිළිවෙලක් බවට පත් වුනා. ඒ 1935දී ෆෙඩරල් විවට වෙළඳපොල කමිටුව පිහිටුවීමෙන් පසුවයි. එතැන් පටන් මේ දක්වා ඇමරිකාවේ මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණය කරන්නේ ෆෙඩරල් විවට වෙළඳපොල කමිටුව විසින්. විවට වෙළඳපොල කමිටුවට අවශ්‍ය පරිදි විවට වෙළඳපොල කටයුතු ක්‍රියාත්මක කරන්නේ නිවුයෝර්ක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින්. මූල්‍ය පද්ධති අධීක්ෂණය වැනි අනෙකුත් කටයුතු එක් එක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින් වෙන වෙනම කරනවා.

ෆෙඩරල් විවට වෙළඳපොල කමිටුවට සාමාජිකයින් දොළොස් දෙනෙකු අයත් වෙනවා. එයින් හත් දෙනෙක් ෆෙඩරල් සංචිත අධිපති මණ්ඩලයේ සාමාජිකයින්. අටවැන්නා නිවුයෝර්ක් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවේ ප්‍රධානියා. ඉතිරි සිවුදෙනා තෝරා ගැනෙන්නේ අනෙකුත් ෆෙඩරල් සංචිත බැංකු ප්‍රධානීන් එකොලොස් දෙනා අතරින්. ඉලක්ක ෆෙඩරල් පොලී අනුපාතික, ව්‍යවස්ථාපිත සංචිත අනුපාතය ආදිය තීරණය කරන්නේ මේ කමිටුව විසින්. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ඇමරිකන් ඩොලර් මුද්‍රණය කරන යන්ත්‍රයේ බොත්තම් ඔබන්නේ මේ දොළොස් දෙනා විසින්. එසේ කිරීමේදී උද්ධමනය කළමනාකරණය කරමින්  ඇමරිකන් ඩොලරයේ වටිනාකම පවත්වා ගැනීමේ වගකීම තියෙන්නේත් මේ දොළොස් දෙනා අතේ.

(Image: https://www.connectedtoindia.com/trumps-presidential-takeover-boosts-real-estate-affects-vehicle-sales-in-the-us-241.html)


Saturday, June 20, 2020

කොරෝනා උමග කෙළවර එන්නත් එළි


ලෝක මට්ටමෙන් සැලකූ විට කොරෝනා වසංගතය තවමත් එන්න එන්නම පැතිරෙනවා මිස පාලනය වී නැති බව ඉතාම පැහැදිලියි. ඊයේ (ජූනි 19) දිනය ඇතුළත හමු වූ අලුත් රෝගීන් ගණන වන 181,005 මෙතෙක් දිනකදී හඳුනාගත් වැඩිම රෝගීන් ප්‍රමාණයයි. ඊට පෙර දිනකදී වැඩිම රෝගීන් ප්‍රමාණයක් හඳුනා ගැනුණු ජූනි 17 දින හමු වුනේ රෝගීන් 146,111ක් පමණයි. ඊයේ හමු වූ රෝගීන් ගණන එම ගණනට වඩා 24%කින් වැඩියි.

මෙතෙක් ප්‍රධාන වශයෙන්ම බටහිර සංවර්ධිත රටවල ප්‍රශ්නයක්ව තිබූ කොරෝනා වසංගතය මේ වෙද්දී දකුණු ඇමරිකාවේ හා දකුණු ආසියාවේ ප්‍රශ්නයක් බවට රූපාන්තරණය වෙමින් පවතිනවා. ඊයේ දිනය ඇතුළත දකුණු ඇමරිකානු කලාපයේ බ්‍රසීලයෙන් රෝගීන් 55,209ක්ද, චිලී රටෙන් රෝගීන් 6,290 දෙනෙක්ද, මෙක්සිකෝවෙන් රෝගීන් 5,662ක්ද, පේරු රටෙන් රෝගීන් 3,537ක්ද, කොලොම්බියාවෙන් රෝගීන් 3,059ක්ද, ආජන්ටිනාවෙන් රෝගීන් 2,060ක්ද අලුතෙන් හමු වුනා. දකුණු ආසියාවේ ඉන්දියාවෙන් අලුත් රෝගීන් 14,721ක් හමු වෙද්දී, පකිස්ථානයෙන් රෝගීන් 4,944ක්ද, බංග්ලා දේශයෙන් රෝගීන් 3,243ක්ද අලුතෙන් හමු වුනා.

ලෝකයේ හැම රටක්ම වාගේ කොරෝනා වසංගතය පාලනය කිරීම සඳහා කවර හෝ ක්‍රියාමාර්ග ගත්තා. ඇතැම් රටවල් වඩා දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගනිද්දී වෙනත් ඇතැම් රටවල් එවැනි දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගත්තේ නැහැ. චීනය, ලංකාව වැනි රටවල් රෝගය පැතිරීම වැළැක්වීම සඳහා ඉතා දැඩි ක්‍රියාමාර්ග ගත් රටවල් සේ හඳුන්වන්න පුළුවන්. මේ දැඩි ක්‍රියාමාර්ග වල උදවුවෙන් මුලින්ම රෝගය පැතිරුණු චීනය රෝගය පාලනය කරගත් බව පැහැදිලි කරුණක්. රෝගය පාලනය කිරීමේදී ලංකාවද සාර්ථක ප්‍රතිඵල අත් කර ගත් රටක් ලෙස හැඳින්විය හැකියි.

චීනය හා ලංකාව විසින් අනුගමනය කළ ක්‍රමවේදයේ ප්‍රධාන දුර්වලතා දෙකක් තිබෙනවා. පළමුවැන්න, මේ තරම් දැඩි පාලනයකින් පසුවද කිසිදු රටක් රෝගයෙන් නිදහස් වී ඇති බවක් නොපෙනීමයි. ඊයේ දිනයේදීද චීනයෙන් අලුතින් රෝගීන් 27 දෙනෙක් හමු වී තිබෙනවා. ලංකාවෙන්ද තවමත් දිනපතා කිසියම් රෝගීන් ප්‍රමාණයක් හමු වෙනවා. යම් හෙයකින් මෙවැනි දැඩි පාලනයකින් කිසියම් රටක් කොරෝනා මුළුමනින්ම දුරු කළත්, ලෝකයේ අනෙක් රටවල රෝගය පැතිරෙන තාක් කල් කිසිදු තනි රටක් සුරක්ෂිත නැහැ. ලංකාව විසින් පවත්වා ගත් තරමේ දැඩි පාලනයක් ලෝකයෙන්ම කොරෝනා තුරන් වන තුරු දිගටම පවත්වා ගැනීම අසීරුයි. එක පැත්තකින් එවැනි දැඩි පාලනයක් ප්‍රායෝගික නොවන අතර අනෙක් පැත්තෙන් එවැනි දැඩි පාලනයක ආර්ථික බලපෑම කිසිදු රටකට දරා ගත නොහැකි තරම් විශාලයි. මෙය මේ ක්‍රමවේදයේ තිබෙන දෙවන දුර්වලතාවයයි.

අනෙක් අතට කිසිදු පාලනයක් නැතිව රෝගය පැතිරෙන්නට ඉඩ හැරීම ප්‍රසස්ථ ක්‍රමවේදයක් කියා කියන්න බැහැ. විශාල ලෙස රෝගය පැතිරුණු කිසිදු ප්‍රදේශයක තවමත් සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වීම සඳහා අවශ්‍ය මට්ටම කිට්ටුවකටවත් රෝගය පැතිරී නැහැ. සෑම රටකටම වගේ කිසියම් අදියරකදී රෝග ව්‍යාප්තිය පාලනය කිරීම ගැන හිතන්න සිදු වුනා.

සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය කෙතරම් දුරස්ථ ඉලක්කයක්ද යන්නට උදාහරණයක් ලෙස ඇමරිකාවේ නිවුයෝර්ක් ප්‍රාන්තය පෙන්වන්න පුළුවන්. නිවුයෝර්ක් ජනගහණයෙන් 2.1%ක් මේ වන විට කොරෝනා ආසාදිතයින් සේ හඳුනාගෙන තිබෙන අතර නිවුයෝර්ක් ජනගහණයෙන් 0.16%ක් කොරෝනා ආසාදිතයින් ලෙස මිය ගොස් තිබෙනවා. සසම්භාවී රුධිර පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල අනුව නිවුයෝර්ක් ප්‍රාන්ත වැසියන්ගෙන් 14.9%ක ගේ සිරුරු වල ප්‍රතිදේහ ඇති බව පෙනෙනවා.

මාස දෙක තුනකට පසු කෝවිඩ්-19 වැළඳුනු ඇතැම් අයගේ සිරුරු වලින් ප්‍රතිදේහ හමු වී නැති බව වාර්තා වී තිබෙනාවක් මෙන්ම වරක් කෝවිඩ්-19 වැළඳුනු අයෙකුට නැවත වෛරසය ආසාදනය නොවන බව තහවුරු වී නැහැ. ඒ කරුණු නොසලකා, යම් හෙයකින් 60%ක් ආසාදනය වීමෙන් පසුව සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වන බව සැලකුවත්, නිවුයෝර්ක් ප්‍රාන්තය තුළ සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වීම සඳහා දැනට වෛරසය අසාදනය වී ඇති ප්‍රමාණය මෙන් හතර ගුණයක පිරිසකට වෛරසය ආසාදනය විය යුතුයි. එහිදී මරණ අනුපාතිකයද සමානුපාතිකව ඉහළ යනු ඇතැයි සැලකුවහොත් නිවුයෝර්ක් ජනගහණයෙන් 0.64%ක් කොරෝනා ආසාදිතයින් ලෙස මිය යනවා. මේ අනුපාතය ඇමරිකාවට යෙදුවොත් මිලියන 2.1ක පමණ මරණ ප්‍රමාණයක්. මෙය නීල් ෆර්ගසන් වාර්තාවේ ඇස්තමේන්තු කර තිබුණු මරණ ප්‍රමාණයට ආසන්නව සමානයි.

මේ වන විට ඇමරිකාවේ සිදු වී තිබෙන කෝවිඩ්-19 මරණ ප්‍රමාණය 121,000 ඉක්මවනවා. එම ප්‍රමාණයත් විශාල කම්පනයක් ඇති කරවන මරණ ප්‍රමාණයක්. මේ මරණ ප්‍රමාණය සිදු වී තිබෙන්නේ ඇමරිකාව රටේ ආර්ථිකයට විශාල හානියක් කර ගනිමින් රට වසා තිබියදී. ඇමරිකාව ගත් ක්‍රියාමාර්ග ලංකාව හෝ චීනය ගත් ක්‍රියාමාර්ග තරම් දැඩි නොවීම වෙනම කරුණක්. ඇමරිකාවේ ප්‍රාන්ත බොහොමයක් මේ වෙද්දී විවෘත කර හෝ විවෘත කෙරෙමින් තිබෙනවා. ඒ කොරෝනා ව්‍යාප්තිය යම් තරමකින් පාලනය වීමෙන් පසුවයි. එහෙත්, රට ක්‍රමයෙන් විවෘත වෙද්දී නැවතත් කොරෝනා ව්‍යාප්තිය වේගවත් වන බවක් පෙනෙන්න තිබෙනවා.

කොරෝනා නිසා ලෝකයේ හැම රටකටම මුහුණ දෙන්න සිදු වී තිබෙන්නේ ගෙදර ගියොත් අඹු නසී මග හිටියොත් තෝ නසී වගේ තත්ත්වයකටයි. රටවල් වහගෙන සිටීමේ ආර්ථික හා වෙනත් හානි සැලකූ විට එය කිසිදු රටකට දිගින් දිගටම කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. එහෙත්, රටවල් විවෘත කිරීමේදී මරණ ප්‍රමාණ ඉහළ ගියොත් එය ආර්ථිකයටද බලපෑමක් කරනවා.

කෝවිඩ් ප්‍රශ්නයෙන් ලෝකයට ගොඩ යා හැක්කේ ප්‍රශ්නය ස්ථිර ලෙස විසඳුනොත් පමණයි. රටවල් වහගෙන සිටීම තාවකාලික විසඳුමක් මිසක් ස්ථිර විසඳුමක් නෙමෙයි. ප්‍රශ්නය ස්ථිර ලෙසම විසදෙන්නේ තත්ත්වයන් දෙකක් යටතේ පමණයි. පළමුවැන්න ස්වභාවික ලෙස සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වීම. දෙවැන්න කෘතීම ලෙස  සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති කිරීම.

ස්වභාවික ලෙස සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වෙන තුරු රෝගය පැතිරුනොත් අඩු වශයෙන් ලෝක ජනගහණයෙන් 1%ක් පමණවත් මිය යා හැකියි. එයින් පසුවද සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති වන බවට ස්ථිර විශ්වාසයක් නැහැ. වරක් රෝගය වැළඳුනු කෙනෙකුට නැවත නැවතත් වෛරසය අසාදනය නොවන බවට තවමත් කිසිදු සහතිකයක් නැහැ. ඒ නිසා, දැනට පෙනෙන්නට ඇති එකම ස්ථිර විසඳුම කෘතීම ලෙස  සාමූහික ප්‍රතිශක්තිය ඇති කිරීමයි. එය කළ හැක්කේ සාර්ථක එන්නතක් මගින්.

මේ වෙද්දී ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක සමාගම් ගණනාවක් කෝවිඩ්-19 සඳහා එන්නත් වැඩි දියුණු කරමින් ඉන්නවා. මෙසේ එන්නත් වැඩි දියුණු කරමින් සිටින සමාගම් ගණන අවම වශයෙන් 237ක් නිසා මේ අතරින් කිහිපයක් හෝ සාර්ථක ලෙස කෝවිඩ්-19 පාලනය කිරීම සඳහා උදවු වනු ඇති බව පිළිබඳ සැකයක් නැහැ.

එන්නතක් වැඩි දියුණු කර භාවිතයට ගැනීමට පෙර පසු කළ යුතු පියවර ගණනාවක් තිබෙනවා.

පූර්ව සායනික පරීක්ෂණ අවදිය: මේ අවදියේ කරන්නේ මීයන්, වඳුරන් ආදී සතුන් යොදා ගෙන එන්නත පරීක්ෂා කිරීමයි. පරීක්ෂා කිරීමේ ඉලක්කය එන්නත ලබා දුන් පසු අපේක්ෂිත පරිදි ප්‍රතිදේහ හැදෙනවාද යන්නයි.

පළමු අදියරේ පරීක්ෂණ අවදිය: මෙහිදී ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වන පුද්ගලයින් කිහිප දෙනෙකුට එන්නත ලබා දී අපේක්ෂිත පරිදි ප්‍රතිදේහ හැදෙන බවත්, වෙනත් හානියක් නැති බවත් තහවුරු කර ගන්නවා. පරීක්ෂාවේ ප්‍රධාන අරමුණක් වන්නේ එන්නතේ හානිකර ප්‍රතිඵල ඇත්දැයි හඳුනා ගැනීමයි.

දෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ අවදිය: මෙහිදී ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වන බාල, තරුණ, මහළු, ස්ත්‍රී, පුරුෂ ආදී වෙනස් කාණ්ඩ වල   පුද්ගලයින් සිය ගණනකට එන්නත ලබා දී අපේක්ෂිත පරිදි ප්‍රතිදේහ හැදෙන බවත්, වෙනත් හානියක් නැති බවත් තහවුරු කර ගන්නවා. පරීක්ෂාවේ ප්‍රධාන අරමුණක් වන්නේ පොදුවේ හානියක් නැතත් විශේෂිත කණ්ඩායම් වලට එන්නතේ හානිකර ප්‍රතිඵල ඇත්දැයි හඳුනා ගැනීමයි.

තෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ අවදිය: අවසාන හා වැදගත්ම අදියර මෙයයි. පරීක්ෂාවේ ප්‍රධාන ඉලක්කය එන්නතේ ඵලදායීතාවය පරීක්ෂා කිරීමයි. මේ අදියර සඳහා සාමාන්‍යයෙන් දහස් ගණනක පිරිසක් යොදා ගන්නවා. මෙසේ සහභාගී කර ගන්නා පිරිස අහඹු ලෙස කණ්ඩායම් දෙකකට බෙදා එක් කණ්ඩායමකට පමණක් එන්නත ලබා දෙන අතර අනෙක් කණ්ඩායමට "බොරු එන්නතක්" ලබා දෙනවා. ඕනෑම එන්නතකින් එය ලබා ගන්නා හැම දෙනෙකුටම රෝගය වැළඳෙන එක නවත්වන්න බැරුවා වගේම, එන්නත නොගන්නා හැම කෙනෙකුටම රෝගය හැදෙන්නෙත් නැහැ. ඒ නිසා, එන්නතේ බලපෑමක් ඇත්දැයි හරියටම දැන ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ මෙවැනි සසම්භාවී නියැදි පරීක්ෂණයකින් පමණයි. එන්නත ලබා ගත් කණ්ඩායමට රෝගය වැළඳෙන්නේ අනෙක් කණ්ඩායමට වඩා බොහෝ අඩුවෙන්නම් එයින් පෙනෙන්නේ එන්නත ඵලදායී බවයි. එවැනි වෙනසක් පෙනෙන්නට නැත්නම් එන්නතෙන් වැඩක් වී තිබෙන බව කියන්න බැහැ.

අනුමැතිය ලැබීම: තෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල ලැබීමෙන් පසුව කිසියම් එන්නතක් තම රටේ භාවිතයට යෝග්‍යද යන්න එක් එක් රටේ අදාළ පාලනාධිකාරිය විසින් අනුමත කළ යුතුයි. මහා පරිමාණයෙන් එන්නත් හදන්නේ මෙසේ අනුමැතිය ලැබීමෙන් පසුවයි.

සාමාන්‍යයෙන් ඉහත අදියර සියල්ල පසු කිරීමට වසර දෙක තුනක් යන නමුත් කෝවිඩ්-19 වසංගත තර්ජනය හමුවේ බොහෝ සමාගම් වගේම රජයයන් විසින්ද මේ ක්‍රියාවලිය වේගවත් කිරීම සඳහා විවිධ පියවර ගෙන තිබෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මේ වන විට එන්නත් කිහිපයක් තෙවන අදියර දක්වාත්, තවත් කිහිපයක් දෙවන අදියර දක්වාත් පැමිණ තිබෙනවා.

විශේෂයෙන්ම ඉහත තෙවන අදියර ඉතා වියදම් අධික නිසා කිසියම් සමාගමක් විසින් එම වියදම අපතේ යාමේ අවදානම ගන්නේ දෙවන අදියරේ ප්‍රතිඵල හොඳනම් පමණයි. ඒ වගේම, අනුමැතිය ලැබෙන තුරු එන්නත් නිෂ්පාදනය වෙනුවෙන් මුදල් යට කරන්නේ නැහැ. එහෙත්, එන්නත් නිපදවීමේ තරඟයේ ඉදිරියෙන් සිටින තෝරාගත් සමාගම් කිහිපයකට ඇමරිකානු රජයේ මැදිහත්වීම මත මේ අවදානම් නොතකා වේගයෙන් ඉදිරියට යන්න ඉඩ ලැබී තිබෙනවා.

ලබන ජනවාරිය වන විට ඇමරිකානුවන් සඳහා එන්නත් මිලියන 300ක් නිෂ්පාදනය කර ගැනීම ඉලක්ක කරමින් ඇමරිකානු කොංග්‍රසය ඩොලර් බිලියන 10කට ආසන්න මුදලක් එන්නත් සංවර්ධනය වෙනුවෙන් වෙන් කර තිබෙනවා. මේ වැඩ සටහන යටතේ තරඟකාරී පදනමකින් එන්නත් පහක් තෝරා ගෙන තිබෙනවා. ඒ අතරින් එන්නත් තුනක පරීක්ෂණ කටයුතු මේ වන විට සෑහෙන ප්‍රගතියක් පෙන්වා තිබෙනවා.

මේ වන විට එන්නත් තරඟයේ ඉදිරියෙන්ම සිටින එක්සත් රාජධානිය පදනම් කරගත් බහුජාතික සමාගමක් වන ඇස්ට්‍රසිනිකා සමාගමේ හා ඔක්ස්ෆර්ඩ් සරසවියේ AZD1222 එන්නත මේ වන විට තෙවන අදියරට ගොස් තිබෙනවා. එංගලන්තයේ 10,260ක පිරිසක් යොදා ගනිමින් පසුගිය මාසයේදී තෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ ආරම්භ වුනා.

ඇස්ට්‍රසිනිකා සමාගමට පසුගිය මැයි මාසයේදී ඇමරිකානු රජයෙන් රුපියල් බිලියන 1.2ක ආධාර මුදලක් ලබා දී තිබෙන අතර එන්නත් මිලියන 300ක් එම සමාගම විසින් ඇමරිකාවට ලබා දීමට එකඟ වී තිබෙනවා. එක්සත් රාජධානිය විසින්ද එම සමාගමට පවුම් මිලියන 65.5ක් ලබා දී එන්නත් මිලියන 100ක් ඇණවුම් කර තිබෙන අතර තවත් එන්නත් මිලියන 400ක් යුරෝපයට ලබා දීමටත්, එන්නත් බිලියනයක් ඉන්දියාවට ලබා දීමටත් එම සමාගම එකඟ වී තිබෙනවා. සමාගම සතුව එන්නත් බිලියන දෙකක් නිපදවීමේ ධාරිතාවක් තිබෙනවා.

මේ එන්නත් වලින් කොටසක් සැප්තැම්බර් සිට එක්සත් රාජධානියටත්, ඔක්තෝබර් සිට ඇමරිකාවටත් ලැබෙනු ඇතැයි අපේක්ෂිතයි. එමෙන්ම, මෙම එන්නත ලබා ගැනීමෙන් පසුව වසරක කාලයක් කෝවිඩ්-19 සඳහා ප්‍රතිශක්තිය ලැබෙනු ඇතැයි අපේක්ෂිතයි.

ඇමරිකානු සමාගමක් වන මොඩර්නා සමාගමේ mRNA1273 එන්නත මේ වන විට දෙවන අදියරේ සිටිනවා. මේ වෙනුවෙන් ඇමරිකානු රජය විසින් පසුගිය අප්‍රේල් මාසයේදී ඩොලර් මිලියන 483 ක මුදල් ප්‍රදානයක් කළා. එළැඹෙන ජූලි මාසයේදී ඇමරිකානුවන් 30,000ක් යොදා ගනිමින් තෙවන අදියරට යාමට මොඩර්නා සමාගම සැලසුම් කර තිබෙනවා. ලබන ජනවාරිය වන විට මොඩර්නා සමාගමේ එන්නත් සූදානම්ව තිබෙනු ඇතැයි අපේක්ෂිතයි.

ඇමරිකාව පදනම් කරගත් බහුජාතික සමාගමක් වන පයිසර් සමාගමේ හා ජර්මනියේ බයෝඑන්ටෙක් සමාගමේ BNT162 එන්නතද මේ වන විට දෙවන අදියරට පැමිණ තිබෙනවා. මේ එන්නතද ලබන වසර මුල වන විට සූදානම්ව තිබෙනු ඇතැයි අපේක්ෂිතයි.

කෝවිඩ්-19 එන්නත් තරඟය තුළ චීනයද කරට කර තරඟ කරමින් සිටිනවා. එක පැත්තකින් මේ එන්නත් තරඟය සීතල යුද්ධය කාලයේදී පැවති තත්ත්වය මෙන් තමන් තාක්ෂනය අතින් ඉදිරියෙන් සිටින බව පෙන්වීමේ තරඟයක්. අනෙක් අතින් ඉතා දැඩි සීමා කිරීම් මගින් වසංගතය පාලනය කරගෙන සිටින චීනයට ප්‍රශ්නයෙන් ගැලවීම සඳහා හැකි ඉක්මණින් එන්නතක් වැඩි දියුණු කර ගැනීමේ දැඩි අවශ්‍යතාවයක් තිබෙනවා.

එන්නත් වැඩි දියුණු කිරීමට අත ගසා සිටින සමාගම් අතරින් අඩක් පමණම චීන සමාගම්. ඒ අතරින් චීන රජයට අයත් ආයතන හා සමාගම් පහක් පමණ මේ වන විට සැලකිය යුතු ප්‍රගතියක් පෙන්වා තිබෙනවා.

ඒ අතරින් කැනඩාව හා චීනය ඒකාබද්ධව කෑන්සිනෝ සමාගම විසින් නිපදවූ Ad5-nCoV එන්නත මේ වන විට දෙවන අදියරට පැමිණ තිබෙනවා. තවත් චීන සමාගමක් වන සිනෝවැක් බයෝටෙක් සමාගම ළඟදීම බ්‍රසීලයේ තෙවන අදියරේ පරීක්ෂණ සිදු කිරීමට සූදානම්ව මේ වන විට ගිවිසුම් අත්සන් කර තිබෙනවා. එම සමාගම විසින් වසරකට එන්නත් මිලියන 100ක් පමණ නිපදවීමට සැලසුම් කර තිබෙනවා.

උමග කෙළවර එළියක් පෙනෙන්නට තිබීම සතුටට කරුණක් වුවත්, උමග කෙළවර දක්වා ඉතිරි දුරද අතුරේ ගමනක්. විශේෂයෙන්ම ඇමරිකාව මේ වන විට සිටින්නේ අනෙකුත් බටහිර සංවර්ධිත රටවලට වඩා අවදානම් තැනකයි. මුලින් වෛරසය වේගයෙන් පැතිරුණු රටේ උතුරේ සීතල පළාත් වල රෝග ව්‍යාප්තිය තුනී වෙමින් යද්දී රටේ දකුණේ උණුසුම් පළාත් වල මේ වන විට රෝගය සීඝ්‍රයෙන් ව්‍යාප්ත වෙමින් තිබෙනවා.

කෝවිඩ් රටෙන් තුරන් කළ නොහැකි වුවත් දකුණු ආසියාවේ අනෙකුත් රට වලට සාපේක්ෂව ඉතා හොඳින් රෝග ව්‍යාප්තිය කළමනාකරණය කර ගෙන සිටින ලංකාවට එහි වාසිය ගන්නනම් එන්නතක් වැඩි දියුණු වන තුරු තවත් මාස හයකවත් කාලයක් ප්‍රවේශම් වෙන්න සිදු වෙනවා. එය කළ නොහැකි දෙයක් නෙමෙයි.

Friday, June 19, 2020

සැමන් වලින් කොරෝනා?


රටවල් වල කාලයක් තිස්සේ තිබෙන ප්‍රවේණිගත ප්‍රශ්න තනි පුද්ගලයෙක්ට විසඳන්න බැහැ. එහෙත්, බොහෝ දේශපාලනඥයින් පෙන්නන්නේ තමන් සතුව වෙනත් අය ලඟ නැති මැජික් එකක් තිබෙන බවයි. මේ වගේ අයට මිනිස්සු යම් කොටසක් රැවටෙනවා. මෙය ලංකාව වගේ "පොඩි රටවල්" වලට වගේම ඇමරිකාව වගේ "ලොකු රටවල්" වලටත් පොදු දෙයක්.

මිනිස්සු මැජික් බලාගෙන නායකයින්ව පත් කර ගත්තට පස්සේ ඒ නායකයින්ට මොනවා හරි මැජික් ටිකක් නොපෙන්වා ඉන්න බැරි වෙනවා. මොනවා හරි දේවල් ටිකක් කරන කොට එයින් සමහර දේවල් ඉබේටම හරියනවා. එහෙම හරි ගියාම ඒ හරි ගියේ තමන්ගේ නායකත්වය නිසා බව මේ අයට පෙන්නන්න පුළුවන්. අවුල වෙන්නේ හරි නොගියහමයි.

කොහොමටත් ආණ්ඩු මුල් වෙලා කරන ගොඩක් දේවල් හරියන්නේ නැහැ. ඒ වගේ වෙලාවට ආණ්ඩු විසින් බොහෝ විට කරන්නේ වැරැද්ද පටවන්න කෙනෙක් හොයා ගන්න එක. හරි ගියොත් බුවා. වැරදුනොත් එබුවා.

කොරෝනා පටන් ගත්තේ චීනයෙන්. සාමාන්‍යයෙන් ආණ්ඩුවක් කවදාවත් කරන්න නොහිතන මට්ටමේ ක්‍රියාමාර්ග අරගෙන චීනය කොරෝනා පාලනය කර ගත්තත් ඒ වන විට කොරෝනා ලෝකය පුරාම පැතිරිලා. මෙයට චීනය විසින් මුලින් තොරතුරු වසන් කිරීමත් යම් තරමකට හෝ හේතු වුනා. එහෙත් චීනය එහි වැරැද්ද දැම්මේ අනෙක් රටවල පාලකයින් මතයි. චීනයට අනුව රෝගය ව්‍යාප්ත වුනේ චීනය ගත් දැඩි ක්‍රියාමාර්ග අනෙක් රටවල් විසින් නොගත් නිසයි.

චීනය කොරෝනා අවසන් කළා කිවුවත් වැඩි කාලයක් ඒ සතුට සමරන්න වුනේ නැහැ. දැන් නැවතත් චීනයෙන් කොරෝනා රෝගීන් හමු වෙනවා. පසුගිය සතිය ඇතුළත චීනයෙන් 11, 57, 49, 40, 44, 28, 32 ලෙස අලුත් කොරෝනා රෝගීන් හමු වී තිබෙනවා. චීන ආණ්ඩුව මෙවර අලුත්ම කතාවක් කියමින් වැරැද්ද පැටෙවුවේ යුරෝපයෙන් ආනයනය කළ සැමන් මතයි.

බෙයිජිං නගරයේ කොරෝනා රෝගීන් හමු වූ ප්‍රදේශයේ මාළු වෙළඳසැලක සැමන් කපන මාළු කපන මාළු ලෑල්ලකින් කොරෝනා වෛරසය හමුවීමෙන් පසුව චීනය විසින් යුරෝපයෙන් සැමන් මාළු ආනයනය කිරීම නවත්වා ඇති බව රොයිටර් වාර්තා කර තිබුණත්, චීනයේ රෝග නිවාරණ හා පාලන මධ්‍යස්ථානය විසින් ප්‍රකාශයක් නිකුත් කරමින් සඳහන් කර තිබුණේ ආනයනික සැමන් මාළු වලින් කොරෝනා පැතිරුණු බවක් තහවුරු වී නැති බවයි.


ලෝක සැමන් වෙළඳපොළේ ඉහළින්ම සිටින අපනයනකරුවන් පස් දෙනා වන්නේ නෝර්වේ, චිලී, ස්වීඩනය, ඩෙන්මාර්කය හා පෝලන්තය යන රටවල්. සැමන් අපනයන වෙළඳපොළෙන් 72.6%ක්ම එම රටවල් සතුයි. පෝලන්තය විසින් සැකසුම් කර අපනයනය කරන්නේත් නෝර්වේ හා ස්වීඩන් රටවලින් ආනයනය කරන සැමන් මාළු.

ලෝකයේ ප්‍රධානම සැමන් ආනයනකරු ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයයි. එහෙත්, ඇමරිකාව සැමන් අපනයනය කරන රටවල් අතරද හත් වන තැන සිටිනවා. ඇමරිකාව වගේම චීනයත් වැඩිපුරම සැමන් ආනයනය කරන්නේ චිලී රටෙන්. චීනය හා ඇමරිකාව මේ එක් එක් රටවලින්ද සැමන් ආනයනය කරනවා. දෙරටේම සැමන් නිෂ්පාදකයින් ආනයනික තරඟයට මුහුණ දෙනවා. චීනය විසින් කොරෝනා සැක මතු කර තිබුණේ නෝර්වේ රටෙන් ආනයනය කළ සැමන් මාළු හා සම්බන්ධවයි.



සැමන් වාරය පටන් ගන්නේ ජූලි මාසයේ සිටයි. චීනය විසින් පසුව නිවැරදි කළත්, සැමන් වාරය ඔන්න මෙන්න කියා තිබියදී පැතිරුණු මේ කතාව සැමන් වෙළඳපොළට බලපෑමක් කරනු නිසැකයි.

කෙසේ වුවත්, මේ කතාවට හෝ සම්බන්ධ ශීත කළ සැමන් මාළු මිසක් ලංකාවේ වෙළඳසැල් වල ඇති ටින් කළ මාළු නෙමෙයි. ලංකාවේ වෙළඳසැල් වල දැකිය හැකි ටින් මාළු වලට තවමත් ගොඩක් අය සැමන් කියා කිවුවත් බොහෝ විට ඒවායේ තිබෙන්නේ මැකරල් වැනි වෙනත් මාළු වර්ග මිස සැමන් මාළු හෝ නෙමෙයි.

Wednesday, June 17, 2020

රෑටත් පත්තුවෙන මහ බැංකුවේ (රතු?) ලයිට්


ඊයේ ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් මහ බැංකුවට තමන් කියන දේ වහාම කරන මෙන් කළ අණ කිරීම අනුව මේ වන විටද මහ බැංකුව විසින් ජනාධිපතිවරයාට අවශ්‍යව තිබූ පරිදි මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ වහාම ගෙන ඇති බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. මා හිතන හැටියට මෙය ලංකාවේ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් ලංකාවේ මහ බැංකුවේ මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ සම්බන්ධව මෙවැනි සෘජු බලපෑමක් කළ පළමු අවස්ථාවයි. මේ අවස්ථාව හා අදාළව බලපෑමක් යන වචනයට වඩා ගැලපෙන්නේ අණ කිරීමක් යන යෙදුමයි. ඒ අණ කිරීමේ තිබෙන තර්ජනාත්මක ස්වරූපය ඕනෑම කෙනෙකුට නිරීක්ෂණය කළ හැකියි.

"මට කියන්න තියෙන්නේ මෙච්චරයි. කරුණාකරලා මම කියන දේ සම්මත කරන්නේ නැත්නම් ඕගොල්ලන්ගේ සැලසුම හෙට උදේ වෙනකොට මට දෙන්න."

ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් මහ බැංකුවට ලබා දී තිබෙන්නේ විකල්ප දෙකක් පමණයි. පළමුවැන්න ඔහුට අවශ්‍ය පරිදි වහාම මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගැනීම. දෙවැන්න පැය 24කට අඩු කාලයක් තුළ විකල්පයක් ඉදිරිපත් කිරීම. ඒ විදිහට විකල්පයක් ඉදිරිපත් කළත් එය ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂට හරියන එකක් විය යුතුයි.

"මහබැංකුවත් භාණ්ඩාගාරයත් තමයි Monitory & fiscal Policy එක කරන්නේ. හැබැයි ඒක වෙන්න ඕන රටේ ජනාධිපතිතුමාගේ Economic Policy එකට හරියන්න."

පැය 24කට අඩු කාලයක් ඇතුළත ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂට හරියන වෙනත් විකල්පයක් දෙන එක ප්‍රායෝගිකව මහ බැංකුවට කළ හැකි දෙයක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, ඉතිරිව තිබෙන එකම විකල්පය ජනාධිපතිවරයා කියන විදිහට කටයුතු කරන එකයි. තමන්ගේ හෘද සාක්ෂියට එකඟව කියන දේ කරන්න බැරිනම් නිලධාරියෙකුට පෞද්ගලිකව තිබෙන අනෙක් විකල්පය තමන්ගේ ආත්ම ගරුත්වය තියාගෙන මහ බැංකුවෙන් අස්වෙලා යන එකයි. ලංකාව වගේ රටක මේ වගේ වෙලාවක ඒ වගේ තීරණයක් ගැනීමෙන් මහ බැංකුවේ රැකියාව හා ඒ ආශ්‍රිත වරප්‍රසාද වලට වඩා තවත් බොහෝ දේවල් අහිමි වෙන්න බැරිකමක් නැහැ.

රෑ තිස්සේ වැඩ කිරීමෙන් පසුව මහ බැංකුව විසින් සිය ප්‍රතිපත්ති තීරණ මේ වන විට දැනුම් දී තිබෙනවා. රෑ තිස්සේ වැඩ කර තිබෙන්නේ විකල්ප හොයන්න නොවන බව ඉතා පැහැදිලියි. අවසාන වශයෙන් මේ තීරණ වලින් පිළිබිඹු වෙන්නේ ජනාධිපතිවරයාට අවශ්‍යව තිබූ දේ මහ බැංකුව විසින් ඉටු කර ඇති බවයි. කියන දේ එළෙසම කරන්න වුනත් තාක්ෂණික පියවර ගණනාවක් අනුගමනය කරන්න සිදු වෙනවා. මහ බැංකුවේ ඉහළ කළමනාකාරිත්වයත්, මුදල් හා මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති සම්බන්ධව කටයුතු කරන දෙපාර්තමේන්තු වල නිලධාරීනුත් රෑ තිස්සේ මේ තාක්ෂණික කටයුතු කර ඇති බව පෙනෙනවා.

මහ බැංකුවේ ක්‍රියා කලාපය අනුව පහත කරුණු දෙකෙන් එකක් තහවුරු වෙනවා. සිදු වී තිබෙන්නේ මේ දෙකෙන් කවර හෝ එකක් විය යුතුයි.
- ඉතා අකාර්යක්ෂම ආයතනයක් වූ මහ බැංකුවට හා එහි අකාර්යක්ෂම නිලධාරීන්ට රටේ ප්‍රධාන විධායකයාගේ සෘජු මැදිහත්වීම හමුවේ කාර්යක්ෂම වන්නට සිදු වී තිබීම.
- ජනාධිපතිවරයාගේ තර්ජනාත්මක බලපෑම හමුවේ මහ බැංකුව විසින් අනුමත කර ක්‍රියාත්මක කළ යුතුව නොතිබුණු මුදල් හා මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග අනුගමනය කරන්නට සිදු වීම.

ඇත්තටම සිදු වුනේ කුමක්ද කියා පිළිතුරු දෙන එක මහ බැංකුවේ නිලධාරීන්ගේ වැඩක්.

"සෞඛ්‍ය අර්බුදය ඒක ආර්ථික අර්බුදයක් වෙන්න දෙන්න පුළුවන් කමක් නෑ. ලොකු රටවල් විතරක් නෙවෙයි පොඩි රටවල පවා මහ බැංකු විශාල පියවර ගන්නවා. ඇමරිකාවේ FED (සන්ධීය සංචිත බැංකුව) එක අමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 600 මේ ප්‍රෝගෑම් හදලා. අද නිවේදනය කළා. ඕස්ට්‍රේලියාව සහ ජපානය. ඒ වගේම මේ අපේ රට අවට තියෙන පොඩි රටවල්වල මහබැංකු මේ වැඩසටහන පටන් අරන්. දැන් මේ බලන්න FED Commits to use full range of Tools to help the Economy through unprecedented time."

මෙහි ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් "ලොකු රටවල්" හා "පොඩි රටවල්" ලෙස රටවල් වර්ග කරනවා. මේ වර්ගීකරණය අනුව ඇමරිකාව ලොකු රටක්. ඇමරිකාව මුල සිටම සෞඛ්‍ය අර්බුදය හා ආර්ථික අර්බුදය කළමණාකරණය කළේ එක් තනි අර්බුදයක් ලෙස සලකමින් නිශ්චිත සැලසුමක් හා ඉලක්ක ඇතිවයි. ඇමරිකාවේ සෞඛ්‍ය අර්බුදය පාලනය නොකළත් ආර්ථික අර්බුදයක් ඇති විය හැකිව තිබුණා. එහෙත්, ජීවිත බේරාගැනීම සඳහා සෞඛ්‍ය අර්බුදය පාලනය කළ යුතුව තිබුණා. සෞඛ්‍ය අර්බුදය පාලනය කරන තරමට ආර්ථික අර්බුදය උග්‍ර වන නිසා සෞඛ්‍ය අර්බුදය පාලනය කළ යුතු වූයේ එසේ කිරීමේ වාසිය ආර්ථික අර්බුදය උග්‍ර වීම නිසා සිදුවන හානියට වඩා වැඩි වන මට්ටමට පමණයි.

ඇමරිකාව රටක් විදිහට හැකි ඉක්මණින් රට කොරෝනා වලින් තොර කිරීම ඉලක්ක කර ඉන්පසු ආර්ථිකය ගැන හිතන සැලසුමක හිටියේ නැහැ. එවැනි ඉලක්කයක් ඵලදායී නොවන බව මුල සිටම පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබුණා. ලෝකයේ කිසිදු රටක් තවමත් කොරෝනා වලින් සම්පූර්ණයෙන්ම නිදහස් වී නැහැ. දැඩි පාලනයක් යටතේ කොරෝනා පාලනය කළ චීනයේ පසුගිය දින හතර ඇතුළත 44(33), 40(32), 49(39), 57(38) ලෙස අළුත් රෝගීන් හමු වී තිබෙනවා. මේ අලුත් රෝගීන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් රට ඇතුළෙන් හමු වූ අයයි. වරහන් තුළ තිබෙන්නේ රට ඇතුළෙන් හමු වූ රෝගීන්. දූපත් රාජ්‍යයක් වීමේ වාසිය හමුවේ රට කොරෝනා වලින් තොර කළ නවසීලන්තයෙන්ද ඊයේ දිනයේ නැවතත් රෝගීන් දෙදෙනෙකු හමු වී තිබෙනවා. ආර්ථිකය ගැන අඩු අවධානයක් යොදවා පළමුව කොරෝනා අවසන් කිරීම ඉලක්ක කළ රටවල් ගණනාවකටද අවසාන වශයෙන් ඇමරිකාව වැනි රටවල් අනුගමනය කරමින් කොරෝනා සමඟ ජීවත් වීමට සිදු වී තිබෙනවා.

කොරෝනා හමුවේ රටේ සෞඛ්‍ය අර්බුදයක් මෙන්ම ආර්ථික අර්බුදයක්ද ඇති වීම නොවැලැක්විය හැකි බව ඇමරිකාව මුල සිටම අවබෝධ කර ගෙන සිටියා. සෞඛ්‍ය අර්බුදයට මුහුණ දෙන අතරම ආර්ථික අර්බුදයට මුහුණ දීම සඳහා විවිධ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග ගත්තා. බොහෝ ආර්ථික විද්‍යාඥයින් විසින් මේ අවස්ථාව හඳුනා ගත්තේ කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වලින් ප්‍රයෝජනයක් ලැබිය හැකි විශේෂ අවස්ථාවක් ලෙසයි. මේ කාරණයේදී ඇමරිකානු රජය ඇතුළු රජයයන් විසින් සාමාන්‍යයෙන් කරන කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති අපහරණය කිරීමට විරුද්ධ වන අය පවා මේ අවස්ථාව සුවිශේෂී අවස්ථාවක් ලෙස හඳුනා ගත්තා.

කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වලින් දිගුකාලීනව රටක ආර්ථික වර්ධනය වැඩි කරන්න බැහැ. ඒ සඳහා, රටේ "සැබෑ" ආර්ථික වර්ධනයක් සිදු විය යුතුයි. කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වලින් කළ හැක්කේ ව්‍යාපාර චක්‍ර හේතුවෙන් ආර්ථික වර්ධනයේ සිදුවන විචල්‍යතාව අවම කිරීම පමණයි. රටේ නිෂ්පාදන හා සේවා කර්මාන්ත වලට නිෂ්පාදන විභවයක් තියෙද්දී හදන භාණ්ඩ හෝ සේවා විකුණාගත හැකි තරමේ ඉල්ලුමක් නැති කමින් නිෂ්පාදනය සීමා කිරීමට සිදුවී තිබෙන අවස්ථා වලදී රජයට හෝ මහ බැංකුවට මැදිහත් වී ඉල්ලුම ඉහළ දමන්න පුළුවන්. එවිට නිෂ්පාදනය ඉහළ යනවා.

පසුගිය දවස් වල තෙල් මිල විශාල ලෙස පහත වැටුනා. එයට හේතු වුනේ ඉන්ධන සඳහා ඉල්ලුම විශාල ලෙස අඩු වීමයි. ඒ වෙලාවේ ඇමරිකාවේ රජය මැදිහත් වෙලා වෙළඳපොළෙන් තෙල් මිල දී ගත්තා. මේ වගේ දෙයක් කළ විට ඉල්ලුම යම් තරමකින් හෝ ඉහළ යනවා. කර්මාන්තය බිඳ වැටෙන එක යම් තරමකින් හෝ සීමා වෙනවා.

මහ බැංකුව විසින් රටේ මුදල් සැපයුම වැඩි කළ විට රටේ භාණ්ඩ හා සේවා සඳහා වන ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. එවිට භාණ්ඩ හා සේවා මිල ඉහළ යන නිසා නිෂ්පාදකයින් වැඩියෙන් වෙළඳපොළට භාණ්ඩ සපයන්න පෙළඹෙනවා. නිෂ්පාදනය ඉහළ යනවා. එහෙත්, මේ වෙලාවේ තත්ත්වය වෙනස්. මිනිස්සු භාණ්ඩ හා සේවා මිල දී නොගෙන ගෙවල් වලට වී ඉන්නේ කෝවිඩ් නිසා මිසක් භාණ්ඩ හා සේවා මිල දී ගන්න අවශ්‍ය නැති නිසා නෙමෙයි. ඒ නිසා, මුදල් සැපයුම වැඩි කළා කියා ඉල්ලුම වැඩි වන්නේ නැහැ. නිෂ්පාදනය වැඩි වන්නේත් නැහැ. එහෙමනම් ඇමරිකාව මුදල් හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කළේ කවර අරමුණකින්ද?

රටේ භාණ්ඩ හා සේවා සඳහා වන ඉල්ලුම අඩු වීම ඇතැම් අංශ වලට වැඩියෙන් බලපානවා. උදාහරණයක් විදිහට සංචාරක සේවා හා ගුවන් ගමන්. මේ අංශ වල සමාගම් පාඩු ලබන විට සේවකයින්ගේ රැකියා අහිමි වෙනවා. එවිට ඔවුන්ට තමන්ගේ ණය වාරික ගෙවා ගන්න බැරි වෙනවා. එය බැංකු හා මූල්‍ය ක්ෂේත්‍රයට බලපානවා. එම අංශයේ සමාගම් පාඩු ලබන විට තවත් පිරිසකට රැකියා අහිමි වෙනවා.

මේ අවදානම අඩු කර ගන්න ඇමරිකාව විවිධ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග ගත්තා. නිවාස ඒකක වලට සෘජුවම මුදල් ලබා දීම ඇමරිකාව කළ එක් දෙයක්. දරු දෙදෙනෙකු සිටින විවාහක පවුලකට ඩොලර් 3,400ක මුදලක් රජය විසින් ලබා දුන්නා. ඒ මුදල ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව වුවත් විශාල මුදලක්. මෙහි අරමුණ වුනේ ඇමරිකානු වැසියන් තමන්ගේ නිවාස ණය, වාහන ණය, ජල විදුලි දුරකථන ආදී බිල්පත්, ක්‍රෙඩිට් කාඩ් බිල් ආදිය කලට වෙලාවට ගෙවනු ඇති බවට වග බලා ගැනීමයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආර්ථික අර්බුදයක් ඇති වීම වැළකෙන්නේ නැතත් ඇමරිකාවේ රැකියා යම් ප්‍රමාණයක් ආරක්ෂා වුනා. ඒ නිසා, නැවත රට විවෘත කරන විට මේ සමාගම් විසින් නැවත අලුතින්ම සේවකයින් බඳවාගත යුතු නැහැ. සේවකයින් විසින් නැවත අලුතින් රැකියා සොයාගත යුතු නැහැ.

මේ ආකාරයේ වියදමක් ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් රජයට දරන්න සිදු වෙන්නේ බදු මුදල් වැය කරමිනුයි. එහෙත්, මේ වෙලාව බදු ආදායම් අඩු වී තිබෙන වෙලාවක් මිසක් වැඩි වී තිබෙන වෙලාවක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, ෆෙඩරල් රජයට භාණ්ඩාගාර සුරැකුම්පත් විකුණා මුදල් හොයා ගන්න වෙනවා. ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් රජයට මේ වෙලාවේ ඉතා අඩු පොලී අනුපාතිකයකට භාණ්ඩාගාර සුරැකුම්පත් විකිණීමේ හැකියාව තිබෙනවා. අඩු පොලියකට ලබා ගත්තත් මේවා ණය. පසුව මේ ණය පියවන්න වෙනවා. ඒ බදු මුදල් වලින්.

කෝවිඩ් අර්බුදය හමුවේ ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් රජය විසින් රාජ්‍යමූල්‍ය උත්තේජනයක් ලෙස විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් රටේ ආර්ථිකයට පොම්ප කර තිබෙනවා. ඇමරිකාව වගේ රටක රජයකට එසේ කිරීමේ හැකියාව තිබෙනවා. ඊට අමතරව ඇමරිකාවේ මහ බැංකුව වන ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින් මුදල් සැපයුමද වැඩි කර තිබෙනවා. එසේ කර තිබෙන්නේ උද්ධමන අවදානම ගැන සැලකිලිමත්ව ඉතා පරිස්සමෙන්. ඇමරිකාවේ වගේම ලෝකයේ වෙනත් සංවර්ධිත රටවල් හා ආර්ථික ශක්තියෙන් පොහොසත් රටවල් බොහෝ ගණනක් මේ වෙලාවේ පෙර නොවූ විරූ තරමේ රාජ්‍යමූල්‍ය උත්තේජන හා මුදල් ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග ගන්න පෙළඹී තිබෙනවා. ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් ලොකු රටවල් ලෙස හඳුන්වන්නේ මේ රටවල් විය යුතුයි.

ඉහත කී "ලොකු රටවල්" විසින් කරන හැම දෙයක්ම "පොඩි රටවල්" වලට කරන්න අමාරුයි. මගේ අදහස අනුව ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් "අපේ රට අවට තියෙන පොඩි රටවල්" ලෙස හඳුන්වන්නේ භූමි ප්‍රමාණය හෝ ජනගහණය අනුව කුඩා රටවල් වෙන්න බැහැ. බොහෝ විට ඔහු "පොඩි රටවල්" ලෙස හඳුන්වන රටවල් අතරට ඉන්දියාව, පකිස්ථානය වැනි රටවල්ද අයත් වෙනවා වෙන්න පුළුවන්. මේ "පොඩි රටවල්" විසින්ද සැලකිය යුතු දේ කර ඇතත් ඒ රටවලට "ලොකු රටවල්" කරන හැම දෙයක්ම කරන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. ලොකුපොඩිකම් කොහොම වුනත් කාලයක් තිස්සේ තමන්ගේ රටේ ආර්ථිකය යම් තරමකින් හෝ සමතුලිතව පවත්වාගත් රටවල් මේ තත්ත්වයට සාර්ථකව මුහුණ දෙද්දී එසේ පවත්වා නොගත් රටවල් දෙකොණ පූට්ටු වී ඉන්නවා. ලංකාවට වෙලා තියෙන්නේත් වතුර රත් වෙද්දී හැලියේ කකුළුවාට වුනු දෙයයි.

"දැන් අපි මොකක්ද පාවිච්චි කරලා තියෙන Tool එක. කිසි දෙයක් නෑ. කිසිම දෙයක් මේ වෙනුවෙන් අපේ මහ බැංකුව කරලා නෑ."

"ඔයගොල්ලො ලඟ විවිධ tools තියෙනවා මේකට. ඒ tools පාවිච්චි කරන්නට ඕන. හැබැයි අපේ මහබැංකුව කිසිම tool එකක් පාවිච්චි කරන්නේ නෑ. නිකන් නිදාගන්නවා."

මේ කතාව අසාධාරණ හා අසත්‍ය කතාවක්. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව විසින් කෝවිඩ් අර්බුදය හමුවේ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාමාර්ග රාශියක් අරගෙන තිබෙනවා. ඒ ක්‍රියාමාර්ග වල යෝග්‍යතාවය හා ප්‍රමාණාත්මක භාවය විෂයමූලික කරුණක්. ඇත්තටම ප්‍රශ්නය මහ බැංකුව විසින් ජනාධිපතිවරයාට අවශ්‍ය වූ මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගෙන නොතිබීමයි.

"අපි කිව්වේ රුපියල් බිලියන 150 ක් බැංකුවලට දෙන්න. මේ Business වල වැරැද්දක් නෙවෙයි. පසුගිය වැරදි නිසා හැම කම්පනි එකකටම රජයෙන් විශාල මුදලක් ගෙවන්න තියෙනවා. දැන් මේ මුදල මේ අයට Security එකක් හැටියට තියාගෙන බැංකුවලින් ඉඩ දෙන්න මේ අයට ලෝන් එකක් ගන්න. එතකොට ඒගොල්ලන්ට පුළුවන් ආර්ථිකය දුවවන්න. මේ Money Circulation එකනේ. මේක සිම්පල් දෙයක්."

සැබෑ ප්‍රශ්නය මෙහි පැහැදිලිව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. කෝවිඩ් අර්බුදය හමුවේ ලංකාවේ රජයට ප්‍රායෝගිකව කිසිදු රාජ්‍යමූල්‍ය ක්‍රියාමාර්ගයක් ගැනීමේ හැකියාවක් නැහැ. මම හිතන්නේ රජය විසින් ලබා දුන් එකම රාජ්‍යමූල්‍ය උත්තේජනය තෝරාගත් අඩුආදායම්ලාභීන් පිරිසකට රුපියල් 5000 බැගින් ලබා දීමයි. එය ලබාදුන් ආකාරය පිළිබඳවත් විවිධ විවේචන තිබෙනවා.

ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂගේ ප්‍රකාශය අනුව රටේ විවිධ සමාගම් වලට රජය විසින් විශාල මුදලක් ගෙවිය යුතුව තිබෙනවා. ඒ මුදල කොපමණ මුදලක්ද කියා නිශ්චිතව සඳහන්ව නැහැ. කෙසේ වුවත්, ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින්ම කියන විදිහට කේන්සියානු උත්තේජනයක් අවශ්‍ය වෙලා තිබෙන මේ වෙලාවේ ලංකාවේ රජය විසින් රටේ සමාගම් වලින් ලබා ගත් භාණ්ඩ හා සේවා වෙනුවෙන් මුදල් ගෙවන්නේ නැහැ. මෙසේ මුදල් නොගෙවා සිටීම සමාන කළ හැක්කේ රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති යොදාගනිමින් ආර්ථිකය තවත් සංකෝචනය කිරීමකටයි. ඒ කියන්නේ පවතින ආර්ථික අර්බුදය තවත් උග්‍ර කරන රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියකටයි.

ගෝඨාභය රාජපක්ෂට ආර්ථික අර්බුදය තවත් උග්‍ර වනු දකින්න හෝ රටේ ආර්ථිකය කඩා වැටෙනු දකින්න කිසිදු උවමනාවක් නැති බව ඉතාම පැහැදිලියි. ඒ කියන්නේ ලංකාවේ රජය මේ ආකාරයට පියවිය යුතු බැරකම් නොපියවා ඉන්නේ එය කළ හැකි වෙනත් ආකාරයක් නැති නිසයි. මෙය රජයක් බංකොලොත් වී කඩා වැටීමේ ආරම්භක සංඥාවක්.

පවතින තත්ත්වයට මුළුමනින්ම වගකිව යුත්තේ මේ ආණ්ඩුව නෙමෙයි. නිදහසින් පසුව අනුගමනය කළ සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති නිසා හැදුණු තුවාලයට ජේආර් දුන් බෙහෙත් නිසා තුවාලය තවත් උග්‍ර වුනා. දැන් ආණ්ඩුව වටා ඉන්න මහින්ද රාජපක්ෂ ආණ්ඩුව මෙහෙයවූ අය තුවාලය වණයක් කළා. යහපාලන ආණ්ඩුව කකුල නොකපා බේරාගන්න උත්සාහ කළත් ඔවුන්ට ඒ සඳහා අවශ්‍ය දේශපාලන සහයෝගය ලැබුණේ නැති නිසා ගෝඨාභය රාජපක්ෂට ජනාධිපති ලෙස භාර ගන්න වුනේත් කපන්න තිබෙන කකුලක්. නමුත්, ඒ හේතුව නිසා ඔහුට දැන් පවතින ප්‍රශ්නයේ වගකීමෙන් ගැලවෙන්න බැහැ. ඔහු විසින් යෝජනා කළ හා බලයට පැමිණි වහාම ක්‍රියාත්මක කළ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හරහා කළේත් කකුල නොකපාම බැරි වෙන තැනකට රට තල්ලු කිරීමයි. කෝවිඩ් නිසා වුනේ එය තරමක් ඉක්මන් වීම පමණයි.

දැන් ලංකාවේ රජයට රජය බංකොලොත් වීම වලක්වා ගන්න කළ හැකි දෙයක් නැති තැනටම වැටිලා. මහ බැංකුවට දුන් "අවවාද" මේ නොහැකියාව මහ බැංකුව පිට පැටවීමේ උත්සාහයක්. මුදල් ප්‍රතිපත්ති වලින් මේ වෙලාවේ විශාල දෙයක් කරන්න බැරි වුනත් යම් කිසි කාලයකට පොඩි "රැවටීමක්" කරන්න පුළුවන්. සති හයකින් මහ මැතිවරණයක් තිබෙන පසුබිමක ඒ වගේ රැවටීමකින් පවතින ආණ්ඩුවට යම් දේශපාලන වාසියක් ලබා ගන්න පුළුවන්.

රජයෙන් මුදල් ලැබිය යුතු අයට ඒ මුදල් නොලැබීම රජයේ නොහැකියාව වුවත්, ඒ මුදල් ඒ අයට අයිති මුදල්. මේ සමාගම් රජයට මොනවා හෝ භාණ්ඩ හෝ සේවා සම්පාදනය කළ සමාගම්. ඒ නිසා, රජය විසින් තමන්ගේ යුතුකම ඉටු නොකරනවානම් හෝ කිරීමේ නොහැකියාවකින් ඉන්නවානම් මහ බැංකුව විසින් යම් මැදිහත් කිරීමක් කිරීම සාධාරණයි. මෙය වෙනත් රටවල සිදු වනවා වගේ ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ බංකොළොත් වෙන්න යන සමාගම් වලට මහ බැංකුව විසින් ඇප දීමක් (bail out) නෙමෙයි. මෙහිදී මහ බැංකුව විසින් ඇප දෙන්නේ ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ බංකොළොත් වෙන්න යන ලංකාවේ රජයටයි.

මේ සමාගම් වලට රජයෙන් ලැබිය යුතු ගෙවීම් සිදු කර නැහැ. රජය බංකොලොත් නොවුනොත් මේ මුදල් කොයි වෙලාවක හෝ එම සමාගම් වලට ලැබෙනවා. ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් යෝජනා කර තිබෙන්නේ මෙසේ ලැබෙන්න තිබෙන මුදල් ඇපයට තබා ගෙන එම සමාගම් වලට ණය දෙන්න වාණිජ බැංකු වලට ඉඩ සලසන ලෙසයි.

මේ ආකාරයෙන් මහ බැංකුවට "අවවාද" කරන්න සිදු වී තිබෙන්නේ කවර හේතුවක් නිසා හෝ දැනට මේ ලැබෙන්න තිබෙන මුදල් ඇපයට තබා ගෙන වාණිජ බැංකු විසින් ණය නොදෙන නිසයි. එයට මහ බැංකුවේ නියාමන කොන්දේසිද හේතු වනවා විය හැකි වුවත්, වෙනත් හේතුද තිබෙන බව පැහැදිලියි. රජයෙන් මුදල් ලැබිය යුතු අයට අවශ්‍ය වන්නේ තමන්ට ලැබෙන්න නියමිත මුදල් මිසක්, බැංකු ණයක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, ඔවුන් මේ වෙනුවෙන් පොලියක් ගෙවන්න කැමති වෙන්නේ නැහැ. ඔවුන්ට එසේ පොලියක් ගෙවන්න සිදු වීම සාධාරණත් නැහැ. නමුත්, වාණිජ බැංකු විසින් මේ අනාගත ලැබීම් ඇපයට තියාගෙන වුවත් ණය දෙනවානම් ඒ සඳහා ගැලපෙන පොලියක් අය කළ යුතුයි. වෙන කෙනෙකුට වැඩි පොලියකට ණය දෙන්න පුළුවන්කම තිබියදී අඩු පොලියට මේ අයට ණය දෙන්න වාණිජ බැංකු ඉදිරිපත් වෙන්නේ නැහැ. කතාවේ නැතත් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් මහ බැංකුවට බලපෑම් කරන්නේ වාණිජ බැංකු වලට මේ අයට අඩු පොලියකට ණය ලබා දීමට ඉඩ සලසන ක්‍රමයක් හදන්න කියලයි.

දැන් මහ බැංකුව විසින් කියපු දේ කරලා තියෙනවා. වාණිජ බැංකු වලට මහ බැංකුවෙන් 1% බැගින් ණය අරගෙන 4% බැගින් ඒ ණය නිකුත් කරන්න පුළුවන්. මීට පෙර මහ බැංකුව විසින් වෙන් කළ රුපියල් බිලියන 27.5ක මුදලද ඇතුළත්ව රුපියල් බිලියන 150ක මුදලක්. ඒ කියන්නේ අලුතෙන්ම තවත්  රුපියල් බිලියන 122.5ක මුදලක් මහ බැංකුව විසින් එළියට දමනවා. පාරිභෝගිකයින්ට මේ ණය ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ රජයෙන් ලැබිය යුතු ගෙවීම් ඇපයට තබා පමණක් වෙන්න බැහැ. වැඩි විස්තර අද හෙටම එළියට එයි.

මේ වැඩෙන් වාණිජ බැංකු වලට 3%ක පොලී ආන්තිකයක් ඉතුරු වෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් ලංකාවේ වාණිජ බැංකු විසින් තියා ගන්නේ ඔය වගේ පොලී ආන්තිකයක් නිසා මෙහි වාණිජ බැංකු වලට විශාල හොඳක් හෝ නරකක් නැහැ. ඔවුන්ට කරන්න තියෙන්නේ මහ බැංකුවෙන් සල්ලි අරගෙන පාරිභෝගිකයින්ට නිකුත් කරන එකයි. ඒ වෙනුවෙන් වැය වෙන පිරිවැය ආවරණය කරගන්න 3% ආන්තිකය ප්‍රමාණවත්.

රජයෙන් මුදල් ලැබෙන්න තිබෙන අයට මේ වැඩෙන් වාසියක් වෙන්නේ නැහැ. තමන්ට අයිති, තමන්ට ලැබෙන්න තිබෙන මුදල් වෙනුවට දැන් ඔවුන්ට සිදු වී තිබෙන්නේ 4%ක පොලියට ණය ගන්නයි. රජය විසින් පහුවෙලා හරි මුදල් ගෙවන කොට පොලියක් එක්ක ගෙවනවානම් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. එවැනි දෙයක් වන බවක් මම හරියටම දන්නේ නැහැ. මගේ උපකල්පනය පොලියක් නොගෙවන බවයි. මෙය වැරදි උපකල්පනයක්නම් දන්න කෙනෙක් නිවැරදි කරන්න. එවිට ලිපියේ අදාළ කොටස  සංශෝධනය කරන්නම්.

මේ වැඩේ වාසිය තනිකරම රජයටයි. මේ වෙලාවේ රාජ්‍ය සුරැකුම්පත් විකුණලා මුදල් හොයාගෙන මේ ගෙවීම් කළොත් 7%ක පමණ පොලියක් ගෙවන්න වෙනවා. දැන් ඒ වෙනුවට වාණිජ බැංකු වලින් ණයක් ලබා ගන්න අවස්ථාව දීලා පොලියක් නොගෙවා මුදල් ගෙවන එක ප්‍රමාද කරන්න පුළුවන්. මහ බැංකුව අය කරන 1% පොලියත් අවසාන වශයෙන් මහා භාණ්ඩාගාරයටම ලැබෙන නිසා 8%කම වාසියක් තිබෙනවා.

මීට අමතරව මහ බැංකුව විසින් වාණිජ බැංකු වල සංචිත පොලී අනුපාතික 2% දක්වා අඩු කරලා තිබෙනවා. මෙය මහ බැංකුවේ අධිප්‍රතික්‍රියාවක් ලෙස හිතනවාට වඩා මෙයත් "රටේ ජනාධිපතිතුමාගේ Economic Policy එකට" අවශ්‍ය පරිදි ගත් ක්‍රියාමාර්ගයක් කියා හිතන්න පුළුවන්. මේ හරහා රුපියල් බිලියන 115ක මුදලක් ආර්ථිකයට මුදා හැරෙනවා. මෙය මේ වන විට රටේ බැංකු පද්ධතිය ඇතුළේ තිබෙන රුපියල් බිලියන 64ක අතිරික්ත ද්‍රවශීලතාවයට එකතු වෙනවා. එවිට එකතුව රුපියල් බිලියන 180ක් පමණ. 4% පොලියට ණය ලබා දීම සඳහා අලුතෙන් නිකුත් කර තිබෙන රුපියල් බිලියන 122.5ක මුදලෙන් සැලකිය යුතු කොටසක්ද අතිරික්ත ද්‍රවශීලතාවය ලෙස එකතු විය හැකි නිසා මේ ගත්තු (හෝ ගන්න සිදු වුනු) හදිස්සි තීරණයෙන් රටේ අතිරික්ත ද්‍රවශීලතාවය රුපියල් බිලියන 250ක් පමණ දක්වා ඉහළ යන්න පුළුවන්.

මේ මුදල් කන්දරාව බැංකු වලට වහාම ණය ලෙස නිකුත් කරන්න බැහැ. ඒ නිසා, වාණිජ බැංකු විසින් කරන්නේ නැවත මේ මුදල් මහ බැංකුවේම තැන්පත් කරන එකයි. ඒ වෙනුවෙන් මහ බැංකුවට 5.5%ක පොලී අනුපාතිකයක් ගෙවන්න වෙනවා. එක පැත්තකින් පාරිභෝගිකයින්ට 4% බැගින් බැංකු වලින් ණය ගන්න අවස්ථාව ලැබෙද්දී අනෙක් පැත්තෙන් 7%ක පොලී අනුපාතිකයකට බැංකු වලම හෝ භාණ්ඩාගාර සුරැකුම්පත් වල මුදල් තැන්පත් කරන්න අවස්ථාව තියෙනවා. ඒ වගේම, එක පැත්තකින් වාණිජ බැංකු වලට 1% පොලියට මහ බැංකුවෙන් ණය ගන්න ගමන්ම 5.5% පොලියට මහ බැංකුවට ණය දෙන්න පුළුවන්කම තිබෙනවා. මේ වෙළඳපොළවල් දෙකක් වුනත් මේ දෙක එකිනෙකට සම්බන්ධයි. මේ තත්ත්වය යටතේ මහ බැංකුවට ඉදිරියේදී අනිවාර්යයෙන්ම ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික අඩු කරන්න සිදු වෙනවා. ඒ නිසා, මේ වෙලාව අතේ සල්ලි තිබෙන අයට දිගුකාලීන බැඳුම්කර මිල දී ගන්න හොඳ අවස්ථාවක්.

මහ බැංකුවේ රාජකාරිය දිගුකාලීනව රටේ මිල ස්ථායීතාවය පවත්වා ගැනීම මිසක් "රටේ ජනාධිපතිතුමාගේ Economic Policy එකට හරියන්න" වැඩ කිරීම නෙමෙයි. එයින් අදහස් කරන්නේ ආණ්ඩුව සමඟ ගැටුම් ඇති කර ගත යුතු බව නෙමෙයි.

මහ බැංකුවේ හා රජයේ රාජකාරි දෙක එකක්ම නෙමෙයි. මුදල් ප්‍රතිපත්ති හා රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති එකට යන වෙලාවල් වගේම නොයන වෙලාවලුත් තියෙනවා. බොහෝ රටවල් වල මහ බැංකු ස්වාධීන ආයතන ලෙස පවත්වා ගැනීම කෙරෙහි ලොකු බරක් තබා තිබෙන්නේ ඒ නිසයි.

රටේ ජනාධිපතිතුමාගේ Economic Policy එක අසාර්ථකනම් මිනිස්සුන්ට එය ප්‍රතික්ෂේප කරන්න අවස්ථාව තිබෙනවා. එවිට වෙන ජනාධිපති කෙනෙක් පත් වෙයි. එහෙත්, රටේ උද්ධමනය විශාල ලෙස ඉහළ ගියොත් ප්‍රතික්ෂේප වෙන්නේ මහ බැංකුව කියන ආයතනය මිසක් එහි වත්මන් පාලකයින් නෙමෙයි. එහෙම වුනොත් මහ බැංකුවේ රෑටත් පත්තු වෙන ලයිට් සදහටම නිමිලා යන්න පුළුවන්.

මහ බැංකුව විසින් හදිස්සියේ තීරණ ගත්තේ දේශපාලන බලපෑම් වල පීඩනයට යටත් වෙලා නෙමෙයිනම්, හැම පැත්තක් ගැනම හොයා බලලා රටේ යහපත වෙනුවෙන්නම්, එහෙම වෙන එකක් නැහැ. ඒක එහෙමනම් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ විසින් ප්‍රසිද්ධියේම කියපු විදියට "ඔයගොල්ලෝ ඕගොල්ලන්ගේ රාජකාරිය" නොකර "නිකන් නිදාගන්න" එකයි මෙච්චර කල් කරලා තියෙන්නේ.

වෙබ් ලිපිනය: