පොලී අනුපාතික අඩු වෙද්දී ආර්ථික වර්ධන වේගය ඉහළ යන්නේ කොහොමද?

හොඳ මූල්‍ය වෙළඳපොළක් තිබෙන රටක ව්‍යාපාරික ආයෝජනයක් කිරීම සඳහා අවශ්‍ය වන ප්‍රධාන සාධකය ව්‍යවසායකත්වය මිසක් ප්‍රාග්ධනය නෙමෙයි. හොඳ මූල්‍ය වෙළඳපොළක් තිබේනම්, ව්‍යවසායකත්වය තිබෙන කෙනෙකුට පහසුවෙන් ප්‍රාග්ධනය හොයා ගන්න පුළුවන්. 

ව්‍යවසායකයෙක් කියා කියන්නේ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුට කවුරුත් වගේ දන්නා සාමාන්‍ය ආයෝජන මගින් තමන්ගේ ප්‍රාග්ධනය සඳහා උපයා ගත හැකි උපරිම ප්‍රතිලාභයට වඩා වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ඉපැයිය හැකි ක්‍රමයක් ගැන අදහසක් තිබෙන කෙනෙක් කියලා සරලව කියන්න පුළුවන්. එවැනි ව්‍යවසායකත්ව අදහස් හැමෝටම, හැම වෙලාවෙම පහළ වෙන්නේ නැති වුනත්, ඕනෑම කෙනෙකුට ඕනෑම වෙලාවක පහළ වෙන්න පුළුවන්. 

ව්‍යවසායකත්ව අදහසක වටිනාකම කොපමණද කියන එක තීරණය වෙන්නේ ඒ මගින් සාමාන්‍ය ප්‍රාග්ධන වෙළඳපොළ ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයට වඩා කොපමණ ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගන්න පුලුවන්ද කියන එක මතයි. උදාහරණයක් විදිහට මේ දවස් වල ලංකාවේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතිකය ආසන්න වශයෙන් 7.5%ක් පමණ වෙනවා. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කිරීමේ අවදානමක් නොමැති තරම්. ලංකාවේ සිදු වූ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේදී වුනත්, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ආයෝජන වල ප්‍රතිලාභ අඩු වුනේ නැහැ.

මේ අනුව, ලංකාවේ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුට මේ මොහොතේදී ඇස් දෙක පියාගෙන තමන්ගේ ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් 7.5%ක ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගන්න පුළුවන්. එහෙම පුළුවන්කමක් තියෙද්දී කිසිම ප්‍රාග්ධනහිමියෙක් ඊට වඩා අඩු ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙන ආයෝජනයකට තමන්ගේ මුදල් යොදවන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, කාට හෝ පහළ වන ව්‍යවසායකත්ව අදහසක අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභය 7.5% හෝ ඊට වඩා අඩුනම්, ඒ අදහසට අදහසක් විදිහටම මැරිලා යනවා මිසක් ඊට වඩා දුරක් යන්න බැහැ. ඇත්තටම කියනවානම් අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභය 7.5%ට වඩා පොඩ්ඩක් වැඩි වුනත්, අවදානම නිසා ප්‍රාග්ධනහිමියෙක් මුදල් යොදවන්න පෙළඹෙන්නේ නැහැ. 

ඉහත හේතුව නිසා, ලංකාවේ වත්මන් සන්දර්භයේදී හොඳ ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් කියා කියන්නේ 7.5%ට වඩා සැලකිය යුතු ප්‍රතිලාභයක් ලබා දෙන ව්‍යවසායකත්ව අදහසක්. උදාහරණයක් විදිහට 30%ක් වැනි ඉහළ ප්‍රතිලාභයක් කියා අපි හිතමු. අදහස පහළ වූ ව්‍යවසායකයාට මේ 30% ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය ගැන හොඳටම විශ්වාසනම්, බය නැතුව වෙළඳපොළෙන් ණයක් ගන්න පුළුවන්. එය බැංකු ණයක් හෝ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුගෙන් පෞද්ගලිකව ලබා ගන්නා ණයක් වෙන්න පුළුවන්. මේ සඳහා කළ යුතු වන්නේ තමන්ගේ අදහස ගැන සහ එහි අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය ගැන බැංකුවට හෝ ප්‍රාග්ධනහිමියාට ඒත්තු ගන්වන එකයි.

ඔය විදිහට බැංකුවකට හෝ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුට ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් ගැන ඒත්තු ගැන්වුවත්, වෙන්ඩ ව්‍යවසායකයෙකුට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය වන 7.5%ට ණය ලැබෙන්නේ නැහැ. ණයක් දෙන ඕනෑම පුද්ගලයෙක් හෝ ආයතනයක් විසින් අදාළ ව්‍යාපෘතියේ අවදානම සලකා බලලා භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික වලට අවදානම් අධිභාරයක් එකතු කරනවා. අපි හිතමු මේ අධිභාරය 5%ක් කියලා. දැන් 12.5%ක පොලී අනුපාතිකයට ණය ගන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ පොලිය එක්ක ණය බේරුවට පස්සෙත්, තවත් 17.5%ක ප්‍රතිලාභයක් අතේ ඉතිරි වෙනවා. 

කෙටියෙන් කිවුවොත්, ඔය වගේ ඉහළ ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය හැකි ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් කාට හෝ පහළ වුනොත්, සාපේක්ෂව හොඳ මූල්‍ය වෙළඳපොළක් ඇත්නම්, ප්‍රාග්ධනය නැතිකම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසාම, ඒ විදිහට පහළ වුන ව්‍යවසායකත්ව අදහස අපතේ යන්නේ නැහැ. එය සැබෑ නිෂ්පාදනයක් බවට පත් වෙලා රටේ දදේනියට එකතු වෙනවා.

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය 7.5%නම්, 5%ක අවදානම් අධිභාරයක් හා ගැලපෙන ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් සැබෑවක් විය හැක්කේ එයින් අවම වශයෙන් 12.5%ක ප්‍රතිලාභයක්වත් ලැබෙනවානම් පමණයි. නමුත්, මූල්‍ය වෙළඳපොළ කාර්යක්ෂමනම්, ඊට වඩා වැඩි අපේක්ෂිත ප්‍රතිලාභයක් තිබෙන අදහසක් සැබෑවක් වෙනවා.

දැන් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය 7.5% දක්වා අඩු වී තිබුණත්, එම පොලී අනුපාතික 32% වැනි ඉහළ මට්ටමක තිබුනේ අපට මතක නැති අතීතයකදී නෙමෙයි. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය 32% වැනි ඉහළ මට්ටමක තියෙනවා කියන්නේ ප්‍රාග්ධනහිමියෙකුට අවදානමක්‌ නැතිව 32%ක ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගන්න පුළුවන් කියන එක. එහෙම පුළුවන්කමක් තියෙද්දී ප්‍රාග්ධනහිමියෙක් තමන්ගේ සල්ලි ඊට වඩා අඩු ප්‍රතිලාභයක් තියෙන, කවුරු හෝ වෙනත් අයෙකුගේ ව්‍යවසායකත්ව අදහසක හිර කරන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, 30% වැනි ප්‍රතිලාභයක් ලැබිය හැකි ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් වුනත් උපන් ගෙයි මැරිලා යනවා. ඒ වගේම, ඒ මගින් දදේනියට එකතු විය හැකිව තිබුණු දායකත්වය නැති වෙනවා. 

සමහර රට වල පොලී අනුපාතික තිබෙන්නේ ලංකාවට සාපේක්ෂව ඉතාම ඉහළ මට්ටමක. උදාහරණයක් ලෙස ආජන්ටිනාව වැනි රටක් සැලකුවොත් (2025 ජූනි දත්ත), බැංකු වල ණය පොලී අනුපාතික අවම වශයෙන් 40% ඉක්මවන අතර 140% දක්වා ඉහළ අගයක් වෙන්න පුළුවන්. තවත් සමහර රටවල පොලී අනුපාතික තිබෙන්නේ ලංකාවට සාපේක්ෂව ඉතාම පහළ මට්ටමක. උදාහරණයක් විදිහට ස්විට්සර්ලන්තයේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික මේ දවස් වල තිබෙන්නේ 0.1% වගේ පහළ මට්ටමක. 

ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් ඉදිරියට යනවාද නැත්නම් උපන් ගෙයිම මැරිලා යනවාද කියන එකට පොලී අනුපාතික සෘජුව බලපානවා. ස්විට්සර්ලන්තය වගේ රටක ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් සාර්ථක ලෙස ඉදිරියට යන්න එහි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය 5%ක් පමණ වීම හොඳටම ප්‍රමාණවත්. ඒ නිසා, ප්‍රාග්ධනය නැති කෙනෙකුට වුනත් තමන්ගේ අදහස් වල වටිනාකම නිසා සාපේක්ෂව පහසුවෙන් ධනවතෙක් වෙන්න පුළුවන්. නමුත් ආජන්ටිනාව වගේ රටක 50%ක ප්‍රතිලාභයක් ලබා ගත හැකි අදහසක් පහළ වුන කෙනෙකුට වුනත්, තමන් සතුව ප්‍රාග්ධනය නැත්නම්, ඒ අදහස එතැනින් එහාට ගෙනියන්න බැහැ. ඒ වගේ තත්ත්වයක් තුළ සිදු වෙන්නේ ප්‍රාග්ධනය හිමි අයම තව තවත් ධනවත් වෙන එක. ලංකාවේ තියෙන්නේ ඔය දෙක අතර අතරමැදි තත්ත්වයක්.

ව්‍යාපාරයක පිරිවැය කෙරෙහි බලපාන ප්‍රධානම සාධකයක් වන්නේ ප්‍රාග්ධනයේ පිරිවැය. ප්‍රාග්ධනයේ පිරිවැය ඉහළ යන තරමට ව්‍යපාරයක් කරලා ලාබ ගන්න අමාරු වෙනවා. ප්‍රාග්ධනයේ පිරිවැය පහළ යන තරමට වැඩි ව්‍යවසායකත්ව අදහස් ප්‍රමාණයක් සැබෑ ව්‍යාපාර බවට පත් වෙනවා. 

කලින් කිවුවා වගේ ව්‍යවසායකත්ව අදහසක් ඕනෑම කෙනෙකුට ඕනෑම වෙලාවක පහළ වෙන්න පුළුවන්. නමුත් 50% ඉක්මවන ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි අදහසක් කෙනෙකුට පහළ වෙන එක ඉතාම දුලබ සිදු වීමක්. නමුත් 10-15% වැනි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි අදහස් ඊට වඩා සුලබවත්, 5% වැනි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි අදහස් ඉතාම සුලබවත් පහළ වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, ව්‍යවසායකත්ව අදහස් පහළ වීම අතින් ලංකාවේ, ස්විට්සර්ලන්තයේ සහ ආජන්ටිනාවේ මිනිස්සු සමානයි කියා සැලකුවත්, මේ එක් එක් රටවල එම අදහස් වලට ඉදිරියට යාමට ලැබෙන අවස්ථාවන් සමාන නැහැ. 

ආජන්ටිනාව වගේ රටක මේ මොහොතේ පහළ වන ව්‍යවසායකත්ව අදහස් බොහොමයක් අපතේ යනවා. නමුත්, ආජන්ටිනාවේ උද්ධමනය ක්‍රමයෙන් අඩු වෙලා පොලී අනුපාතික සාමාන්‍ය මට්ටමකට ආවොත් ඒ අදහස් වලටත් අවස්ථාවක් ලැබෙනවා. ඒ මගින් අපේක්ෂිත දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනය 3% මට්ටමෙන් උඩට ගන්න ඉඩක් තිබෙනවා. ඊට සාපේක්ෂව ස්විට්සර්ලන්තය වැනි රටක  ව්‍යවසායකත්ව අදහස් අපතේ යාමක් වෙන්නෙම නැහැ. ඉතා පහළ මට්ටමක ප්‍රතිලාභ සහිත අදහසක් ක්‍රියාත්මක කරන්න වුනත්, අඩු පිරිවැය ප්‍රාග්ධනය වෙළඳපොළෙන් ලබා ගන්න පුළුවන්. ප්‍රාග්ධනහිමියන්ට අවදානමක් නොගෙන ලේසියෙන් ධනය වැඩි කරගන්න තිබෙන අවස්ථා අඩුයි.

පොලී අනුපාතික 32% වැනි මට්ටමක තියෙද්දී ලංකාවේ ව්‍යවසායකත්ව අදහස් බොහොමයක් අපතේ ගියා. ඉතා කලාතුරකින් මිස කෙනෙකුට 40% වැනි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි ව්‍යාපෘතියක් ගැන අදහසක් පහළ වන්නේ නැහැ. නමුත් 15% වැනි ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයක් ලැබිය හැකි ව්‍යාපෘති ගැන අදහස් ඊට වඩා වැඩි පිරිසකට පහළ වෙන්න පුළුවන්. පොලී අනුපාතික පහළ යද්දී ඒ අදහස් වලට ඉඩක් ලැබෙනවා. ඒ හරහා දදේනියට යම් එකතු වීමක් සිදු වෙනවා. 

නමුත් ලංකාවේ දැන් තිබෙන පොලී අනුපාතික වුවත් ස්විට්සර්ලන්තය හෝ ජපානය වැනි රටකට සාපේක්ෂව ඉහළ මට්ටමක්. එහෙම වෙලා තිබෙන්නේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික එම රටවලට සාපේක්ෂව ඉහළ මට්ටමක තිබෙන නිසා. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතික අඩු කරගත හැකි ක්‍රමය රජයේ අයවැය තුලනය දිගටම හොඳ මට්ටමක පවත්වා ගැනීම. 

මේ වෙද්දී ලංකාව ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් පවත්වාගෙන යමින් සිටියත්, පැරණි ණය සඳහා ගෙවිය යුතු පොලිය නිසා, තවත් කාලයක් යන තුරු ලංකාවට සමස්තයක් ලෙස අයවැය අතිරික්තයක් පෙන්වීමේ හැකියාවක් නැහැ. ඒ අතින් ලංකාවේ රාජ්‍ය අයවැය තුලනය තිබුණේ සහ තවමත් තිබෙන්නේ ආජන්ටිනාවේ මෙන් පහසුවෙන් ගොඩ දැමිය හැකි තැනක නෙමෙයි. 

කෙසේ වුවත්, යම් කාලයක් එක දිගට සැලකිය යුතු ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් තියාගෙන ගියොත් වසර ගණනාවකට පසුව ලංකාවටත් සමස්ත අයවැය අත්රික්තයක් හදා ගන්න පුළුවන්. පොලී අනුපාතික තවත් අඩු කරගෙන, ඒ මගින් ප්‍රාග්ධනයේ පිරිවැය අඩු කරගෙන අපතේ යන ව්‍යවසායකත්ව අදහස් වලට අවස්ථාවක් ලබා දී ආර්ථික වර්ධනය වැඩි කර ගැනීම සඳහා රජය පැත්තෙන් කළ හැකි සහ කළ යුතු ප්‍රධානම කාර්යය ඒකයි.

ආර්ථිකය වර්ධනය වුනේ කොහොමද?

මෙම වසරේ (2025) පළමු කාර්තුවේදී ශ්‍රී ලංකා ආර්ථිකය 4.8%ක වර්ධන වේගයක් පෙන්නුම් කර තිබෙනවා. "බල සුබ නිමිති පෙර මග නැකතටත් වැඩි" කියලා කියනවනේ. පළමු කාර්තුවේ මේ වර්ධන වේගය මේ වසරේ සමස්ත ආර්ථික වර්ධන වේගය පිළිබඳව සුබ පෙර නිමිත්තක් ලෙස හඳුනා ගන්න පුළුවන්.

ලංකාවේ ආර්ථිකය තවමත් අර්බුදයට පෙර පැවති මට්ටමට පැමිණ නැහැ. මේ වැඩි වෙන්නේ ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ අඩු වූ ප්‍රමාණයෙන් කොටසක්. පළමු කාර්තුව පමණක් සැලකුවොත් තවමත් ඉන්නේ 2021 සිටි මට්ටමට වඩා 2.5%ක් පහළින්. නමුත් පසුගිය (2024) වසරේ පළමු කාර්තුව තුළ 5.1%කින් වර්ධනය වීමෙන් පසුව, එම වර්ධනය මත තවත් 4.8%ක වර්ධනයක් වාර්තා වෙනවා කියන්නේ හොඳ තත්ත්වයක්. ඉදිරි (2026) වසරේ පළමු කාර්තුවේදී ආර්ථික අර්බුදයට පෙර සිටි මට්ටමට සාපේක්ෂව වුවද යම් ප්‍රගතියක් වාර්තා වෙන්න පුළුවන් බව දැන් පෙනෙන්න තිබෙනවා. 

මේ විදිහට 4.8%ක වර්ධනයක් ලබා ගැනීමට දායක වුනේ ආර්ථිකයේ කවර අංශද? පහත තිබෙන්නේ ඒ පිළිබඳ විශ්ලේෂණාත්මක සාරාංශයක්.

ඇඟලුම් නිෂ්පාදන - 0.77%

ඉදිකිරීම් - 0.69%

මූල්‍ය හා රක්ෂණ - 0.62%

ආහාරපාන හා නවාතැන් පහසුකම් - 0.35%

ප්‍රවාහන සේවා - 0.27%

ආහාරපාන හා දුම්කොළ නිෂ්පාදනය - 0.47%

තොග හා සිල්ලර වෙළඳාම - 0.18%

නිවාස හා ඉඩකඩම් සේවා - 0.14%

අනෙකුත් සියලු අංශ - 0.75%

අගය එකතු කිරීම් එකතුව - 4.24%

බදු වල ශුද්ධ බලපෑම - 0.53%

ආර්ථික වර්ධනය - 4.77%

ආසන්න ලෙස - 4.8%

මෙම අංශ අතරින් ඇඟලුම් නිෂ්පාදන පිළිබඳව වැඩිපුර විස්තර කළ යුතු නැහැ. එයින් අදහස් වන්නේ කුමක්ද කියන එක කාට වුනත් පැහැදිලියි. නමුත් සංචාරක කර්මාන්තයේ බලපෑම මෙම බෙදීම තුළ සෘජුව දැකිය නොහැකියි. එම දායකත්වය තිබෙන්නේ ආහාරපාන හා නවාතැන් පහසුකම් සහ ප්‍රවාහන සේවා යන කාණ්ඩ තුළයි. ඇඟලුම් නිෂ්පාදන වගේම සංචාරක කර්මාන්තයද බාහිර සාධක මත තීරණය වෙනවා.

ඉහත අංශ දෙකට සාපේක්ෂව, මූල්‍ය හා රක්ෂණ, ඉදිකිරීම්, තොග හා සිල්ලර වෙළඳාම, නිවාස හා ඉඩකඩම් සේවා ආදී කාණ්ඩ වලින් පෙනෙන්නේ දේශීය ඉල්ලුම ඉහළ යාම සහ ඊට අනුරූප ලෙස ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වීම. ආහාරපාන හා දුම්කොළ නිෂ්පාදනය තුළ වුනත් වැඩි වශයෙන්ම නිරූපණය වෙන්නේ දේශීය ඉල්ලුම. ඒ වගේම, සංචාරක කර්මාන්තයේ බලපෑම නිරුපණය කරන ආහාරපාන හා නවාතැන් පහසුකම් සහ ප්‍රවාහන සේවා යන කාණ්ඩ දෙක ගත්තත් එයින් කොටසක් හැදෙන්නේ දේශීය ඉල්ලුම නිසා. 

මම හිතන්නේ මේ වෙද්දී රටේ ආර්ථික අර්බුද මානසිකත්වය ඉවරයි. දැන් නැවතත් රටේ මිනිස්සු කලින් විදිහටම වියදම් කරන්න පටන් අරගෙන. ආනයන කොටසේ පමණක් යම් පාලනයක් දකින්න පුළුවන්. මේ තත්ත්වයන් එක්ක දේශීය ඉල්ලුම ඉදිරි කාර්තු තුනේදී තවත් වැඩි වෙනවා මිසක් අඩු වෙන්න හේතුවක් නැහැ.

සංචාරක කර්මාන්තය ගත්තත් පළමු කාර්තුව තුළ දැකිය හැකි වූ ප්‍රවණතාව වසර පුරාම ඒ විදිහටම තියෙන්න පුළුවන්. කුමක් හෝ විශේෂ නරක සිදු වීමක් සිදු නොවුනහොත් එම අංශයේ දායකත්වය තවත් වැඩි වෙන්න මිසක් අඩු වෙන්න හේතුවක් නැහැ. 

ප්‍රශ්නයකට තියෙන්නේ ඇඟලුම් නිෂ්පාදන අංශය. ඇමරිකාවේ බදු ප්‍රතිපත්තිය නිසා එම අංශයට යම් බලපෑමක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ ගැන හරියටම කියන්න තවමත් කල් වැඩියි. 

පසුගිය වසර අවසන් වුනේ 5.0%ක ආර්ථික වර්ධනයක් එක්ක. මේ අවුරුද්ද තුළත් ඒ කිට්ටුවට යන 4.5%-5.0% සීමාවේ ආර්ථික වර්ධනයක් වාර්තා වෙන්න වැඩි ඉඩක් තිබෙනවා. තීරුබදු නිසා ඇඟලුම් කර්මාන්තයේ කඩා වැටීමක් සිදු වුනොත් වර්ධනය 4.0-4.5% මට්ටමෙන් එහාට නොයන්න පුළුවන්. නමුත් දේශීය ඉල්ලුම දෙස බලද්දී, නරක තත්ත්වයක් යටතේ වුනත්, වර්ධනය 4.0% මට්ටමෙන් පහතට වැටීමේ ඉඩක් පෙනෙන්න නැහැ. ඒ කියන්නේ ජාත්‍යන්තර ආයතන විසින් පුරෝකථනය කර තිබෙන මට්ටමට වඩා හොඳ මට්ටමක්. 

තීරු බදු ප්‍රශ්නය ඒ තරම්ම අවුලක් නැතිව විසඳෙන්න පුළුවන්. එහෙම වුනොත් ඇඟලුම් කර්මාන්තයේ දායකත්වය අඩු වෙන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණය යහපත් ලෙස සිදු වන නිසා පෞද්ගලික අංශයට ප්‍රාග්ධනය විතැන් වීමක් සිදු වෙනවා. ඒ එක්ක පොලී අනුපාතික පහළ ගිහින් දේශීය ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. 

මේක වෙන්නේ රජය වැඩිපුර බදු අය කර ගන්නා නිසා නේද කියලා කෙනෙකුට අහන්න පුළුවන්. ඔව්. නිෂ්පාදන මත රජය විසින් අය කර තිබෙන බදු ප්‍රමාණය වැඩි වූ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් ප්‍රතිශතාංක 0.53%ක් නිරුපණය කරනවා. ඒ කියන්නේ පෞද්ගලික අංශය විසින් සිදු කර තිබෙන සැබෑ අගය එකතු කිරීම ඔවුන්ගේ ලාබ වලින් නිරූපණය කරන 4.24%ක වර්ධනයට වඩා තවත් 0.53%කින් වැඩියි කියන එක. වර්ධන වේගය 4.77%ක් වෙන්නේ ඒ නිසා. 

රජය විසින් මේ කොටස බදු ලෙස එකතු කරගෙන තිබුණත්, එහිදී සිදු වී තිබෙන්නේ අගය එකතු වීම සිදු වෙද්දී හෝ සිදු වීමෙන් පසුව රජය විසින් එයින් කොටසක් එකතු කර ගැනීම. මේ නිසා රජයට වෙළඳපොළෙන් ණය ගන්න අවශ්‍ය වී තිබෙන්නේ අඩුවෙන්. වෙළඳපොළේ ඉතිරි වන ඒ සල්ලි ප්‍රාග්ධනය විදිහට පෞද්ගලික අංශයට ගලාගෙන යනවා. ඒ මගින් නිෂ්පාදනය ඉහළ යනවා. බදු වෙනුවට ණය ගනිද්දී මේ විදිහට ප්‍රාග්ධනය ඉතිරි වීමක් සිදු නොවන නිසා අදාළ නිෂ්පාදන කොටස සිදු වෙන්නෙම නැහැ. ඒ නිසා, ඔය දෙකම එක සමාන නැහැ. 

රාජ්‍යමූල්‍ය විනය දිගටම පවත්වාගෙන යද්දී රාජ්‍ය අංශයේ හිර වී තිබෙන ප්‍රාග්ධනය තවතවත් නිදහස් වෙනවා. එය ආර්ථික වර්ධනයට හොඳයි. මහ බැංකුව ඉන්නෙත් ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වෙන්න ඉඩ හරින ප්‍රතිපත්තියක. ඒ වගේම, පළමු කාර්තුවේදී තරමක් සංකෝචනය වී තිබෙන කෘෂිකාර්මික අංශය නැවතත් යථා තත්වයට පත් වීමට නියමිතයි. මේ සියලු යහපත් ප්‍රවණතා එක්ක වඩා හොඳ තත්ත්වයක් යටතේ 5% සීමාවට යාම හෝ එම සීමාව ඉක්මවීම වුනත් සිදු විය නොහැකි දෙයක් නෙමෙයි.

සියල්ල සාරාංශගත කළොත් අපට දැනට පෙනෙන විදිහට මේ අවුරුද්දේ ආර්ථික වර්ධන වේගය 4.5%-5.0% සීමාවේ තියෙන්න වැඩි ඉඩක් තිබුණත්, හොඳ තත්වයක් යටතේ 5% සීමාව යාන්තමින් ඉක්මවන්න බැරිකමක් නැහැ. ඒ වගේම නරක තත්ත්වයක් යටතේ වුනත් 4.0% සීමාවෙන් පහළට වැටීමේ ඉඩක් පෙනෙන්න නැහැ. 4.0% මට්ටම වුනත්, ජාත්‍යන්තර ආයතන වල පුරෝකථන වලට සාපේක්ෂව ඉහළ මට්ටමක්. 

දකුණට කැරකෙන්න අමාරු ඇයි?

මේ දවස් වල තිරගත වන වාලම්පුරි චිත්‍රපටය ගැන ගොඩක් අය කතා කරලා තිබුණා. චිත්‍රපටය ගැන දන්නේ ඒ ගැන විවිධ අය ලියා තිබුණු දේවල් පමණයි. විදේශගතව සිටින විට අහිමි වන දේවල් අතරින් එකක් තමයි ඔය වගේ චිත්‍රපටයක්, වේදිකා නාට්‍යයක් බලන්න තිබෙන අවස්ථාව. ටෙලිනාට්‍ය හා අදාළවනම් මේ ප්‍රශ්නය නැහැ.

වාලම්පුරි චිත්‍රපටය ලංකාවෙන් පිටත ලෝකය පුරාමත් තිරගත වෙනවා. එය සිංහල චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයින්ගේ පැත්තෙන් බැලුවත්, විදේශගත සිංහල චිත්‍රපට රසිකයින්ගේ පැත්තෙන් බැලුවත් ඉතාම හොඳ ප්‍රවණතාවක්. නමුත් අපේ නගරය කිට්ටුව පාතක එවැනි ප්‍රදර්ශනය කිරීමක් තවම සංවිධානය වී නැහැ.

හැබැයි වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටය බැලුවද කියලා කවුරු හරි ඇහුවොත් බය නැතුව ඔව් කියන්නනම් පුළුවන්කම තිබෙනවා. ඊට හේතුව මේ වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටය හැර තවත් සිංහල වාලම්පුරි චිත්‍රපටයක්ද තිබීම සහ ඒ වෙනත් වාලම්පුරි චිත්‍රපටය නරඹා තිබීමයි. පළමු වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටය තිරගත වුනේ අසූව දශකයේ මුල් කාලයේදීයි. මම හිතන්නේ 1981දී පමණ. චිත්‍රපටය හදා තිබුණේ වාලම්පුරි නමම තිබුණු රොඩ්නි ජොන්ක්ලාස්ගේ නවකතාවක් මත පදනම්වයි. "මුහුද යට දර්ශන" ගැන කියමින් චිත්‍රපටයේ ප්‍රචාරණ කටයුතු කළ බව මතකයි. ප්‍රධාන චරිතය රඟපෑවේ විජය. 

ඒ වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටයේ කතාව වගේම මේ වාලම්පුරි සිංහල චිත්‍රපටයේ කතාවත් වාලම්පුරියකට සම්බන්ධයි. වාලම්පුරියක් කියා කියන්නේ දක්ෂිණාවර්ත සංඛයක්. එසේත් නැත්නම් දකුණට කැරකුණු හක් ගෙඩියක් හෙවත් හක් බෙල්ලෙකුගේ කටුවක්. හක් බෙල්ලෙක් කියා කියන්නේ ඉන්දියානු සාගරය ආශ්‍රිතව හමු වන මුහුදු බෙල්ලන් විශේෂයක්. විද්‍යාත්මක නම ටර්බිනෙල්ලා පයිරම් (Turbinella pyrum). 

වාලම්පුරි කියන නම සිංහලයට බිඳී ඇවිත් තියෙන්නේ දෙමළ භාෂාවෙන්. දෙමළ වචනය වලම්පුරි සන්ගු (வலம்புரிச் சங்கு). එහි තේරුම දක්ෂිණාවර්ත සංඛය යන්නයි. එය දක්ෂිණාවර්තී සංඛ (दक्षिणावर्ती शंख) කියන සංස්කෘත වචනයේ දෙමළ පරිවර්තනයක්. වලම් (வலம்) යන්නෙහි දකුණ කියන තේරුම තියෙනවා. පුරි (புரி) යන්නෙහි හැරවුණු යන අර්ථය තිබෙනවා. මේ අර්ථයෙන් වත්මන් දෙමළ බසෙහි පුරි යන්න යෙදෙනවා දකින්න අමාරු වුනත් පැරණි දෙමළ සාහිත්‍යයෙහි එසේ යෙදෙන තැන් හමු වෙනවා. සන්ගු කියන්නේ ශංඛය. වලම්පුරි කියන වචනය හෝ එහි ප්‍රභේදයක් මලයාලම්, කන්නඩ සහ තෙලිඟු යන අනෙකුත් දකුණු ඉන්දියානු භාෂා වලද භාවිතා වෙනවා. මලයාලම් වචනය වලංපිරි ශංඛ් (വലംപിരി ശംഖ്). 

දෙමළ භාෂාවේ වලම්පුරි සන්ගු කියන වචනය තමයි සන්ගු හැලිලා වාලම්පුරිය විදිහට සිංහලයට එකතු වෙලා තියෙන්නේ. ලංකාවේ මුතු කිමිදීමේ කර්මාන්තයේ යෙදුනු අයගේ වාර්ගික මිශ්‍රණය ඊට හේතු වෙන්න ඇති. මුතු කිමිදීමේ කර්මාන්තය ආශ්‍රිතව හීන් බණ්ඩලාට රාසම්මලා හමු වෙද්දී ඔය වගේ අලුත් වචනත් භාෂාවට එකතු වෙනවා. 

දක්ෂිණාවර්ත සංඛ ඉතා දුර්ලභයි. වැඩිපුර තිබෙන්නේ වාමාවර්ත සංඛ. මේවාට සිංහලෙන් නිකම්ම හක්ගෙඩි කියනවා මිසක් විශේෂණයක් එකතු කරන්නේ නැහැ. නමුත් දකුණු ඉන්දියානු භාෂා වල ඉඩම්පුරි කියන වචනය හෝ එහි ප්‍රභේදයක් භාවිතා වෙනවා. දෙමළෙන්නම් ඉඩම්පුරි සංගු (இடம்புறி சங்கு). මලයාලම් වචනය ඉඩංපිරි ශංඛ් (വലംപിരി ശംഖ്). මෙහි අර්ථය වමට හැරවුණු යන්නයි. 

හක්ගෙඩිය, හක්බෙල්ලා වගේ වචන වල හක් වෙලා තියෙන්නේ ශංඛ කියන සංස්කෘත වචනය. ශංඛ සක් වෙලා පසුව හක් වෙලා තිබෙනවා. 

"මහබඹහු මුනිඳුට 

සේසත් නඟති මුදුනට

එ මුනි සඳු පුදයට

පිඹිති සක්‌ සක්‌ දෙවිඳු එහි සිට"

බුදු ගුණ අලංකාරයේ එන ඔය කවියේ පළමු සක් ශංඛය. දෙවෙනි සක් ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා. ආසියානු කලාපයේ හක්ගෙඩියට සංස්කෘතික වටිනාකමක් ලැබෙන්න හක් පිඹීමේදී එන නාදයත් හේතු වී තිබෙනවා. කවියේ හැටියට ඔය වැඩේ කරලා තියෙන්නේ මිනිස්සු පමණක් නෙමෙයි.

දකුණට කැරකුණු පමණින් හක් බෙලි කටුවකට විශාල වටිනාකමක් ලැබෙන්න පුළුවන්ද?

වාලම්පුරියකට වටිනාකමක් ලැබෙන්නෙත් අනෙක් හැම දේකටම වටිනාකමක් ලැබෙන ක්‍රමයට. ඒ කියන්නේ අදාළ වටිනාකම ගෙවන්න සූදානම් කවුරු හෝ කෙනෙක් හෝ පිරිසක් ඉන්න නිසා. ආසියානු කලාපය තුළ සාමාන්‍ය හක්ගෙඩියක් හෙවත් වාමාවර්ත සංඛයකට වුනත් යම් සංස්කෘතික වටිනාකමක් තිබෙනවා. සංස්කෘතික වටිනාකමක් ආර්ථික වටිනාකමක් බවට පරිවර්තනය වීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයක්. 

සංඛ හදන ටර්බිනෙල්ලා පයිරම් මුහුදු බෙල්ලා ඉන්නේ ආසියානු කලාපයේ. ඒ නිසා, ශංඛ හමු වන්නේත් මේ කලාපයෙන්. විශේෂයෙන්ම ලංකාව සහ දකුණු ඉන්දියාව ආශ්‍රිතව ශංඛ වැඩිපුර හමු වෙනවා. ඊට අමතරව බෙංගාල බොක්ක ආශ්‍රිතවද යම් තරමකට හමු වෙනවා. 

කෙනෙකුට ශංඛයක් ලැබෙන්නනම් ශංඛයක් මුහුදු වෙරළට පාවී එන්න ඕනෑ. එහෙම නැත්නම් මුහුදේ කිමිදිලා හොයා ගන්න ඕනෑ. දෙවැන්න අමාරු වැඩක්. පළමුවැන්න අහම්බයකින් සිදු වෙන දෙයක්. අහම්බයක් වුනත් ඔය අහඹු අවස්ථාව බොහෝ විට ලැබෙන්නේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශයක ජීවත් වන කෙනෙකුටයි. මැණික් නැති ප්‍රදේශයකින් අහම්බෙන් මැණික් හමු වෙන්නේ නැහැ. රත්තරන් නැති ප්‍රදේශයකින් අහම්බෙන් රත්තරන් හමු වෙන්නේ නැහැ.

සුදු, සුමුදු, හඬක් නිපදවිය හැකි, හක්බෙලි කටුවක් මුහුදු වෙරළේ තිබී හමු වෙන කෙනෙකුට ඒ කෙරෙහි ආසාවක් ඇති වෙන එක පුදුම වෙන්න තරම් දෙයක් නෙමෙයි. එවැනිම ආසාවක් මුහුදුබඩ ප්‍රදේශයක ජීවත් නොවන කෙනෙකුටත් ඇති වෙන්න පුළුවන්. නමුත් එවැන්නෙක් මුහුදක් කිට්ටුවට ආවා කියලා ඒ වෙලාවේම වෙරළේ තිබී හොඳ හක් ගෙඩියක් හමු වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මුහුදු වෙරළෙන් කලින්ම හක් ගෙඩි එකතු කරගෙන සිටින ඒ ප්‍රදේශයේ ජීවත් වන අයෙකුට ඔය වගේ පිටින් ආ කෙනෙක් එක්ක හුවමාරුවක් කරගන්න අවස්ථාවක් ලැබෙනවා. ඒ එක්කම හක් ගෙඩියක් ආර්ථික වටිනාකමක් තියෙන භාණ්ඩයක් බවට පත් වෙනවා.

හුවමාරුව හරහා හක් ගෙඩි මුහුදෙන් ඈත ප්‍රදේශ වලටත් යන්න පුළුවන්. ආසියානු කලාපයේ හින්දු, බෞද්ධ වගේම ජෛන ආගමික කටයුතු වලදී හක් ගෙඩි භාවිතා වෙනවා. මේ විදිහට භාවිතය වැඩි වෙද්දී ඉල්ලුම ඉහළ ගොස් වටිනාකමද ඉහළ යනවා. හැම හක් ගෙඩියක්ම එක සමාන නොවන නිසා මිල දී ගන්නා තැනැත්තාගේ අවශ්‍යතාවයේ තරම වගේම හක් ගෙඩියක භෞතික ලක්ෂණද එහි හුවමාරු වටිනාකම කෙරෙහි බලපාන්න පටන් ගන්නවා. වඩා හොඳ හඬක් නිපදවන, වඩා පැහැපත් හක් ගෙඩි වලට වැඩි ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. හැම හක් ගෙඩියම එවැන්නක් නොවීම ඊට හේතුවයි. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් හොඳ හක් ගෙඩි දුලබ වීම.

මිනිස්සු ස්වභාවයෙන්ම විවිධත්වයට කැමතියි. සමහර විට දක්ෂිණාවර්ත හක් ගෙඩියකට මුලින්ම වැඩි ඉල්ලුමක් ඇති වෙන්න හේතු වෙන්න ඇත්තේ වෙනස් දේවල් අයිති කරගන්න මිනිස්සුන්ට තිබෙන ස්වභාවික කැමැත්ත නිසා. මේ කැමැත්ත බොහෝ දෙනෙකුට තිබුණත්, ඒ තරමට දක්ෂිණාවර්ත ශංඛ නැති නිසා අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ දක්ෂිණාවර්ත ශංඛයක මිල විශාල ලෙස ඉහළ යාම.

ඉල්ලුම නිසා දක්ෂිණාවර්ත ශංඛයක මිල ඉහළ යද්දී එසේ මිල ඉහළ යාම නිසාම එයට තවත් අමතර ඉල්ලුමක් ඇති වෙනවා. එවිට මිල තව දුරටත් ඉහළ යනවා. ඔය වගේ තත්ත්වයක් යටතේදී අහම්බෙන් මුහුඳු වෙරලේ තිබී දක්ෂිණාවර්ත ශංඛයක් හොයා ගන්නා කෙනෙකුට ඒ වෙනුවෙන් සැලකිය යුතු වටිනාකමක් ලබා ගන්න අවස්ථාව ලැබෙනවා. එය අහම්බයක් හේතුවෙන් එවැන්නෙකුගේ වාසනාවට සිදු වන දෙයක්. 

සමහර විට මේ හුවමාරුව දිගින් දිගටම සිදු වෙන්න පුළුවන්. දක්ෂිණාවර්ත ශංඛයක් අතින් අත මාරු වෙන හැම විටෙකම, සමහර චිත්‍ර හා වෙනත් කලා කෘති වල වෙළඳපොළ වටිනාකම ඉහළ යන ක්‍රමයට, ශංඛයේ වටිනාකම ඉහළ යනවා. මේ දාමයට සම්බන්ධ වන හැමෝගෙම ජීවිත වඩා යහපත් වෙනවා. එය තමයි ගනුදෙනු වල ස්වභාවය. වාලම්පුරි වලින් වාසනාව ගේනවා කියන අදහස ප්‍රචලිත වුනේ මේ විදිහට වෙන්න පුළුවන්. 

වාලම්පුරි ඔය තරම්ම දුර්ලභ ඇයි?

ශංඛයක් දක්ෂිණාවර්ත හෝ වාමාවර්ත වෙන්නේ හක් බෙල්ලන්ගේ ජානමය වෙනස්කම් නිසා. ඒ තරම්ම සුලබ නැති ටර්බිනෙල්ලා පයිරම් හෙවත් හක් බෙල්ලන්ව යොදාගෙන පර්යේෂණ කර නැතත්, ඔවුන්ට ආසන්නව සමාන ජානමය ව්‍යුහයක් තිබෙන වෙනත් බෙල්ලන් වර්ග ඇසුරෙන් හඳුනාගෙන තිබෙන පරිදි, බෙලිකටුවේ දිශානතිය තීරණය වෙන්නේ තනි ජානයකින්. වසර කිහිපයකට පෙර ජපන් විද්‍යාඥයින් විසින් මෙම ජානය වෙනස් කිරීම මගින් බෙල්ලෙකුගේ කටුවේ දිශාව වෙනස් කිරීමටද සමත් වුනා. 

අපි මෙම ජානයේ ඇලීල ප්‍රභේද දෙක D සහ d ලෙස හඳුන්වමු. මේ දෙකෙන් කටුව දකුණට කරකවන්නට හේතු වන ඇලීලය D. වඩා බහුල, සාමාන්‍ය ඇලීලය d. මේ දෙකෙන් D ප්‍රමුඛ ඇලීලය වන අතර d නිලීන ඇලීලයයි. ඒ නිසා, අවම වශයෙන් එක් D ඇලීලයක් උරුම වුවහොත් d ඇලීලයේ බලපෑම යටපත් වෙනවා. 

සාමාන්‍යයෙන් ඩීඑන්ඒ අණුවේ පිටපත් හදද්දී එක් භෂ්ම යුගලයක් විකෘති වීමේ සම්භාවිතාව බිලියනයකින් එකක් පමණ අඩු සම්භාවිතාවක්. නමුත් d ඇලීලයක් D ඇලීලයක් බවට පත් වීම සඳහා ඩීඑන්ඒ අණුවේ අදාළ කොටසේ භෂ්ම යුගල දහසකට ආසන්න ප්‍රමාණයෙන් කුමක් හෝ එකක් විකෘති වීම ප්‍රමාණවත්. ඒ නිසා, අහම්බෙන් D ඇලීලයක් හැදෙන්න මිලියනයකින් එකක පමණ සම්භාවිතාවක් තිබෙනවා. එවැනි විකෘතියක් අහම්බයකින් සිදු වුනාට පස්සේ වෙන්නේ කුමක්ද?

හක් බෙල්ලෙකුට හක් බෙලි මවගෙන් හා හක් බෙලි පියාගෙන් ලැබෙන ජාන අනුව, DD, Dd හෝ dd යන ආකාර තුනෙන් ඕනෑම ආකාරයක ප්‍රවේණිදර්ශයක් උරුම වෙන්න පුළුවන්. සාමාන්‍ය මෙන්ඩලියානු ආකෘතිය අනුව, DD සහ Dd ප්‍රවේණිදර්ශ උරුමව ඇත්නම් දක්ෂිණාවර්ත බෙලිකටුවක්ද, dd ප්‍රවේණිදර්ශය උරුමව ඇත්නම් වාමාවර්ත බෙලිකටුවක්ද ජනිතයෙකුට උරුම විය යුතු වුවත්, හක් බෙලි කටු හා අදාළව පරිණාමය සිදු වන්නේ සාමාන්‍ය මෙන්ඩලියානු ආකෘතිය අනුව නෙමෙයි. මෙහිදී රූපානුදර්ශය තීරණය කරන්නේ ජනිතයාගේ ප්‍රවේණිදර්ශය නොව ජනිතයාගේ මවගේ ප්‍රවේණිදර්ශයයි. 

ඉහත හේතුව නිසා Dd ප්‍රවේණිදර්ශය සහිත හක්බෙලි ජනිතයෙකුගේ රූපානුදර්ශය දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටුවක් වන්නේ D ඇලීලය මවගෙන් උරුම වුවහොත් පමණයි. එය උරුම වී තිබෙන්නේ හක් බෙලි පියාගෙන්නම්, D ඇලීලයක් තිබුණත්, බෙලිකටුව කැරකෙන්නේ වමටයි. අනෙක් අතට,  ප්‍රවේණිදර්ශය dd වුවද, D ඇලීලයක් මවගෙන් උරුමව නැතත්, මවගේ ප්‍රවේණිදර්ශය Ddනම් ජනිතයාට දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටුවක් හිමි වෙනවා. ජනිතයාගේ ප්‍රවේණිදර්ශය DDනම්, මවගේ ප්‍රවේණිදර්ශය DD හෝ Dd යන දෙකෙන් එකක් විය යුතු බැවින් අනිවාර්යයෙන්ම දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටුවක් හිමි වෙනවා.

මේ අයුරින් මවගේ ප්‍රවේණිදර්ශය අනුව රූපානුදර්ශය තීරණය වීමට හේතුවනම් කටුව කැරකෙන දිශාව තීරණය වන්නේ කළල වර්ධනයේ මුල්ම අවස්ථාවේදී වීමයි. ඒ වෙද්දී බලපෑමක් කළ හැක්කේ මවගේ DNA එකෙන් හදන ප්‍රෝටීන් වලටයි. 

වාලම්පුරි මෙතරම් දුලබ ඇයි කියන කරුණ ඉහත විස්තරයෙන් පැහැදිලි වන්නේ නැහැ. එසේ වීමට හේතුව දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටු රූපානුදර්ශයට වාමාවර්ත බෙලිකටු රූපානුදර්ශය සාමාන්‍ය තත්ත්වය වන පරිසරයක් තුළ පරිණාමික පැවැත්මක් නොමැති වීමයි. මීට හේතුව කටු දෙපැත්තට කැරකුණු හක් බෙල්ලන් දෙදෙනෙකුට එකතු වී ජනිතයින් බිහි කිරීම සඳහා ලිංගික අවයව සමීප කර ගැනීම ඉතාම අසීරු වීමයි. 

වාමාවර්ත හක් බෙල්ලන් සිටින ගහණයක සිදු වන අහඹු ජාන විකෘතියක් හේතුවෙන් දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටු රූපානුදර්ශය සහිත හක් බෙල්ලෙකු බිහි වුනද, එවැන්නෙකුට ජනිතයින් බිහි කිරීම සඳහා දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටු රූපානුදර්ශය සහිත සහකරුවෙකු හමු වීමේ ඉඩකඩ සීමිතයි. ඒ නිසා, මෙම ඇලීලය ප්‍රමුඛ ඇලීලයක් වුනත් එයට පරිණාමික වාසියක් නැහැ.

දක්ෂිණාවෘත බෙලිකටු රූපානුදර්ශය සහිත හක් බෙල්ලන් විසින් මුහුණ දෙන සහකරුවන් සොයා ගැනීමේ ප්‍රශ්නය නිසා බෝහෝ විට සිදු වන්නේ අහම්බෙන් හැදුණු D ඇලීලයක් ඉතා ඉක්මණින් ගහණයෙන් වඳ වී යාමයි. කෙසේ වුවත්, හක් බෙලි පියාගෙන් D ඇලීලය උරුමව, Dd ප්‍රවේණිදර්ශය සහිතව බිහිවන ජනිතයින්ගේ රූපානුදර්ශය වාමාවර්ත බෙලිකටුවක් බැවින් ඔවුන්ගේ ජනිතයින් මගින් D ඇලීලයට ගහණය තුළ පරම්පරා ගණනාවක් පැවතිය හැකියි. ඒ නිසා, එක් පරම්පරාවක් තුළ ගහණයෙන් ඇලීලය මුළුමනින්ම වඳ වී යාම පාලනය වෙනවා. Dd ප්‍රවේණිදර්ශය හා වාමාවර්ත රූපානුදර්ශය ඇති පිරිමි හක්බෙල්ලෙකුගේ ගැහැණු ජනිතයින් විසින් වාලම්පුරි බිහි කරන අතර එය දුලබ සිදු වීමක්. 

හක් බෙල්ලන්ගේ දක්ෂිණාවෘත රූපානුදර්ශයට පරිණාමික පැවැත්ම තර්ජනයක් වී තිබෙන්නේ හක් බෙල්ලන්න්ගේ ලෝකය වාමාවෘත රූපානුදර්ශ පිරුණු තැනක් නිසා. යම් හෙයකින් හක් බෙල්ලන්ගේ ලෝකය දක්ෂිණාවෘත රූපානුදර්ශ පිරුණු තැනක් වීනම්, අද වාලම්පුරි වලට ලැබී තිබෙන වටිනාකම ලැබිය හැකිව තිබුණේ ඉඩම්පුරි හෙවත් සාමාන්‍ය හක්ගෙඩි වලටයි.

වාලම්පුරි චිත්‍රපටයට ලොකු ඉල්ලුමක් ඇති වී තිබෙන්නේද එවැනි චිත්‍රපට දුලබ නිසා විය යුතුයි. අලුත් වාලම්පුරි චිත්‍රපටයේ නමට පැරණි චිත්‍රපටයේ නොතිබුණු හීන හතහමාරක්ද එකතු වී තිබෙනවා. අප වැනි විදේශගතව සිටින අයෙකුට මෙවැනි චිත්‍රපටයක් උණු උණුවේ නරඹන එකත් හීනයක් නිසා අපට එවැන්නක් වාලම්පුරි එක්ක හීන අටහමාරක්!

මේ හීන අටහමාර හැබෑ කරගන්න විදේශගත ලාංකිකයින් බොහෝ දෙනෙකුටද අවස්ථාව ලැබී තිබෙනවා. එය සිංහල චිත්‍රපට හදන අයට හොඳ පූර්වාදර්ශයක්. අවාසනාවට, විශාල ශ්‍රී ලාංකිකයින් පිරිසක් ජීවත් නොවන අපේ නගරයේ මෙවැනි සිංහල චිත්‍රපටයක් ප්‍රදර්ශනය කර එහි පිරිවැය ආවරණය කරගන්න අමාරුයි. කවුරුවත් පාඩුවට වැඩකට අත ගහන්නේ නැහැ. ඒ නිසා මම මේ වාසනාවන්ත ශ්‍රී ලාංකිකයෝ ගොඩේ නැහැ. 

ලංකාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ප්‍රමාණවත්ද?

ලෝක බැංකු දත්ත අනුව, තෝරාගත් රටවල් හා රටවල් කාණ්ඩ කිහිපයක 2022 ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය පහත තිබෙනවා. වරහන් තුළ තිබෙන්නේ එම රටවල හා රටවල් කාණ්ඩ වල 2023 ඒක පුද්ගල ආදායම.

බංග්ලා දේශය - කිලෝවොට් පැය 603 (ඩොලර් 2,551)

ඉන්දියාව - කිලෝවොට් පැය 1,075 (ඩොලර් 2,481)

නේපාලය - කිලෝවොට් පැය 321 (ඩොලර් 1,378)

පකිස්ථානය - කිලෝවොට් පැය 606 (ඩොලර් 1,365)

ශ්‍රී ලංකාව - කිලෝවොට් පැය 684 (ඩොලර් 3,828)

දකුණු ආසියාව - කිලෝවොට් පැය 956 (ඩොලර් 2,303)

සිංගප්පූරුව - කිලෝවොට් පැය 10,143 (ඩොලර් 84,734)

තායිලන්තය - කිලෝවොට් පැය 2,867 (ඩොලර් 7,182)

මැලේසියාව - කිලෝවොට් පැය 4,986 (ඩොලර් 11,379)

ඉන්දුනීසියාව - කිලෝවොට් පැය 1,257 (ඩොලර් 4,876)

මියන්මාරය - කිලෝවොට් පැය 354 (ඩොලර් 1,233)

වියට්නාමය - කිලෝවොට් පැය 2,624 (ඩොලර් 4,282)

චීනය - කිලෝවොට් පැය 6,112 (ඩොලර් 12,614)

පහළ මැදි ආදායම් රටවල් - කිලෝවොට් පැය 905 (ඩොලර් 2,416)

ඉහළ මැදි ආදායම් රටවල් - කිලෝවොට් පැය 4,286 (ඩොලර් 10,451)

ලෝකය - කිලෝවොට් පැය 3,486 (ඩොලර් 13,170)

කවුරු කැමති වුනත්, අකැමති වුනත්, ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය සහ ඒක පුද්ගල ආදායම අතර සෘජු සම්බන්ධයක් තියෙනවා. එය කරුණුමය සත්‍යයක්. රටක් සංවර්ධනය වෙද්දී ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය අනිවාර්යයෙන්ම ඉහළ යා යුතුයි. 

ඉහත දත්ත දෙස බලා පැහැදිලිව නිරීක්ෂණය කළ හැකි පරිදි, තෝරාගත් රටවල් අතර, ලංකාවට වැඩි ඒක පුද්ගල ආදායමක් තිබෙන හැම රටකම ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ලංකාවට වඩා වැඩියි. ලංකාවට වඩා අඩු ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනයක් කරන හැම රටකම ඒක පුද්ගල ආදායම ලංකාවට වඩා අඩුයි. 

පෞද්ගලික හෝ ජාතික ඉලක්කයක් විදිහට අඩුවෙන් විදුලිය පරිභෝජනය කිරීම පිළිබඳව කාටවත් විරුද්ධ වෙන්න බැහැ. නමුත් ඒ ඉලක්කය සහ රටේ ඒක පුද්ගල ආදායම වැඩි ගැනීම කියන ඉලක්ක දෙක කිසිසේත්ම එකට යන්නේ නැහැ. රටක් සංවර්ධනය වෙද්දී විදුලි පරිභෝජනය අනිවාර්යයෙන්ම ඉහළ යා යුතුයි.

මෙහිදී මම කතා කරන්නේ නාස්තිය අඩු කිරීම මගින් කළ හැකි සංරක්ෂණය ගැන නෙමෙයි. පරිභෝජනය හා නාස්තිය කියන්නේ කරුණු දෙකක්. නාස්තිය අඩු කිරීම පරිභෝජනය අඩු කිරීමක් විය යුතු නැහැ. 

ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටම දෙස බලද්දී ලංකාවේ අඩු ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය කැපී පෙනෙනවා. ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය අතින් ලංකාව ඉන්නේ පකිස්ථානය සහ බංග්ලා දේශය ඉන්න තැනට කිට්ටුව. ඒ දෙරටම ලංකාවට වඩා අඩු ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටමක ඉන්න රටවල්. විශේෂයෙන්ම පකිස්ථානය. ලංකාවට ආසන්න ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටමක ඉන්න වියට්නාමයේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ලංකාවේ මෙන් හතර ගුණයක්. 

විශේෂයෙන්ම කැපී පෙනෙන්නේ ලංකාවට වඩා අඩු ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටමක ඉන්න ඉන්දියාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය. මේ ගණන් සංසන්දනය කළ විට පැහැදිලි විකෘතියක් පේනවා. ලංකාවේ ජීවන තත්ත්වය ඇත්තටම ඉන්දියාවේ ජීවන තත්ත්වයට වඩා වැඩිද? ඒක පුද්ගල ආදායම් වෙනස එවැන්නක් පෙන්නුවත් ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය දෙස බලද්දී එවැනි තත්ත්වයක් පේන්නේ නැහැ.

ඉන්දියාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ඉහළ මට්ටමක තිබෙන නිසා සාපේක්ෂව ඉහළ මට්ටමක තිබෙන දකුණු ආසියාවේ සාමාන්‍ය ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජන අගය සැලකුවත් ලංකාව ඉන්නේ ඊට වඩා පහළින්. ඒ වගේම, ලංකාව දැන් ඉන්න පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ රටවල සාමාන්‍ය අගය සැලකුවත් ලංකාවේ අගයට වඩා වැඩියි. 

දැන් පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට වැටී සිටියත්, ලංකාව කියන්නේ ඉහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ හිටපු රටක්. ඉහළ මැදි ආදායම් රටවල සාමාන්‍ය ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය කිලෝවොට් පැය 4,286ක්. ලංකාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය වන කිලෝවොට් පැය 684 ඉහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට කිසිසේත්ම නොගැලපෙන අගයක්. ලංකාවට කවදා හෝ සංවර්ධිත රටක් වීම පිළිබඳ බලාපොරොත්තුවක් තිබේනම් මේ කරුණ ගැන දැන් සිටම බරපතල ලෙස හිතන්න වෙනවා.

මෙහෙම වෙලා තියෙන්නේ ඇයි? 

පළමුව ලංකාවේ විදුලි බලය උත්පාදනය කිරීම හා බෙදා හැරීම කළේ සහ කරන්නේ රාජ්‍ය ඒකාධිකාරයක් හරහා. හැබැයි එපමණකින්ම මේ වගේ ප්‍රශ්නයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. අනෙක් රටවලත් විදුලි බල කර්මාන්තය තුළ රාජ්‍ය බලපෑම දකින්න පුළුවන්.

මේ ප්‍රශ්නයට හේතු වී තිබෙන්නේ ලංකාවේ විදුලි ගාස්තු සුබසාධනය කළ ආකෘතිය. දිගින් දිගටම සිදු වුනේ සුබසාධනයේ බර රාජ්‍ය අයවැයෙන් ඉවත් කරලා ලංවිම ගිණුම් ඇතුළේ සඟවපු එක. ඒ නිසා ලංකාවේ විදුලි බල කර්මාන්තයට ආර්ථිකයත් එක්ක ප්‍රසාරණය වීම සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රාග්ධනය එකතු කරගන්න ලැබුණේ නැහැ. මේ හේතුව නිසා ගොඩක් වෙලාවට ඉල්ලුමට සරිලන සැපයුමක් දීමේ හැකියාවක් කර්මාන්තයට තිබුණේ නැහැ.

සාමාන්‍යයෙන් ඕනෑම නිෂ්පාදකයෙක් උත්සාහ කරන්නේ තමන්ගේ නිෂ්පාදනය පුළුවන් තරම් විකුණාගන්න. ඒ කියන්නේ පරිභෝජනය වැඩි කරවාගන්න. නමුත් විදුලිබල මණ්ඩලය තමන්ගේ පාරිභෝගිකයින්ට කියන්නේ පුළුවන් තරම් අඩුවෙන් පරිභෝජනය කරන්න කියලයි. ඇත්තටම මේ කර්මාන්තය ඇතුළේ ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ සලාක ක්‍රමයකට ආසන්න ක්‍රමයක්. 

ඉන්දියාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය මේ තරමටම ඉහළ ගොස් තිබීමට එරට විදුලි බල කර්මාන්තයට පෞද්ගලික අංශය සම්බන්ධ වීම විසින් සෑහෙන දායකත්වයක් ලබා දී තිබෙනවා. විශේෂයෙන්ම පසුගිය වසර පහළොවක පමණ කාලය ඇතුළත. පසුගිය කාලය තුළ ඉන්දියාවේ විදුලි බල කර්මාන්තය තුළ පෞද්ගලික අංශයේ දායකත්වය ඉහළ ගොස් ඇති ආකාරය මේ සමඟ පළ කරන ප්‍රස්ථාරය දෙස බැලූ විට පැහැදිලිව දැක ගත හැකියි. 

මෙයට විසඳුම විදුලි ගාස්තු සුබසාධනය කිරීම මගින් පරිභෝජනය දිරිමත් කිරීම නෙමෙයි. ඒ ක්‍රමය හරි ගියානම්, ලංකාවේ ඒක පුද්ගල විදුලි පරිභෝජනය ඔය තරම් පහළ මට්ටමක තියෙන්න හේතුවක් නැහැ. 

විදුලිබල කර්මාන්තයේ ආයෝජන ඉහළ යන තරමට ඒකක පිරිවැය අඩු කළ හැකි ආයෝජන එකතු වී ඒකක පිරිවැය අඩු වෙනවා. ආයෝජන සිදු වෙන්නේ නැත්නම් විදුලිය නිපදවන්න වෙන්නේ ඒකක පිරිවැය වැඩි අකාර්යක්ෂම ක්‍රමවේද අනුව. යම් කාලයකදී කාර්යක්ෂම ක්‍රමයක් කාලයක් යද්දී අකාර්යක්ෂම ක්‍රමයක් වෙනවා. දිගටම ආයෝජන අවශ්‍ය වෙන්නේ ඒ නිසා. නමුත් අවශ්‍ය ආයෝජන කිරීම සඳහා ප්‍රමාණවත් ප්‍රාග්ධනයක් එක්රැස් කරගන්න බැරි ආයතනයකට මේ සෙල්ලම කරන්න බැහැ. තියෙන්නේ එකම ආයතනයක් පමණක්නම් එය රටේ ප්‍රශ්නයක් බවට පත් වෙනවා. 

මම හිතන්නේ ඔය හිරවීම ඉන්දියාවේ රාජ්‍ය අංශයේත් වෙන්න ඇති. නමුත් පෞද්ගලික ආයෝජන නිසා කර්මාන්තය ප්‍රසාරණය වෙනවා. අලුත් ආයෝජන වැඩි වැඩියෙන් එද්දී ඒකක පිරිවැය වැඩි පැරණි ආයෝජන වලින් විදුලිය හදලා ලාබයක් ගන්න බැරි වෙනවා. අලුත් ආයෝජන වලින් පරණ ආයෝජන විස්ථාපනය වෙනවා. එහෙම වෙද්දී විදුලි ගාස්තුත් අඩු වෙනවා. 

විදුලි ගාස්තු සුබසාධනය කළ යුතුද?

කලින් ලිපියෙන් කතා කළ මාතෘකාව වූ ලංවිම පාඩුවට පවත්වාගෙන යාමේ ප්‍රශ්නය දේශපාලනික ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. එහි තිබෙන්නේ තාක්ෂණික ප්‍රශ්නයක්. එක දිගටම පාඩු ලබන ආයතනයකට දිගුකාලීනව පවතින්න බැහැ. ඒ නිසා එවැනි ආයතනයක ප්‍රධාන අරමුණ ලාබ ඉපැයීම නොවී වෙනත් අරමුණක් වුනත් අවසාන වශයෙන් ඒ වෙනත් අරමුණ හෝ ඉටු කරගන්න ලැබෙන්නේ නැහැ. අරමුණ කුමක් වුනත් එය ඉටු කරගත හැක්කේ ආයතනය පවතිනවානම් පමණයි. 

ලංවිම වැනි එක දිගට පාඩු ලබපු රාජ්‍ය ආයතන වැහිලා ගිහින් නැහැ. එහෙම වැහිලා ගිහින් නැත්තේ වරින් වර බදු මුදල් යොදවා එම ආයතන බේරාගැනීම නිසා. ඒ විදිහට පාඩු ලබන රාජ්‍ය ආයතන බදු මුදල් වලින් නඩත්තු කළ යුතුයිද කියන එක සරල තාක්ෂණික ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. එයින් එහාට ගිය දේශපාලනික ප්‍රශ්නයක්. ඒ නිසා, විවිධ දේශපාලන ධාරා ඇතුළේ ප්‍රශ්නයට දෙන පිළිතුරු වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. 

දේශපාලනික හේතු මත ලංවිම වැනි ආයතනයක් බදු මුදල් යොදවා සුබසාධනය කළ යුතුයි කියන තැනට ආවත්, ලංකාවේ සිදු වුනේ එය සිදු විය යුතු නිවැරදි ක්‍රමයට නෙමෙයි. මූල්‍ය අරමුදල ලංවිම වැනි ආයතන පාඩුවට පවත්වා ගෙන යන එකට විරුද්ධ වෙන්නේ එය කරන ක්‍රමයේ වැරැද්ද නිසා මිසක් ලංවිම සුබසාධනය කිරීමට විරුද්ධ වෙන පදනමකින් නෙමෙයි. සුබසාධනය කියන්නේ මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩ සටහනේම තිබෙන ප්‍රධාන අංගයක්. 

ආයතනයක් බදු මුදලින් සුබසාධනය කරනවානම් ඒ වෙනුවෙන් කලින්ම බදු මුදල් වෙන් කළ යුතුයි. එසේ නොකර ආයතනය පවත්වා ගෙන යන්න බැරි වෙන තුරු ඉඳලා බදු මුදල් වෙන් කරන්න බලාගෙන ඉන්නවා කියන්නේ රජය විසින් අනාගත බැරකම් ගොඩ ගසා ගැනීමක්. ණය එකතු වීමක් වගේම තමයි. ඒ නිසා, එසේ කිරීම ණය තිරසාරත්වය ඇති කිරීම සඳහා හදා තිබෙන වැඩ පිළිවෙලකට බාධාවක්. එය නොකළ යුතු දෙයක් බව තේරුම් ගන්න අමාරු නැහැ. ඒ වගේම එය දේශපාලන ප්‍රතිපත්ති වලට සෘජු සම්බන්ධයක් නැති කරුණක්.

දේශපාලන ප්‍රතිපත්ති වලට සෘජු සම්බන්ධයක් නැති වුනත් වක්‍ර සම්බන්ධයක් තිබෙනවා. සුබසාධනය කරන ක්‍රමය අදාළ වෙන්නේ සුබසාධනය කරන නිසා. සුබසාධනය කිරීම හෝ නොකිරීම දේශපාලනික කරුණක්. මේ ලිපියෙන් ඒ ගැනත් ටිකක් කතා කරමු.

විදුලි ගාස්තු සුබසාධනය කිරීම වෙනුවෙන් දේශපාලනිකව පෙනී සිටින අය එසේ කරන ප්‍රධාන හේතු දෙකක් තිබෙනවා. පළමු හේතුව ජීවන වියදම අඩු කිරීම. විශේෂයෙන්ම අඩු ආදායම්ලාභීන්ගේ. දෙවන හේතුව නිෂ්පාදන පිරිවැය අඩු කිරීම මගින් අපනයන තරඟකාරිත්වය ඇති කිරීම. මෙහිදී පහසුවෙන්ම අමතක කරන සරල කාරණය වන්නේ ඔය විදිහට විදුලි ගාස්තු සුබසාධනය කරද්දී එහි පිරිවැය කාට හෝ දරන්න වෙනවා කියන එක. 

අඩු ආදායම්ලාභීන් සුබසාධනය කරද්දී එහි පිරිවැය ඉහළ ආදායම්ලාභීන්ට දරන්න වෙනවා. මෙය දේශපාලනිකයි තමයි. අරමුණ ආදායම් විෂමතා අඩු කිරීම. නමුත් දේශපාලනිකව ඉහළ ආදායම්ලාභීන්ගේ වියදමින් අඩු ආදායම්ලාභීන්ව සුබසාධනය කළ යුතුයි කියන ස්ථාවරයට ආවත් ලංවිම වැනි ආයතන පාඩුවට පවත්වා ගෙන යාම අදාළ අරමුණට යා හැකි නරකම ආකාරයක්.

විදුලි ගාස්තු සුබසාධනය කරද්දී එහි වාසිය යන්නේ වැඩිපුරම විදුලිය පරිභෝජනය කරන අයට මිසක් අඩු ආදායම්ලාභීන්ට නෙමෙයි. පරිභෝජනය වැඩි වෙද්දී ඉහළ යන ඒකක ගාස්තු ක්‍රමය නිසා මේ තත්ත්වය පාලනය වන නමුත් අඩු ආදායම්ලාභීන් සුබසාධනය කළ හැකි හොඳම ක්‍රමය එසේ සුබසාධනය කළ යුතු අයට කෙළින්ම සල්ලි දෙන එකයි. මූල්‍ය අරමුදල විසින් ඉන්ධන, විදුලි ගාස්තු ආදිය සුබසාධනය නොකළ යුතුයි කියා යෝජනා කරන අතරම අස්වැසුම වැනි වැඩ පිළිවෙලවල් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේ ඒ නිසා.

ඉන්ධන, විදුලිය ආදිය සුබසාධනය කරද්දී වෙන්නේ ඒවා වැඩියෙන් පරිභෝජනය කරන්න පෙළඹීමක් ඇති වෙන එක. නමුත් අතට සල්ලි ලැබෙද්දී වැඩියෙන් පරිභෝජනය කරන්නේ තමන්ට වඩාත්ම අවශ්‍ය දේවල්. ඒ දේවල් මොනවාද කියන එක එක් එක් පවුල් ඒකකය අනුව වෙනස් වෙනවා. බදු මුදල් වලින් එකම මුදල ලැබෙද්දී ඒ මුදල් වියදම් කරන විදිහ පවුල් ඒකකයකට තීරණය කළ හැකි වූ විට ඔවුන් ඔවුන්ට හොඳම, අවශ්‍යම දේවල් මිල දී ගන්නවා. නමුත් ඒ වෙනුවට ඒ මුදල් යොදවා ඉන්ධන, විදුලි ගාස්තු ආදී රජය විසින් තීරණය කරන නිශ්චිත දේවල් සුබසාධනය කළ විට තමන්ට වඩා අවශ්‍ය දේවල් පරිභෝජනය කිරීමේ අවස්ථාව නැති වෙනවා. ඒ නිසා, සුබසාධනය වඩාත්ම කාර්යක්ෂම ලෙස සිදු වෙන්නේ කෙලින්ම අතට සල්ලි දුන් විටයි.

විදුලි ගාස්තු අඩු කිරීමෙන් නිෂ්පාදන පිරිවැය අඩු කළ හැකිද?

විදුලි ගාස්තු කියන්නේ නිෂ්පාදන පිරිවැයෙහි කොටසක්. ඒ නිසා, යම් පිරිවැය අඩු වීමක් සිදු වෙනවා. නමුත් ප්‍රශ්නය ඒ පිරිවැය ආවරණය කරන්න බදු එකතු කරද්දී නැවත පිරිවැය ඉහළ යන එක. අවසාන වශයෙන් දෙපැත්ත කැපිලා ගියාට පස්සේ සමස්ත පිරිවැයේ වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා ඔය වැඩේ බොරු වැඩක්.

මොන විදිහකින් හෝ නිෂ්පාදන පිරිවැය අඩු කරලා, බදු මුදල් යොදවා සුබසාධනය නොකර, ඉන්ධන, විදුලි ගාස්තු ආදිය අඩු කළ හැකිනම් ඒක වෙනම කතාවක්. එහි වාසියක් තිබෙන බව ඉතාම පැහැදිලියි. නමුත් ප්‍රායෝගිකව ඔය වැඩේ කියන තරම් ලේසි නැහැ. අදාළ රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වල කොපමණ අකාර්යක්ෂමතා තිබෙනවා වුනත්, ඒ අකාර්යක්ෂමතා මුළුමනින්ම නැති කළත්. ලංකාවට විදුලි ගාස්තු වලින් අනෙක් රටවල් එක්ක තරඟ කරන්න අමාරුයි. මෙය ලංකාවට විශේෂ වාසියක් නැති ක්ෂේත්‍රයක්.

අපනයන නිෂ්පාදන වල පිරිවැය කෙරෙහි විදුලි ගාස්තු බලපානවා තමයි. නමුත් එය පිරිවැයෙහි එක් කොටසක් පමණයි. ඒ කොටස නිසා ලංකාවට ආයෝජකයෝ එන්නේ නැත්නම් අදාළ කර්මාන්ත ලංකාවට හරියන කර්මාන්ත නෙමෙයි. කළ යුත්තේ විශාල ලෙස විදුලිය අවශ්‍ය කර්මාන්ත තරඟකාරී ලෙස විදුලිය නිපදවිය හැකි රටවලට කරගන්න ඇරලා ලංකාවට අඩු පිරිවැයකින් සැපයිය හැකි කවර හෝ නිෂ්පාදන යෙදවුම් වැඩියෙන් අවශ්‍ය වන කර්මාන්ත වලට වැඩි අවධානයක් යොමු කරන එකයි.

විදුලි ගාස්තු වැඩි නොකර ඉන්න බැරිද?

කිසියම් ව්‍යාපාරයක නියැලෙන ආයතන බොහොමක් අපට ලාභ ලැබීම අරමුණු කරගත් ආයතන ලෙස වර්ග කරන්න පුළුවන්. මෙවැනි ආයතනයක ප්‍රධාන අරමුණ ආයතනයේ කොටස් හිමියන් වෙනුවෙන් හැකි ඉහළම ප්‍රතිලාභයක් ලබා දීම. වෙනත් ඕනෑම අරමුණක් ද්වීතියික අරමුණක්. 

ලාභ ලැබීම අරමුණු කරගත් ආයතන වලට අමතරව ලාභ ලැබීම අරමුණු කර නොගත් ආයතන ලෙස හඳුන්වන ආයතන වර්ගයකුත් තිබෙනවා. නමුත් මේ ආයතන ලාබ නොලබන ආයතන නෙමෙයි. ලාබ නොලබන ආයතනයකට දිගුකාලීනව පවතින්න බැහැ. 

ලාභ ලැබීම අරමුණු කර නොගත් ආයතන ලෙස ආයතනයක් හඳුන්වන්නේ ඒ ආයතනයේ ප්‍රධාන අරමුණ ආයතනයේ කොටස් හිමියන් වෙනුවෙන් හැකි ඉහළම ප්‍රතිලාභයක් ලබා දීම නොවන විටයි. එය වෙනත් කවර හෝ අරමුණක් වෙන්න පුළුවන්. නමුත්, අරමුණ කුමක් වුවත්, අරමුණට යා හැක්කේ ආයතනය පණ පිටින් තිබුණොත් පමණයි. ආයතනයක් පණ පිටින් දිගටම තියාගන්නනම් ලාබ ලබන්නම වෙනවා. ලාබ නොලබන ආයතනයක් වැහී යාම කාලය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් පමණයි.

රජයට අයත් ව්‍යාපාරයක ප්‍රධාන අරමුණ කොටස් හිමියන් සඳහා ඉහළම ප්‍රතිලාභ ලබා දීම නොවෙන්න පුළුවන්. හැබැයි එහෙම නොවී, වෙන කවර අරමුණකින් ආයතනයක් පවත්වා ගෙන ගියත්, ආයතනයක් එක දිගට පාඩු ලබද්දී ඒ ආයතනය පවත්වා ගෙන යන්න අමාරුයි. 

මෙහිදී ලාබ යන්නෙන් අදහස් වෙන්නේ ගිණුම්කරණ ලාබ නෙමෙයි. ආර්ථික ලාබ. ගිණුම්කරණ ලාබ කියන්නේ බොහෝ විට නීතිමය අවශ්‍යතාවයක් වෙනුවෙන් හදන අංකයක් පමණයි. ආයතනයක් ගිණුම්කරණ ලාබ ලැබූ පමණින් ආර්ථික ලාබ ලබන බවක් අදහස් වෙන්නේ නැහැ. නමුත් අවම වශයෙන් ගිණුම්කරණ ලාබ හෝ නැත්නම් එහි ආර්ථික ලාබයක් තිබීමේ ඉඩක් නැති තරම්. 

උදාහරණයකින් පැහැදිලි කළොත්, ස්ථිර තැන්පතු පොලිය හෝ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලිය 7%ක්නම්, ප්‍රාග්ධනය හිමි කෙනෙක්ට වැඩි මහන්සියක් නොවී, වැඩි අවදානමක් නොගෙන ඒ 7% ප්‍රතිලාභය ලබා ගන්න පුළුවන්. ව්‍යාපාරයක් කරලා ලාබ ලබන එක ඊට වඩා ගොඩක් අවදානම් කටයුත්තක්. ඒ නිසා, අවම වශයෙන් තමන් යොදවන ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් 7%ක්වත් ලැබෙන්නේ නැත්නම් ප්‍රාග්ධනහිමියෙක් ව්‍යාපාරයක තමන්ගේ සල්ලි හිර කරලා තියන්නේ නැහැ. ව්‍යාපාරය යම් ලාබයක් ලැබුවත්, දිගුකාලීනව තමන්ගේ ආයෝජනය වෙනුවෙන් 7%ක්වත් ලැබෙන්නේ නැත්නම් ව්‍යාපාරය වහලා දමන එකයි කරන්නේ. කටුනායක නෙක්ස්ට් කම්හලක් වසා දැමීම මෑතකාලීන උදාහරණයක්.

ආයතනයක් දිගින් දිගටම පාඩු ලබද්දී වුනත් එය දිගටම පවත්වාගෙන යන යම් ව්‍යතිරේඛ තත්ත්වයන් තිබෙනවා. ඇමසන් සමාගම පසුගිය (2024) වසරේ අවසන් කාර්තුවේදී ලෝකයේ වැඩිම ආදායමක් ලැබූ සමාගම. අවුරුද්දම සැලකුවොත් වෝල්මාට් සමාගමෙන් පසුව දෙවැනි තැන. නමුත් 1995දී පටන් ගත් ඇමසන් සමාගම අවුරුදු අටක්ම දිවුවේ පාඩුවට. මුලින්ම ලාබ වාර්තා කළේ 2003දී. එක දිගටම පාඩු ලැබුවත් ඇමසන් ආයතනය අනාගතයේදී ලාබ ලබන බවත්, එවිට පරණ පාඩු සියල්ලටම හරියන්න ලාබ ලැබෙන බවත් එහි කොටස් හිමියන් විසින් විශ්වාස කළා. එය එලෙසම සිදු වුනා. 

අලුතෙන් පටන් ගන්නා ව්‍යාපාරයකට ලාබ ලබන්න යම් කාලයක් යනවා. ඒ වගේම එවැනි ව්‍යාපාරයකට කරන ආයෝජනයක විශාල අවදානමකුත් තිබෙනවා. 

දිවයින පුවත්පත අලෙවි කරන උපාලි පුවත්පත් සමාගම පටන් ගත්තේ 1981දී. උපාලි විජේවර්ධන ඒ වන විට ව්‍යාපාරික දැවැන්තයෙක්. නමුත් පුවත්පත් ව්‍යාපාරය අල්ලාගෙන හිටියේ ලේක්හවුස්, ටයිම්ස් සහ ස්වාධීන පුවත්පත් ආයතන තුන. එම ආයතන විසින් පිළිවෙලින් සිළුමිණ, ලංකාදීප සහ රිවිරැස ඉරිදා පුවත්පත් ප්‍රසිද්ධ කළා. ඔය පත්තර තුන වෙළඳපොළ අල්ලගෙනයි තිබුණේ. 

උපාලි පුවත්පත් සමාගම පිහිටුවලා දිවයින ඉරිදා සංග්‍රහය බැස්සුවේ ඔය වගේ පසුබිමක. මේ විදිහට අලුත් පත්තරයක් බස්සන එක ලේසි වැඩක් නෙමෙයි. ඒ වෙනුවෙන් උපාලි සමාගම විශාල මුදලක් වියදම් කළා. එය අවදානම් ආයෝජනයක්. 

පත්තරයේ මුල්ම කලාපය වෙළඳපොළට දමද්දී කොළඹ වගේම පිට පළාත් වල ප්‍රධාන නගර වලත් තාප්ප වැහෙන්න පෝස්ටර් පාරක් ගියා. පත්තරේ ගැහුවේ සම්පූර්ණයෙන්ම පරිගණක අකුරු වලින්. ඒ දවස් වල අනෙක් පත්තර සියල්ලම මුද්‍රණය කළේ පැරණි මුද්‍රණ තාක්ෂනය යොදා ගෙන අච්චු අකුරු වලින්. මුලින්ම ආපු අකුරු ටිකක් අමුතුයි. උදාහරණයක් විදිහට "ස" අකුර තිබුණේ "ය" අකුරට කෑල්ලක් එකතු කරලා.

ඔය කාලයේ පත්තර වෑන් වලින් අලෙවි නියෝජිතයින්ට පත්තර බෙදනවා. පත්තර වෑන් පාන්දරම එනවා. ඇණවුම් අනුව කඩ වලට පත්තර දමන ගමන් ඊළඟ සතියට ඇණවුම් එකතු කරගෙන යනවා. ඔය දවස් වල අනෙක් ප්‍රධාන පත්තර සමාගම් තුනේ තිබුණු සම්මතය අනුව, අලෙවි වුනේ නැත්නම්, ඇණවුම් කළ පත්තර ප්‍රමාණයෙන් 10%ක් ආපහු දෙන්න පුළුවන්. ඊට වඩා පත්තර ඉතිරි වෙලානම් පත්තර නියෝජිතයාට අතින් කයිට්. ඒ පත්තර පරණ පත්තර විදිහට කිලෝ ගාණට විකුණන එක පමණයි කළ හැකිව තිබුණේ.

ඔය විදිහට පත්තර ඉතිරි වීමේ අවදානම නිසා පත්තර නියෝජිතයෝ ඕනෑවට වඩා පත්තර ඇණවුම් කළේ නැහැ. පත්තරයක් එක දිගටම ගන්න කෙනෙක්නම් පත්තර නියෝජිතයාට කලින් කියලයි තියෙන්නේ. පත්තර කඩේට ආපු ගමන්ම ඒ පත්තර ටික වෙන් කරනවා. ඒ නිසා, හදිසියේ තීරණය කරලා ගන්න අයට පත්තර සුළු ප්‍රමාණයක් පමණයි ඉතිරි වෙන්නේ. ඒ ටිකත් ඉක්මණින්ම විකිණෙනවා.

සමහර සති වල පත්තර ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. උදාහරණයක් විදිහට රටේ විශේෂ දෙයක් සිදු වූ සතියක. ඒ වගේ දවසක තමන්ට අවශ්‍ය ඉරිදා පත්තරය කඩේ නැත්නම් පත්තරයක් අවශ්‍ය කෙනෙක් බොහෝ විට වෙනත් පත්තරයක් මිල දී ගන්නවා.

හැමදාම ගන්න පත්තරේට ඇබ්බැහි වෙලා ඉන්න අය ගොඩක් වෙලාවට ඒ පත්තරේම හොයනවා මිසක් අලුත් පත්තරයක් ගන්නේ නැහැ. කොටස් වශයෙන් යන කතා, එක දිගට යන සංවාද ආදිය බලන්නනම් හැමදාම ගන්න පත්තරේම ගන්න ඕනෑ. ඒ නිසා, අලුත් පත්තරේකට එක පාරටම ලොකු ඉල්ලුමක් එන්නේ නැහැ.

දිවයින පටන් ගත්ත ගමන්ම අලෙවි නියෝජිතයින්ගෙන් ආපහු ගන්න පත්තර ප්‍රමාණය 25%ක් කළා. දැන් පත්තර නියෝජිතයින්ට ලොකු අවදානමක් නැතුව වැඩිපුර පත්තර ප්‍රමාණයක් ඇණවුම් කරන්න පුළුවන්. පත්තර ඇත්තටම කඩ වල ඉතුරු වුනා. නමුත් මොකක් හෝ පත්තරයක් ගන්න එන කෙනෙක් අනෙක් පත්තර නැත්නම් ඉතුරු වෙලා තියෙන පත්තරේ ගන්න නිසා දිවයින අලෙවිය ටිකෙන් ටික ඉහළ ගියා. ඒ එක්කම දිවයිනට ඇබ්බැහි වූ පිරිසකුත් ගොඩ නැගුණා. ආපහු ගන්න 25% නිසා කාලයක් වැඩිපුරම බඩු එතුනේත් දිවයින පත්තර වල. ඔහොම ටික කාලයක් යද්දී දිවයින ආවේ "දිවයිනේ වැඩියෙන්ම අලෙවි වන ඉරිදා පුවත්පත" ටැග් ලයින් එකකුත් එක්ක. 

අනිවාර්යයයෙන්ම කාලයක් යන තුරු දිවයින ගැහුවේ පාඩුවට. එහිදී වුනේ අනාගත ලාබ දිහා බලාගෙන අවදානම ගැනීමක්. ඇමසන් කොටස්හිමියන් හැසිරුණු විදිහම තමයි. 

ඔය ආසන්න කාලයේදී උපාලි සමාගමෙන් සබන් වර්ග දෙකක් එහෙමත් වෙළඳපොළට දැම්මා. සබන් ඒකාධිකාරය තිබුනේ පසුව යුනිලීවර් වූ ලීවර් බ්‍රදර්ස් සමාගමට. නමුත් සබන් වර්ග දෙකටනම් වෙළඳපොළ අල්ලා ගන්න බැරි වුනා. ගොඩක් ආයෝජකයෝ අනාගත ලාබ ඉලක්ක කරගෙන පාඩුවට ව්‍යාපාර පවත්වා ගෙන යනවා. නමුත් අරමුණ පුළුවන් තරම් ලාබ ලැබීමම තමයි.

වෙනත් හේතු මත පාඩුවට ව්‍යාපාර පවත්වා ගෙන යන අවස්ථාත් තියෙනවා. උදාහරණයක් විදිහට නීත්‍යනුකූල ලෙසම බදු අඩුවෙන් ගෙවීම සඳහා.

සමහර සමූහ ව්‍යාපාර සතුව සමාගම් දෙතුන් සීයක් තියෙනවා. නමුත් ඔය අතර ප්‍රධාන සමාගම් තියෙන්නේ කීපයක් පමණයි. ඒවා හොඳින් ලාබ ලබන සමාගම්. නමුත් සමූහ ව්‍යාපාරයේ ගොඩක් සමාගම් නමට වගේ තිබෙන කුඩා සමාගම්. ඒවා නඩත්තු වෙන්නේ ප්‍රධාන සමාගම් වල ලාබයෙන් පොම්ප කරන සල්ලි වලින්. බදු අය කරන්නේ සමාගමක ලාබ මත නිසා රජයට බදු සේ ගෙවන මුදලෙන් කොටසක් ලාබ නොලබන සමාගමකට පොම්ප කිරීම මගින් වියදමක් නැතිවම ඒ සමාගම් පවත්වා ගන්න පුළුවන්. හැබැයි අවසාන අරමුණ පුළුවන් තරම් ලාබ ලැබීමම තමයි. මේ විදිහට සල්ලි පොම්ප කිරීමක් වෙන්නේ එකම සංයුතියක කොටස් හිමිකාරත්වය තිබෙන සමාගම් දෙකක් අතරනම්, එයින් කිසිම කොටස්හිමියෙක්ට පාඩුවක් වෙන්නේ නැහැ. 

ලංවිම වැනි රාජ්‍ය ආයතනයක් පවත්වා ගෙන යන්නේ පුළුවන් තරම් ලාබ ලැබීමේ අරමුණින් නෙමෙයි. අඩු වශයෙන් අනාගතයේදී හෝ එවැනි ලාබ ලැබීමේ අරමුණක් එහි නැහැ. නමුත් මෙවැනි ආයතනයක් වුවද, ලාබ නොලබා දිගුකාලීනව පවත්වා ගෙන යා හැක්කේ දිගින් දිගටම පිටින් මුදල් පොම්ප කරන්නේනම් පමණයි.

ලංවිම පාඩු ලබද්දී විදුලි පාරිභෝගිකයාට වාසියක් ලැබෙනවා. එහි බර වැටෙන්නේ බදු ගෙවන්නන් මත. රටේ හැමෝම වගේ විදුලි පාරිභෝගිකයෝ. ඒ වගේම රටේ හැමෝම වගේ යම් ආකාරයක බදු ගෙවන්නෝ. නමුත් සෛද්ධාන්තිකව විදුලි පාරිභෝගිකයා සහ බදු ගෙවන්නා කියන්නේ දෙන්නෙක් මිසක් එක්කෙනෙක් නෙමෙයි. ඊට හේතුව විදුලි පරිභෝජනය හා බදු ගෙවීම සමානුපාතික නොවීමයි.

ලංවිම ආර්ථික ලාබ නොලබනවා කියන්නේ අදාළ පාඩුව රටේ බදු ගෙවන්නට ගෙවන්න සිදු වෙනවා කියන එක. මෙය අනෙකුත් රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වලටත් අදාළයි. රජය කියා කියන්නෙත් ආකෘතිමය ලෙස සමූහ ව්‍යාපාරයක් වැනි එකක් කියා සැලකුවත්, එහි එක් තැනක තිබෙන අරමුදල් ලංවිම වැනි තැනකට පොම්ප කිරීම මගින් එවැනි ආයතන දිගටම පවත්වා ගෙන යන්න පුළුවන්. එසේ කිරීම මගින් රජයේ "කොටස්හිමියන්" වන බදු ගෙවන්නට යහපතක් වෙනවානම් එහෙම කරන එකේ ප්‍රශ්නයක් නැහැ. 

ඇත්තටම තියෙන ප්‍රශ්නය බදු ගෙවන්නන්ගේ අරමුදල් රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වලට පොම්ප කරන එක නෙමෙයි. එහෙම නොකරන එක. හරියටම කිවුවොත් මූල්‍ය අරමුදල විරුද්ධ වෙන්නේ බදු ගෙවන්නන්ගේ අරමුදල් පාඩු ලබන රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වලට පොම්ප "නොකරන" එකට.

මේ කරුණ පැටලිලි සහගත බව මම දන්නවා. පැහැදිලි කරන්නම්.

කුමක් හෝ දේශපාලනික හෝ ප්‍රතිපත්තිමය හේතුවක් නිසා ලංවිම වැනි ආයතනයක් පාඩුවට පවත්වා ගෙන යා යුතුයි කියා අපි හිතමු. එහෙම අවශ්‍යද කියන එක වෙනම සාකච්ඡාවක්. එයටත් මම පසුව පිළිතුරු දෙන්නම්. ආයතනයක් පාඩුවට පවත්වා ගෙන යන්නනම් එහි පිරිවැය කවුරු හෝ විසින් දරන්නම වෙනවා. විදුලි පාරිභෝගිකයාගේ පිරිවැයෙන් කොටසක් බදු ගෙවන්නා විසින් දරනවානම්, බදු ගෙවන්නාගේ අරමුදල් යොදවා රජය විසින් ලංවිම සුබසාධනය කරනවානම්, මූල්‍ය අරමුදල එයට විරුද්ධ වෙන එකක් නැහැ. රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය එසේ කිරීම වෙන්න පුළුවන්.

මෙහිදී කළ යුත්තේ රාජ්‍ය අයවැයෙන් ලංවිමට කෙළින්ම මුදල් වෙන් කරන එක. ඒ මුදල බදු ගෙවන්නාගෙන් අය කර ගන්න වෙනවා. රජයෙන් ලැබෙන මුදල ආදායමක් සේ එකතු කළාට පස්සේ ලංවිම පාඩුව නැති වෙනවා. එවිට ලංවිම තව දුරටත් පාඩු ලබන ආයතනයක් නෙමෙයි.

නමුත්, මෙතෙක් කල් වුනෙත්, දැන් වෙන්නෙත් ඒක නෙමෙයි. රාජ්‍ය ආයතන සුබසාධනය කිරීම සඳහා අයවැයෙන් මුදල් වෙන් කිරීමක් සිදු වෙන්නේ නැහැ. එසේ තිබියදී, රාජ්‍ය ආයතන පාඩු ලබනවා. ඒ පාඩු ගිණුම් වල එකතු වෙනවා. යම් සීමාවක් දක්වා ආයතනයකට පාඩු එක්කම දුවන්න පුළුවන්. හිරවෙන තුරුම ඔය වැඩේ කළ හැකියි. නමුත් හිර වුනාට පස්සේ බදු ගෙවන්නන්ගේ මුදල් යොදවන්න වෙනවා. 

අවසාන වශයෙන් කොහොමටත් බදු ගෙවන්නන්ගේ මුදල් යොදවා මේ ආයතන පවත්වා ගෙන යනවානම් මෙහි තිබෙන ප්‍රශ්නය කුමක්ද?

මෙහි තිබෙන ප්‍රශ්නය රජය විසින් ගෙවිය යුතු මුදලක් (ආපතික බැරකමක්) ගිණුම් තුළ සැඟවී යාමයි. එමෙන්ම, රජයේ ණය ප්‍රමාණය අඩුවෙන් පෙනීමයි. පාඩු ලබන රාජ්‍ය ව්‍යවසාය වෙනුවෙන් අනාගතයේදී යෙදවිය යුතු බදු මුදල් කියා කියන්නේ රජය විසින් අනාගතයේදී ගෙවිය යුතු ණයකට සමාන දෙයක්. 

ලංකාව මුහුණ දී තිබෙන්නේ ණය තිරසාරත්වය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයකට. ඒ කියන්නේ ගෙවිය යුතු ණය හා පොලිය නියමිත දිනට ආපසු ගෙවීමට නොහැකි වීමේ ප්‍රශ්නයට. ස්ථායීකරණ වැඩ පිළිවෙළේ ප්‍රධාන අරමුණක් වන්නේ ණය තිරසාරත්වය ඇති කිරීමයි. ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්ත ආදී ඉලක්ක සකස් කර තිබෙන්නේ මෙම අරමුණ පෙරදැරිවයි. නමුත් රාජ්‍ය ණය යටතේ නොවැටෙන වෙනත් අනාගත ආපතික බැරකම් ගොඩ ගැසේනම් අවදානමේ වැටෙන්නේ රටේ ණය තිරසාරත්වයයි.

රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය අනුව විදුලි පාරිභෝගිකයින්ට සහනයක් දිය යුතුනම් කළ යුත්තේ ඒ සඳහා අවශ්‍ය මුදල රාජ්‍ය අයවැයෙන් වෙන් කිරීමයි. එසේ අරමුදල් වෙන් කිරීමෙන් පසුවද අවශ්‍ය ප්‍රාථමික අතිරික්ත ඉලක්කය පවත්වා ගත හැකිනම් ණය තිරසාරත්වය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් ඇති වන්නේ නැහැ.

රජය මුල් වී යම් කණ්ඩායමක් සුබසාධනය කරන්නේනම් එම සුබසාධනයේ බර වෙනත් අයෙකුට දරන්නට සිදු වෙනවා. එසේ කිරීම හෝ නොකිරීම දේශපාලනික තීරණයක්. එහෙත් මෙහිදී සිදු වන්නේ එසේ සුබසාධනය වෙනුවෙන් මුදල් වැය කිරීමක් නොකර ප්‍රශ්නය යට ගැසීමක් සහ අනාගතයට කල් දැමීමක්. 

උද්ධමනය, පොලී අනුපාතික හා විදේශ අංශය

සතියකට පමණ පෙර අප විසින් මෙසේ සටහන් කළා: "අපගේ ඇස්තමේන්තු පරිදි, ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව, දැනටමත්, එනම් මෙම (2025 මැයි) මාසයේදී, අවධමන තත්ත්වය ඉවත් වී තිබිය හැකියි. එහෙත්, මහ බැංකුව විසින් මුදල් ප්‍රතිපත්ති තීරණ සඳහා සලකා බලන්නේ කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකයයි. එම දර්ශකය අනුව, විදුලි ගාස්තු වැඩි නොකළහොත්, අගෝස්තු මාසය තෙක්ම අවධමන තත්ත්වයක් පැවතිය හැකි වුවත්, විදුලි ගාස්තු සංශෝධනයක් ඊට පෙර සිදු වීමට ඉඩ තිබෙනවා. එය සිදු වුවත් නැතත්, අගෝස්තු මාසයේ සිට උද්ධමනය ක්‍රමයෙන් ඉහළ යාමට නියමිතයි."

මේ වන විට ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙන කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව 2025 මැයි මාසයේ අවධමනය 0.7%කට සීමා වී තිබෙනවා. පසුගිය මාසයේදී මෙම අගය පැවතුණේ 2.0% මට්ටමේ. මැයි මාසයට අදාළ ජාතික පාරිභෝගික මිල දර්ශකය ප්‍රකාශයට පත් කෙරෙන්නේ තවත් සති තුනකින්. අවධමනය දැනටමත් අවසන්ව ඇති බව ඒ අනුව බොහෝ විට පෙනෙන්නට පුළුවන්. 

නිල දර්ශකය වන කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව අගෝස්තු මාසය වන විට අනිවාර්යයෙන්ම අවධමනය තත්ත්වය ඉවත් වීමට නියමිතව ඇති අතර, ඊට පෙරම, ඇතැම් විට ඉදිරි මාසයේදී වුවද, අවධමන කාලය අවසන් විය හැකියි. එවැන්නක් සිදු වීම සඳහා විදුලි ගාස්තු සංශෝධනයක් අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. විදුලි ගාස්තු සංශෝධනයක් සිදු වුවහොත් අනිවාර්යයෙන්ම අවධමනය අවසන් වෙනවා. 

කෙසේ වුවත්, රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණය යහපත් මට්ටමක පවතින හා "සල්ලි අච්චු ගැසීමක්" සිදු වීමේ ඉඩක් නොමැති පසුබිමක උද්ධමනය මැදිකාලීනව හෝ දිගුකාලීනව අපේක්ෂිත 5% මට්ටම ඉක්මවා යාමේ අවදානමක් පෙනෙන්නට නැහැ. උද්ධමනය වැඩි වනු ඇත්තේ අපේක්ෂිත ඉලක්ක මට්ටම දක්වා පමණයි. එමෙන්ම, දිගුකාලීනව 5% උද්ධමන ඉලක්කය තව දුරටත් අඩු කර ගැනීමට හැකි වීමේ විභවයක්ද මේ වෙද්දී පෙනෙන්නට තිබෙනවා. 

ඉහත තත්ත්වය මූල්‍ය වෙළඳපොළ ආයෝජකයින් විසින්ද විශ්වාස කරන බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා. එක් පැත්තකින් මූල්‍ය අරමුදල සමඟ ඇති කරගත් එකඟතා අනුව රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණය යහපත්ව පවත්වා ගත යුතු අතර එම එකඟතාවය බිඳ නොදමන ස්ථාවරයක මේ ආණ්ඩුව ඉන්නවා. පෙනෙන්නට ඇති ආකාරයට මේ ආණ්ඩුවේ දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රය ඉදිරියට ගෙන යනු ඇත්තේ රටේ ආර්ථිකයේ ස්ථාවරත්වය අවදානම් කලාපයකට යාම වලක්වා ගනිමිනුයි. අනෙක් අතට සල්ලි අච්චු ගැසීම, ණය ගැනීම ආදිය කාලයක් තිස්සේම මේ ආණ්ඩුවේ විවේචනයට ලක් වූ දේවල්. 

රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණය තුළ දැකිය හැකි ස්ථායීතාවය මේ වන විට පොලී අනුපාතික තුළ පිළිබිඹු වෙමින් තිබෙනවා. කෙටිකාලීන පොලී අනුපාතික අඩු වී ස්ථාවර වීම මාස ගණනාවකට පෙර සිදු වූ දෙයක්. එය ආරම්භ වූයේ ආණ්ඩු මාරුවට පෙරයි. මැතිවරණ කාලයේදී යම් අස්ථාවරත්වයක් දැකිය හැකි වුවත්, පසුව එම තත්ත්වය නැවතත් හොඳ පැත්තට වෙනස් වුනා. දැන් මෙම යහපත් ප්‍රවණතාවය මැදිකාලීන පොලී අනුපාතික තුළද පිළිබිඹු වන්නට පටන් ගෙන තිබෙනවා.

පසුගිය බ්‍රහස්පතින්දා (මැයි 29) පැවති භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර වෙන්දේසියේදී සැලකිය යුතු තරම් අඩු පොලියකට රුපියල් බිලියන 200ක බැඳුම්කර ප්‍රමාණයක් අලෙවි වුනා. 2028 ජූලි 1 දින කල් පිරෙන 9%ක කූපන් පොලියක් සහිත බැඳුම්කර ඒවායේ මුහුණත අගය ඉක්මවන අධි මිලකට අලෙවි වී ඇති අතර ඒ අනුව ඒවායේ ඵලදා අනුපාතිකය 8.85%කට සීමා වී තිබෙනවා. මේ අනුව පෙනී යන්නේ මූල්‍ය අරමුදල සමඟ දැනට පවතින එකඟතාව අවසන් වන තුරු රටේ ආර්ථිකය ඉතාම හොඳ මට්ටමක පවතිනු ඇති බවට වන වෙළඳපොළ අපේක්ෂාවයි.

දැනට ක්‍රියාත්මක වන සාර්ව ආර්ථික වැඩපිළිවෙළ අනුව, 2028 වන විට ශ්‍රී ලංකා රජයට නැවතත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය වෙළඳපොළෙන් වානිජ ණය ලබා ගත හැකි තත්ත්වයක් ඇති වෙනවා. අනිවාර්යයෙන්ම ණය ලබා ගත යුතු බවක් එයින් අදහස් වන්නේ වන්නේ නැහැ. නමුත් කවුරුවත් ණය නොදෙන නිසා ණය නොගැනීම සහ ණය ගැනීමට අවශ්‍ය නැති නිසා ණය නොගෙන සිටීම කියන්නේ තනිකරම කරුණු දෙකක්.

මූල්‍ය අරමුදල සමඟ වූ වැඩ පිළිවෙළ අවසන් වීමෙන් පසුව, 2029 දෙසැම්බර් 15 කල් පිරෙන බැඳුම්කර සඳහා ගෙවිය යුතු ඵලදා අනුපාතිකය 9.47% දක්වා පහත වැටී ඇති අතර, 2034 කල් පිරෙන බැඳුම්කර සඳහා ගෙවිය යුතු පොලී අනුපාතිකද 10.46% දක්වා පහත වැටී තිබෙනවා. මෙම තත්ත්වය ඉතා හොඳ තත්ත්වයක් වුවත් තවත් හොඳ අතට හරවා ගැනීමේ විභවයක් පවතින තත්ත්වයක්. 

රජයේ ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තය ඉහළ යන තරමට සහ දිගු කාලයක් පවතින තරමට මූල්‍ය වෙළඳපොළට ශුද්ධ වශයෙන් පැමිණෙන අරමුදල් ප්‍රමාණය ඉහළ යනවා. මෙය සල්ලි අච්චු ගැසීමේ අවාසි හෝ අවදානම් කිසිවක් නොමැතිව එහි වාසි පමණක් ලැබෙනවා වැනි තත්ත්වයක්. මූල්‍ය වෙළඳපොළට ගලා එන අමතර අරමුදල් නිසා පොලී අනුපාතික ක්‍රමයෙන් පහත වැටෙන අතර එසේ පොලී අනුපාතික පහත වැටෙද්දී රජයේ පොලී වියදම් අඩු වී ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය තව තවත් අඩු වෙනවා. මෙය සගුණ චක්‍රයක් (Virtuous Circle). විෂම චක්‍රයක විලෝමය. 

මූල්‍ය වෙළඳපොළට ගලා එන අමතර අරමුදල් නිසා පොලී අනුපාතික ක්‍රමයෙන් පහත වැටෙනවා කියන්නේ පෞද්ගලික අංශයේ ආයෝජන ඉහළ යාමේ විභවය වැඩි වෙනවා කියන එක. මේ හේතුවෙන් ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි යහපත් බලපෑමක් වෙන්න පුළුවන්. එහි උපරිම ප්‍රතිඵල ලබා ගන්නනම් ආයෝජන සඳහා තිබෙන මූල්‍යමය නොවන වෙනත් බාධාවන් හැකි තරම් ඉවත් විය යුතුයි. ඉතාම සරල උදාහරණයක් විදිහට කප්පම් ගැනීම් වැනි දේවල්. මූල්‍ය වෙළඳපොළ සංවර්ධනය දිරිමත් කිරීමත් ඉතාම වැදගත්. ආයෝජන කියා කියන්නේ මහා පරිමාණ ආයෝජන පමණක් නෙමෙයි. ගමේ හන්දියේ රොටී කඩයක් දැම්මත් ඒකත් ආයෝජනයක්.

උද්ධමනය සහ පොලී අනුපාතික වල ඉතා යහපත් හැරවුම් දකින්න ලැබෙද්දී විදේශ අංශයේ දැකිය හැක්කේද එවැනිම සාධනීය තත්ත්වයක්. 2025 අප්‍රේල් මාසය තුළ ජංගම ගිණුමෙහි ඩොලර් මිලියන 178.5ක අතිරික්තයක් වාර්තා වී ඇති අතර මෙය 2024 අප්‍රේල් මාසයේදී පැවති අතිරික්තයට සාපේක්ෂව 135%ක වර්ධනයක්. 2024 අප්‍රේල් මාසයේදීද ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් වාර්තා වුනත් එම ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 75.9ක් පමණයි. මෙහි විශේෂත්වය වන්නේ පෙර වසරේදී වාහන ආනයනය සඳහා ඉඩක් නොතිබුණත් මෙම වසරේ අප්‍රේල් මාසයේදී මෙවැනි ජංගම ගිණුම් අතිරික්තයක් වාර්තා වන්නේ වාහන ආනයනය සඳහා බාධාවක් නොමැති තත්ත්වයක් යටතේ වීමයි. අප්‍රේල් මාසය තුළ ඩොලර් මිලියන 717.5ක වෙළඳ හිඟයක් වාර්තා වී ඇතත්, සංචාරක ක්ෂේත්‍රයෙන් සහ ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ මගින් එම හිඟය ඉක්මවන ආදායමක් ලැබී තිබෙනවා.

ලංකාවට තවත් අවුරුදු හතර පහකින් සංවර්ධික රටක් වෙන්න බැහැ. එවැනි ආදායම් මට්ටමකට යන්න දශක ගණනාවක් යනවා. නමුත් ලංකාවට පුළුවන් තරම් ඉක්මණින් ගොඩයන්න අවශ්‍යනම් යා යුතු මාර්ගය දැන් යන මාර්ගයයි. රජය විසින් හැකි තරම් ප්‍රමාණවත් ප්‍රාථමික අතිරික්තයක් දිගටම පවත්වා ගන්නේනම්, එම අතිරික්තය ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා යොදවද්දී බැංකු පද්ධතියට අරමුදල් දිගින් දිගටම එකතු වෙනවා. එවිට පොලී අනුපාතික පහත වැටෙනවා. පෞද්ගලික අංශයට වැඩි වැඩියෙන් ණය ගන්න ඉඩකඩ ලැබෙනවා. ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය කරන්න සල්ලි අච්චු ගහන්න අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. ඉතිරි කිරීම් වලින්ම ඒ වැඩේ කෙරෙනවා.

පොලී අනුපාතික යම් සීමාවකින් පහළට වැටුනොත් ඉතිරි කිරීමේ යාන්ත්‍රණයේ තවත් විශාල වෙනසක් වෙනවා. එවිට ස්ථිර තැන්පතු ආදියේ මුදල් දමන්න තිබෙන උනන්දුව අඩු වී කොටස් වෙළඳපොළ ආයෝජන, පෞද්ගලික අංශයේ බැඳුම්කර ආදියට ඉල්ලුම වැඩි වෙනවා. ඒ වගේම තමන්ගේම සල්ලි යොදවා, අවදානමක් අරගෙන ආයෝජනයක් කරන්න තිබෙන පෙළඹුමත් වැඩි වෙනවා. සාමාන්‍ය ඉතිරි කිරීම් සඳහා ඉහළ පොලියක් ලැබෙද්දී බොහෝ දෙනෙක් වැඩි අවදානම් ගන්න පෙළඹෙන්නේ අඩුවෙන්.

අනෙක් පැත්තෙන් ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් පවත්වා ගැනීම. මෙය මූල්‍ය අරමුදල සමඟ වූ වැඩ පිළිවෙළේ කොන්දේසියක් නෙමෙයි. එම වැඩපිළිවෙළ සකස් කර තිබෙන්නේ වැඩපිළිවෙළ අවසන් වෙද්දී නැවත ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර ණය ගන්න පුළුවන් වෙන විදිහට. ණය වලින් තුලනය කරගන්න පුළුවන් නිසා ජංගම ගිණුමේ යම් හිඟයක් තිබීම ප්‍රශ්නයක් ලෙස සලකලා නැහැ.

මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩපිළිවෙළේ ක්‍රමයට ආර්ථිකය ස්ථාවරව පවත්වා ගන්න පුළුවන් වුනත්, එහිදී ආපසු යන්නේ අර්බුදයට කලින් හිටපු චක්‍රය ඇතුළටමයි. එයින් එළියට යන්නම් දිගටම ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් තියා ගන්න උත්සාහ කරන්න වෙනවා. වාහන ආනයන සිදු වෙද්දී මේ අවුරුද්ද්දේ ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් පවත්වා ගන්න පුළුවන් වෙනවා කියන්නේ ඒ වැඩේ දිගටම කරන්න බැරිකමක් නැහැ.

දිගටම ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් පවත්වා ගන්න පුළුවන්නම් රටේ විදේශ ණය ටිකෙන් ටික අඩු වෙනවා. ප්‍රාථමික අතිරික්තයක් දිගටම පවත්වා ගන්න නිසා රජයට විදේශ ණය ගන්න අවශ්‍ය වෙන්නෙත් නැහැ. මෙහි ප්‍රතිඵලය රුපියලේ විදේශ අගය ටිකෙන් ටික ශක්තිමත් වීමයි. ඒ කියන්නේ රටේ ඒක පුද්ගල ආදායමේ ඩොලර් අගය වේගයෙන් ඉහළ යනවා කියන එක. ඒ වගේම රටේ දදේනියේ ඩොලර් අගයත් වේගයෙන් ඉහළ යනවා කියන එක.

රාජපක්ෂ දශකයේදීත් රුපියල ශක්තිමත් වීම නිසා දදේනියේ ඩොලර් අගය වගේම ඒක පුද්ගල ආදායමේ ඩොලර් අගය වේගයෙන් ඉහළ ගියා. එහි වාසිදායක ප්‍රතිඵල පෞද්ගලිකව දැනුනු හැටි ගොඩක්ම තරුණ අයට හැර අනෙක් අයට හොඳින් මතක ඇති. නමුත් ඒ වාසිදායක ප්‍රතිඵල ලබා ගත්තේ විදේශ ණය විශාල ලෙස ගොඩ ගැහෙද්දී. යහපාලන කාලයේදී ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර බවට පරිවර්තනය වුනේ ඒ ණය. වසර කිහිපයක වාසිදායක ප්‍රතිඵල වෙනුවෙන් ගෙවූ මිලනම් කාටවත් අමතක නැතිව ඇති.

දිගටම ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් තියා ගන්න පුලුවන්නම් කලින් වටයේ මුහුණ දුන් අවදානම් නැතිව ඒ වටයේ යහපත් ප්‍රතිඵල ඒ විදිහටම ලබා ගන්න පුළුවන්. මම හිතන්නේ මහ බැංකුව විසින් දැනට ඉලක්ක කරන්නේ දිගටම ඒ පාරේ යන්න කියලයි.