විදේශ සංචිත, මහ බැංකු මැදිහත් වීම් සහ ජංගම ගිණුම් ශේෂය

ගෙවුණු ඔක්තෝබර් මාසය තුළ නිල විදේශ සංචිත ඩොලර් මිලියන 6,244 දක්වා පහත වැටී තිබෙනවා. මෙය මාසය තුළ ඩොලර් මිලියන 28ක අඩු වීමක්. මාසය ඇතුළත මහ බැංකුව විසින් ඩොලර් මිලියන 55ක් වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගෙන ඇතත්, එයින් ඩොලර් මිලියන 9.5ක් නැවත විකුණා තිබෙනවා. මිල දී ගත් විදේශ විණිමය වලින්ම සුළු කොටසක් වුවත්, මහ බැංකුව විසින් මෙසේ විදේශ විණිමය විකිණීමක් කර තිබෙන්නේ මාස ගණනාවකට පසුවයි.

වසරේ පළමු මාස අට තුළම එක දිගට ජංගම ගිණුම් අතිරික්තයක් වාර්තා වුවද, සැප්තැම්බර් මාසයේදී ඩොලර් මිලියන 182.6ක ජංගම ගිණුම් හිඟයක් වාර්තා වුනා. ඒ හේතුවෙන් වසරේ සමුච්ඡිත ජංගම ගිණුම් අතිරික්තය ඩොලර් මිලියන 2,039.5 සිට ඩොලර් මිලියන 1,856.9 දක්වා පහත වැටී තිබෙනවා. ඔක්තෝබර් මාසය තුළ නිල විදේශ සංචිත පහත වැටීම සහ වෙළඳපොළෙන් ශුද්ධ ලෙස මිල දී ගෙන ඇති විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය පෙර මාස වලට වඩා අඩු වීම තුළින් පෙන්නුම් කරන්නේ ඔක්තෝබර් මාසය තුළද ජංගම ගිණුම් හිඟයක් වාර්තා වී තිබිය හැකි බවයි.

සැප්තැම්බර් මාසය තුළ ජංගම ගිණුම තුලනය වූයේ පහත ආකාරයෙනුයි.

විදේශ විණිමය ලැබීම්:

භාණ්ඩ අපනයන - ඩොලර් මිලියන 1,138.5

සේවා ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 503.1

ප්‍රාථමික ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 50.7

ද්වීතියික ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 695.7

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 2,398.0

විදේශ විණිමය ගෙවීම්:

භාණ්ඩ ආනයන - ඩොලර් මිලියන 2,048.6

සේවා වියදම් - ඩොලර් මිලියන 322.4

ප්‍රාථමික වියදම් - ඩොලර් මිලියන 192.8

ද්වීතියික වියදම් - ඩොලර් මිලියන 7.7

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 2,571.5

ජංගම ගිණුමේ ශේෂය = ඩොලර් මිලියන (-183.6)

මේ හැරවුමට හේතුව සැප්තැම්බර් මාසය තුළ වාහන ආනයන සඳහා ඩොලර් මිලියන 286.0ක මුදලක් වැය වීමයි. මේ අනුව, වසරේ පළමු මාස නවයක කාලය ඇතුළත වාහන ආනයන වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 1,204ක විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් වැය වී තිබෙනවා. මෙය මුලින් ඇස්තමේන්තු කර තිබුණු වාහන ආනයන වියදමට වඩා වැඩි අගයක්.

රටේ විදේශ අංශය කෙරෙහි අහිතකර බලපෑමක් සිදු කර ඇතත්, රාජ්‍යමූල්‍ය අංශයෙහි ඇස්තමේන්තු ඉක්මවා යාමට උපකාරී වී තිබෙන්නේ මේ අයුරින් වාහන ආනයන ප්‍රමාණය ඇස්තමේන්තු ඉක්මවා යාමයි. කෙසේ වුවද, මේ වන විට වාහන ආනයන ඉල්ලුම සංතෘප්ත වෙමින් ඇති බවක් පෙනෙන්නට තිබෙනවා. ඒ නිසා, විදේශ අංශයේ අවාසිදායක තත්ත්වය මෙන්ම රාජ්‍යමූල්‍ය අංශයෙහි සුවිශේෂී වාසිදායක තත්ත්වයද ඉදිරි මාස වලදී ක්‍රමයෙන් වෙනස් විය හැකියි.

ජාතික අයවැය 2026

ඉදිරි (2026) වසර සඳහා වන මධ්‍යම රජයේ අයවැය පිළිබඳ යෝජනා මේ වන විට ඉදිරිපත් කර තිබෙනවා. මෙය "ජාතික අයවැය" ලෙස හඳුන්වා ඇතත්, ඇත්ත වශයෙන්ම මෙය මධ්‍යම රජයේ අයවැයයි. 

අයවැය යෝජනා පිළිබඳව දැනට කෙටියෙන්ම කිව හැක්කේ මෙය මැදිකාලීනව රටේ ආර්ථික ස්ථායීතාව තහවුරු කර ගැනීමට මුල් තැන දෙන අතරම, දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනය පිළිබඳවද යම් අවධානයක් යොමු කර සකස් කර ඇති, එමෙන්ම මූල්‍ය අරමුදල සමඟ ඇති කරගෙන තිබෙන එකඟතා හා ගැලපෙන පරිදි සකස් කර ඇති, අයවැයක් බවයි. ඊට අමතරව ප්‍රායෝගිකව ලඟා කර ගැනීමේ විභවයක් තිබෙන ඉලක්ක සහිතව සකසා ඇති අයවැයක් බවද පෙනී යනවා. 

ලංකාවේ අයවැය ඉතිහාසය ලෙස බැලුවහොත්, අයවැය කියන්නේ ඒ තරම්ම තේරුමක් නැති, හිස් ලියැවිල්ලක් පමණයි. වසරක් ආරම්භ වීමට පෙර ප්‍රදර්ශනාත්මක ලෙස ඉදිරිපත් කරන අයවැය ඇස්තමේන්තු සහ වසර අවසන් වෙද්දී දකින්නට ලැබෙන සැබෑ සංඛ්‍යාලේඛණ අතර බොහෝ විට විශාල පරතරයක් දැකිය හැකිව තිබුණා. පසුගිය ආර්ථික අර්බුදයෙන් පසුව මෙම තත්ත්වය වෙනස් වී වඩා යහපත් රාජ්‍යමූල්‍ය විනයක් ගොඩ නැගී තිබීම යහපත් ප්‍රවණතාවක්. 

රාජ්‍ය ආදායම 

වසරකට පෙර මෙම (2025) වසර සඳහා අයවැය ඇස්තමේන්තු ඉදිරිපත් කරද්දී රුපියල් බිලියන 4,590ක බදු ආදායමක් සහ රුපියල් බිලියන 400ක බදු නොවන ආදායම් හා අනෙකුත් ලැබීම් ලෙස රුපියල් බිලියන 4,990ක සමස්ත ආදායම් හා ලැබීම් ප්‍රමාණයක් ඇස්තමේන්තු කර තිබුණා. මේ වන විට යාවත්කාලීන කර ඇති ඇස්තමේන්තු අනුව, බදු ආදායම රුපියල් බිලියන 4,725 දක්වා ඉහළ යනවා. බදු නොවන ආදායම් හා අනෙකුත් ලැබීම් රුපියල් බිලියන 375ක් වනු ඇතැයි ඇස්තමේන්තු කර තිබෙනවා. මේ අනුව සමස්ත ආදායම් හා ලැබීම් රුපියල් බිලියන 5,100 දක්වා ඉහළ යනු ඇතැයි ඇස්තමේන්තු කර තිබෙනවා. මෙය රුපියල් බිලියන 110කින් ඉලක්කය ඉක්මවා යාමක්. 

ඉදිරි (2026) වසර තුළ බදු ආදායම රුපියල් බිලියන 4,910 දක්වාත්, බදු නොවන ආදායම් හා අනෙකුත් ලැබීම් රුපියල් බිලියන 390 දක්වාත් වැඩි කර ගැනීම ඉලක්කයයි. මේ අනුව, සමස්ත ආදායම් හා ලැබීම් රුපියල් බිලියන 5,300 දක්වා ඉහළ යනවා. මෙය ප්‍රායෝගිකව ලඟා කර ගැනීමේ හැකියාවක් ඇති ආදායම් ඉලක්කයක්. 

ප්‍රාග්ධන වියදම් 

පසුගිය අයවැයෙන් රුපියල් බිලියන 1,315ක මුදලක් ප්‍රාග්ධන වියදම් වෙනුවෙන් වෙන් කර තිබුණත්, මේ වන විට එම ඇස්තමේන්තුව රුපියල් බිලියන 1,033 දක්වා පහත හෙළා තිබෙනවා. මේ අනුව, අයවැයෙන්  වෙන් කළ අරමුදල් වලින් රුපියල් බිලියන 347ක මුදලක් ඉතිරි වෙනවා. ඉදිරි වසරේ ප්‍රාග්ධන වියදම් වෙනුවෙන් රුපියල් බිලියන 1,380ක මුදලක් වෙන් කර තිබෙනවා. 

පොලී වියදම් 

පසුගිය අයවැයෙහි පොලී වියදම් ඇස්තමේන්තුව රුපියල් බිලියන 2,950ක් වුවත්, මේ වන විට එම ඇස්තමේන්තුව රුපියල් බිලියන 2,650 දක්වා පහත වැටී තිබෙනවා. මෙය රුපියල් බිලියන 300ක ඉතිරියක්. 

අනෙකුත් පුනරාවර්තන වියදම් 

වැටුප් හා වේතන වියදම් ඇස්තමේන්තුව රුපියල් බිලියන 1,290 සිට රුපියල් බිලියන 1,220 දක්වා පහත වැටී ඇති අතර, ඉදිරි වසරේ එම වියදම් වෙනුවෙන් රුපියල් බිලියන 1,323ක මුදලක් වෙන් කර තිබෙනවා. රුපියල් බිලියන 1,290ක් වූ සහනාධාර හා සුබසාධන වියදම් ඇස්තමේන්තුවද රුපියල් බිලියන 1,280කට සීමා වී තිබෙනවා. එය ඉදිරි වසරේදී රුපියල් බිලියන 1,347 දක්වා ඉහළ යනවා. අනෙකුත් භාණ්ඩ හා සේවා මිල දී ගැනීම් වෙනුවෙන් වෙන් කර තිබුණු රුපියල් බිලියන 405ක මුදලද රුපියල් 380 ලෙස වෙනස් වී තිබෙනවා. ඉදිරි වසර සඳහා අදාළ වෙන් කිරීම රුපියල් බිලියන 401ක්. මේ අනුව, සමස්තයක් ලෙස රජයේ පුනරාවර්තන වියදම් කොටසද මුල් අයවැය ඇස්තමේන්තු වලට වඩා පහළින් පවත්වා ගෙන යමින් ඇති ආකාරය දැකිය හැකියි. 

ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තය 

ඉහත සඳහන් පරිදි බදු ආදායම් ඉහළ යද්දී සියලුම ප්‍රධාන වියදම් ශීර්ෂයන් මුල් ඇස්තමේන්තු වලට වඩා අඩු මට්ටමක පැවතීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තය රුපියල් බිලියන 1,210ක් දක්වා ඉහළ යා හැකි බවක් පෙනෙන්නට තිබෙනවා. මෙය අපේක්ෂිත දදේනියෙන් 3.8%ක් වන අතර අවශ්‍ය අවම මට්ටම වන 2.3% බෙහෙවින්ම ඉක්මවන්නක්. එබැවින් ඉදිරි වසර සඳහා සැලසුම් කර ඇති එම අනුපාතය 2.5% වුවද, යහපත් රාජ්‍යමූල්‍ය විනයක් පවත්වාගෙන යාම මගින් එම මට්ටම ඉක්මවා යාමේ විභවයක් වත්මන් ආණ්ඩුව විසින් මේ වන විට ප්‍රදර්ශනය කර තිබෙනවා.

සමස්ත අයවැය හිඟය 

යාවත්කාලීන ඇස්තමේන්තු අනුව මෙම වසරේ අයවැය හිඟය රුපියල් බිලියන 1,448ක් වන අතර, අයවැය ඇස්තමේන්තු අනුව ඉදිරි වසරේදී එය රුපියල් බිලියන 1,787 දක්වා ඉහළ යනවා. දදේනි අනුපාත ලෙස මෙය අයවැය හිඟය 4.5% සිට 5.1% දක්වා ඉහළ යාමක්. කෙසේ වුවද, මීට ප්‍රධාන හේතුව මෙම වසරේ දදේනියෙන් 14.8% මට්ටම දක්වා ඉහළ යනු ඇතැයි ඇස්තමේන්තු කර ඇති බදු ආදායම ඉදිරි වසරේදී නැවතත් දදේනියෙන් 14.2% මට්ටම දක්වා අඩු වීමයි. මේ වසරේ බදු ආදායම අනපේක්ෂිත මට්ටමකට ඉහළ යාම කලකට පසු වාහන ආනයන තහනම ඉවත් කිරීම නිසා ඇති වූ සුවිශේෂී තත්ත්වයක් බැවින්, ඉදිරි වසරේදී මෙවැනි අඩුවීමක් අපේක්ෂා කරමින් අයවැය ඇස්තමේන්තු සකස් කිරීම අනිවාර්යයයෙන්ම සිදුවිය යුත්තක්. 

තෙල් සංස්ථාවේ ලාබය අඩු වෙලා!

ලංකා ඛණිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාව (තෙල් සංස්ථාව) විසින් මෙම (2025) වසරේ පළමු මාස හයක කාලය ඇතුළත රුපියල් මිලියන 17,018ක ලාබයක් ලබා ඇති බව මුදල් අමාත්‍යංශය විසින් වාර්තා කර තිබෙනවා. පසු ගිය (2024) වසරේ පළමු මාස හයක කාලය ඇතුළත තෙල් සංස්ථාව විසින් ලැබූ ලාබය රුපියල් මිලියන 20,706ක්. ඒ අනුව, පෙර වසරට සාපේක්ෂව ලාබය 17.8%කින් පහත වැටී තිබෙනවා වගේම එම කරුණ කෙරෙහි විශාල මාධ්‍ය අවධානයක්ද යොමු වී තිබෙනවා. මේ සටහන මේ හා අදාළව අප වෙත යොමු කෙරුණු ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරක්. 

1. මේ ලාබ සැබෑ ලාබ නොවේ!

පළමුවෙන්ම පැහැදිලි කළ යුතු කරුණ වන්නේ මෙම අඩු වූ ලාබය මෙන්ම පසු ගිය වසරේ ලාබයද හුදෙක් ගිණුම්කරණ ලාබ පමණක් වන අතර ආර්ථික ලාබ නොවන බවයි. මේ අයුරින් තෙල් සංස්ථාවට යාන්තමින් හෝ ගිණුම්කරණ ලාබ පෙන්වීමට හැකි වී තිබෙන්නේ 2022දී තෙල් සංස්ථාව වෙත රජය විසින් මහජන අරමුදල් විශාල ප්‍රමාණයක් පොම්ප කිරීම නිසායි.

මේ වන විට (2024 වසර අවසානය) තෙල් සංස්ථාවෙහි ආයෝජනය කර තිබෙන මහජන මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 912,580.51ක් වන අතර එයින් රුපියල් මිලියන 884,093.39ක්ම ආයෝජනය කළේ 2022දීයි. ඒ, වන විට තෙල් සංස්ථාව විසින් විවිධ පාර්ශ්වයන්ට ගෙවිය යුතුව තිබුණු ණය එපමණ ප්‍රමාණයක් රජය විසින් පවරා ගැනීම මගිනුයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස තෙල් සංස්ථාව වෙනුවෙන් යොදවා තිබුණු රජයේ කොටස් ප්‍රාග්ධනය රුපියල් මිලියන 28,487.13 සිට රුපියල් මිලියන 884,093.39 දක්වා ඉහළ ගියා.

කොටස් ආයෝජන සැලකෙන්නේ දිගුකාලීන ආයෝජන ලෙසයි. අදාළ අවස්ථාවේදී ශ්‍රී ලංකා රජයේ දිගුකාලීන ආයෝජනයක ප්‍රාග්ධන පිරිවැය (cost of capital) අවම වශයෙන් 22.42%ක්. මෙය ඒ අවස්ථාවේදී ශ්‍රී ලංකාව විසින් නිකුත් කර තිබුණු දිගුකාලීනම භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කරයේ ඵලදා අනුපාතිකයයි. ඊට වඩා අඩු කල් පිරීමක් තිබුණු භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර වල ඵලදා අනුපාතික සියල්ලම තිබුණේ මීට වඩා වැඩි මට්ටමකයි. 

ඉහත සදහන් කර ඇති, 2022ට පෙර තෙල් සංස්ථාවෙහි ආයෝජනය කර තිබුණු රුපියල් මිලියන 28,487.13ක මුදලෙහි 2022 දක්වා ආවස්ථික පිරිවැය නොසලකා හැර, ඉන් පසු කාලය සඳහා රජයේ අරමුදල් වල ප්‍රාග්ධන පිරිවැය වන 22.42% සලකා ගණනය කළහොත් තෙල් සංස්ථාව තුළ ආයෝජනය කර ඇති පොදු අරමුදල් වල වටිනාකම මෙසේයි.

2022 අවසානයේදී - රුපියල් මිලියන    912,580.51

2023 අවසානයේදී - රුපියල් මිලියන 1,117,181.06

2024 අවසානයේදී - රුපියල් මිලියන 1,367,653.05

2025 අවසානයේදී - රුපියල් මිලියන 1,674,280.87

මේ අනුව, 2025 වසර තුළදී තෙල් සංස්ථාව විසින් යාන්තමින් පාඩු පියවාගෙන ඇතැයි සැලකිය හැක්කේ අවම වශයෙන් රුපියල් මිලියන 306,627.81ක ලාබයක් ලබා ඇත්නම් පමණයි. පළමු මාස හයේ රුපියල් මිලියන 17,018ක ලාබය ඊට කිට්ටුවෙන්වත් යන්නේ නැහැ. ඒ නිසා මේ ලාබය කිසිසේත්ම සැබෑ ලාබයක් නෙමෙයි. 2022 වසරේදී තෙල් සංස්ථාව වෙනුවෙන් වැය කළ පොදු අරමුදල් රජයේ ණය අඩු කර ගැනීම පිණිස යෙදවූයේනම් වසරකට රුපියල් බිලියන 300ක පමණ මුදලක් ඉතිරි වෙනවා.

ඉහත ගණනයේදී යොදාගත් 22.42% යනු ප්‍රාග්ධන පිරිවැය (cost of capital) සඳහා ඕනෑවට වඩා විශාල ඇස්තමේන්තුවක් බව කෙනෙකුට කියන්න පුළුවන්. එම අවස්ථාව පොලී අනුපාතික සාමාන්‍ය මට්ටමට වඩා වැඩි වී තිබුණු අවස්ථාවක්. ඒ නිසා, අපි භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර ඵලදා අනුපාතික වෙනුවට එක් වසර භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ඵලදා අනුපාතික යොදා ගතහොත් ඉහත ඇස්තමේන්තු මීට වඩා අඩු වෙනවා. කෙසේ වුවද, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් යනු කෙටිකාලීන ආයෝජනයක් බැවින්, මෙම ගණනයේදී දිගුකාලීන කොටස් ආයෝජනයක අවදානම් අධිභාරය නොසලකා හැරීමක් සිදු වෙනවා. ඒ නිසා, වඩා නිවැරදි වන්නේ මුල් ගණනය වුවත්, අපි මේ ගණනයද කරමු. 

2022 අවසානයේදී - රුපියල් මිලියන    912,580.51

2023 අවසානයේදී - රුපියල් මිලියන 1,178,506.47

2024 අවසානයේදී - රුපියල් මිලියන 1,330,887.36

2025 අවසානයේදී - රුපියල් මිලියන 1,450,401.04

මෙම ඇස්තමේන්තුව අනුව වුවද, ආර්ථික ලාබයක් ලැබීම සඳහා රුපියල් මිලියන 119,513.68ක අවම ගිණුම්කරණ ලාබයක් ලැබිය යුතු වෙනවා. මෙය ආයෝජනයේ අවදානම මුළුමනින්ම මෙන් නොසලකා හැර කරන ගණනය කිරීමක් නිසා අවම වශයෙන් මේ මට්ටමේ ලාබයක්වත් නොමැතිව තෙල් සංස්ථාවට දිගුකාලීනව පැවතිය නොහැකියි. ඊට හේතුව අවම වශයෙන් මේ මට්ටමේ ලාබයක්වත් නැත්නම්, මූර්ත පදනමින්, තෙල් සංස්ථාවේ ප්‍රාග්ධනය ක්ෂය වී යාමයි. මෙම ලාබය ලබා ගන්නේනම් යොදවා ඇති ප්‍රාග්ධනය වෙනුවෙන් 8.98%ක ප්‍රතිලාභයක් ලැබෙනවා. එය 2024 වසර අවසානයේදී එක් වසර භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කරයකඵලදා අනුපාතිකයයි. 

2. ලාබ වැඩි කර ගැනීම සඳහා තෙල් මිල වැඩි කළ යුතුද?

තෙල් සංස්ථාවට තවමත් ලංකාවේ තෙල් වෙළඳපොළ තුළ ඒකාධිකාරයක් ඇති නිසා (ඔව්, ඒකාධිකාරයක්!) තෙල් මිල වැඩි කිරීම මගින් පහසුවෙන්ම අවශ්‍ය ලාබය ලබාගන්න පුළුවන්. එසේ කළ යුතුද නැද්ද යන්න තරමක් දුරට දේශපාලනික ප්‍රශ්නයක්. කෙසේ වුවත්, තෙල් සංස්ථාවට තෙල් මිල වැඩි කිරීම මගින් පහසුවෙන්ම අවශ්‍ය ලාබය ලබාගන්න පුළුවන් නිසාම, තෙල් සංස්ථාවේ ලාබය එම ආයතනයේ කාර්ය සාධනය පිළිබඳ හොඳ නිර්ණායකයක් සේ සලකන්න බැහැ. 

තෙල් සංස්ථාව විසින් අවම වශයෙන් ශුන්‍ය ආර්ථික ලාබයක් (එනම් අවම වශයෙන් ප්‍රාග්ධන පිරිවැය ඉක්මවන ගිණුම්කරණ ලාබයක්) ලබා නොගන්නවා කියන්නේ රටේ සාමාන්‍ය ජනතාවට වෙනත් බදු ලෙස එම මිල ගෙවන්නට සිදු වෙනවා කියන එකයි. ඒ කියන්නේ තෙල් මිල අඩු මට්ටමක තියා ගැනීම මගින් ජනතාවට සහනයක් ලැබෙනවා කියන එක බොරු කතාවක්. 

කාලයක් පිටකොටුවේ පදික වේදිකාවේ කලිසම් බඳ පටි විකිණීමේ ජාවාරමක් තිබුණා. මෙහිදී කළේ රුපියල් සීයක් වැනි සාමාන්‍ය මිලට වඩා බෙහෙවින්ම අඩු මිලකට බඳ පටියක් විකුණන එක. 1988 පමණ කාලයේදී රුපියල් 100ක් කියන්නේ කලිසම් බඳ පටියකට සෑහෙන්න අඩු මිලක්. සාමාන්‍ය වෙළඳසැලක මිල රුපියල් 150ක් පමණ. රුපියල් සීයයි කියා කෑ ගහද්දී පාරිභෝගිකයෝ මෙවැනි වෙළෙන්දෙක් ළඟට ආකර්ෂණය වෙනවා. පාරිභෝගිකයෙකු විසින් බඳ පටියක් තෝරා ගත් ගමන්ම වෙළෙන්දා විසින් කරන්නේ එය පාරිභෝගිකයාගේ ඉනට තබා මිනුම ගෙන ඔහු අතේ තිබෙන යන්ත්‍රයකින් එහි හිල් විදින එක. ඊට පස්සේ රුපියල් දෙසීයක් ඉල්ලනවා.

"රුපියල් දෙසීයක් වෙන්නෙ කොහොමද? රුපියල් සීයයි කියලනේ කලින් කිවුවේ?"

"රුපියල් සීය පටියට. හිලකට විස්සයි. හිල් පහත් එක්ක දෙසීයයි"

"කලින් එහෙම කතාවක් කිවුවේ නැහැනේ. දෙසීයටනම් එපා!"

"එහෙම කොහොමද? දැන් ඉනේ සයිස් එකට හිල් විදලනේ තියෙන්නේ. වෙන කාටවත් විකුණන්නත් බැහැ!"

කතාව දිගට ඇදුනොත් තව කට්ටිය වට වෙනවා.

"මහත්තය ඕක සල්ලි දීල ගන්න!"

ඔය පාරිභෝගිකයින්ට තෙල් අඩුවට දෙන කතාවේදී වෙන්නෙත් හරියටම ඔන්න ඔය වැඩේ. පටිය ලාබයි. හැබැයි හිල් වලට වෙනම ගෙවන්න වෙනවා!

පාරිභෝගිකයින්ට කොහොමටත් තෙල් වල නියම මිල ගෙවන්නම වෙනවා. නමුත් එයින් කොටසක් ගෙවන්න වෙන්නේ වෙනත් කුමක් හෝ බද්දක් විදිහටයි. එකම වෙනස මේ වැඩෙන් වැඩිපුර තෙල් පරිභෝජනය කරන අයට වාසියක් වෙන එක. ඒ අයගේ මිලෙන් කොටසක් ගෙවන්නේ අඩුවෙන් තෙල් පරිභෝජනය කරන අය. ඒ නිසා, බදු ගෙවන්නන් මත මිලෙන් කොටසක් පටවන වත්මන් ක්‍රමයට සාපේක්ෂවනම් තෙල් මිල වැඩි කරන එක හොඳ ක්‍රමයක්. 

තෙල් සංස්ථාව මේ තත්ත්වයට වැටිලා තියෙන්නේ කාලයක් තිස්සේ පාඩුවට දුවපු නිසා. රුපියල් මිලියන 912,580.51ක් තරම් විශාල මුදලක් පොදු අරමුදල් වලින් තෙල් සංස්ථාවට පොම්ප කරලා තිබුණත් ඒ සල්ලි දැන් තෙල් සංස්ථාවේ නැහැ. ඒ නිසාම, ඒ නැති සල්ලි වලින් ප්‍රතිලාභ උපයන්නත් බැහැ. ඒ වගේම, පරණ පවු සියල්ලම එක පාරම වත්මන් පාරිභෝගිකයින් පිටින් යවන එක සාධාරණත් නැහැ. ඔය සියල්ලම ඇත්ත වුනත්, තෙල් මිල වැඩි නොකර වෙනත් බදු විදිහට ඒ මුදල අය කර ගනිද්දී වුනත් ඔය අසාධාරණය ඔය විදිහටම වෙනවා. එහෙම බලද්දී, ඔය තත්ත්වයන් යටතේ වුනත්, තෙල් මිල වැඩි කරන එක නරක විකල්පයක් නෙමෙයි. 

හැබැයි තෙල් මිල වැඩි කරන එක හොඳම විසඳුම නෙමෙයි.

මෙම (2025) වසරේ පළමු මාස හය තුල තෙල් සංස්ථාවේ ලාබය රුපියල් මිලියන 17,018ක් බව කලින්ම කිවුවනේ. ඔය මාස හයක කාලය ඇතුළතම ඉන්දියන් තෙල් සමාගම විසින් රුපියල් මිලියන 5,632.50ක ලාබයක් උපයාගෙන තිබෙනවා. ඉන්දියන් තෙල් සමාගම වෙනුවෙන් කොටස්හිමියන් විසින් යොදවා තිබෙන ප්‍රාග්ධනය රුපියල් මිලියන 7,576.57ක් පමණයි.

වෙනස පේනවනේ. ඉන්දියන් තෙල් සමාගමේ කොටස්හිමියන් විසින් යොදවා තිබෙන ප්‍රාග්ධනය මෙන් 120 ගුණයක මුදලක් පොදු අරමුදල් වලින් තෙල් සංස්ථාව වෙනුවෙන් යොදවා තිබෙනවා. නමුත් තෙල් සංස්ථාවේ ලාබය ඉන්දියන් තෙල් සමාගමේ ලාබය වගේ 2.25 ගුණයක් පමණයි. 

තෙල් සංස්ථාවට ආර්ථික ලාබ ලැබෙන මට්ටමට තෙල් මිල වැඩි කළොත් ඉන්දියන් තෙල් සමාගමේ ලාබ විශාල ලෙස ඉහළ යයි. එය ඒ හේතුව නිසාම ප්‍රශ්නයක් වෙන්නේ නැහැ. ඒ ලාබයෙන් කොටසක් රජයට බදු විදිහට ගන්නත් පුළුවන්. නමුත් සැබෑ ප්‍රශ්නය ඉන්දියන් තෙල් සමාගමට ගන්න පුළුවන් ලාබය ලංකාවේ තෙල් සංස්ථාවට ගන්න බැරි ඇයි කියන එකයි. ඉන්දියන් තෙල් සමාගම ඔය තරම් විශාල ලාබයක් ලබන්නේ වැඩි මිලට තෙල් විකුණලා නෙමෙයි. (මේක මේ ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානීන් විසින්ම කලකට පෙර ගෙන ආ තර්කයක්!)

සමහර අයට අනුව තෙල් සංස්ථාව පාඩු ලබන්නේ හොරකම් හා අකාර්යක්ෂම කළමනාකරණය නිසා. මෙය ප්‍රතික්ෂේප කළ නොහැකි තර්කයක්. හැබැයි හේතු ඕවානම්, ඔය තත්ත්වයන් තවමත් එක දශමයකින් හෝ වෙනස් වෙලා කියලා පෙනෙන්නේ නැහැ. 

3. තෙල් ඉල්ලුම අනම්‍ය ඉල්ලුමක්ද? තෙල් සංස්ථාව නැත්නම් තෙල් මිල විශාල ලෙස ඉහළ යයිද?

මිල කීයක් වුනත් ඉල්ලුම එක ලීටරයකින් හෝ අඩු වෙන්නේ නැත්නම් එය පූර්ණ අනම්‍ය ඉල්ලුමක්. තෙල් ඉල්ලුම එවැන්නක් නෙමෙයි. මිල ඉහළ යද්දී ඉල්ලුමත් අඩු වෙනවා. නමුත් සාමාන්‍යයෙන් මිල 1%කින් වැඩි වෙද්දී ඉල්ලුම 1%කින් අඩු වෙන්නේ නැහැ. ඒ කියන්නේ ඉල්ලුම් නම්‍යතාවය අඩුයි. ඉල්ලුම් නම්‍යතාවය අඩුයි කියන්නේ ඉල්ලුම් නම්‍යතාවයක් නැහැ කියන එක නෙමෙයි.

දැන් තියෙන ප්‍රශ්නය වෙළඳපොළ තරඟයක් නැති වීම. සමාගම් කිහිපයකට පිරවුම්හල් යම් ප්‍රමාණයක් දුන්නා කියලා වෙළඳපොළ තරඟයක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. තවමත් මේ සියලුම සමාගම් වලට කටයුතු කරන්න සිදු වී තිබෙන්නේ රජයේ මධ්‍යගත සැලසුමක් ඇතුළේ. පරිභෝගිකයෙක්ට අඩු මිලට තෙල් තිබෙන පිරවුම්හලක් හොයාගෙන කිලෝමීටර් දෙක තුනක් යන්න පුළුවන්. නමුත් කිලෝමීටර දහයක් පහළොවක් ගිහින් පොඩ්ඩක් අඩුවට ඉන්ධන මිල දී ගත්තා කියලා ලාබයක් ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසාම, ඉන්දියන් තෙල් සමාගම පොඩ්ඩක් අඩුවෙන් තෙල් විකිණුවා කියලා ඔවුන්ගේ ඉල්ලුම ලොකුවට වැඩි වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසාම, ඔවුන් මිල තරඟයකට යන්නේ නැහැ.

මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙන්නනම් ලෝකයේ ඕනෑම සමාගමකට කිසිදු බාධාවකින් තොරව රටේ ඕනෑම තැනක ඕනෑම තරමක් පිරවුම්හල් අරින්න අවස්ථාව ලබා දිය යුතුයි. සුරක්ෂිතතාව, පාරිසරික ප්‍රශ්න වගේ දේවල් හා අදාළව නියාමනයක් විය යුතු වුවත්, මිල හෝ සැපයුම නියාමනයට ලක් නොවිය යුතුයි. ඔන්න ඔය වැඩේ වුනොත් පාරිභෝගිකයින්ට තෙල් සංස්ථාවේ මිලටත් වඩා අඩුවෙන් තෙල් ලැබෙයි. එතෙක් ඔය වැඩේ වෙන්නේ නැහැ. ඒක වෙළඳපොළක් නැතිකමේ ප්‍රශ්නයක් මිසක් වෙළඳපොළේ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි. තෙල් සංස්ථාව මගින් විසඳන්න හදන ප්‍රශ්නය එම ආයතනය පවත්වා ගෙන යාම වෙනුවෙන්ම හදාගෙන තිබෙන කෘතීම ප්‍රශ්නයක් පමණයි. 

මම පෞද්ගලිකව රජය විසින් වෙළඳපොළට කිසිදු මැදිහත්වීමක් නොකළ යුතුයි කියා හිතන්නේ නැහැ. නමුත් යම් මැදිහත්වීමක් කරන්නේනම් ඒ සඳහා පැහැදිලි හේතුවක් තිබිය යුතුයි. තෙල් නිපදවන සහ එම තෙල් සම්පත් රජය සතු රටවල තෙල් කර්මාන්තය රජය විසින් මෙහෙයවීමේ යම් හෝ තර්කානුකූල බවක් තිබෙනවා. නමුත් ලංකාව තෙල් නිපදවන රටක් නෙමෙයි. රජය විසින් ඉන්ධන ගෙන්වූවත්, පෞද්ගලික සමාගම් හරහා ඒ වැඩේ වුනත්, ඉන්ධන සඳහා රටෙන් එළියට යන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය රටෙන් යනවා. 

රට තුළ තෙල් පිරිපහදු කරන එකේ යම් වාසියක් තිබෙන්න හෝ නොතිබෙන්න පුළුවන්. මම දන්නා තරමින් තෙල් පිරිපහදු කර්මාන්තය ශ්‍රමමූලික කර්මාන්තයක් නොවන නිසා, යම් වාසියක් තිබුණත්, එය ලොකු වාසියක් වෙන්න විදිහක් නැහැ. එවැනි ලොකු වාසියක් තිබෙනවානම්, කළමනාකරණයත් දැන් කාර්යක්ෂම වෙලානම්, ඉන්දියන් තෙල් සමාගම විසින් දැනටත් ගන්න මට්ටමේ ලාබ තෙල් සමාගමටත් ගන්න පුළුවන් වෙන්න ඕනෑ.

ලංකාවේ වාර්ගික හා ආගමික සංයුතිය

පසුගිය (2024) වසරේදී පැවැත්වුණු ජන හා නිවාස සංගණනයේ ප්‍රතිඵල අනුව, ශ්‍රී ලංකාවේ ජනවාර්ගික සහ ආගමික සංයුතිය පිළිබඳ යාවත්කාලීන දත්ත මේ වන විට ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙනවා. මේ අනුව, 2012 සංගණන අවස්ථාවේදී පැවති තත්ත්වයට සාපේක්ෂව, සිංහල ප්‍රතිශතය 0.8%කින් අඩු වී, මුස්ලිම් ප්‍රතිශතය 1.2%කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. 

ඒ අතරම, ශ්‍රී ලාංකික දෙමළ ප්‍රතිශතය 1.2%කින් ඉහළ ගොස් ඉන්දියානු දෙමළ ප්‍රතිශතය 1.3%කින් පහත වැටී තිබෙනවා. කෙසේ වුවද, දෙමළ කණ්ඩායම් දෙක අතර මෙම වෙනසට හේතුව සේ පෙනෙන්නේ මීට පෙර ඉන්දියානු දෙමළ සේ තමන්ව හඳුනාගත් සැලකිය යුතු පිරිසක් මේ වන විට තමන්ගේ අනන්‍යතාවය ශ්‍රී ලාංකික දෙමළ සේ සැලකීම බවයි පෙනී යන්නේ. කොටස් දෙකම සැලකූ විට දෙමළ ප්‍රතිශතයේ ලොකු වෙනසක් දැකිය නොහැකියි.

පහත තිබෙන්නේ මේ වන විට ලංකාවේ වාර්ගික සංයුතියයි.

සිංහල - 74.1%

ශ්‍රී ලංකා දෙමළ - 12.3%

ඉන්දියානු දෙමළ - 2.8%

මුස්ලිම් - 10.5%

වෙනත් - 0.3%

ආගමික සංයුතියේ වෙනස් වීම පිරික්සද්දී, බෞද්ධ ප්‍රතිශතයේ 0.3%ක අඩු වීමක්ද, රෝමානු කතෝලික ප්‍රතිශතයේ 0.8%ක අඩුවීමක්ද දැකිය හැකියි. හින්දු ප්‍රතිශතයෙහි වෙනසක් සිදු වී නොමැති අතර ඉස්ලාම් ප්‍රතිශතය 1.0%කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

බෞද්ධ - 69.8%

හින්දු - 12.6%

ඉස්ලාම් - 10.7%

රෝමානු කතෝලික - 5.6%

වෙනත් ක්‍රිස්තියානි - 1.3%

ඉහත රටාවන් දිස්ත්‍රික්ක මට්ටමෙන්ද එලෙසම මෙන් නිරීක්ෂණය කළ හැකියි. අදාළ සංඛ්‍යලේඛන මේ සමඟ පළ කෙරෙන වගු දෙකෙහි තිබෙනවා.

පළමු මාස නවය අවසානයේදී රාජ්‍යමූල්‍ය තත්ත්වය

මේ වන විට මෙම (2025) වසරේ සැප්තැම්බර් මාසය දක්වා මාස නවයක කාලය හා අදාළ රාජ්‍යමූල්‍ය ගිණුම් පිළිබඳ සංඛ්‍යාලේඛණ ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙනවා. මෙම සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව, වසර අවසන් වන විට සමස්තයක් ලෙස ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍යමූල්‍ය ගිණුම් වල දශක ගණනාවකින් දැකිය නොහැකි වූ යහපත් තත්ත්වයක් දැක ගත හැකි වීමේ විභවයක් පෙන්නුම් කරනවා. 

රාජ්‍ය ආදායම් හා අනෙකුත් ලැබීම්  

පළමු මාස නවයේ රාජ්‍ය ආදායම් හා අනෙකුත් ලැබීම් රුපියල් බිලියන 3,835ක් ලෙස වාර්තා වන අතර මෙය පෙර වසරේ අදාළ කාලයට සාපේක්ෂව 31.0%ක වර්ධනයක්. බදු ආදායම පෙර වසරට සාපේක්ෂව 32.5%කින්ද, බදු නොවන ආදායම් 14.9%කින්ද ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. වර්ෂාවසාන බදු ආදායම් ඉලක්කය වන රුපියල් බිලියන 4,590ක මුදලින් 77.6%ක්ම (රුපියල් බිලියන 3,563ක්) දැනටමත් එකතු වී අවසන්. මේ අනුව, මෙම වසරේ බදු ආදායම ඉලක්කය ඉක්මවා යන බව පැහැදිලියි. සමස්ත ආදායම් හා ලැබීම් සැලකුවද, ඉලක්කය වන රුපියල් බිලියන 4,990ක මුදලින් 76.9%ක් දැනටමත් එකතු වී තිබෙනවා. බදු ආදායම් මෙපමණ ඉහළ යාමට හේතුව වාහන ආනයන ඇස්තමේන්තු ඉක්මවා ඉහළ යාමයි. 

රාජ්‍ය වියදම් 

රජයේ ලැබීම් ඉහත සඳහන් පරිදි විශාල ලෙස ඉහළ ගොස් තිබුණද, රාජ්‍ය වියදම් ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ පෙර වසරට සාපේක්ෂව 9.7%කින් පමණයි. පුනරාවර්තන වියදම් 11.2%කින් ඉහළ ගොස් ඇති අතර, ප්‍රාග්ධන වියදම් 1.7%කින් පහළ ගොස් තිබෙනවා. හරියටම කියන්නට කල් වැඩි වුනත්, මෙම වසර තුළ නාමික දදේනිය වර්ධනය වීමට ඉඩ තිබෙන්නේ 10%කට ආසන්න වේගයකින්. එබැවින්, දදේනි අනුපාතයක් ලෙස පුනරාවර්තන වියදම තරමක් ඉහළ යාමේ විභවය බැහැර කළ නොහැකියි. එසේ වුවද, ප්‍රාග්ධන වියදම් විශාල ලෙස සීමා වී තිබීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, සමස්ත රාජ්‍ය වියදම දදේනි අනුපාතයක් ලෙස පෙර වසරේ පැවති මට්ටම ආසන්නයේම පැවතිය හැකියි. කෙසේ වුවද, අවසන් මාස තුනක කාලය තුළ රාජ්‍ය වියදම් සිදු වන ආකාරය අනුව, මෙම තත්ත්වය කවර අතකට වුවද වෙනස් විය හැකියි.

මෙහිදී අවධානය යොමු කළ යුතු වැදගත් කරුණක් වන්නේ පළමු මාස නවයේ පුනරාවර්තන වියදම වන රුපියල් 3,821ක මුදලින් 50.0%ක් හෙවත් රුපියල් බිලියන 1,907ක්ම පොලී වියදම් බවයි. සමස්ත රාජ්‍ය වියදම සැලකුවද, පොලී වියදම එයින් 44.6%ක් තරම් විශාල කොටසක්. 

පළමු මාස නවයේ පොලී වියදම් පෙර වසරට සාපේක්ෂව 8.6%කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. රජයට මෙම වියදම අඩු කරගත හැක්කේ පොලී අනුපාතික තවදුරටත් පහත වැටේනම් පමණයි. එහෙත්, එය රජයේ පාලනයෙන් තොර, වෙළඳපොළ සාධක මත නිර්ණය වන්නක්. වෙළඳපොළෙන් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගැනීම මගින් පොලී අනුපාතික පහත හෙළීමේ හැකියාවක් මහ බැංකුව සතුව ඇතත්, එවැන්නක් කිරීම මහ බැංකුවේ විදේශ සංචිත ගොඩ නගා ගැනීමේ අභිප්‍රායට බාධාවක් බැවින් සිදු වීමේ හැකියාවක් නැහැ. මෙම පසුබිම තුළ, දේශීය වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් ණය ලබා ගැනීමට රජය විසින් තීරණය කර තිබීම හොඳ අත්හදා බැලීමක් විය හැකියි. 

සමස්ත අයවැය හිඟය 

වියදම් වැඩි වන වේගයට වඩා සැලකිය යුතු වේගයකින් ආදායම් ඉහළ යාමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සමස්ත අයවැය හිඟය රුපියල් බිලියන 441කට සීමා වී තිබෙනවා. පෙර වසරේ පළමු මාස නවයක කාලය තුළ රුපියල් බිලියන 970ක අයවැය හිඟයක් වාර්තා වුනා.

ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තය 

ප්‍රාථමික අයවැය ශේෂය යනු පොලී වියදම් හැර අයවැය ශේෂයයි. ආර්ථික ස්ථායීකරණ වැඩ පිළිවෙළෙහි ප්‍රධානම ඉලක්කය වන්නේ ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තය අවශ්‍ය අවම මට්ටමට (එනම් දදේනියෙන් 2.3%කට) ඉහළින් පවත්වා ගැනීමයි. පළමු මාස නවයක කාලය අවසන් වන විට ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තය රුපියල් බිලියන 1,465ක් ලෙස වාර්තා වෙනවා. මෙම අතිරික්තය අයවැයෙන් ඉලක්ක කර තිබුණු රුපියල් බිලියන 750ක අතිරික්තය මෙන් දෙගුණයකට ආසන්න මුදලක්. මේ අනුව, දදේනියෙන් 4% ඉක්මවන හා 5%කට ආසන්න විය හැකි ප්‍රාථමික අතිරික්තයක් වාර්තා වීමේ විභවයක් පෙන්නුම් කරනවා. මෙවැනි තත්ත්වයක් වසර කිහිපයක් පැවතුනහොත්, වැඩි කල් නොයා සමස්ත අයවැය තුලනය කර ගැනීම සිහිනයක් නෙමෙයි. 

ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තය 

පළමු මාස නවයක කාලය තුල රාජ්‍ය අයවැය ගිණුමේ ජංගම ගිණුම් ශේෂය තුලනය වී තිබීම ඉතාම සුවිශේෂී තත්ත්වයක්. මෙම ගිණුම රටේ විදේශ අංශය හා අදාළව කතා කරද්දී අවධානයට යොමු කෙරෙන ජංගම ගිණුම හා පටලවා නොගත යුතු අතර, මෙයින් අදහස් වන්නේ පොලී වියදම්ද ඇතුළු සියලු පුනරාවර්තන වියදම් සලකා බලන අතර ප්‍රාග්ධන වියදම් නොසලකා හරිමින් ගණනය කරන අයවැය ශේෂයයි. එනම් සමස්ත රාජ්‍ය ආදායම (ප්‍රදාන හැර) සහ සමස්ත පුනරාවර්තන වියදම අතර වෙනසයි. වර්ෂාවසාන තත්ත්වය පිළිබඳව අනාවැකි කීමට කල් වැඩි වුනත්, පළමු මාස නවයක කාලය අවසන් වන විට ඉහත ගිණුමෙහි රුපියල් බිලියන 6ක සුළු අතිරික්තයක් වාර්තා වී තිබෙනවා. සංඛ්‍යාලේඛණ පරීක්ෂා කර තහවුරු කර ගැනීමට ඉඩක් නොලැබුණත්, මෑත ඉතිහාසයේ මෙවැනි අතිරික්තයක් වාර්තා වූ අවස්ථාවක් මගේ මතකයට එන්නේ නැහැ.

රටේ ආර්ථික ස්ථායීතාවය පවත්වා ගැනීම සඳහා ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් පවත්වා ගැනීම ඉතා වැදගත් වන අතර, එයින් ඔබ්බට ගොස් ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක්ද පවත්වා ගත හැකිනම් එමගින් දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනය හා අදාළව සැලකිය යුතු දායකත්වයක් ලැබෙනවා. පෙර ලිපි කිහිපයක විස්තර කර ඇති පරිදි, ජාතික ඉතිරි කිරීම් අනුපාතය රටක දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධන වේගය කෙරෙහි බලපාන ප්‍රධාන සාධකයක්. එම අනුපාතය ඉහළ යන තරමට දදේනියට සාපේක්ෂව රටේ ප්‍රාග්ධන සංචිතය ඉහළ යනවා. මෙතෙක් කල් ජාතික ඉතිරි කිරීම් අනුපාතයට රාජ්‍ය අංශයෙන් ලැබී තිබුනේ සෘණ දායකත්වයක්  බැවින් රටේ ජාතික ඉතිරි කිරීම් අනුපාතය පැවතුනේ පෞද්ගලික අංශයේ ඉතිරි කිරීම අනුපාතයට වඩා පහළින්. 

ජාතික ඉතිරි කිරීම් අනුපාතය අඩු මට්ටමක පැවතීම රටක ආයෝජන අනුපාතය සීමා කර ආර්ථික වර්ධන වේගයද සීමා කරනවා. පසුගිය කාලය මුළුල්ලේම ලංකාව මේ ප්‍රශ්නය විසඳා ගැනීම සඳහා කළේ විදේශ ණය ලබා ගැනීම මගින් ජාතික ඉතිරි කිරීම් අනුපාතයට වඩා ඉහළින් ආයෝජන අනුපාතය පවත්වා ගැනීමයි. රටේ විදේශ අංශය තුළ ජංගම ගිණුම් හිඟයක් නඩත්තු වීමද මෙහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලයක්. රට අර්බුදයකට ගෙන ගියේ මෙම ක්‍රමයයි.

ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය කෝටි 759ක් පාඩු ලබයි!

ශ්‍රීලන්කන් ගුවන් සේවය විසින් පසුගිය (2024/25) මූල්‍ය වර්ෂය තුළ රුපියල් මිලියන 7,595ක (කෝටි 759)ක අලාභයක් වාර්තා කර තිබෙනවා. 

පසුව ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය බවට පත් වූයේ මුලින්ම එයාර් සිලෝන් ලෙසත්, ඉන් පසුව එයාර් ලංකා ලෙසත් හැඳින්වුණු රාජ්‍ය ආයතනයයි. 1998 වර්ෂයේදී මෙම ආයතනයේ සුළුතර කොටස් අයිතිය හා පරිපාලනය එමිරේට්ස් ආයතනය වෙත පවරනු ලැබූ අතර, වසර දහයකට පසුව 2008දී ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් මෙම ආයතනයේ පරිපාලනය නැවත පවරා ගනු ලැබුවා.

ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය පවරා ගන්නා විට එම ආයතනය ලාබ ලබමින් පැවති ආයතනයක්. රජයට පවරා ගැනීමෙන් අනතුරුව, 2023/24 වසර තෙක් වසර 15ක් එක දිගට පාඩු ලබමින් පැවති මෙම ආයතනය 2023/24 මූල්‍ය වර්ෂය තුළ රුපියල් මිලියන 3,871ක (කෝටි 387ක) ලාබයක් වාර්තා කළා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආයතනයේ සමුච්ඡිත අලාභය සුළු වශයෙන් අඩු වුනා. 

පසුගිය මූල්‍ය වර්ෂයේ අලාභයද සමඟ මේ වන විට ශ්‍රීලන්කන්හි සමුච්ඡිත අලාභය රුපියල් මිලියන 616,306ක් දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. 

පසුගිය වසර සමස්තයක් ලෙස ලෝක ගුවන් ගමන් කර්මාන්තයට යහපත් වසරක් වූ අතර ලංකාවට පැමිණි ගුවන් මගීන් ප්‍රමාණයෙහිද 38%ක සැලකිය යුතු වැඩි වීමක් සිදු වී තිබෙනවා. එසේ වුවද, ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවයේ මගී ප්‍රවාහන ආදායමෙහි, පෙර වසරට සාපේක්ෂව, 15%ක කැපී පෙනෙන අඩු වීමක් දැකිය හැකි වීම විශේෂත්වයක්. ශ්‍රීලංකන් ගුවන් සේවය භාවිතා කළ මගීන් ප්‍රමාණයද පෙර වසරට සාපේක්ෂව 4%කින් අඩු වී තිබෙනවා. 

උත්පාදක නාශනය: ආර්ථික වර්ධනය තිරසාරව පවත්වා ගන්නේ කෙසේද?

පසුගිය සියවස් දෙකක කාලය තුළ, ඉතිහාසයේ පළමු වරට, ලෝකය පුරාම තිරසාර දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනයක් දැකිය හැකි වුනා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, මානව සංහතියේ සෞභාග්‍යය සඳහා අත්තිවාරමක් දමමින්, ලෝකයේ බොහෝ දෙනෙකු දරිද්‍රතාවයෙන් මිදුනා. මෙම ප්‍රගතිය තව දුරටත් පවත්වා ගනිමින් ඉදිරියට යාම සඳහා නවෝත්පාදන වල කාර්ය භාරය පැහැදිලි කළ විද්‍යාර්ථීන් තිදෙනෙකු වන ජොයෙල් මොකර් (Joel Mokyr), ෆිලිප් අගියන් (Philippe Aghion) හා පීටර් හවිට් (Peter Howitt) විසින් මෙවර ආර්ථික විද්‍යාව සඳහා වන නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගෙන තිබෙනවා. 

අප සියල්ලන්ගේ ජීවිත කෙරෙහි බලපෑම් කරමින් තාක්ෂණය ඉතා වේගයෙන් වැඩි දියුණු වන අතර, නව තාක්ෂනයන්ගෙන් පැරණි තාක්ෂනය විස්ථාපනය වීම දිගින් දිගටම සිදු වෙමින් පවතිනවා. මෙම ක්‍රියාවලිය උත්පාදක නාශනය (creative destruction) ලෙස හැඳින්වෙනවා. උත්පාදක නාශනය දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනය සඳහා මග තනන අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සමස්ත ලෝක ජනතාවට වඩා හොඳ ජීවන තත්ත්වයක් හිමි වෙනවා.

කෙසේ වෙතත්, ඉතිහාසයේ සෑම යුගයකදීම ආර්ථික වර්ධනය හා අදාළව පසුගිය දෙසියවස තුළ දැකිය හැකි වූ ආකාරයේ අඛණ්ඩ ප්‍රගතියක් දැකිය හැකිව තිබුණේ නැහැ. ඉතිහාසයේ බොහෝ කාල වකවානු තුළ සාමාන්‍ය තත්ත්වය වූයේ අපගේ ජීවන තත්ත්වයෙහි ලොකු වෙනසක් සිදු නොවී එකම මට්ටමක පැවතීමයි. ඇතැම් කාල වකවානු වලදී වැදගත් සොයාගැනීම් හා නවෝත්පාදන නිසා ජීවන තත්ත්වයේ ඉහළ යාමක් හා ආදායම් වැඩි වීමක් සිදු වූවත්, ඉතා ඉක්මණින්ම එම වර්ධනය නැවතුනා. 

ජොයෙල් මොකර් විසින් දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනය සාමාන්‍ය තත්ත්වය බවට පත් වීමට හේතු වූ කරුණු අනාවරණය කර ගැනීම සඳහා ඓතිහාසික මූලාශ්‍ර භාවිතා කළා. ඔහු පෙන්වා දුන්නේ නවෝත්පාදන බිහිවීම එකින් එකට අඛණ්ඩව සිදුවන ස්වයං ජනක ක්‍රියාවලියක් බවට පත් වීම සඳහා අපිට කිසියම් නවෝත්පාදනයක් "වැඩ කරන" බව පෙනී යාම පමණක් නොව, එසේ "වැඩ කරන්නේ ඇයි" යන්න පිළිබඳ විද්‍යාත්මක පැහැදිලි කිරීමක්ද අවශ්‍ය බවයි. 

කාර්මික විප්ලවයට පෙර මෙවැනි විද්‍යාත්මක පැහැදිලි කිරීම් සුලභ නොවූ බැවින්, එක් නවෝත්පාදනයක් විසින් තවත් නවෝත්පාදන ගණනාවකට පාර පෙන්වීමක් ලොකුවට සිදු වූයේ නැහැ. මීට අමතරව සමාජය නව අදහස් සඳහා විවෘත වීමේ වැදගත්කමත්, වෙනස්කම් පිළිගැනීමට සූදානම් වීමේ වැදගත්කමත් මොකර් විසින් අවධාරණය කළා. 

ෆිලිප් අගියන් සහ පීටර් හවිට් යන දෙදෙනාද දිගුකාලීන තිරසාර ආර්ථික වර්ධනය සඳහා දායක වන හේතු අධ්‍යයනය කළ විද්‍යාර්ථින් දෙදෙනෙක්. ඔවුන් දෙදෙනා විසින් 1992දී, උත්පාදක නාශනය (creative destruction) යන අදහස ගණිතමය ආකෘතියක් ඇසුරෙන් පැහැදිලි කළා. මෙහි අදහස වන්නේ නවෝත්පාදන බිහි වෙද්දී පවතින දැනුම හා තාක්ෂනය වැඩකට නැති වන බැවින් නවෝත්පාදන බිහි වීමෙහි විනාශකාරී මානයක්ද ඇති බවයි. මෙහිදී ඇති වන අනිවාර්ය ගැටුම නිසි ලෙස කළමනාකරණය කර නොගතහොත්, පැරණි තාක්ෂණයේ හා ක්‍රමවේද වල වාසිය ලැබූ සංස්ථාපනය විසින් ඇති කරන ප්‍රතිරෝධය නිසා නවෝත්පාදන බිහි වීම අධෛර්යමත් වී ප්‍රගතිය නවතිනවා.  

ආර්ථික විද්‍යා නොබෙල් ත්‍යාග කමිටුවේ සභාපති වරයා විසින් ඉහත විද්‍යාර්ථින් විසින් පෙන්වා දී ඇති කරුණු මත පදනම්ව ප්‍රකාශ කරන්නේ ආර්ථික වර්ධනය ඕනෑම තත්ත්වයක් යටතේ ස්වයංක්‍රීය ලෙස සිදු වන දෙයක් සේ නොසැලකිය යුතු බවයි. එමෙන්ම, ඒ නිසා, නැවතත් ලෝක ආර්ථිකය වර්ධනය නොවී එක තැන පල් වෙන තත්ත්වයක් ඇති වීම වලක්වා ගැනීමටනම්, අප විසින් උත්පාදක නාශනය දිරිමත් කෙරෙන යාන්ත්‍රණයන් ආරක්ෂා කර ගත යුතු බවයි.

ජොයෙල් මොකර් නෙදර්ලන්තයේ ඉපදී, ඊශ්‍රායලයේ හීබෘ සරසවියෙන් ප්‍රථම උපාධියත්, ඇමරිකාවේ යේල් සරසවියෙන් ආචාර්ය උපාධියත් ලබා ගෙන ඇමරිකාවේ නෝර්ත්වෙස්ටර්න් සරසවියේ මෙන්ම ඊශ්‍රායලයේ ටෙල් අවිව් සරසවියේද මහාචාර්ය වරයෙකු ලෙස කටයුතු කරන අයෙක්. ප්‍රංශයේ ඉපදී, එහිදීම මූලික අධ්‍යාපනය ලබා, ඇමරිකාවේ හාවඩ් සරසවියෙන් ආචාර්ය උපාධිය ලබා ඇති ෆිලිප් අගියන් ප්‍රංශයේ කොලේජ් ඩි ෆ්‍රාන්ස් සහ ලන්ඩන් ස්කූල් ඔෆ් ඉකොනොමික්ස්හි මහාචාර්යවරයෙකු ලෙස කටයුතු කරනවා. කැනඩාවේ ඉපදී ඇමරිකාවේ නෝර්ත්වෙස්ටර්න් සරසවියෙන් ආචාර්ය උපාධිය ලබා ඇති  පීටර් හවිට් ඇමරිකාවේ සහ කැනඩාවේ සරසවි කිහිපයකම සේවය කර ඇති අතර මේ වන විට බ්‍රවුන් සරසවියේ මහාචාර්යවරයෙකු ලෙස කටයුතු කරනවා.

ස්වීඩිෂ් ක්‍රෝන මිලියන 11ක් වන (ඇමරිකන් ඩොලර් මිලියනයකට වඩා තරමක් වැඩි) ත්‍යාග මුදලෙන් අඩක් ජොයෙල් මොකර්ට හිමි වන අතර ඉතිරි අඩ ෆිලිප් අගියන් හා පීටර් හවිට් අතර බෙදී යනවා. ඔවුන් තිදෙනාටම සුබ පැතුම්!

ආර්ථික වර්ධනය හා ප්‍රාග්ධන ආයෝජන

රටක ආර්ථික වර්ධනය හා ප්‍රාග්ධන ආයෝජන අතර තිබෙන්නේ කවර ආකාරයේ සම්බන්ධයක්ද? මේ ප්‍රශ්නයට 1987දී නොබෙල් ත්‍යාගය දිනූ රොබට් සොලෝ විසින් න්‍යායාත්මක පිළිතුරක් ලබා දී තිබෙනවා. 2021 පෙබරවාරි 4 දින පළ කර ඇති "රටවල් දියුණු වෙන්නේ කොහොමද?" ලිපියෙහි මෙම සොලෝ ආකෘතිය තාක්ෂනික (ගණිතමය) ලෙස විස්තර කර තිබෙනවා. මෙය ඊට වඩා බොහෝ සරල, වැඩි දෙනෙකුට තේරුම් ගත හැකි වත්පොත් සටහනකට වඩා ගැලපෙන, පැහැදිලි කිරීමක්. 

රටේ ප්‍රාග්ධන සංචිතය වර්ධනය වෙනවා කියන්නේ රටේ නිෂ්පාදන හැකියාව ඉහළ යනවා කියන එකයි. මෙහිදී ප්‍රාග්ධන සංචිතය යන්නෙන් අදහස් වන්නේ ශ්‍රමය (මානව ප්‍රාග්ධනය) හැර නිෂ්පාදනය සඳහා අවශ්‍ය වන අනෙකුත් නිෂ්පාදන සාධක සියල්ලයි. යන්ත්‍ර සූත්‍ර, ගොඩනැගිලි, යටිතල පහසුකම් ආදී සියල්ල එයට ඇතුළත්. ඒ වගේම පරිගණක මෘදුකාංග වැනි අරූපික (අස්පර්ශනීය) දේවල් තියෙන්නේත් මේ  ප්‍රාග්ධන සංචිතය ඇතුළේ. ප්‍රාග්ධන සංචිතය වැඩි කර ගැනීම සඳහා මූල්‍ය ප්‍රාග්ධනය (මුදල්) අවශ්‍ය වන නමුත් මෙහිදී ප්‍රාග්ධනය යන්නෙන් (සීමිත සන්දර්භ වලදී හැර) මූල්‍ය ප්‍රාග්ධනය අදහස් වන්නේ නැහැ. 

රටක ප්‍රාග්ධන සංචිතය වර්ධනය වන තරමට ආර්ථිකයද වර්ධනය වෙනවා. නමුත් ආර්ථිකය වර්ධනය වන්නේ ප්‍රාග්ධන සංචිතය වර්ධනය වන වේගයට වඩා අඩු වේගයකින්. කාලයක් තිස්සේ නැවත නැවත කර ඇති නිරීක්ෂණ අනුව, වෙළඳපොළ ආර්ථිකයක් තිබෙන බොහොමයක් රට වල මෙම අනුපාතය ආසන්න වශයෙන් 30%ක් පමණ. මෙයින් අදහස් වන්නේ රටක ප්‍රාග්ධන සංචිතය 10%කින් වර්ධනය වෙද්දී ආර්ථිකය 3%කින් වර්ධනය වනවා යන්නයි. 

කෙසේ වුවද, ප්‍රාග්ධන සංචිතය වර්ධනය වීම කිසියම් නිශ්චිත රටක ආර්ථික වර්ධන වේගය කෙරෙහි දායක වන ආකාරය ඒ රටේ ආර්ථිකයේ ප්‍රමාණයට (දදේනියට) සාපේක්ෂව ප්‍රාග්ධන සංචිතය කොපමණද යන්න අනුව වෙනස් වෙනවා. අඩු ප්‍රාග්ධන සංචිතයක් ඇති රටකට ප්‍රාග්ධනයේ වටිනාකම වැඩියි. 

මෙය පැහැදිලි කර ගැනීම පිණිස, එක සමාන ප්‍රමාණයේ ආර්ථිකයන් ඇති (ඩොලර් බිලියන 100ක), එහෙත් වෙනස් මට්ටම් වල ප්‍රාග්ධන සංචිත ඇති (පිළිවෙලින් ඩොලර් බිලියන 50, 100 හා 200), රටවල් තුනක් සලකමු. ඩොලර් බිලියන 10කින් ප්‍රාග්ධන සංචිතය ඉහළ යාම මේ එක් එක් රටේ ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි බලපාන්නේ කෙසේද?

පළමු රට: 

ආර්ථිකයේ ප්‍රමාණය = ඩොලර් බිලියන 100

ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය = ඩොලර් බිලියන 50

ප්‍රාග්ධනය සංචිතය ඉහළ යාම = ඩොලර් බිලියන 10

ප්‍රාග්ධනය සංචිතයේ වර්ධන වේගය = 20%

ආර්ථික වර්ධන වේගය = 6%

දෙවන රට: 

ආර්ථිකයේ ප්‍රමාණය = ඩොලර් බිලියන 100

ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය = ඩොලර් බිලියන 100

ප්‍රාග්ධනය සංචිතය ඉහළ යාම = ඩොලර් බිලියන 10

ප්‍රාග්ධනය සංචිතයේ වර්ධන වේගය = 10%

ආර්ථික වර්ධන වේගය = 3%

තෙවන රට: 

ආර්ථිකයේ ප්‍රමාණය = ඩොලර් බිලියන 100

ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය = ඩොලර් බිලියන 200

ප්‍රාග්ධනය සංචිතය ඉහළ යාම = ඩොලර් බිලියන 10

ප්‍රාග්ධනය සංචිතයේ වර්ධන වේගය = 5%

ආර්ථික වර්ධන වේගය = 1.5%

මෙහිදී අප විසින් සලකා බලා තිබෙන්නේ ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි ප්‍රාග්ධනය සංචිතය වර්ධනය වීමේ බලපෑම පමණයි. වෙනත් හේතු නිසාද ආර්ථිකය වර්ධනය වීමට හෝ හැකිලීමට හැකි වුනත්, අපේ අරමුණ ආර්ථික වර්ධනය හා ප්‍රාග්ධන ආයෝජන අතර සම්බන්ධය තේරුම් ගැනීම බැවින් ඒ අනෙකුත් කරුණු සලකා බලා නැහැ. 

ඉහත කාල්පනික උදාහරණ අනුව, පෙනී යන්නේ රටක දදේනියට සාපේක්ෂව (දදේනියෙහි ප්‍රතිශතයක් හෝ ගුණකයක් ලෙස) ප්‍රාග්ධන සංචිතය ඉහළ යන තරමට අමතර ප්‍රාග්ධනය එකතු වෙද්දී එමගින් ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි ලැබෙන දායකත්වය ක්‍රමක්‍රමයෙන් අඩු වන බවයි. 

මේ අයුරින් ප්‍රාග්ධන සංචිතය වර්ධනය වීම ආර්ථික වර්ධන වේගය ඉහළ දමන අයුරින්ම ප්‍රාග්ධන සංචිතය අඩු වෙද්දී ආර්ථික වර්ධන වේගය අඩුවීමද සිදු වෙනවා. අනෙකුත් සාධක වලින් ආර්ථිකය වර්ධනය නොක‍රන්නේනම්, ප්‍රාග්ධන සංචිතය අඩු වීමේ ප්‍රතිඵලය වන්නේ ආර්ථිකය හැකිලීමයි. එනම්, ආර්ථික වර්ධන වේගය සෘණ වීමයි. මෙම බලපෑමද ප්‍රාග්ධන සංචිතය දදේනියට සාපේක්ෂව අඩු රටකදී වඩා වැඩියි. 

රටක ප්‍රාග්ධන සංචිතය වර්ධනය වන්නේ හෝ හැකිලෙන්නේ කෙසේද?

කිසියම් රටක් විසින් දැනටම එක්රැස් කරගෙන තිබෙන ප්‍රාග්ධන සංචිතය හැමදාම දිගටම ඒ මට්ටමේම තියෙන්නේ නැහැ. සෑම වසරකදීම ප්‍රාග්ධනය යම් තරමකින් ක්ෂය වෙනවා. උදාහරණයක් ලෙස ප්‍රාග්ධන සංචිතයට අලුතෙන් පරිගණක පද්ධතියක් එක් කළහොත්, ප්‍රාග්ධන සංචිතය ඉහළ යන නමුත් වසර හතරක් පමණ යද්දී මේ පරිගණක කල් ඉකුත් වෙනවා. මහාමාර්ගයක් හෝ ගොඩනැගිල්ලක්නම්, මේ සඳහා වසර විස්සක හෝ තිහක කාලයක් යා හැකියි. නමුත් කිසියම් වේගයකින් ප්‍රාග්ධනය ක්ෂය වෙනවා.

රටක ප්‍රාග්ධන සංචිතය වර්ධනය වීමටනම්, ප්‍රාග්ධනය ක්ෂය වන වේගයට වඩා වැඩි වේගයකින් ආයෝජන සිදු කළ යුතුයි. ආයෝජන සිදු වන්නේ ඊට වඩා අඩුවෙන්නම්, එහිදී සිදු වන්නේ ප්‍රාග්ධන සංචිතය පහළ යාම හේතුවෙන් ආර්ථිකයේ ප්‍රමාණයද ක්‍රමයෙන් අඩු වීමයි. 

ප්‍රාග්ධනය ක්ෂය වන වේගය බොහෝ දුරට තාක්ෂණික ලෙස තීරණය වන, භෞතික දෙයක්. පරිගණකයක්, ගොඩනැගිල්ලක්, යන්ත්‍රයක් හෝ අධිවේගී මාර්ගයක් කොපමණ කාලයක් ප්‍රයෝජනයට ගත හැකිද යන්න මිනිස් හැසිරීම් මත වෙනස් වෙන්නේ නැති තරම්. ඒ නිසා, එය අපට සලකන්න සිදු වෙන්නේ වෙනස් කළ නොහැකි දෙයක් ලෙසයි. මීට සාපේක්ෂව බලන විට ආයෝජන සිදු වන ප්‍රමාණය කිසියම් රටක මිනිසුන්ගේ චර්යාවන් මත වගේම, රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති මතද වෙනස් වන දෙයක්. 

විදේශ ආයෝජන දැනට පැත්තකින් තිබ්බොත්, ආයෝජන කියා කියන්නේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් පරිභෝජනය නොකර ඉතිරි කරන කොටස. ආයෝජන සිදු වෙන්නේ රාජ්‍ය මැදිහත්වීමකින් වුනත්, සෘජුව පෞද්ගලික අංශය හරහා වුනත්, මෙහි වෙනසක් නැහැ. ඒ නිසා, පරිභෝජනය සීමා වන තරමට ආයෝජනය ඉහළ යනවා. පරිභෝජනය යන්නට රජයේ "පරිභෝජන" වියදම්ද ඇතුළත්. ඒ කියන්නේ පුනරාවර්තන වියදම්. 

සාමාන්‍යයෙන් කිසියම් රටක ජනතාවගේ පරිභෝජන නැඹුරුව සංස්කෘතික සාධක ඇතුළු බොහෝ කරුණු මත තීරණය වන දෙයක්. සමාජයක චර්යාවන් දිගුකාලීනව වෙනස් වන නමුත් කෙටිකාලීනව ලොකුවට වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. රජයේ පුනරාවර්තන වියදම් සැලකුවත්, දිගුකාලීනව මිසක් කෙටිකාලීනව ලොකුවට වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් පරිභෝජනය නොකර ඉතිරි කරන කොටස, ඒ කියන්නේ කිසියම් රටක දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය, කෙටිකාලීනව විශාල ලෙස වෙනස් වෙන්නේ නැහැ. නමුත් රටරටවල් අතර දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතයන්හි විශාල වෙනස්කම් තියෙන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, කිසියම් නිශ්චිත රටක වුනත්, කෙටිකාලීනව යම් ප්‍රමාණයක් විචලනයන් සිදු වෙන්න පුළුවන්.

අපි හිතමු රටක සාමාන්‍ය දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 20%ක් කියලා. ඒ කියන්නේ දදේනියෙන් 20%කට සමාන ආයෝජන සිදු වෙනවා. එපමණකින් ප්‍රාග්ධන සංචිතය ඉහළ යනවා. ඩොලර් බිලියන 100ක ආර්ථිකයක් සැලකුවොත් වසරකට ඩොලර් බිලියන 20කින්. 

දැන් මේ විදිහට ඩොලර් බිලියන 20කින් ප්‍රාග්ධන සංචිතය ඉහළ යාම නිසා ආර්ථික වර්ධනයට සිදු වෙන බලපෑම තීරණය වෙන්නේ එමගින් ප්‍රාග්ධන සංචිතය කොපමණ ප්‍රතිශතයකින් වෙනස් වෙනවද කියන එක මතයි. 

- ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 50නම් 40%කින් 

- ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 100නම් 20%කින් 

- ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 200නම් 10%කින් 

නමුත් අනෙක් අතට තිබෙන ප්‍රාග්ධන සංචිතයෙන් යම් ප්‍රමාණයක් ක්ෂය වෙනවනේ. අපි හිතමු මේ අනුපාතය සාමාන්‍ය අගයක් ලෙස 5%ක් කියලා. ඒ කියන්නේ සාමාන්‍ය අගයක් ලෙස වසර 20ක් ප්‍රාග්ධනය ආර්ථික කටයුතු සඳහා ප්‍රයෝජනයට ගන්න පුළුවන් කියන එක. ක්ෂය වීමත් සැලකිල්ලට ගත්තට පස්සේ ප්‍රාග්ධන සංචිතය කොපමණ ප්‍රතිශතයකින් වෙනස් වෙනවද?

- ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 50නම් 35%කින් 

- ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 100නම් 15%කින් 

- ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 200නම් 5%කින් 

මේ අනුව ආර්ථිකය වර්ධනය වෙන්නේ කොහොමද?

- ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 50නම් 10.5%කින් 

- ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 100නම් 4.5%කින් 

- ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 200නම් 1.5%කින් 

ඔය විදිහට ආර්ථිකය වර්ධනය වෙද්දී ඉතුරුම් අනුපාතය 20% මට්ටමේම දිගටම තිබුණත් එහි ප්‍රමාණය ආර්ථිකයත් එක්ක වර්ධනය වෙනවා. එසේ වර්ධනය වීම නිසා ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය ටිකෙන් ටික ඉහළ යනවා. ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය අඩු වූ තරමට මේ වැඩේ වඩා වේගයෙන් සිදු වෙනවා. නමුත් ප්‍රාග්ධන සංචිතය වැඩි වන තරමට එය වර්ධනය වන වේගය වගේම ප්‍රාග්ධනය වැඩි වීම නිසා ආර්ථිකය වර්ධනය වන වේගයද එන්න එන්නම අඩු වෙනවා. 

අපි හිතමු ආර්ථිකයේ ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 100 වන රටක ප්‍රාග්ධන සංචිතය ඔය විදිහට වැඩි වෙලා ඩොලර් බිලියන 400 මට්ටමට ආවා කියලා. ඉතුරුම් අනුපාතය 20%යි. ඒ කියන්නේ ඩොලර් බිලියන 20ක ආයෝජන සිදු වෙනවා. රටේ ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස එය 5%ක්. නමුත් ක්ෂය වන වේගයත් 5%ක්. ඒ කියන්නේ දදේනියෙන් 20%ක් ආයෝජනය කළත්, එයින් වෙන්නේ රටේ ප්‍රාග්ධන සංචිතය දැනට තිබෙන මට්ටමේම පවත්වා ගෙන යා හැකි වීම පමණයි. ප්‍රාග්ධන සංචිතය තව දුරටත් වර්ධනය වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසාම ප්‍රාග්ධනය ආර්ථික වර්ධනයට දායක වෙන එකත් නවතිනවා. රොබට් සොලෝ විසින් පෙන්වා දුන්නේ ඔන්න ඔය කාරණාව.

කිසියම් වසරක ඉතුරුම් අනුපාතය 20% සිට 21% දක්වා ඉහළ ගියොත් එහි උදවුවෙන් ආර්ථිකය තරමක් වර්ධනය වෙන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, ඉතුරුම් අනුපාතය 19% දක්වා පහත වැටුනොත් ආර්ථිකය තරමක් හැකිලෙන්නත් පුළුවන්. රටේ ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ ප්‍රමාණය තීරණය වෙන්නේ සාමාන්‍ය ඉතුරුම් අනුපාතය මතයි. එම අනුපාතය කොපමණ වුණත්, එය එකවර විශාල ලෙස වෙනස් වල අවස්ථාවකදී හැර, ආයෝජන හරහා ලැබෙන ප්‍රාග්ධනය නිසා ආර්ථිකය දිගුකාලීනව වර්ධනය වෙන්නේ හෝ හැකිළෙන්නේ නැහැ. 

රටේ සාමාන්‍ය ඉතුරුම් අනුපාතය කිසියම් හේතුවක් නිසා විශාල ලෙස වෙනස් වුවහොත්, උදාහරණයක් ලෙස 20% සිට 40% දක්වා වැඩි වී ඒ මට්ටමේ දිගටම පැවතුනොත්, යම් කාලයක් යන තුරු ආර්ථිකය වේගයෙන් වර්ධනය වෙන්න පුළුවන්. එහිදී රටේ ප්‍රාග්ධන සංචිතයද මුලින්ම වේගයෙන් ඉහළ යනවා. නමුත් කාලය යද්දී ඒ  වේගය අඩු වෙනවා. ඒ නිසා, ආර්ථික වර්ධන වේගයද ක්‍රමයෙන් අඩු වෙනවා. 

ප්‍රාග්ධන සංචිතය යම් මට්ටමකට ආවට පස්සේ මේ 40% ඉතුරුම් අනුපාතයෙන් වුනත් කළ හැක්කේ ක්ෂය වන ප්‍රාග්ධනය නැවත සපයන එක පමණයි. ඒ නිසා, ඉතුරුම් අනුපාතය වැඩි කළා කියලත් ආර්ථිකයක් දිගින් දිගටම වර්ධනය කරන්න බැහැ. නමුත් ඉතුරුම් අනුපාතයේ මෙවැනි විශාල වැඩිවීමක් සිදු වුනොත් දශක කිහිපයක් පුරා ආර්ථිකය වේගයෙන් වර්ධනය වෙන්න පුළුවන්. චීනය, දකුණු කොරියාව වගේ රටවල ඔය වැඩේ සිදු වුනා. පසුව වර්ධන වේගය අඩු වුනත්, ඒ කාලය ඇතුළත රටට වෙනම ලෙවල් එකකට යන්න පුළුවන්. 

දැන් ඔය වැඩේ වෙන්නේ රටේ දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය වැඩි කරලා ආයෝජන අනුපාතය වැඩි කළ විටනේ. ඊට අමතරව විදේශ ප්‍රාග්ධනය ලබා ගැනීම මගින් දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය වැඩි නොකර ආයෝජන අනුපාතය වැඩි කරන්න පුළුවන්. ලංකාව කාලයක් තිස්සේම කළේ ඔය වැඩේ. උදාහරණයක් විදිහට දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය 20% මට්ටමේම තියෙද්දී, තව 5%ක විදේශ ප්‍රාග්ධනය රටට ආවොත්, ආයෝජන අනුපාතය 25% දක්වා උස්සගන්න පුළුවන්. එහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට ආර්ථික වර්ධන වේගයද කෙටිකාලීනව ඉහළ යනවා. 

නමුත් මේ විදිහට විදේශ ආයෝජන වල උදවුවෙන් වැඩිපුර ප්‍රසාරණය කරපු ආර්ථිකය ඒ මට්ටමේ තියා ගන්නනම් දිගටම ආයෝජන අනුපාතය 25% මට්ටමේම තියා ගන්න වෙනවා. ඒක කරන්නම් සෑම වසරකදීම දදේනියෙන් 5%කට සමාන විදේශ ප්‍රාග්ධනය රටට පැමිණිය යුතුයි. නැත්නම් වෙන්නේ අර කලින් වර්ධනය වූ වේගය අඩු වෙන එක පමණක් නෙමෙයි. රටේ ආයෝජන අනුපාතය පහත වැටීම නිසා, විදේශ ප්‍රාග්ධනයේ උදවුවෙන් වර්ධනය වූ කොටස නැවත හැකිලෙනවා.

රටකට විදේශ ප්‍රාග්ධනය එන ක්‍රම දෙකක් තිබෙනවා. ඒ ණය ලෙස සහ සෘජු විදේශ ආයෝජන ලෙස. ගොඩක් වෙලාවට රජය මැදිහත් වෙලා කරන්නේ විදේශ ණය ගන්න එක. එහෙම විදේශ ණය අරගෙන ප්‍රාග්ධන ආයෝජන කිරීම මගින් ක්ෂණිකව ආර්ථික වර්ධන වේගය වැඩි කරන්න පුළුවන්. නමුත් ගත්ත ණය ආපසු ගෙවන්න වෙද්දී ඒ වර්ධනය වූ ප්‍රමාණය නැවත හැකිලෙනවා. එය වලක්වා ගන්නනම්, ඒ ණය ගෙවීම සඳහා නැවතත් විදේශ ණය ගන්න වෙනවා. 

එහෙම තවත් විදේශ ණය ගත්තත් ආර්ථිකය තව දුරටත් වර්ධනය කරන්න බැහැ. කරන්න පුළුවන් ආර්ථිකය හැකිළෙන එක වලක්වා ගන්න පමණයි. විදේශ ණය වල උදවුවෙන් ආර්ථික වර්ධනය වේගය දිගටම ඉහළ මට්ටමක තියාගන්නනම් පරණ ණය ගෙවන්න අලුතෙන් ණය ගන්නවාට අමතරව තවත් වැඩි වැඩියෙන් විදේශ ණය ගන්න වෙනවා.

අපි හිතමු දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය 20% මට්ටමේම තියෙද්දී, විදේශ ණය අරගෙන ඉතුරුම් අනුපතාය 21% දක්වා ඉස්සුවා කියලා. වැඩිපුර 1% විදේශ ණය. දැන් ආර්ථික වර්ධන වේගය කලින් වේගයට වඩා වැඩියි. නමුත් ඊළඟ අවුරුද්දේ ඔය වැඩි වූ වේගය තියාගන්නනම් අලුතෙන් 2%ක් විදේශ ණය ගන්න වෙනවා. පරණ ණය ගෙවන්න 1%ක් සහ වර්ධන වේගය තියා ගන්න තවත් 1%ක් විදිහට. තුන් වන අවුරුද්දේදී විදේශ ණය ප්‍රමාණය 3% දක්වා වැඩි කරන්න වෙනවා. මේක තනිකරම පිරමිඩ් ක්‍රමයක් කියන එක පැහැදිලියිනේ.

ඉහත විස්තර කළ පරිදි 1%,  2%, 3% ආදී වශයෙන් විදේශ ණය ගැනීම් වැඩි කරන්න වෙන්නේ වසරකින් පසුව ණය ආපසු ගෙවිය යුතුනම්. නමුත් සාමාන්‍යයෙන් විදේශ ණය ගන්නේ ඊට වඩා දීර්ඝ කාලයකට නිසා ඔය පිරමිඩය යම් කාලයක් පවත්වා ගෙන යන්න පුළුවන්. හැබැයි කොයි වෙලාවේ හරි කඩා වැටෙනවා. විදේශ ණය වල උදවුවෙන් ආර්ථිකය වර්ධනය කරන එක කිසිසේත්ම තිරසාර ක්‍රමයක් නෙමෙයි. උදාහරණයක් ලෙස 2005-2014 කාලයේදී ණය ලෙස රටට පැමිණි විදේශ ප්‍රාග්ධනය නිසා ආර්ථික වර්ධන වේගය ඉහළ ගියත්, ඒ වර්ධන වේගය පවත්වා ගත හැකි පරිදි දිගින් දිගටම ණය වැඩි වැඩියෙන් ලබා ගැනීමේ හැකියාවක් නොතිබුණු නිසා, පසුව ආර්ථිකය හැකිලෙන්න පටන් ගත්තා. 

විදේශ ණය වලට සාපේක්ෂව සෘජු ආයෝජන වල තිබෙන වාසිය වන්නේ, විශේෂ හේතුවක් නැත්නම්, සෘජු ආයෝජන ලෙස ලැබෙන විදේශ ප්‍රාග්ධනය, විදේශ ණය මෙන්, නැවත ආපසු යන්නේ නැති වීමයි. ඒ නිසා, ප්‍රාග්ධන සංචිතයේ හා දදේනියේ ස්ථිර වැඩිවීමක් සිදු විය හැකි වුවත්, මේ ක්‍රමයෙන් වුවත් වර්ධන වේගය දිගින් දිගටම ඉහළ මට්ටමක තියා ගන්න බැහැ. 1977න් පසුව ඉහළ ගිය වර්ධන වේගය දිගටම ඒ ඉහළ මට්ටමේ නොපැවතුණේ ඒ නිසා. 

ලංකාවේ ආර්ථිකය තිරසාර ලෙස වර්ධනය කිරීමේ ක්‍රමෝපාය ගැන හිතන්න වෙන්නේ මේ තත්ත්වයන් එක්කයි. ක්‍රමෝපාය වලට එද්දී ගොඩක් වෙලාවට ආර්ථික විද්‍යාවට දේශපාලනය සම්මුඛ වෙනවා. ආර්ථික විද්‍යාව විසින් මාර්ගෝපදේශනයක් පමණක් සිදු කරන, එහෙත් නිශ්චිත පිළිතුරක් නොසපයන ප්‍රශ්න වලට විකල්ප පිළිතුරු එකකට වඩා තියෙන්න පුළුවන්. මම දකින විකල්පය වන්නේනම්, විදේශ ප්‍රාග්ධනය පස්සේ පන්නන එක වෙනුවට දේශීය ඉතිරි කිරීම් වැඩි කරගැනීම ගැන හිතන එක. 

මෑතකදී වේගවත් වර්ධනයක් පෙන්වා ඇති ආසියානු රටවල් බොහොමයක වර්ධනයට හේතු වුනේ දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය විශාල ලෙස ඉහළ යාම සහ ඒ ඉහළ අනුපාතය කාලයක් එම ඉහළ මට්ටමේ පවත්වා ගැනීමට හැකි වීමයි. ගයනාව වැනි සමහර රටවල් වලට ඇදුනු "ලොතරැයි" නිසා දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය ක්ෂණිකව ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඒවා අහම්බ. එවැනි අහම්බ සිදු නොවේනම්, මේ සඳහා නිවැරදි රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියක් දිගටම පවත්වාගෙන යාම වගේම සංස්කෘතික, චර්යාමය වෙනසකුත් අවශ්‍ය වෙනවා.

රටක ආයෝජන අනුපාතය දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතයට වඩා වැඩිනම්, එයින් අදහස් වන්නේ ඒ වෙනස විදේශ ප්‍රාග්ධනය ලෙස මූල්‍ය ගිණුම හරහා රටට ඇවිත් කියන එක. මහ බැංකු මැදිහත් වීමක් නැත්නම්, මූල්‍ය ගිණුම හරහා ප්‍රාග්ධනය රටට ඇවිත් කියන්නේ ජංගම ගිණුම හරහා ඊට සමාන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් රටෙන් එළියට ගිහින් කියන එක. ඒ කියන්නේ ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තිබෙනවා කියන එක. මේ හේතුව නිසා, දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය ඉක්මවා ආයෝජන කරන රටකට ජංගම ගිණුම් හිඟයක් පවත්වා ගන්න සිදුවීම අනිවාර්යතාවයක්. 

තිරසාර ලෙස රටේ ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් තියා ගන්නනම්, රටක ආයෝජන අනුපාතය දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතයට වඩා පහළින් තියාගන්න වෙනවා. ආයෝජන අනුපාතය අඩු වීම, අඩු වශයෙන් කෙටිකාලීනව හා මැදිකාලීනව, ආර්ථික වර්ධනය බාල කරනවා. ඒ නිසා, ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් තියාගෙන රටේ විදේශ අංශය ස්ථාවරව තියා ගන්නා අතරම, ආර්ථික වර්ධන වේගයද ඉහළ මට්ටමක තියාගන්න පුළුවන් එකම ක්‍රමය දේශීය ඉතුරුම් අනුපාතය වැඩි කරගන්න එක. රජයේ පැත්තෙන්, රටේ පුනරාවර්තන වියදම් පහළ මට්ටමක තියා ගැනීම මගින් මෙයට දායක වෙන්න පුළුවන්. ඉතිරි කොටස තියෙන්නේ රටේ සාමාන්‍ය පුද්ගලයින්ගේ අතේ. 

පහත තිබෙන්නේ 2023දී තෝරාගත් රටවල් කිහිපයක දේශීය ඉතුරුම් අනුපාත දදේනි ප්‍රතිශත ලෙස.

සිංගප්පූරුව - 58.41%

චීනය - 43.24%

වියට්නාමය - 36.84%

ඉන්දුනීසියාව - 38.12%

කාම්බෝජය - 33.60%

දකුණු කොරියාව - 32.17%

ඉන්දියාව - 29.51%

මාල දිවයින - 31.50%

බංග්ලා දේශය - 25.8%

ශ්‍රී ලංකාව - 22.40%

රාජ්‍ය ව්‍යාපාර වල ලාබ හා ලාභාංශ

රාජ්‍ය ව්‍යාපාර ගණනාවක ලාබ හා ලාභාංශ භාණ්ඩාගාරයට ලබා දීමක් ගැන ප්‍රවෘත්තියක් දැක්කා. සංසන්දනයක් නොකර මිලියන ගණන් වලින් කතා කළාම එක පාරටම කෙනෙකුට පේන්නේ කලින් නොලැබුණු ආදායමක් අලුතෙන් ලැබුනා වගෙයි. 

නමුත් ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක යටතේ තිබෙන මුදල් අමාත්‍යංශයේ රාජ්‍ය ගිණුම් දෙපාර්තුමේන්තුවේ නිල ගිණුම් වාර්තා අනුව පේන විදිහටනම්, පළමු මාස හයේ සමස්තයක් ලෙස රාජ්‍ය ව්‍යාපාර වලින් භාණ්ඩාගාරයට ලැබුණු ලාබ වගේම ලාභාංශත් පසුගිය අවුරුද්දට වඩා විශාල ලෙස අඩු වෙලයි තියෙන්නේ. 

ලාභ (ආදායම් කේතය 2002.03.00): 

2025 පළමු මාස හය: රුපියල් 10,666,895,062

2024 පළමු මාස හය: රුපියල් 12,936,599,810

අඩු වීම: 17.5%

ලාභාංශ (ආදායම් කේතය 2002.04.00): 

2025 පළමු මාස හය: රුපියල් 1,540,338,315

2024 පළමු මාස හය: රුපියල් 1,970,635,715

අඩු වීම: 21.8%

ඒ වගේම, මම දන්නා තරමින් රාජ්‍ය ආයතන වල ලාභ හා ලාභාංශ භාණ්ඩාගාරයට යවන එක සාමාන්‍යයෙන් උත්සවශ්‍රීයෙන් කරන දෙයක් නෙමෙයි. එසේ කළ යුතු දෙයකුත් නෙමෙයි. මේවා පරිගණකයක යතුරු පුවරුව ඔබලා කරන්න පුළුවන් සරල වැඩ. 

"ව්‍යාපාර කරන්න නොදන්න අය හා හොරකම ජීවිකාව වුනු අය රාජ්‍ය ව්‍යාපාර කළාම ඒවා විනාශ වෙනවා" කියලත් කියලා තියෙනවා. හේතුව ඕකනම්, එහෙම විනාශ වෙන රාජ්‍ය ව්‍යාපාර මොනවද කියලා හොයා ගන්න එකයි දැන් කරන්න තියෙන්නේ. 

ඩොලර් බිලියන හතේ සංචිත ඉලක්කය

 

සැප්තැම්බර් මාසය අවසන් වන විට දළ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 6,243 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙන බව කලින් සටහනේ ලිවුවා. අවුරුද්ද ඉවර වෙන්න තව තියෙන්නේ මාස තුනක් පමණයි. පසුගිය මාස වල රටාව අනුවනම්, ඔය මාස තුනක කාලය ඇතුළත මහ බැංකුවට ඩොලර් මිලියන 500ක පමණ විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් තමයි වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගැනීමේ හැකියාවක් තිබෙන බව පෙනෙන්නේ. 

අවසන් කාර්තුව ඇතුළත ඉන්දියාවට ඩොලර් මිලියන 225ක් ගෙවන්න වෙනවා. මූල්‍ය අරමුදලේ පරණ ණය වෙනුවෙන් තවත් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් වෙන් කළොත්, සංචිත වැඩි වෙන්න ඉඩ තිබෙන්නේ තව ඩොලර් මිලියන 200කින් පමණ වෙන්න පුළුවන්. එහෙම වුනොත්, වසර අවසන් වෙද්දී සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 6.5 වගේ මට්ටමකට වඩා වැඩි නොවෙන්න පුළුවන්. 

නමුත් මේ දවස් වල මූල්‍ය අරමුදලේ පස්වන විමර්ශනය සිදු වෙනවා. එය අවසන් වීමෙන් පසුව සහ අයවැය සම්මත කර ගැනීමෙන් පසුව, හයවන වාරිකය ලැබීමට නියමිතයි. ඒ එක්කම, ආසියානු සංවර්ධන බැංකුවෙන් සහ ලෝක බැංකුවෙන්ද කලින් පොරොන්දු වූ ණය වාරික ලැබීමට නියමිතව තිබෙනවා. මෙම මුදල් වසර ඇතුළත ලැබුනොත්, වසර අවසන් වෙද්දී නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 7 ඉක්මවන්න ඉඩ තිබෙනවා. එසේ වුවත්, මේ මුදල් ලැබෙන එක ජනවාරි හෝ පෙබරවාරි දක්වා කල් යන්න බැරිකමකුත් නැහැ. එහෙම වුනොත් බිලියන 7 ඉලක්කයට යන්න වෙන්නේ තරමක් පහු වෙලා.

ඇත්තටම වසර අවසන් වෙද්දී ඩොලර් බිලියන හතක සංචිත ඉලක්කයකට යා යුතුමද? මූල්‍ය අරමුදල විසින් එවැනි ඉලක්කයක් දී තිබෙනවද?

මේ ප්‍රශ්නයට පිළිතුර ඔව් වගේම නැහැ. මූල්‍ය අරමුදල විසින් ඔය විදිහේ ඉලක්කයක් දීලා නැහැ. ඔවුන් කරලා තිබෙන්නේ වසර අවසානයේ තිබිය හැකි සංචිත ප්‍රමාණය පිළිබඳ ඇස්තමේන්තුවක් ඉදිරිපත් කරන එක. විදේශ සංචිත ඉලක්ක ඇත්තටම කිවුවොත් මූල්‍ය අරමුදල විසින් දී තිබෙන ඉලක්ක නෙමෙයි. ඒවා ලංකාවේ දිගුකාලීන ඉලක්කයක පියවර කියා කියන එක වඩා නිවැරදියි. 

මූල්‍ය අරමුදල එක්ක ගිවිසුමකට ගිය කාලය නැවත මතක් කර ගත්තොත්, ඒ වෙද්දී රටේ ආනයන හා අදාළව මෙන්ම විදේශ විණිමය හා අදාළවද සීමා කිරීම් ගණනාවක් කරලයි තිබුණේ. විදේශ විණිමය ප්‍රශ්නය හේතුවෙන් එසේ කරන්න සිදු වී තිබුණා. මූල්‍ය අරමුදලේ කොන්දේසිය වුනේ ඔය සියලුම සීමාවන් ක්‍රමයෙන් ඉවත් කළ යුතු බව. මේ වෙද්දී ඔය වැඩේ කරලා අවසානයි. වාහන ආනයන සීමාව තමයි අන්තිමටම ඉවත් කළ යුතුව තිබුණේ.

මේ සීමා ඉවත් කිරීමෙන් පසුව විණිමය අනුපාතය ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව තීරණය වෙන්න ඉඩ දිය යුතු බව තමයි මූල්‍ය අරමුදලේ ප්‍රධාන කොන්දේසියක් වුනේ. ඒ කියන්නේ විණිමය අනුපාතය මත මහ බැංකුව විසින් මැදිහත් කිරීම් සිදු නොකළ යුතු බවයි. රට ඔය තරම්ම අර්බුදයකට ගියේ මහ බැංකු මැදිහත්වීම් මගින් විණිමය අනුපාතය පාලනය කරන්න ගිහින් කියන එක තවමත් ගොඩක් අයට මතක ඇතිනේ. 

නමුත් මහ බැංකුවේ විදේශ සංචිත බිංදුවටම හිඳිලා බිංදුවෙනුත් පහළට ගිහින් ණය වෙලා තිබුණු පසුබිමක මහ බැංකුව විසින් හැකි ඉක්මණින් යම් අවම විදේශ සංචිත ප්‍රමාණයක් ගොඩ නගා ගත යුතුව තිබුණා. ඒ සඳහා පමණක් මහ බැංකුවට විණිමය වෙළඳපොළට මැදිහත්වීම් කිරීමට ඉඩක් ලැබුණා. 

රට විදේශ විණිමය අර්බුදයකට ගියේ ණය ගෙවීම සඳහා අලුත් ණය ලබා ගත නොහැකි වූ නිසා කියලත් කියන්න පුළුවන්නේ. මූල්‍ය අරමුදල විසින් සකස් කළ වැඩ සටහනේ ප්‍රධානම ඉලක්කයක් වුනේ වැඩ සටහන අවසන් වෙද්දී නැවත ණය ලබා ගත හැකි තත්ත්වයකට රටේ ආර්ථිකය දියුණු කිරීම. ඒ අනුව, වැඩ සටහනේ අපේක්ෂාව වුනේ වැඩසටහන ක්‍රියාත්මක වන කාලය ඇතුළත ක්‍රමක්‍රමයෙන් විදේශ ප්‍රාග්ධනය රටට එයි කියන එකයි. මෙහි විදේශ ප්‍රාග්ධනය යන්නෙන් අදහස් කළේ ජංගම ගිණුමට එන අපනයන ආදායම්, ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ, සංචාරක ඉපැයීම් වැනි විදේශ විණිමය ඉපැයීම් නෙමෙයි. ආයෝජන ලෙස රටට එන, නැවත ආපසු යා හැකි විදේශ විණිමය.

ආයෝජන ලෙස මූල්‍ය ගිණුම හරහා රටට එන විදේශ විණිමය වලින් තමයි විදේශ සංචිත ගොඩ නගා ගන්න සැලසුම් කර තිබුණේ. නමුත් රටට ඒ විදිහට විදේශ විණිමය රැගෙන එන කෙනෙක් එසේ කරන්නේ එම විදේශ විණිමය තමන්ට අවශ්‍ය විටක රටෙන් නැවත ආපසු රැගෙන යා හැකියි කියන විශ්වාසය හා සහතිකය ඇත්නම් පමණයි. මහ බැංකුව විදේශ විණිමය වෙළඳපොළට මැදිහත් වන තරමට ඒ සහතිකය නැති වෙනවා. නමුත් පැවති තත්ත්වය තුළ රටේ විදේශ සංචිත වැඩි කර ගැනීම සඳහා මැදිහත්වීම් කරන්නත් සිදු වෙනවා.

ඔය දෙපැත්තම බේරා ගත හැකි ක්‍රමයක් ලෙස වැඩ සටහන ආරම්භයේදී ඉදිරි එක් එක් වසර සඳහා විදේශ සංචිත වැඩි කර ගැනීමේ ඉලක්ක සකස් කළා. මේ ඉලක්ක අවම ඉලක්ක නෙමෙයි. රටට ප්‍රාග්ධනය රැගෙන එන අයගේ පැත්තෙන් බලා ඉදිරිපත් කළ උපරිම ඉලක්ක කියන එකයි වඩා නිවැරදි. ඒ කියන්නේ එක් එක් වර්ෂය තුළ මේ ඉලක්ක දක්වා විදේශ සංචිත වැඩි කරගත්තොත්, මහ බැංකුව විසින් එයින් එහාට තව දුරටත් මැදිහත් වීම් කරන්නේ නැහැ.  

පහත තිබෙන්නේ වැඩ සටහන ආරම්භයේදී සකස් කළ ඉලක්ක.

2023 අවසානයේදී - ඩොලර් මිලියන 4,431

2024 අවසානයේදී - ඩොලර් මිලියන 6,128

2025 අවසානයේදී - ඩොලර් මිලියන 8,520

2026 අවසානයේදී - ඩොලර් මිලියන 10,888

2027 අවසානයේදී - ඩොලර් මිලියන 14,208

2028 අවසානයේදී - ඩොලර් මිලියන 15,875

ඔය විදිහට ඉලක්ක හැදුවට පස්සේ ලංකාවේ පැත්තෙන් කරන්න තිබෙන හොඳම දේ ඔය ඉලක්ක මට්ටම දක්වා සංචිත වැඩි කරගන්න එක. නමුත් ඒ වැඩේ කරගන්න බැරි වුනා කියලා මූල්‍ය අරමුදල එය ප්‍රශ්නයක් කරගන්නේ නැහැ. ඒ පැත්තෙන් දමලා තිබෙන්නේ මහ බැංකු මැදිහත්වීම් පිළිබඳ උපරිම සීමාවක්. 

ලංකාවේ පැත්තෙන් බැලූ විට සංචිත පුළුවන් තරම් වැඩි කරගන්න එක හොඳයි වගේ පෙනුණත්, මහ බැංකුවට මැදිහත් වී සංචිත වැඩි කරගන්නනම් රටට විදේශ ප්‍රාග්ධනය අවශ්‍ය පමණ පැමිණිය යුතුයි. නමුත් මහ බැංකුව ඕනෑවට වඩා මැදිහත් කිරීම් කළොත්, ඒ හේතුව නිසාම රටට විදේශ ප්‍රාග්ධනය පැමිණෙන එක සීමා වෙනවා. ඔය පසුබිම තුළ, මූල්‍ය අරමුදල වැනි තෙවන පාර්ශ්වයක් විසින් ඔය විදිහේ අනාගත සැලසුමක් සකස් කර ඉදිරිපත් කළ විට අවිනිශ්චිතතාවය අඩු වෙනවා.

දැන් මේ සැලසුමේ විදිහට සංචිත එකතු වුනොත්, 2028 වෙද්දී රටට අවශ්‍ය සංචිත ප්‍රමාණය එකතු වෙලා ඉවරයි. ඉන් පසුව, සංචිත ගොඩ නැගීමක් අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. ආර්ථිකය ප්‍රසාරණය වෙද්දී ඊට අනුරූපව යම් වැඩි වීමක් වෙනවා පමණයි. ඒ වගේම, මේ සංචිත එකතු කරගන්නේ 2028දී ණය ආපසු ගෙවන්න නෙමෙයි. එය වැරදි අදහසක්. ණය ගෙවන්න වෙන්නේ එක්කෝ තව ණය අරගෙන. එහෙම නැත්නම් උපයන විදේශ විණිමය ඉතිරි කරලා. සංචිත පවත්වා ගන්නේ අලුත් ණය ලබා ගැනීමේදී ඒ ණය නැවත ආපසු ගෙවීමේ හැකියාව තහවුරු කිරීම සඳහායි.

ඔය විදිහට මුලින්ම සංචිත ඉලක්ක හැදුවට පස්සේ මූල්‍ය අරමුදල විසින් පළමු විමර්ශනය සිදු කළා. ඒ අවස්ථාවේදී ඔවුන්ට පෙනී ගියේ කලින් හිතපු තරමටම සංචිත වැඩි වීමක් සිදු වීමේ ඉඩක් නොමැති බවයි. නමුත් දෙවන විමර්ශනය වන විට ලැබී තිබුණු දත්ත අනුව, 2023 අවසානයේදී සංචිත ප්‍රමාණය මුල් ඇස්තමේන්තු කිට්ටුවටම ගිහින් තිබුණා. ඒ නිසා, 2024 ඇස්තමේන්තුව තරමක් උඩට දැම්මා. නමුත් මුල් ඉලක්කයට වඩා අඩුයි. එහෙත් 2025 සිට පසු වසර වල ඇස්තමේන්තු තවත් පහළට දැම්මා.

කෙසේ වුවත්, 2024 වසර අවසන් වෙද්දී, 2023දී වගේම, මුල් ඇස්තමේන්තුව ආසන්නයටම සංචිත වැඩි වෙලා තිබුණා. ඒ කියන්නේ ඔය අවුරුදු දෙකේදීම එකතු කර ගත හැකි උපරිම ප්‍රමාණයම මෙන් මහ බැංකුව විසින් එකතු කර ගෙන තිබුණා. 

2023 මුල් ඉලක්කය - ඩොලර් මිලියන 4,431

2023 සත්‍ය විදේශ සංචිත - ඩොලර් මිලියන 4,392

2024 මුල් ඉලක්කය - ඩොලර් මිලියන 6,128

2024 සත්‍ය විදේශ සංචිත - ඩොලර් මිලියන 6,122

ඉන් පසුව පැවති තුන්වන හා හතරවන විමර්ශන වලදීද 2025 සිට ඉදිරි වසර සඳහා විදේශ සංචිත ඇස්තමේන්තු යාවත්කාලීන කෙරුණා. හතරවන විමර්ශනයේ 2025 වර්ෂාවසාන විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය පිළිබඳ ඇස්තමේන්තුව තමයි ඩොලර් මිලියන 7,255 කියන්නේ. මෙය අරමුදලේ පැත්තෙන් ඇස්තමේන්තුවක් මිසක් අනිවාර්යයෙන් ලඟා කරගත යුතු ඉලක්කයක් නෙමෙයි. නමුත් ලංකාවේ පැත්තෙන් බලද්දී ලඟා කරගත්තානම් හොඳ ඉලක්කයක්. මුල්ම ඉලක්කය වූ ඩොලර් මිලියන 8,520 දක්වාම යන්න පුළුවන්කමක් තිබුණානම් තවත් හොඳයි. නමුත් දැන් ඒ ගැන කතා කරලාවත් වැඩක් නැහැනේ. 

දැන් පෙනෙන විදිහට ඩොලර් මිලියන 7,255 ඉලක්කයට යන්න තවමත් බැරිකමක්ම නැතත්, බැරි වෙන්න තමයි වැඩි ඉඩක් තිබෙන්නේ. මේ විදිහට ඉලක්කයට යන්න බැරි වුනේ ඇයි?

මීට හේතුව වාහන ආනයනනම් නෙමෙයි. ඔය ඉලක්ක හා ඇස්තමේන්තු මුල සිටම සකස් කර තිබුණේ වාහන ආනයන නිදහසේ සිදු වෙනවා කියන පදනමිනුයි.

මුල් ඇස්තමේන්තුව (2023 මාර්තු)

2025 ආනයන වියදම - ඩොලර් මිලියන 22,506

ජංගම ගිණුම් හිඟය - ඩොලර් මිලියන 1,077

වර්ෂාවසාන සංචිත ප්‍රමාණය - ඩොලර් මිලියන 8,520

මෙහි පෙනෙන පරිදි, ආනයන වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 22,506ක් වැය කරලා, වර්ෂය තුළ උපයන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයට වඩා ඩොලර් මිලියන 1,077ක් වියදම් කළාටත් පසුවයි ඔය සංචිත ප්‍රමාණයට යන්න පුළුවන් වෙයි කියලා ඇස්තමේන්තු කරලා තිබුණේ. ඒ කියන්නේ සංචිත ගොඩ නගා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය අරමුදල් එන්නේ මූල්‍ය ගිණුමට. 

මේ මුල් ඇස්තමේන්තු සකස් කිරීමෙන් පසුව, අරමුදලේ විමර්ශන හතරකදීම ඉහත ඇස්තමේන්තු යාවත්කාලීන කෙරුණා. පහත තිබෙන්නේ හතරවන විමර්ශනයේ ඇස්තමේන්තු.

හතරවන විමර්ශනයේ ඇස්තමේන්තුව (2025 ජූලි)

2025 ආනයන වියදම - ඩොලර් මිලියන 21,363

ජංගම ගිණුම් හිඟය - ඩොලර් මිලියන 36

වර්ෂාවසාන සංචිත ප්‍රමාණය - ඩොලර් මිලියන 7,255

දැන් මේ අවසන් ඇස්තමේන්තු අනුව වුනත්, ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් නැහැ. සුළු වුවත්, තිබෙන්නේ හිඟයක්. ඒ කියන්නේ උපකල්පනය වී තිබෙන්නේ මහ බැංකුව මැදිහත් නොවී, ආනයන ආදිය වෙනුවෙන් උපයන විදේශ විණිමය සියල්ල වැය කරන්න ඉඩ හරියි කියන එකයි. එහෙමනම්, මහ බැංකුවට සංචිත වැඩි කර ගන්න වෙන්නේ මූල්‍ය ගිණුමට එන විදේශ විනිමය එකතු කරගෙනයි. 

පසුගිය අගෝස්තු මාසය දක්වා වූ මාස අටක කාලය ඇතුළත ආනයන සඳහා ඩොලර් මිලියන 13,341ක් වැය වී තිබෙනවා. මේ අනුව, වසර අවසන් වෙද්දී ආනයන වියදම මුල් ඇස්තමේන්තුවේ සඳහන් ඩොලර් මිලියන 22,506 මට්ටමට යාමේ ඉඩක් පෙනෙන්න නැහැ. බොහෝ විට හතරවන විමර්ශනයේ ඇස්තමේන්තුව වූ ඩොලර් මිලියන 21,363 මට්ටමටවත් යන එකක් නැහැ. ඒ කියන්නේ කලින් සැලසුම් කළ මට්ටමට සාපේක්ෂව ආනයන වියදම් අඩු වෙලා මිසක් වැඩිවීමක් වෙලා නැහැ.

වැදගත්ම කාරණය පළමු මාස අට ඇතුළත ජංගම ගිනුමේ ඩොලර් මිලියන 2,040ක අතිරික්තයක් වාර්තා වී තිබීමයි. වසර අවසන් වන විට මේ අතිරික්තය තවදුරටත් සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ යා හැකියි. නමුත් හතරවන විමර්ශනයේ ඇස්තමේන්තුව අනුව වුනත් තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 36ක හිඟයක්. ඒ කියන්නේ අනෙක් හැම දෙයක්ම ඇස්තමේන්තු වල විදිහට සිදු වුනානම්, දැනටම තිබෙන අතිරික්තය හේතුවෙන්, වර්ෂාවසාන සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 7,255ටත් වඩා මිලියන 2,076කින් වැඩි විය යුතුයි. එහෙමනම්, එවැන්නක් සිදු නොවුනේ ඇයි?

මීට හේතුව මූල්‍ය ගිණුම හරහා හිතපු තරමට විදේශ විණිමය නොලැබීම. කෙටියෙන් කිවුවොත් රටට හිතපු තරමට ආයෝජන නොපැමිණීම. උදාහරණයක් විදිහට, මහ බැංකුවේ සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව, පළමු මාස හය ඇතුළත සෘජු ආයෝජන ලෙස ලැබී තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 314ක් පමණයි. එයිනුත් බාගයක්ම නැවත ආයෝජනය කළ පසුගිය වසරේ ලාබ. ඒ කියන්නේ ඇත්තටම රටට ඇවිත් තියෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 157ක් පමණයි. එයින් කොටස් ආයෝජන ලෙස ඇවිත් තියෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 62යි. ආයෝජන මණ්ඩලය හරහා ඩොලර් මිලියන 18ක් හා කොටස් වෙළඳපොල හරහා ඩොලර් මිලියන 44ක් ලෙස. ඉතිරි කොටස ණය. මේවා සොච්චම් ගණන් බව අමුතුවෙන් කියන්න දෙයක් නැහැ. (ආයෝජන මණ්ඩලයේ දත්ත අනුවනම්, ආයෝජන ප්‍රමාණය මීට වඩා වැඩියි. වෙනසට හේතුව මම දන්නේ නැහැ.)

සෘජු විදේශ ආයෝජන වල අඩුවටත් වඩා, මෙහි වැඩිපුරම තිබෙන්නේ රජයට මූල්‍ය ගිණුම හරහා ලැබෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කළ අරමුදල් වල අඩුව කියලයි මම හිතන්නේ. ඉලක්ක කළ තරමට සංචිත වැඩි නොවීමට ප්‍රධානම හේතුව එය විය යුතුයි. 

යම් හෙයකින් මේ අරමුදල් අපේක්ෂිත පරිදි ලැබුණානම්, ඒ අරමුදල් එකතු වෙන්නේ විදේශ ණය ගොඩටයි. පෙරලුනු පැත්ත හොඳයි කීමක් නොවුනත්, ඒ නිසා විදේශ ණය වර්ධනය සීමා වීමකුත් වෙනවා. ඒ හරහා යම් දුරකට සංචිත වර්ධනය නොවීමේ හානිය මග හැරෙනවා. නමුත් ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි වන බලපෑම සහ අරමුදලේ වැඩ සටහන අවසන් වෙද්දී නැවත ණය ලබා ගත හැකි තත්ත්වයකට රටේ ආර්ථිකය වැඩි දියුණු කර ගැනීමේ ප්‍රධාන ඉලක්කය එක්ක බලද්දී මේ තත්ත්වය හොඳ තත්ත්වයක් කියන්න බැහැ. ණය ගන්න පුළුවන්කම තියෙද්දී ණය නොගෙන සිටීම හොඳ තත්ත්වයක් වුනත්, ණය ගන්න බැරි නිසා ණය නොගෙන සිටීම හොඳ තත්ත්වයක් නෙමෙයි. 

දළ නිල සංචිත - සැප්තැම්බර් 2025

සැප්තැම්බර් මාසය අවසන් වන විට දළ නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 6,243 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මෙය මාසයක් ඇතුළත ඩොලර් මිලියන 65ක වැඩිවීමක්. එහෙත්, පසුගිය සැප්තැම්බර් මාසය ඇතුළත මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිලියන 177.3ක් මිල දී ගෙන තිබෙනවා.

මේ අනුව පෙනී යන්නේ එසේ මිල දී ගත් විදේශ විණිමය වලින් වැඩි කොටසක් ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා වැය කර ඇති බවයි. මේ අනුව, මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් වල මීට වඩා වැඩි වැඩිවීමක් සිදු වී තිබිය යුතුයි. මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් යනු මහ බැංකුව සතු විදේශ වත්කම් වලින් මහ බැංකුවේ විදේශ බැරකම් අඩු කළ පසු ඉතිරි වන කොටසයි.

අවුරුදු හතරෙන් ආදායම හතර ගුණයක්!

ලෝක බැංකුව විසින් මුලින්ම ලෝකයේ රටවල් ආදායම අනුව වර්ගීකරණය කළ 1987 වර්ෂයේදී පහළ ආදායම් රටවල් සේ හඳුනා ගැනුණු රටවල් 49ක් තිබුණා. ලංකාවත් ඒ රටවල් 49 අතරින් එක් රටක්. ඒ වෙද්දී දකුණු ආසියානු කලාපයේ සියලුම රටවල් තිබුණේ මේ පහළ ආදායම් කාණ්ඩයේ. 

වසර 37කට පසුව, 2024 වන විටත්, ඉහත රටවල් වලින් 21ක්ම පහළ ආදායම් රටවල්. මේ රටවල් 21 අතරින් ඇෆ්ඝනිස්තානය හැරුණු විට අනෙක් රටවල් 20ම අප්‍රිකානු රටවල්. ලංකාව ඇතුළු රටවල් 23ක් මෙම වසර 37ක කාලය ඇතුළත තමන්ගේ වර්ගීකරණය පහළ මැදි ආදායම් මට්ටම දක්වා ඉහළ නංවාගෙන තිබෙනවා. මාල දිවයින, චීනය, ඉන්දුනීසියාව සහ සමක ගිනියාව යන රටවල් හතර ඉහළ මැදි ආදායම් මට්ටම දක්වා පියවර දෙකක් ඉදිරියට ගොස් තිබෙනවා. මෙයින් රටවල් තුනක්ම ලංකාවට සමීප ආසියානු රටවල්. වසර 37ක කාලයක් ගැනීමෙන් පසුව පහළ ආදායම් මට්ටමේ සිට ඉහළ ආදායම් මට්ටම දක්වා යාමට සමත් වී තිබෙන්නේ ලෝකයේ රටවල් අතරින් එකම එක රටක් පමණයි. ඒ දකුණු ඇමරිකානු කලාපයේ පිහිටි ගයනාව. 

මේ දත්ත දෙස බලද්දී පැහැදිලි වන කරුණු කිහිපයක් තිබෙනවා. එයින් පළමුවැන්න වසර 37ක් වැනි කාලයකට පසුව වුවද, කිසියම් රටක් පහළ ආදායම් මට්ටමේ සිට ඉහළ ආදායම් මට්ටම දක්වා යාම ඉතා දුලබ සිදු වීමක් බවයි. දෙවන කරුණ වන්නේ මෙවැනි කාලයක් ගත වෙද්දී බොහොමයක් රටවල් පහළ මැදි ආදායම් මට්ටම දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති බවයි. එනම් එය කාලයත් සමඟ බොහෝ විට සිදුවන දෙයක් බවයි. එමෙන්ම, මෙවැනි කාලයක් තුළ ඉහළ මැදි ආදායම් මට්ටම දක්වා ඉහළ නැගීම, එතරම්ම පහසු නැති, එහෙත් කළ හැකි දෙයක් බවයි. 

මෙම නිරීක්ෂණද සමඟ පසුගිය 37 වසරක ලංකාවේ ප්‍රගතිය දෙස බලද්දී පෙනී යන්නේ ලංකාවේ තත්ත්වයෙහි ලෝකයේ අනෙක් රටවල තත්ත්වයන්ට සාපේක්ෂව විශේෂ හොඳක් මෙන්ම විශේෂ නරකක්ද පෙනෙන්නට නොමැති බවයි. වෙනත් වචන වලින් කිවහොත් "37 වසරක සාපයක්" හෝ "37 වසරක ඓශ්චර්යයක්" පෙනෙන්නට නොමැති බවයි. 

ඇත්ත වශයෙන්ම, රටක ආර්ථික වර්ධනය හා අදාළව "සාප" හෝ "ඓශ්චර්යයන්" දැකිය හැකි වන්නේ කලාතුරකිනුයි. බොහෝ විට දැකිය හැකි වන්නේ කලාපය වර්ධනය වන වේගයෙන් අදාළ කලාපයේ රටවල්ද වර්ධනය වීමයි. එම වර්ධන වේගය ඉහළ දමා රටක් වසර කිහිපයකින් ධනවත් රටක් කළ හැකි "ක්ෂණික ප්‍රතිකාර" තිබේනම්, වසර 37ක් වැනි දීර්ඝ කාලයකට පසුව පහළ ආදායම් රටවල් අතරින් වැඩි ප්‍රමාණයක් ඉහළ ආදායම් රටවල් බවට පත් වී තිබිය යුතුයි. 

එහෙත්, පසුගිය වසර 37ක කාලය තුළ, අපට ලෝකය තුළ දැකිය හැකිව තිබෙන්නේ එවැනි එක් නිදර්ශයක් පමණයි. ඒ ගයනාවයි. මතු විස්තර කෙරෙනු ඇති පරිදි, ගයනාවේ ප්‍රගතිය පසුපස ප්‍රධාන වශයෙන්ම තිබෙන්නේද දක්ෂිණාංශික හෝ වාමාංශික මූලධාර්මික න්‍යායයන් නොව වාසනාව යන සාධකයයි. ඒ නිසා, ගයනාව අනුගමනය කර ශ්‍රී ලංකාවට හෝ වෙනත් රටකට ආර්ථික වර්ධනය ඒ තරමටම වේගවත් කර ගැනීමේ හැකියාවක් නැහැ. කෙසේ වුවද, වාසනාවට අමතරව ගයනාවේ තත්කාර්යවාදී ක්‍රමෝපායික ප්‍රවේශයද ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි දායක වී තිබෙනවා.

මේ සමඟ පළ කරන ප්‍රස්තාරයෙහි දැකිය හැකි පරිදි, ගයනාව යනු 1987දී දකුණු ඇමරිකානු කලාපය තුළ පිහිටි එකම පහළ ආදායම් රටයි. එමෙන්ම, දකුණු ඇමරිකාවේ පිහිටි ස්වාධීන රාජ්‍යයන් අතරින්, එකම බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතය වන්නේද, ප්‍රධාන භාෂාව ඉංග්‍රීසි වූ එකම රට වන්නේද ගයනාවයි. මුලින් කලාපය සමඟ එකට වර්ධනය නොවීමට මෙන්ම පසුව වේගයෙන් වර්ධනය වීමටද මේ සාධක දායක වී තිබෙනවා. 

පසුගිය වසර 37ක කාලය ඇතුළත ගයනාවේ ආර්ථිකය වර්ධනය වූයේ පහත ආකාරයෙනුයි.

1987-2019 සාමාන්‍ය ආර්ථික වර්ධන වේගය - 2.77%

2020 - 43.51%

2021 - 18.88%

2022 - 62.11%

2023 - 33.03%

2024 - 42.56%

මේ අනුව පෙනෙනු ඇත්තේ 2020 සිට ගයනාවේ ආර්ථිකය, හිතා ගැනීමට පවා අසීරු, "ඓශ්චර්යමත්" වේගයකින් වර්ධනය වෙමින් ඇති බවයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, 2020දී ඇමරිකන් ඩොලර් 6,776 වූ ගයනාවේ ඒක පුද්ගල දදේනිය වසර හතරකට පසුව ඇමරිකන් ඩොලර් 29,884 දක්වා 4.4 ගුණයකින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

රටක ආර්ථික වර්ධනය හා අදාළව කලාතුරකින් මෙවැනි "ඓශ්චර්යයන්" සිදු වනු දැක ගත හැකියි. එහෙත් එවැනි "ඓශ්චර්යයන්" බොහෝ විට අහඹු සිදු වීම් වල ප්‍රතිඵල පමණයි. ගයනාවේ ආර්ථික ඓශ්චර්යයේ රහස ගයනාවට අයිති මුහුදෙන් තෙල් හමුවීමයි.

මේ වන විට ගයනාවේ රාජ්‍ය බලය හොබවන්නේ ජනතා ප්‍රගතිශීලී පක්ෂයයි. 2015-2020 වසර පහක කාලය හැරුණු විට දිගටම ගයනාවේ රාජ්‍ය බලය හොබවන්නේ එම පක්ෂයයි. මුලින් මාක්ස්-ලෙනින්වාදී පක්ෂයක් වූ එම පක්ෂය මේ වන විට මධ්‍ය-වාමාංශික සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂයක් ලෙස රූපාන්තරණය වී තිබෙනවා. කෙසේ වුවත්, ගයනාවේ දේශපාලනය තීරණය කරන ප්‍රධාන සාධකය වන්නේ මතවාදී නැඹුරුව නොව ජනවාර්ගික බෙදීමයි. 

ගයනාවේ ජනගහණයෙන් වැඩි පිරිසක් බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් රැගෙන ආ ඉන්දියානු හා අප්‍රිකානු කම්කරුවන්ගෙන් පැවත එන අයයි. ඉන්දියානු ජනගහණය 40%ක් පමණ වන අතර අප්‍රිකානු ජනගහණය 30%ක් පමණද, ස්වදේශික ඇමරිකානු ජනගහණය 10%ක් පමණද වෙනවා. ඉතිරි 20% මිශ්‍ර වී ඇති අයයි. ජනතා ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය ප්‍රධාන වශයෙන්ම ඉන්දියානුවන්ගේ පක්ෂයක් වන අතර 2015-2020 අතර බලයේ සිටි සන්ධානය බොහෝ දුරට අප්‍රිකානුවන්ගේ පක්ෂයක්. ජනවාර්ගික පදනම මත දේශපාලනය කරන මෙම පක්ෂ දෙකෙහි ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වල විශාල වෙනසක් නැහැ. 

මූල්‍ය අරමුදලේ ඇස්තමේන්තු අනුව ගයනා ආර්ථිකය ඉදිරි වසර 5ක කාලය තුළද 14%ක සාමාන්‍ය වේගයකින් වර්ධනය වීමට නියමිතයි. ඒ අනුව, වසර පහකට පසුව, ගයනාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම කැනඩාවේ මට්ටම ආසන්නයට පැමිණීමට නියමිතයි. කෙසේ වුවත්, මේ "ඓශ්චර්යය" පසුපස ඇති ප්‍රධානම සාධකය ගයනා මුහුදෙන් තෙල් හමු වීම සහ ලක්ෂ අටකට මදක් වැඩි එරට කුඩා ජනගහණයයි. යම් හෙයකින් ලංකාව ආසන්න මුහුදෙන් තෙල් හමු වුවද, මිලියන 23 ඉක්මවන ජනගහණයකගේ ආදායම් ගයනාවේ තරම් වේගයෙන් ඉහළ යන එකක් නැහැ. 

ගයනාව වැනි රටකට තෙල් වාසිය නිසා ඉතා කෙටිකාලයක් ඇතුළත පහළ ආදායම් මට්ටමේ සිට ඉහළ ආදායම් මට්ටමට පැනගන්න හැකි වුනත්, ඔය විදිහට ඇදෙන ලොතරැයි වල වාසිය දිගටම තියාගන්න පුළුවන්ද කියන ප්‍රශ්නය මතු වන්නේ සමක ගිනියාව වැනි රටවල් දිහා බලද්දීයි. 

සමක ගිනියාව කියන්නෙත් මිලියන 1.9ක කුඩා ජනගහණයක් සිටින රටක්. ගයනාවෙන් වගේම සමක ගිනියාවෙනුත් තෙල් මතු වෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට 2003දී ඩොලර් 2,931ක් පමණක් වූ සමක ගිනියාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම, අවුරුදු පහකට පසුව, 2008 වන විට ඩොලර් 18,211 දක්වා ඉහළ යනවා. ඒ කියන්නේ 6.2 ගුණයක වර්ධනයක්! 

ගයනාවට වගේම, පහළ ආදායම් මට්ටමේ සිටි සමක ගිනියාවට ඉහළ ආදායම් මට්ටමට යන්න තෙල් ඉනිමගක් හමු වුනත්, ඉනිමගෙන් උඩට ගිහින් කොටු කීපයක් යද්දී නයෙකුත් හමු වෙනවා. දැන් (2024) සමක ගිනියාවේ ඒක පුද්ගල දදේනිය ඩොලර් 6,745ක් පමණයි.

ඉහත රටවල් එක්ක බලද්දී අපේ යාබද මාල දිවයින ක්‍රමිකව ආදායම ඉහළ නංවා ගත් රටක්. මාල දිවයින උඩට ආවේ තෙල් ලැබිලා නෙමෙයි. බොහෝ දුරට සංචාරක කර්මාන්තයේ උදවුවෙන්. නමුත් මාල දිවයිනේ ජනගහණය මිලියන බාගයකට වඩා පොඩ්ඩක් වැඩි කුඩා ජනගහණයක්. ඒ නිසා, සංචාරක කර්මාන්තයේ උදවුවෙන් පමණක් මාල දිවයින තරම් දුරක් යන්න ලංකාවට බැහැ. 

ලංකාව එක්ක එක අත්තේ ඉඳලා ඉහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ වහපු අනෙක් රටවල් දෙක චීනය හා ඉන්දුනීසියාව. මේ රටවල් දෙක අතරින් ඉන්දුනීසියාවේ සහ සහ ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධන වේග වල විශාල වෙනසක් නැහැ. ලංකාව 1997දී පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට යද්දී ඉන්දුනීසියාව 1993දී පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට යනවා. ලංකාව 2018දී ඉහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට යද්දී ඉන්දුනීසියාව 2019දී පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට යනවා. ලංකාව වගේම ඉන්දුනීසියාවත් නැවත පහළට වැටෙනවා. ඉන්දුනීසියාව දැන් නැවතත් උඩට ඇවිත් වුනත් ලංකාව තවමත් පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ. ඒ හැරුණු විට ඉන්දුනීසියාව විසින් ලංකාව නොකළ අමුතු ප්‍රාතිහාර්යයක් කරලා නැහැ. 

අනාගත ප්‍රගතිය කෙසේ වුවත්, 1987දී පහළ ආදායම් තත්ත්වයේ සිටි රටවල් අතරින් ලංකාවට හැරී බැලිය හැකි ප්‍රගතියක් අත් කරගෙන තිබෙන එකම රට චීනය. චීනය ඒ වැඩේ කළේ අන්තවාදී සමාජවාදයෙන් ටික ටික ඉවත් වෙලා වෙළඳපොළ ප්‍රතිසංස්කරණ කිරීම මගිනුයි. නමුත් චීනය මේ ජයග්‍රහණය ලබා ගෙන තිබෙන්නේ රජයේ ජාතික සැලසුමක් යටතේම වෙළඳපොළ ප්‍රතිසංස්කරණ කිරීමෙන් මිස දක්ෂිණාංශික අන්තයකට ගිහිනුත් නෙමෙයි.

රටකට කෙටි කාලයකින් අනිවාර්යයෙන්ම වේගයෙන් දියුණු විය හැකි නිශ්චිත වට්ටෝරුවක් නැහැ. ඒ සඳහා පවතින ලෝක තත්වයන් අනුව ප්‍රායෝගිකව කළ හැකි හොඳම දේ කරන්න වෙනවා. හරි පාරේ ගියත්, ඒ සඳහා යම් අවම කාලයක් ගත වෙනවා. තෙල් හමුවීම වැනි ලොතරැයියක් ඇදුනත්, එයින් ලොකු ගැම්මක් ගන්න පුළුවන්කමක් තිබෙන්නේ ගයනාව හා සමක ගිනීයාව වැනි ජනගහණය ගොඩක් අඩු රටවල් වලට පමණයි. වඩා වැඩි ජනගහණයක් සිටින රටක ආර්ථිකය වර්ධනය කිරීමටනම් අංශ ගණනාවකම වේගවත් වර්ධනයක් සිදු විය යුතුයි. 

ලංකාවට ඉහළ ආදායම් රටක් විය හැක්කේ කවදාද?

ලෝක බැංකුව විසින් රට රටවල ඒක පුද්ගල දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය මත පදනම්ව, පහළ, පහළ මැදි, ඉහළ මැදි හා ඉහළ ආදායම් රටවල් ලෙස රටවල් වර්ගීකරණය කරනවා. මෙම වර්ගීකරණය හඳුන්වා දුන්නේ 1988 වසරේදීයි. එම වසරේදී රටවල් වර්ග කළේ පහත පරිදියි.

ඇමරිකන් ඩොලර් 480 දක්වා - පහළ ආදායම් රටවල් 

ඇමරිකන් ඩොලර් 481 සිට 1,940 දක්වා - පහළ මැදි ආදායම් රටවල් 

ඇමරිකන් ඩොලර් 1,941 සිට 6,000 දක්වා - ඉහළ මැදි ආදායම් රටවල් 

ඇමරිකන් ඩොලර් 6000ට වඩා වැඩි - ඉහළ ආදායම් රටවල් 

මෙසේ මුලින්ම මෙම වර්ගීකරණය හඳුන්වා දෙන අවස්ථාවේදී, 1987 ඒක පුද්ගල දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය මත පදනම්ව, රටවල් 41ක් ඉහළ ආදායම් රටවල් සේ හඳුනා ගැනුනා. ඇත්ත වශයෙන්ම සිදු වූයේ ඒ වන විට ඉහළ ආදායම් රටවල් (සංවර්ධිත රටවල්) සේ සැලකුණු රටවල් සියල්ල ඉහළ ආදායම් රටවල් කාණ්ඩයට වැටෙන පරිදි එම කාණ්ඩයේ පහළ සීමාව තෝරා ගැනීමයි. 

ඉන් පසුව, වාර්ෂිකව, ලෝක බැංකුව විසින් මෙම වර්ගීකරණය සිදු කරනවා. එසේ වර්ගීකරණය කරද්දී, උද්ධමනය නිසා මුදලේ වටිනාකම වෙනස් වීම සැලකිල්ලට ගනිමින්, කාණ්ඩ වෙන් කරන අගයයන් යාවත්කාලීන කරනවා. ඉන් පසුව, පෙර වර්ෂයේදී එක් එක් රටේ ඒක පුද්ගල දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය මත පදනම්ව රටවල් කාණ්ඩ වලට වෙන් කරනවා. පසුගිය වසරේදී රටවල් වර්ග කළේ පහත ආකාරයෙනුයි.

ඇමරිකන් ඩොලර් 1,145 දක්වා - පහළ ආදායම් රටවල් 

ඇමරිකන් ඩොලර් 1,146 සිට 4,515 දක්වා - පහළ මැදි ආදායම් රටවල් 

ඇමරිකන් ඩොලර් 4,516 සිට 14,005 දක්වා - ඉහළ මැදි ආදායම් රටවල් 

ඇමරිකන් ඩොලර් 14,005ට වඩා වැඩි - ඉහළ ආදායම් රටවල් 

මෙහි ඇමරිකන් ඩොලර් 14,005 යනු 1987දී ඇමරිකන් ඩොලර් 6,000ක 2023දී වටිනාකමයි. අනෙකුත් අගයයන්ද එසේයි. ඒ කියන්නේ උද්ධමනයේ බලපෑම සඳහා ගැලපීමක් කරනු හැර, රටවල් වෙන් කරන සීමා මූර්ත පදනමින් වෙනස් කර නැහැ. 1988දී 41ක් පමණක් වූ ඉහළ ආදායම් රටවල් ප්‍රමාණය 2024 වන විට 87ක් දක්වා ඉහළ ගොස් තිබුණා. රටවල් 54ක් ඉහළ මැදි ආදායම් රටවල් ලෙසත්, තවත් රටවල් 50ක් පහළ මැදි ආදායම් රටවල් ලෙසත් හඳුනා ගැනුණු අතර, 1987දී 49ක් වූ පහළ ආදායම් රටවල් ප්‍රමාණය 25 දක්වා අඩු වී තිබුණා.

මේ සමඟ පළ කර ඇති සිතියම දෙස බැලූ විට පෙනී යනු ඇත්තේ පහළ ආදායම් රටවල් වලින් කිහිපයක් හැර අනෙක් සියල්ලම තිබෙන්නේ අප්‍රිකානු කලාපයේ බවයි. එමෙන්ම  පහළ මැදි ආදායම් රටවල් බොහොමයක් තිබෙන්නේ අප්‍රිකාවේ සහ දකුණු ආසියාවේ බවයි. සාමාන්‍ය මූලධර්මයක් ලෙස ලෝකයේ රටවල් සංවර්ධනය වන්නේ කලාප වශයෙනුයි. 

මුල් වර්ගීකරණයේදී පහළ ආදායම් රටක් සේ හඳුනා ගැනුණු ලංකාවට 1997 වසරේදී පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩය දක්වා උසස් වීමට ඉඩ ලැබුණා. ඉන් පසුව, 2018දී ලංකාවට ඉහළ මැදි ආදායම් රටක් විය හැකි වුනත්, ඒ තත්ත්වය පවත්වා ගත හැකි වූයේ එම වසර තුළදී පමණයි. 

ලංකාවේ බොහෝ දෙනෙකුගේ සිහිනය ලංකාව ඉහළ ආදායම් රටක් වනු දැකීමයි. ඒ සඳහා අවම වශයෙන් කොපමණ කලක් ගත වෙයිද?

මේ වන විට (2024දී) ලංකාවේ ඒක පුද්ගල දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය ඇමරිකන් ඩොලර් 4,404ක් වන අතර 2024 වසරේදී ඉහළ ආදායම් රටවල් සේ හඳුනා ගත්තේ ඒක පුද්ගල දළ ජාතික නිෂ්පාදිතය ඇමරිකන් ඩොලර් 14,005 ඉක්මවූ රටවලුයි. 

පසුගිය වසර 12 ඇතුළත (2012-2024) ශ්‍රී ලංකාවේ ජනගහණය වසරකට 0.5%කින් වර්ධනය වී තිබෙනවා. ඉදිරි කාලයේදීද එම වර්ධන වේගය එලෙසම පැවතුනු ඇතැයි අපි උපකල්පනය කරමු. 

රටේ ආර්ථික වර්ධන වේගය මූල්‍ය අරමුදල විසින් පුරෝකථනය කර ඇති 3.1%නම්, ලංකාවට ඉහළ ආදායම් රටක් වීම සඳහා වසර 46ක් ගත වෙනවා. ඒ කියන්නේ 2070 වන තුරු බලා සිටින්නට සිදු වෙනවා.

රටේ ආර්ථික වර්ධන වේගය 5% මට්ටමේ පවත්වා ගතහොත්, ලංකාවට වසර 27කින්, ඒ කියන්නේ 2051දී, ඉහළ ආදායම් රටක් විය හැකියි. 

රටේ ආර්ථික වර්ධන වේගය 6% මට්ටමේ පවත්වා ගතහොත්, ලංකාවට වසර 22කින්, ඒ කියන්නේ 2046දී, ඉහළ ආදායම් රටක් විය හැකියි. 

දැනට පවතින තත්ත්වය තුළ ප්‍රායෝගිකව අපේක්ෂා කළ හැක්කේ 5%ක පමණ ආර්ථික වර්ධන වේගයක්. එම වේගයෙන් වර්ධනය වුවහොත්, 2051 වන විට, ඇමරිකන් ඩොලර් 28,000ක පමණ ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටමක් කරා යා හැකියි. ඒ වන විට ඉහළ ආදායම් රටක් සේ හඳුනා ගනු ඇත්තේ ඒ මට්ටමේ ඒක පුද්ගල ආදායමක් ඇත්තේනම් පමණයි. 

ඒ එක්කම කිව යුත්තේ දැනට ඇමරිකන් ඩොලර් 90,000 ආසන්න මට්ටමක ඇති ඇමරිකාව, සිංගප්පූරුව වැනි රටක ඒක පුද්ගල ආදායම ඒ වන විට ඇමරිකන් ඩොලර් 300,000 ඉක්මවා තිබෙනු ඇති බවයි. ඉහළ ආදායම් රටක් සේ හඳුනා ගනු ලැබීම යන්නෙන් අදහස් වන්නේ 1987 වසරේදී එසේ හඳුනා ගනු ලැබූ රටවල් 41 අතරෙන් පහළම මට්ටමේ සිටි රට එදා සිටි මට්ටම දක්වා ආදායම වැඩි කරගන්නවා කියන එකයි. 

දැන් ලංකාවේ මුළු විදේශ ණය ප්‍රමාණය කොපමණද?

පහත තිබෙන්නේ මෙම වසරේ ජූනි මාසය අවසානයේදී ලංකාවේ මුළු විදේශ ණය ප්‍රමාණයයි.

රජයේ විදේශ ණය - ඩොලර් මිලියන 36,609

මහ බැංකුවේ විදේශ ණය - ඩොලර් මිලියන 4,378

අනෙකුත් බැංකු වල විදේශ ණය - ඩොලර් මිලියන 5,158

අනෙකුත් ආයතන වල සහ පුද්ගලයින්ගේ විදේශ ණය - ඩොලර් මිලියන 9,924

රටේම විදේශ ණය - ඩොලර් මිලියන 56,069

රටේ විදේශ ණය කියන්නේ ලංකාවේ තිබෙන විදේශිකයින් සතු වත්කම් වලින් කොටසක්. ලංකාවේ ඕනෑම පුද්ගලයෙක් හෝ ආයතනයක් විසින් විදේශිකයින්ගෙන් ලබාගෙන තිබෙන ණය රටේ විදේශ ණය වල කොටසක්. රටේ විදේශ ණය රටේ විදේශ බැරකම් වල කොටසක්. එහෙත් රටේ විදේශ බැරකම් වලට, ඒ කියන්නේ ලංකාවේ තිබෙන විදේශිකයින් සතු වත්කම් වලට, අයත් වන්නේ රටේ විදේශ ණය පමණක් නෙමෙයි. 

විදේශ ණය වලට අමතරව වෙනත් විදේශ බැරකම්ද තිබෙනවා. ඒ විදේශිකයින්ට අයිති ලංකාවේ තිබෙන ආයෝජනයි. විදේශ ණය වෙනුවෙන් වගේම විදේශ ආයෝජන වෙනුවෙන්ද වාර්ෂිකව ලැබෙන ප්‍රතිලාභ විදේශිකයින් විසින් රටින් රැගෙන යනවා. විදේශ බැරකම් වැඩි වන තරමට මේ විදිහට වාර්ෂිකව රටින් එළියට යන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයද ඉහළ යනවා. ඒ වගේම, විදේශිකයින්ට තමන්ගේ ආයෝජනද රටෙන් ආපසු රැගෙන යා හැකි බැවින්, රටේ පැත්තෙන්, විදේශ ණය වල වගේම විදේශ ආයෝජන වලද අවදානමක් තිබෙනවා. 

රටේ විදේශ ණය ප්‍රමාණය - ඩොලර් මිලියන 56,069

ණය නොවන විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය - ඩොලර් මිලියන 11,406

රටේ මුළු විදේශ බැරකම් ප්‍රමාණය - ඩොලර් මිලියන 67,475

මේ වගේම, රටේ විදේශ වත්කම් කියා කියන්නේ මහ බැංකුවේ තිබෙන, අපි නිතරම කතා කරන, නිල විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය පමණක් නෙමෙයි. රටේ කවුරු හෝ පුද්ගලයෙක් හෝ ආයතනයක් සතුව විදේශ වත්කම් තිබේනම් ඒවා රටේ විදේශ වත්කම් වල කොටසක්. නමුත් හදිසියකදී මහ බැංකුවට ප්‍රයෝජනයට ගත හැක්කේ මහ බැංකුව සතු විදේශ වත්කම් පමණයි. ඒ ගැන වැඩිපුර අවධානයක් යොදවන්නේ ඒ නිසා. 

පහත තිබෙන්නේ මෙම වසරේ ජූනි මාසය අවසානයේදී ලංකාවේ මුළු විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයයි.

රජයේ විදේශ වත්කම් - නැත 

මහ බැංකුවේ විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 6,081

අනෙකුත් බැංකු වල විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 5,670

අනෙකුත් ආයතන වල සහ පුද්ගලයින්ගේ විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 3,502

රටේම විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 15,254

මේ අනුව පෙනෙන පරිදි, රටේ විදේශ බැරකම් ඩොලර් 100කට විදේශ වත්කම් තිබෙන්නේ ඩොලර් 22.6ක් පමණයි. ආර්ථික අර්බුදයට පෙර, 2022 මාර්තු අවසානයේදී, මෙම අනුපාතය 13.5% දක්වා පහත වැටුණා. 

ඩොලර් 50ක් අතේ තියාගෙන ඩොලර් 100ක රෝලක් ගහන එක අමාරුවෙන් හරි කරන්න පුළුවන්. නමුත් ඩොලර් 13ක් අතේ තියාගෙන ඩොලර් 100ක රෝලක් ගහන්න බැහැ. ඒ වගේම එහෙම බැහැ කියන එක කාට වුනත් පැහැදිලිව පේනවා. වත්කම් බැරකම් අනුපාතය ඒ තරමටම අඩු වූ විට ආර්ථිකයක් කඩා වැටෙන එක අහන්න දෙයක් නෙමෙයි.

පහත තිබෙන්නේ 2022 මාර්තු අවසාන වන විට පැවති තත්ත්වයයි.

විදේශ බැරකම්:

රජයේ විදේශ බැරකම් - ඩොලර් මිලියන 26,522

මහ බැංකුවේ විදේශ බැරකම් - ඩොලර් මිලියන 5,923

අනෙකුත් බැංකු වල විදේශ බැරකම් - ඩොලර් මිලියන 6,815

අනෙකුත් ආයතන වල සහ පුද්ගලයින්ගේ විදේශ බැරකම්- ඩොලර් මිලියන 20,526

රටේම විදේශ බැරකම් - ඩොලර් මිලියන 59,786

විදේශ වත්කම්:

රජයේ විදේශ වත්කම් - නැත 

මහ බැංකුවේ විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 1,917

අනෙකුත් බැංකු වල විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 3,441

අනෙකුත් ආයතන වල සහ පුද්ගලයින්ගේ විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 2,715

රටේම විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 8,073

මේ අනුව පෙනෙන පරිදි, මේ වන විට රටේ විදේශ වත්කම්, අර්බුදය කාලයේ පැවති තත්ත්වයට සාපේක්ෂව, ඩොලර් බිලියන 7කින් පමණ ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. එහෙත් ඊට සමානව රටේ විදේශ බැරකම්ද ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. 

ඩොලර් 22ක් අතේ තියාගෙන වුනත් ඩොලර් 100ක රෝලක් ගහන්න අමාරුයි. ලංකාව දැන් ඒ වැඩේ කරන්නේ ඉන්දියාවේ, චීනයේ සහ මූල්‍ය අරමුදලේ උදවුවෙන්. ඒ වගේම ණය ප්‍රතිව්‍යුගත කරගත්ත නිසා. 

කෙසේ වුවත්, මේ වන විට, මහ බැංකුව හා වාණිජ බැංකු සතුව ඔවුන්ගේ ණය ප්‍රමාණය ඉක්මවන විදේශ වත්කම් තිබෙනවා. එහෙත්, රජය සතුව හා අනෙකුත් ආයතන හා පුද්ගලයින් සතුව ඔවුන්ගේ විදේශ බැරකම් වලට සමානව විදේශ වත්කම් නැහැ. ඒ නිසා, සමස්තයක් ලෙස රටේ විදේශ වත්කම් හා බැරකම් සැලකූ විට ඩොලර් මිලියන 52,220ක හිඟයක් තිබෙනවා. වසරකට ඩොලර් බිලියන 2 බැගින් ඉතිරි කර ගත්තත්, මේ හිඟය පියවා ගන්න වෙන්නේ 2050 පමණ වෙද්දීයි. 

මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම්

අගෝස්තු අවසානය දක්වා වූ මාස අටක කාලය තුළ ජංගම ගිණුමෙහි ඩොලර් මිලියන 2,039.5ක අතිරික්තයක් වාර්තා වී තිබෙනවා. ඒ වාහන ආනයන වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 918ක මුදලක් වැය වීමෙන් පසුවයි.

අගෝස්තු මාසය තුළ පමණක් වාහන ආනයන වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 249ක මුදලක් වැය වී ඇතත්, එම මාසය තුළ ඩොලර් මිලියන 368ක ජංගම ගිණුම් අතිරික්තයක් වාර්තා වෙනවා. 

අගෝස්තු මාසය දක්වා කාලය තුළ විදේශ අංශය තුලනය වී තිබෙන්නේ පහත පරිදියි.

විදේශ විණිමය ලැබීම්:

අපනයන ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 9,077

සේවා ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 4,785

ප්‍රාථමික ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 413

ද්වීතියික ආදායම් (ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ) - ඩොලර් මිලියන 5,116

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 19,391

විදේශ විණිමය ගෙවීම්:

වාහන ආනයන වියදම් - ඩොලර් මිලියන 918

අනෙකුත් ආනයන වියදම් - ඩොලර් මිලියන 12,423

සේවා වියදම් - ඩොලර් මිලියන 2,118

ප්‍රාථමික වියදම් - ඩොලර් මිලියන 1,806

ද්වීතියික වියදම් - ඩොලර් මිලියන 89

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 17,354

ඉතිරිය = ජංගම ගිණුමේ ශේෂය = ඩොලර් මිලියන 2,039

මෙම අතිරික්තයෙන් ඩොලර් මිලියන 1,238.6ක් මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළෙන් මිල දී ගෙන තිබෙනවා. 

ජනවාරි - ඩොලර් මිලියන 12.3

පෙබරවාරි - ඩොලර් මිලියන 70.3

මාර්තු - ඩොලර් මිලියන 401.9

අප්‍රේල් - ඩොලර් මිලියන 160.8

මැයි - ඩොලර් මිලියන 256.8

ජූනි - ඩොලර් මිලියන 112.2

ජූලි - ඩොලර් මිලියන 81.8

අගෝස්තු - ඩොලර් මිලියන 142.5

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 1,238.61

එහෙත් මෙම මාස අටක කාලය තුළ මහ බැංකුවේ විදේශ සංචිත ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 56කින් පමණයි. ඊට ප්‍රධානම හේතුවක් වන්නේ මහ බැංකුව විසින් ඉහත විදේශ විණිමය මහ බැංකුවේ විදේශ ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා වැය කර තිබීමයි. 

ණය ආපසු ගෙවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, මහ බැංකුවේ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් රුපියල් බිලියන 222.1 සිට රුපියල් බිලියන 514.8 දක්වා රුපියල් බිලියන 292.7කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මෙයින් රුපියල් බිලියන 90.6ක් වැඩි වී තිබෙන්නේ ජූලි සහ අගෝස්තු මාස දෙක ඇතුළතයි.

දළ ගණනයක් සඳහා ඩොලරයක් රුපියල් 300ක් සේ සැලකුවහොත්, මෙය මාස අටක කාලයක් තුළ ඩොලර් මිලියන 975කින් පමණ සහ අවසන් මාස දෙකක කාලය තුළ ඩොලර් මිලියන 300කින් පමණ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ඉහළ යාමක් ලෙස සැලකිය හැකියි. වසරේ පළමු මාස හයක කාලය තුළ මහ බැංකුව විසින් ඉන්දියාවට ඩොලර් මිලියන 450ක මුදලක් ආපසු ගෙවා ඇති අතර, ඒ අනුව ඉන්දියාවට ගෙවිය යුතු ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 1,101 දක්වා අඩු වී තිබෙනවා. ඉන් පසුව ගත වූ මාස තුනක කාලය ඇතුළත මෙම ණය මුදලෙන් තවත් ඩොලර් මිලියන 225 කොටසක් පියවා ඇතැයි සිතිය හැකියි. 

ජූනි මාසය අවසන් වන විට මහ බැංකුවේ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 6,081ක් වුවත්, විදේශ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 4,378ක් වුනා. ඒ පහත පරිදියි.

ඉන්දියාවට ගෙවිය යුතු ණය - ඩොලර් මිලියන 1,101

චීනයට ගෙවිය යුතු ණය - ඩොලර් මිලියන 1,371

මූල්‍ය අරමුදලට ගෙවිය යුතු ණය - ඩොලර් මිලියන 1,898

අනෙකුත් (එකතු වී ඇති පොලිය) - ඩොලර් මිලියන 8

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 4,378

දළ විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 6,081

ශුද්ධ විදේශ වත්කම් - ඩොලර් මිලියන 1,703

මීට අමතරව දේශීය බැංකු වලින් ලබා ගත් මුදල් හුවමාරු ණය යම් ප්‍රමාණයක්ද ඉහත දළ විදේශ වත්කම් වලට ඇතුළත්ව ඇති බව පෙනෙන්නට තිබෙනවා.  එම ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 289ක් පමණ විය හැකියි. ඒ නිසා, ශුද්ධ විදේශ ව්‍යවහාර මුදල් වත්කම් ප්‍රමාණය ඉහත ප්‍රමාණයට වඩා තරමක් අඩු වුනත්, ඉහත සඳහන්ව තිබෙන්නේ ජූනි මාසය අවසන් වන විට පැවති තත්ත්වයයි. අගෝස්තු අවසන් වන විට මහ බැංකුව සතු වූ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය රුපියල් වලට හැරවූ විටද ඩොලර් මිලියන 1,702ක පමණ ඇස්තමේන්තුවක් ලැබෙනවා.

තේ විකිණීමේ ගිනස් වාර්තාව

මෙතෙක් තේ වෙන්දේසියකදී තේ විකිණී තිබෙන වැඩිම මිල කුමක්ද? මෙය ඉතාම පහසුවෙන් ඕනෑම කෙනෙකුට අන්තර්ජාලය හරහා පරීක්ෂා කළ හැකියි. 

චීනයේ යුනාන් පළාතේ වවන Puerth Hong Yin Yuan Cha සමාගමේ තේ අවුන්ස 12ක් (ග්‍රෑම් 340ක්) 2008 වසරේදී බ්‍රිතාන්‍ය පවුම් 15,000කට (ඇමරිකන් ඩොලර් 22,507කට) අලෙවි වී තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ කිලෝග්‍රෑම් එකක් ඩොලර් 66,197ක පමණ මුදලක්. 

මේ මිලට මිල දී ගත් තේ එංගලන්තයේ හැරඩ්ස්හිදී තේ කෝප්පයක් පවුම් 85 බැගින් (ඩොලර් 127 බැගින්) විකුණා තිබෙනවා. 

සබැඳිය: https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/82709-most-expensive-tea

ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් වාර්තා කර ඇති පරිදි, ජපානයේදී ඩොලර් 860ක මිලකට තේ කිලෝග්රෑමයක් වෙන්දේසි කර මේ වන විට ඉහත වාර්තාව බිඳ දමා තිබෙනවා.

රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය තියෙන්නේ කා ලඟද?

පසු ගිය (2024) වර්ෂයේ ලංකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය රුපියල් බිලියන 29,899ක්. රටේ ජනගහණය මිලියන 21.9ක්. ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය රුපියල් 1,364,235ක්. ඒ කියන්නේ රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය රටේ සෑම පුරවැසියෙකු අතරම එක සමානව බෙදී ගියේනම්, එක් අයෙකුගේ කොටස තමයි ඔය ප්‍රමාණය. හතර දෙනෙක් සිටින නිවසක පංගුව රුපියල් ලක්ෂ 54ක් පමණ. මාසයකට ලක්ෂ හතර හමාරක් පමණ. 

පසු ගිය වසරේ පුද්ගල ආදායම් බදු ගෙවිය යුතු අවම සීමාව තිබුණේ රුපියල් ලක්ෂ 12 මට්ටමේ. ඒ කියන්නේ රටේ සෑම පුද්ගලයෙකුටම රටේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට සමාන ආදායමක් ලැබුනේනම්, රටේ සෑම දෙනෙකුම ආදායම් බදු ගෙවන්නෙක් කියන එකයි. 

මේ විදිහට ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ගණනය කරලා තියෙන්නේ දදේනිය රටේ මුළු ජනගහණයෙන් බෙදලා. එම ගණනට අලුත ඉපැදුනු බිළිඳුන් පවා අයිතියි. නමුත් රටේ සිටින ආදායම් උපයන්නන් ප්‍රමාණය රටේ ජනගහණයට වඩා ගොඩක් අඩුයි. පසුගිය වසරේදී කුමක් හෝ රැකියාවක් කළේ මිලියන 21.9ක ජනගහණයෙන් මිලියන 7.9ක පිරිසක් පමණයි. රැකියා නොකරන, එහෙත් වත්කම් වලින් ආදායම් උපයන අයද සිටින නිසා කිසියම් හෝ ආදායමක් ඉපැයූ පිරිස මීට වඩා තරමක් වැඩි ඇති. මේ ආදායම් උපයන්නන් ප්‍රමාණය මිලියන 10ක් සේ සැලකුවත්, එක් ආදායම් උපයන්නෙකුගේ සාමාන්‍ය වාර්ෂික ආදායම රුපියල් මිලියන 3ක් පමණ විය යුතුයි. ඒ කියන්නේ මාසයකට ලක්ෂ දෙක හමාරක්. 

නමුත් බදු ගෙවද්දී පෙන්වන ආදායම් දිහා බැලුවොත්, මාසයකට රුපියල් ලක්ෂය ඉක්මවන ආදායම් උපයන අය ඉන්නේ ඉහත ඇස්තමේන්තුවට වඩා ගොඩක් අඩුවෙන්. එහෙමනම්, රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ආදායමක් වී තිබෙන්නේ කාගේද?

රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය කියන්නේ රටේ කාට හෝ ලැබුණු ආදායම් වලද එකතුවයි. රුපියල් බිලියන 29,899ක් වූ ලංකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ආදායම් ප්‍රභව වලට විභේදනය කළ විට දැකිය හැක්කේ මෙවැනි තත්ත්වයක්.

ශ්‍රමිකයින්ගේ වැටුප් හා අනෙකුත් ලැබීම් - රුපියල් බිලියන 7,645 (25.6%)

සමාගම් වල අතිරික්තය - රුපියල් බිලියන 9,218 (30.8%)

මිශ්‍ර ආදායම් (තනි පුද්ගල ව්‍යාපාර වල ලාභ) - රුපියල් බිලියන 10,196 (34.1%)

භාණ්ඩ හා සේවා මත අය කළ බදු - රුපියල් බිලියන 2,840 (9.5%)

දැන් මේ ශ්‍රමිකයින්ගේ වැටුප් හා අනෙකුත් ලැබීම් ප්‍රමාණය වන රුපියල් බිලියන 7,645 රටේ ශ්‍රම බලකාය වූ මිලියන 7.9න් බෙදුවොත්, එක් ශ්‍රමිකයෙකුගේ මාසික ආදායම ආසන්න වශයෙන් රුපියල් 80,000ක් පමණ වෙනවා. එම ගණන රටේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය මෙන් පුදුම හිතෙන ගණනක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, වැටුප් ශ්‍රමිකයින් අතර, මාසික ආදායම අවම බදු සීමාව ඉක්මවන අය මහා ගොඩක් නැති වෙන්න පුළුවන්. ඒ අයට බොහෝ විට පුද්ගල ආදායම් බදු ගෙවන්න වෙනවා. වංගු ගහන්න අමාරුයි. ඊට අමතරව වක්‍ර බදු ගෙවීම මගින් භාණ්ඩ හා සේවා මත අය කළ බදු කොටසටත් දායක වෙන්න සිදු වෙනවා. 

රටේ සමස්ත ආදායමෙන් ශ්‍රමිකයින් විසින් ලබා ගන්නා කොටසටත් වඩා වැඩි කොටසක් සමාගම් වල අතිරික්තයයි. නමුත් මේ කතා කරන්නේ විධිමත් ලෙස ලියා පදිංචි කළ සමාගම් ගැනයි. ඒ සමාගම් වලටත් ආදායම් බදු ගෙවන්න සිදු වෙනවා. 2024දී සමාගම් විසින් ගෙවූ ආදායම් බදු ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 584ක්. එය ඉහත ඇස්තමේන්තුවෙන් 6.3%ක් පමණයි. මෙම අනුපාතය සමාගම් බදු අනුපාතිකයට වඩා බොහෝ අඩුයි. ඊට හේතුව බදු අය කරන්නේ ගිණුම්කරණ ලාබ මත වීම සහ ගිණුම්කරණ ලාබ පෙන්වීමේදී වංගු ගැසිය හැකි නීත්‍යානුකූල (හා එසේ නොවන) ක්‍රම තිබීමයි. 

ලංකාවේ කොටස් වෙළඳපොළෙහි ප්‍රමාණය (වෙළඳපොළ ප්‍රාග්ධනීකරණය) පසුගිය වර්ෂයේදී රුපියල් බිලියන 1,447කින් ඉහළ ගියා. මෙම අගය දළ වශයෙන් කොටස් වෙළඳපොළ ලියාපදිංචි සමාගම් වලින් රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට එකතු කළ කොටස සේ සලකන්න පුළුවන්. එසේ සැලකුවහොත්, එම අගය රටේ සමාගම් වල ලාභ වලින් 15.7%ක් පමණයි. කෙතරම් විවේචන කළ හැකි වුවත්, කොටස් වෙළඳපොළ සමාගම් සාමාන්‍යයෙන් සැලකිය යුතු තරමේ නියාමනයකට භාජනය වෙනවා. මෙවැනි පොදු සමාගම් වැඩිපුර ලාබ ගන්නවානම්, කැමති ඕනෑම අයෙකුට කොටස් මිල දී ගෙන ඒ ලාබ බෙදා ගැනීම සඳහා සම්බන්ධ වෙන්න පුළුවන්.

නමුත්, ඉහත සංඛ්‍යාලේඛණ අනුව, ලංකාවේ පෞද්ගලික සමාගම් වල ලාබ වලින් 85%ක්ම තියෙන්නේ පොදු සමාගම් වලින් බාහිරව පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනහිමියන් සතුවයි. එම සමාගම් වල ලාබ බෙදා ගැනීම සඳහා රටේ ඕනෑම කෙනෙකුට සම්බන්ධ වෙන්න බැහැ. මේ සමාගම් වල ප්‍රාග්ධනය සම්ප්‍රේෂණය වන්නේ පරම්පරා උරුමය අනුවයි. වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ලංකාවේ ආදායම් උපයන්නන් අතර ශ්‍රමිකයින් සහ ප්‍රාග්ධනහිමියන් ලෙස පැහැදිලි ලෙස වර්ග කර හඳුනා ගත හැකි දෙකොටසක් ඉන්නවා. 

තමන්ගේ දක්ෂතාවයෙන් ආදායම් උපයා ධනවත් වීම සහ උරුමයෙන් ලැබුණු ධනයේ ප්‍රතිලාභ වල උදවුවෙන් තව තවත් ධනවත් වීම කියන්නේ කරුණු දෙකක්. පළමුවැන්න මෙන්ම දෙවැන්නද වැරැද්දක් නෙමෙයි. එහෙත් දෙවැන්නේදී සිදු වන්නේ පළමුවැන්නේදී මෙන් ධනය ඉපැයීමේ වැඩිම ශක්‍යතාවයක් ඇති පිරිස සතුව ධනය එක්රැස් වීමක්ද නෙමෙයි. 

බදු ප්‍රතිපත්ති මගින් අන්තර්-පරම්පරා ධන සම්ප්‍රේෂණය පාලනය නොකරන්නේනම්, කාලයත් සමඟ සමාජයේ උපතින්ම ධනවතුන් හා උපතින්ම දුප්පතුන් ලෙස කොටස් දෙකක් ඇති වීම වලක්වන්න බැහැ. මේ කරුණ අමතක කර, නියාමනයෙන් තොරව, බදු ප්‍රතිපත්ති මගින් සිදු කරන මැදිහත්වීම් වලින් තොරව, සාධාරණ වෙළඳපොළ තරඟයක් ඉබේම ඇති වී රටේ ඕනෑම කෙනෙකුට ධනවතෙකු වීමට ඉඩකඩ විවර වේයැයි කවුරු හෝ හිතනවානම්, ධනවතුන් විසින් දුප්පතුන්ට පුණ්‍යාධාර ලෙස තමන්ගේ ධනය බෙදා දී දුප්පතුන්ගේ ජීවන තත්ත්වය ඉහළ නැංවීම මත පමණක් විශ්වාසය තබනවානම්, එය මනෝරාජික, මූලධාර්මික අදහසක් පමණයි.

ලංකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සමාගම් වල ලාභ සේ යන කොටසටත් වඩා වැඩි කොටසක් යන්නේ මිශ්‍ර ආදායම් ලෙසයි. ඒ කියන්නේ ශ්‍රමයේ සහ ප්‍රාග්ධනයේ පංගු පැහැදිලිව හඳුනා ගත නොහැකි ආදායම්. බදු නිසි පරිදි නොගෙවන ආදායම් බොහෝ දුරට තිබෙන්නේ මේ ගොඩේ. ලංකාවේ බදු ආදායම් අඩු වීමට ප්‍රධාන හේතුව වන්නේද මේ කොටසයි. ඒ කියන්නේ වෙනත් අයෙකු හෝ සමාගමක් වෙනුවෙන් සේවය කර විධිමත් වැටුපක් ලබා නොගන්නා අතරම තමන්ගේ ආදායම් මාර්ගය ව්‍යාපාරයක් සේ ලියාපදිංචි කර නොමැති පිරිස. රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඉහළ යද්දී එයින් වැඩිම පංගුවක් අත්පත් කර ගන්නේ මේ පිරිසයි. රජය හමුවේ ඇති ප්‍රධානම අභියෝගයක් වන්නේ මේ කාණ්ඩය තුළ ඇති ආදායම් මත ගෙවිය යුතු බදු නිසි සේ අය කර ගැනීමයි. එය කළ හැක්කේ ඕනෑම තනි පුද්ගල ව්‍යාපාරික කටයුත්තක් ලියාපදිංචි කිරීම අනිවාර්ය කිරීම සහ එම ලියාපදිංචිය අලුත් කිරීමේ කොන්දේසියක් ලෙස බදු ගොනු කිරීම අනිවාර්ය කිරීම මගින් පමණයි. 

රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණය - පළමු මාස අට

වසරේ පළමු මාස අටක කාලය ඇතුළත රුපියල් බිලියන 3,068.5ක බදු ආදායමක් සමඟ රුපියල් බිලියන 3,301.5ක සමස්ත රාජ්‍ය ආදායමක් එකතු වී තිබෙනවා. පෙර වසරට සාපේක්ෂව බදු ආදායම් 30.7%කින් වර්ධනය වී ඇති අතර වර්ෂාවසාන බදු ආදායම් ඉලක්කයෙන් 66.9%ක් දැනටමත් එකතු වී තිබෙනවා. පෙර වසරට සාපේක්ෂව සමස්ත ආදායම් වර්ධනය 28.7%ක් වන අතර, මෙය වර්ෂාවසාන ඉලක්කයෙන් 65.5%කට සමානයි. මේ අනුව පෙනී යන්නේ මෑත ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වරට මෙම වසර තුළ රාජ්‍ය ආදායම අයවැය ඇස්තමේන්තු ඉක්මවා යා හැකි බවයි.

පුනරාවර්තන වියදම් පෙර වසරට සාපේක්ෂව ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ 11.2%කින් පමණක් වුවත්, අයවැය ඇස්තමේන්තු මට්ටමට යාමටනම් මෙම වර්ධන වේගය 10.9%කට සීමා විය යුතු බැවින් පුනරාවර්තන වියදම් යාන්තමින් ඇස්තමේන්තු ඉක්මවා යාමට ඉඩ තිබෙනවා. එහෙත්, ප්‍රාග්ධන වියදම් විශාල ලෙස සීමා වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, සමස්ත වියදම් ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ 6.8%ක් තරම් අඩු වේගයකිනුයි. මේ අයුරින් ආදායම් ඉහළ යාමේ සහ වියදම් සීමා වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පළමු මාස අටේ අයවැය හිඟය රුපියල් බිලියන 411.0කට සීමා වී තිබෙනවා.

වර්ෂාවසාන ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්ත ඉලක්කය රුපියල් බිලියන 750ක් පමණක් වුවත්, පළමු මාස අටක කාලය තුළ පමණක් රුපියල් බිලියන 1276.5ක මුදලක් ඉතිරි වී තිබෙනවා. මීට ප්‍රධානම හේතුව පළමු මාස අට තුළ වැය කර තිබෙන්නේ ඇස්තමේන්තුගත ප්‍රාග්ධන වියදම් ප්‍රමාණය වන රුපියල් බිලියන 1,315ක මුදලින් 25.2%ක් පමණක් වීමයි. 

මහ බැංකු අධිපතිවරයාගේ ප්‍රතිචාරයකින් ඇඟවුනු පරිදි, ප්‍රාග්ධන වියදම් සීමා වීමට හේතුවක් වී තිබෙන්නේ අපේක්ෂා කළ ඇතැම් ව්‍යාපෘති ණය ප්‍රමාද වීමයි. වසර අවසානයේදී එම ව්‍යාපෘති ණය ලැබුණහොත් විදේශ සංචිත ඉහළ යාමට මෙන්ම රජයේ ප්‍රාග්ධන වියදම් වැඩි වේගයකින් වැය වීමටද ඉඩ ඇතත්, දැනට පවතින තත්ත්වය අනුව බොහෝ විට ඉඩ තිබෙන්නේ ප්‍රාග්ධන වියදම් ඇස්තමේන්තු මට්ටමටම සිදු නොවීමටයි. ඒ අනුව, මුල් ඇස්තමේන්තු ඉක්මවා යන ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් සහ ඇස්තමේන්තුවලට වඩා අඩු සමස්ත අයවැය හිඟයක් වාර්තා වීමට වැඩි ඉඩක් තිබෙනවා.

ඉහත ප්‍රවණතා අනුව වඩා වැඩි විභවයක් පෙනෙන්නට තිබුණත්, ලංකාවේ ඉලක්කය වනුයේ මෙම වසරේදී දදේනියෙන් 15.1% රාජ්‍ය ආදායමක් එකතු කර ගැනීම සහ දිගුකාලීනව එම අගය 15.3% මට්ටමේ පවත්වා ගෙන යාමයි. මෙම ඉලක්ක ලඟා කර ගත්තද, මෙම වසරේදී මෙන්ම දිගුකාලීනවද, නැගී ගෙන එන සහ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ රටවල් 41ක් අතරින් ඉරානය හැරුණු විට අඩුම රාජ්‍ය ආදායමක් එකතු කර ගන්නා රට වනු ඇත්තේ ලංකාවයි. 

ඉහත රටවල රාජ්‍ය ආදායම සාමාන්‍ය අගයක් ලෙස 26.2%ක් වන අතර, අඩු ආදායම් ලබන රටවල සාමාන්‍ය අගය වන 15.7% වුවද ලංකාවේ 15.1% අගයට වඩා වැඩියි. ඉහළ ආදායම් ලබන රටවල මෙම අනුපාතය 36.6%ක්. රටක ආදායම් මට්ටම ක්‍රමයෙන් ඉහළ යද්දී රාජ්‍ය අංශයේ පංගුව විශාල වීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයයි. 

නැගී ගෙන එන සහ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ තෝරාගත් රටවල 2025දී අපේක්ෂා කෙරෙන රාජ්‍ය ආදායම් පහත පරිදි වන අතර මේ සමඟ පළ කරන වගුවෙහි ඉතිරි රටවල හා ආසන්න වසර වල සංඛ්‍යාලේඛණ ඇතුළත්ව තිබෙනවා.

ආජන්ටිනාව - 33.1%

බ්‍රසීලය - 39.2%

චීනය - 25.1%

හංගේරියාව - 42.2%

ඉරානය - 9.5%

කුවේට් - 75.8%

මැලේසියාව - 19.7%

මෙක්සිකෝව - 25.0%

පකිස්ථානය - 15.9%

පිලිපීනය - 20.2%

රුසියාව - 36.6%

තායිලන්තය - 20.9%

යුක්‍රේනය - 39.1%

වියට්නාමය - 18.7%

තුර්කිය - 28.9% 

ඇමරිකන් රජය ආජන්ටිනා පෙසෝව බේරා ගනී!

ඇමරිකන් රජයේ විශාල රාජ්‍ය මැදිහත්වීමක උදවුවෙන් තවත් ආර්ථික අර්බුදයක මුව විට සිටි ආජන්ටිනාව එම අර්බුදය යටපත් කර ගැනීමට සමත් වී තිබෙනවා. ඇමරිකාව විසින් සාමාන්‍යයෙන් විදේශ රටකට සිදු කරන ආකාරයේ මැදිහත්වීමකින් එහාට ගිය මෙම ඇමරිකන් රාජ්‍ය මැදිහත්වීම ආජන්ටිනා ආර්ථිකය බේරා ගැනීම සඳහා සිදු කළ ආර්ථික මැදිහත්වීමක්ටත් වඩා, පිරිහෙමින් ඇති වත්මන් ආජන්ටිනා ජනාධිපති හවියර් මිලේගේ ජනප්‍රියත්වය තවත් මාසයකින් පැවැත්වෙන ආජන්ටිනා මැතිවරණයට පෙර නැවත ගොඩ නංවා දීමේ උත්සාහයක් ලෙස සිදු කළ දේශපාලන මැදිහත්වීමක් වශයෙන් සැලකිය හැකියි.  

ආජන්ටිනාව යනු පසුගිය සියවසේ මුල් කාලයේදී ලෝකයේ ධනවත් රටවල් අතර සිටි රටක්. පසුව මෙම ස්ථානය ක්‍රමයෙන් පහත වැටුනත්, දැනටත් ආජන්ටිනාව ඉහළ ආදායම් ලබන රටවල අවම ආදායම් සීමාව ආසන්නයේ සිටින ඉහළ මැදි ආදායම් රටක්. 2024දී ආජන්ටිනාවේ ඒක පුද්ගල දළ ජාතික ආදායම ඩොලර් 13,440ක් වූ අතර, ඉහළ ආදායම් රටවල් සේ සැලකුනේ එම ආදායම ඩොලර් 13,935 ඉක්මවන රටවලුයි. 

පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයේ සිට, 1991දී ඉහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට උසස් වූ ආජන්ටිනාව, ලංකාව මෙන් ඉන් පසුව නැවතත් පහළ මැදි ආදායම් කාණ්ඩයට වැටුණේ නැහැ. ආජන්ටිනාවේ ඒක පුද්ගල දළ ජාතික ආදායම පසුගිය වසර වලදී ඉහළ ආදායම් සීමාව ආසන්නයේ උච්ඡාවචනය වී තිබෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 2014 හා 2017 වසර වලදී ආජන්ටිනාව ඉහළ ආදායම් කාණ්ඩයට ලඟා වුනත්, ඒ තත්ත්වයනම් දිගටම පවත්වා ගත හැකි වූයේ නැහැ. මීට ප්‍රධාන වශයෙන් හේතු වූයේ රටේ විදේශ අංශයේ ස්ථාවරත්වය පවත්වා ගත නොහැකි වීමයි. 

ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ "නිත්‍ය පාරිභෝගිකයෙක්" සේ සැලකිය හැකි ආජන්ටිනාව මේ වන විට 23 වරක් එම අරමුදලෙන් ණය ලබා ගෙන තිබෙනවා. මේ වන විටද මූල්‍ය අරමුදලේ ලොකුම ණයකරු වන ආජන්ටිනාව විසින් අරමුදලට ගෙවිය යුතු ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 60කටත් වඩා වැඩියි. මෙම ණය ප්‍රමාණය මූල්‍ය අරමුදල විසින් මේ වෙද්දී රටවල් 86කට ලබා දී තිබෙන, එම රටවල් විසින් අරමුදලට ආපසු ගෙවිය යුතුව ඇති, මුළු ණය ප්‍රමාණයෙන් 35.0%කට සමානයි. මේ අනුව පෙනී යනු ඇත්තේ ආජන්ටිනාවට මූල්‍ය අරමුදලෙන් තොර පැවැත්මක් නැතුවාක් මෙන්ම අරමුදලටද ආජන්ටිනාව "නැතුවම බැරි" රටක් බවයි. 

ආජන්ටිනාවට අවසන් වරට මූල්‍ය අරමුදලෙන් ණය ලබා ගැනීමට සිදු වූයේ මෙම (2025) වසරේ අප්‍රේල් මාසයේදීයි. එහිදී ඩොලර් බිලියන 20ක දැවැන්ත ණය මුදලක් අනුමත වූවාක් මෙන්ම එම මුදලෙන් ඩොලර් බිලියන 12ක්ම වහාම ලබා ගැනීමටද ආජන්ටිනාවට හැකි වුනා. ඉන් පසුව සිදු කෙරුණු පළමු විමර්ශනය අවසන් වීමෙන් පසුව, ජූලි මාසයේදී තවත් ඩොලර් බිලියන 2ක මුදලක් මුදා හැරුණා. කෙසේ වුවද, මෙවැනි විශාල ණය මුදලක් අරමුදලෙන් ලබා ගැනීමෙන් පසුවද, ආජන්ටිනාව තවමත් ලංකාව මෙන් සිය විදේශ අංශය ස්ථාවර කර ගැනීමට සමත් වී නැහැ.

ලංකාව හා ආජන්ටිනාව ඇතුළු, වරින් වර නැවත නැවතත් මූල්‍ය අරමුදල වෙත ගොස් ණය ලබා ගන්නා රටවල පොදු ලක්ෂණයක් වන්නේ නිදන්ගත අයවැය හිඟය සහ නිදන්ගත ජංගම ගිණුම් හිඟයයි. එහෙත්, මෙම තත්ත්වයන් හා අදාළව ආජන්ටිනාවේ ඉතිහාසය ලංකාවේ තරම්ම නරක එකක් නෙමෙයි. 1956 සිට 2024 දක්වා එක දිගට වසර 59ක් තිස්සේ අඛණ්ඩව අයවැය හිඟයක් පවත්වාගෙන ගොස් ඇති ලංකාව අවම වශයෙන් තවත් වසර 15ක් පමණ යන තුරු මෙම වාර්තාව නැවත නැවත අලුත් කිරීමට නියමිතයි. ඊට සාපේක්ෂව ආජන්ටිනාව විසින් එක දිගට අඛණ්ඩව අයවැය හිඟයක් පවත්වාගෙන ගොස් ඇත්තේ 2009 සිට 2023 දක්වා වූ වසර 15ක කාලය තුළ පමණයි. 2003-2008 වසර හය තුළ ආජන්ටිනාව අයවැය අතිරික්තයක් පවත්වා ගත්තා.

ආජන්ටිනාවේ දේශපාලනය 

ආජන්ටිනාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලනය මේ වන විට වසර 40ක පමණ කාලයක් අඛණ්ඩව ක්‍රියාත්මක වී ඇති අතර, ඊට පෙර 1983 දක්වා කාලය වරින් වර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී  පාලකයින් හා හමුදා ආණ්ඩු අතර බලය මාරු වූ කාලයක්. ඉන් පසු කාලයේදී, ලංකාවේ මෙන්ම, කිසියම් පක්ෂයකට ඇති කැමැත්ත නිසා නොව, බලයේ සිටින පක්ෂයට ඇති අකැමැත්තට වෙනත් පක්ෂයකට ඡන්දය දීම ආජන්ටිනාවේද දිගින් දිගටම සිදු වූ දෙයයි. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආජන්ටිනාවේ දේශපාලන බලය නව ලිබරල්වාදයේ සිට වාමාංශික ජනප්‍රියවාද දක්වා වරින් වර මාරු වුනා. 

කිසියම් ආණ්ඩුවක කාර්ය සාධනය විමසා බලද්දී එම ආණ්ඩුවේ ප්‍රකාශිත දේශපාලන මතවාද දෙස බලනවාට වඩා ඇත්තටම කරන දේවල් දෙස බැලීම වඩා යෝග්‍ය ක්‍රමයයි. ඇතැම් ආණ්ඩු වමට සිග්නල් දමා දකුණට හරවද්දී තවත් ආණ්ඩු දකුණට සිග්නල් දමා වමට හරවන අවස්ථා තිබෙනවා.

පසුගිය (2024) වසරේදී, වසර 15කට පසුව, ආජන්ටිනාව විසින් නැවතත් අයවැය අතිරික්තයක් වාර්තා කළා. එය සිදු වූයේ දක්ෂිණාංශික හවියර් මිලේ බලයට පත් වීමෙන් පසුවයි. එහෙත්, ඊට පෙර ආජන්ටිනාව විසින් අයවැය අතිරික්තයක් පවත්වා ගත් 2003-2008 කාලයේදී එය සිදු වූයේ වාමාංශික ආණ්ඩුවක් බලයේ සිටියදීයි. 

අයවැය තුලනය කිරීම 

පසුගිය වසරේදී ආජන්ටිනාව විසින් නැවතත් අයවැය අතිරික්තයක් වාර්තා කිරීම හා අදාළව විවිධ ප්‍රබන්ධ ප්‍රචලිතව ඇතත්, ඇත්ත වශයෙන්ම සිදුව තිබෙන්නේ ආජන්ටිනා රජය විසින් වසරක් ඇතුළත විශාල ලෙස බදු ආදායම් වැඩි කර ගැනීම සහ වියදම් ඊට වඩා අඩුවෙන් වැඩි කර ගැනීමයි. 

හවියර් මිලේ බලයට පත් වීමෙන් පසුව, 2023දී පෙසෝ බිලියන 19,033ක් වූ ආජන්ටීනා ෆෙඩරල් රජයේ බදු ආදායම, 2024 වන විට පෙසෝ බිලියන 60,772 දක්වා වැඩි කර ගැනීමට සමත් වුනා. මෙය 219.3%ක වර්ධනයක්. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බදු නොවන ආදායම් ඇතුළුව සමස්ත රාජ්‍ය ආදායම පෙසෝ බිලියන 32,053 සිට පෙසෝ බිලියන 98,168 දක්වා 206.3%කින් ඉහළ ගියා. 

මේ අයුරින් ආජන්ටීනාවේ රාජ්‍ය ආදායම විශාල ලෙස වැඩි වෙද්දී, රාජ්‍ය වියදම්ද ඉහළ ගියත්, එසේ ඉහළ ගියේ රාජ්‍ය ආදායම් වැඩි වූ වේගයට වඩා අඩු වේගයකිනුයි. සමස්ත රාජ්‍ය වියදම් පෙසෝ බිලියන 41,054 සිට පෙසෝ බිලියන 96,204 දක්වා 130.5%කින් ඉහළ ගියත්, ආදායම් වර්ධන වේගය ඊට වඩා බෙහෙවින්ම වැඩි වූ බැවින්, ආජන්ටිනාවට වසර 15කට පසුව නැවතත් අයවැය අතිරික්තයක් වාර්තා කිරීමට හැකි වුනා. 

ෆෙඩරල් රජයේ වියදම් ආදායම් වර්ධන වේගයට වඩා අඩු වේගයකින් වර්ධනය වුවත්, වසරක කාලය තුළ රාජ්‍ය සේවක වැටුප් වියදම් 145.9%කින්ද, විශ්‍රාම වැටුප් වියදම් 176.7%කින්ද ඉහළ ගියා. සමස්තයක් ලෙස පුනරාවර්තන වියදම් වැඩි වෙද්දී කප්පාදු වී තිබුණේ ප්‍රාග්ධන වියදම් කොටසයි. එම වියදම් 29.6%කින් අඩු වී තිබුණා. මේ වසරේ ලංකාවේ සිදු වන බව පෙනෙන්නේද මෙවැන්නක්. 

උද්ධමනය 

හවියර් මිලේ බලයට පත් වන විට, 2023 නොවැම්බර් මාසයේදී, ආජන්ටිනාවේ උද්ධමනය පැවතුණේ 160.9% මට්ටමේ. මිලේ බලයට පැමිණි වහාම පෙසෝව විශාල ලෙස අවප්‍රමාණය කිරීම හේතුවෙන්, උද්ධමනය 292.2% මට්ටම දක්වා ඉහළ ගියා. කෙසේ වුවත්, එසේ විණිමය අනුපාතය අවප්‍රමාණය කිරීම කළ යුතුව තිබුණු දෙයක්. 

ආජන්ටිනාවේ උපක්‍රමය වූයේ මුලින්ම පෙසෝව විශාල ලෙස අවප්‍රමාණය කිරීමෙන් පසුව එහි මිල නිදහසේ තීරණය වීමට ඉඩ නොදී, අවප්‍රමාණය වීම කෘතීම ලෙස පාලනය කිරීම මගින්, උද්ධමනය පාලනය කිරීමයි. මෙම උපක්‍රමය තාවකාලිකව සාර්ථක වී උද්ධමනය මේ වන විට 33.6% මට්ටම දක්වා පහත වැටී ඇතත්, විණිමය අනුපාතය කෘතීම ලෙස පාලනය කිරීම මගින් ආජන්ටිනාව නැවතත් අර්බුදයකට පාර කපා ගෙන තිබෙනවා. 

විණිමය අනුපාතය 

මිලේ බලයට පත් වන විට නිල වශයෙන් ඇමරිකන් ඩොලරයක් පෙසෝ 366.5ක් වූ අතර, කළු කඩයේ ඩොලරයක් ඊට වඩා කිහිප ගුණයක් වැඩියෙන් විකිණුනා. මිලේ බලයට පත් වීමෙන් පසුව ඩොලරයක මිල එක රැයින් පෙසෝ 800 දක්වා ඉහළ දමනු ලැබූ අතර ඉන් පසුව මාසයකට 2% බැගින් පෙසෝව අවප්‍රමාණය කෙරෙනු ඇති බව නිවේදනය කෙරුණා. මෙහි අරමුණ වූයේ භාණ්ඩ හා සේවා මිල ගණන් මාසයකට 2%කට වඩා වැඩියෙන් වැඩි නොවන බවට වග බලා ගැනීමයි. එහෙත්, ආජන්ටිනාවේ භාණ්ඩ හා සේවා මිල ගණන් ඊට වඩා වැඩි වේගයකින් ඉහළ යාම නිසා පෙසෝ කළු කඩය නැති වුනේ නැහැ. 

මුදල් සැපයුම 

ආජන්ටිනාවේ භාණ්ඩ හා සේවා මිල ගණන් ඉහළ යාම විණිමය අනුපාතයේ උදවුවෙන් නවතා ගැනීම අසීරු වූයේ මුදල් සැපයුම වඩා වැඩි වේගයකින් ප්‍රසාරණය වූ බැවිනුයි. මිලේ බලයට පත් වන විට, 2023 නොවැම්බර් මාසයේදී පෙසෝ ට්‍රිලියන 8.97ක් වූ M0 මුදල් සැපයුම (සංචිත මුදල්) 2025 අගෝස්තු වන විට පෙසෝ ට්‍රිලියන 44.3 දක්වා 393.9%කින් ඉහළ ගොස් ඇති අතර, පෙසෝ ට්‍රිලියන 23.8ක් වූ M2 මුදල් සැපයුම 2025 අගෝස්තු වන විට පෙසෝ ට්‍රිලියන 80.8 දක්වා 239.5%කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. පෙසෝ ට්‍රිලියන 41.3ක් වූ M3 (පුළුල්) මුදල් සැපයුම 2025 අගෝස්තු වන විට පෙසෝ ට්‍රිලියන 144.0 දක්වා 248.7%කින් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. 

මුදල් සැපයුම මෙසේ ඉහළ යද්දී විණිමය අනුපාතයේ උදවුවෙන් පමණක් උද්ධමනය පාලනය කර ගැනීම අසීරුයි. අනෙක් අතට, රටේ මුදල් ඉල්ලුම වේගයෙන් ඉහළ යද්දී පොලී අනුපාතික වල උදවුවෙන් පමණක් උද්ධමනය පාලනය කර ගැනීමද පහසු නැහැ. 

මිලේ බලයට පත් වන විට උද්ධමනය පාලනය කිරීමේ අරමුණින් ආජන්ටිනාවේ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික 133% දක්වා ඉහළ දමා තිබුණා. එම මට්ටම වුවද සැලකුණේ උද්ධමනය පාලනය කිරීම සඳහා ප්‍රමාණවත් නොවන මට්ටමක් ලෙසයි. එහෙත්, මිලේ බලයට පත් වූ පසුව දැක ගත හැකි වූයේ ආජන්ටිනා මහ බැංකුව විසින් මුදල් ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රමයෙන් ලිහිල් කරන ආකාරයයි. මෙය අලුත් ආණ්ඩුවේ දේශපාලන නැඹුරුව අනුව සිදු වූ දෙයක් සේ සලකන්න පුළුවන්. කෙසේ වුවද, මේ වන විටත් ආජන්ටිනාවේ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතිකය 29%ක් වන අතර බැංකු පොලී අනුපාතික තිබෙන්නේ 54% මට්ටමේයි. 

මහ බැංකුවක් විසින් පොලී අනුපාතික අවශ්‍ය තරම් ඉහළ මට්ටමක තබා නොගන්නේනම්, වැඩි වන මුදල් ඉල්ලුම හා ගැලපෙන පරිදි මුදල් සැපයුමද වැඩි කරන්නට සිදු වෙනවා. ආජන්ටිනාවේ මුදල් සැපයුම මෙපමණ වේගයකින් ඉහළ යාමට හේතුව එයයි. විවෘත ආර්ථිකයක මුදල් සැපයුම ඉහළ යද්දී ආනයන ඉල්ලුම ඉහළ ගොස් විණිමය අනුපාතිකය මත පීඩනයක් ඇති වෙනවා. එම පීඩනය මුදා නොහැරේනම්, විණිමය අනුපාතය ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා සංචිත වැය කරන්නට සිදු වෙනවා. 

එසේනම්, මිලේ බලයට පත් වීමෙන් පසුව ආජන්ටිනාව පොලී අනුපාතික ක්‍රමයෙන් අඩු කළේ ඇයි? මෙහි වූයේ ආර්ථික වර්ධනය වැඩි කර ගැනීමේ දේශපාලනික අභිලාශයයි.  පොලී අනුපාතික දිගින් දිගටම ඉහළ මට්ටමක පැවතියේනම් එය ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි අහිතකර ලෙස බලපානවා. එය හැම විටෙකම මෙන් පවතින ආණ්ඩුවකට දේශපාලනිකව අවාසිදායකයි. 

විණිමය අනුපාතය නිදහස් කිරීම 

කෙසේ වුවත් ආජන්ටිනාව විසින් දිගින් දිගටම විණිමය අනුපාතය හිර කරගෙන සිටීමේ ඉලක්කයක සිටියේ නැහැ. මිලේගේ දේශපාලනික අභිලාශ සමඟ වුවද වඩා ගැලපෙන්නේ හැකි ඉක්මණින් විණිමය අනුපාතය නිදහසේ තීරණය වීමට ඉඩ හැරීමයි. මූල්‍ය අරමුදල සමඟ වැඩ සටහනකට ඇතුළු වීමෙන් පසුව එහි ඉලක්කයක් වූයේද විණිමය අනුපාතය ක්‍රමයෙන් නිදහස් කිරීමයි. මේ සමඟ පළ කරන ප්‍රස්ථාරය දෙස බැලූ විට මෙම (2025) අප්‍රේල් මාසයේදී අරමුදලේ උදවුවෙන් ස්ථායීකරණ වැඩ පිළිවෙලකට යාමෙන් පසුව විණිමය අනුපාතයේ හැසිරීම තරමක් නම්‍යශීලී වී ඇති ආකාරය මෙන්ම, වඩා වැඩි වේගයකින් පෙසෝව අවප්‍රමාණය වීමද පැහැදිලිව දැකිය හැකියි. 

විදේශ සංචිත 

මිලේ බලයට පත් වන විට ආජන්ටිනාව සතු වූ විදේශසංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 17.5ක් දක්වා පහත වැටී තිබුණු අතර පෙසෝව එක් දිනක් තුළ 54%කින් අවප්‍රමාණය කිරීමෙන් පසුව මෙම ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 23.6 දක්වා ඉහළ ගියත්, 2025 මාර්තු වන විට නැවතත් ඩොලර් බිලියන 19.0 දක්වා පහත වැටුණා. ආජන්ටිනාව මූල්‍ය අරමුදලේ සහාය පැතුවේ ඉන් පසුවයි. අරමුදලේ සහාය ලැබීමෙන් පසුව, මේ වන විට (2025 සැප්තැම්බර් 23) ආජන්ටිනාවේ විදේශ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 39.2 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. 

පසුගිය සතියේ අවසන් දින තුන තුළ (සැප්තැම්බර් 17-19) ආජන්ටිනා පෙසෝව වේගයෙන් අවප්‍රමාණය වන්නට පටන් ගත්තා. මෙම අවප්‍රමාණය සීමා කර ගැනීම සඳහා එම දින තුන තුළ ආජන්ටිනාවේ විදේශ සංචිත වලින් ඩොලර් බිලියනයකට වඩා වැය කරන්නට සිදු වුනා. එසේ කිරීමෙන් පසුවද, ඩොලරයක මිල පෙසෝ 1,475 පමණ දක්වා ඉහළ ගියා. මේ තත්ත්වය හමුවේ නැවතත් ආර්ථික අර්බුදයකට නොයමින් විණිමය අනුපාතය රැක ගැනීමේ හැකියාවක් ආජන්ටිනාව සතු වූයේ නැහැ. 

පෙසෝව රැක ගැනීම පිණිස තව තවත් සංචිත වැය කළේනම් ඉතා ඉක්මණින්ම ආජන්ටිනාවේ සංචිත පහත වැටී ඉදිරි මාස වලදී ගෙවිය යුතු විදේශ ණය ආපසු ගෙවිය නොහැකි තත්ත්වයක් ඇති වෙනවා. එමෙන්ම, මූල්‍ය අරමුදල සමඟ තිබෙන ගිවිසුම අනුව පෙසෝව රැක ගැනීම පිණිස මහා පරිමාණයෙන් විදේශ සංචිත විකිණීමේ හැකියාවක්ද නැහැ. මිලේ පෙනී සිටින මතවාද අනුව, ඉල්ලුම හා සැපයුම තුලනය වන පරිදි ඩොලරයක මිල ඉහළ යන්නට ඉඩ හැරියේනම්, අමාරුවෙන් යටපත් කරගෙන සිටින උද්ධමනය නැවතත් හිස එසවීම වලක්වන්න බැහැ. දේශපාලනයින් විසින් වේදිකා වල කවර මතවාද වෙනුවෙන් පෙනී සිටියත්, අවසාන වශයෙන් ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක වන්නේ හැකි තරම් කලක් බලයේ සිටීමට උදවු වන ක්‍රියාමාර්ග පමණයි.

මේ තත්ත්වය තුළ ආජන්ටිනාවේ වාසියට සිටියේ වත්කම් ඇමරිකන් ආණ්ඩුව සමඟ ඇති මිත්‍රත්වයයයි. මිලේගේ ඉල්ලීමට ඇමරිකාවෙන් වහාම ප්‍රතිචාර ලැබුණු අතර ආජන්ටිනාව වෙනුවෙන් හැකි සෑම දෙයක්ම කිරීමට ඇමරිකාව වහාම ඉදිරිපත් වූ අතර ඇමරිකාවෙන් ඩොලර් බිලියන 20ක මුදලක් මුදල් හුවමාරු ගිවිසුමක් යටතේ ලබා දෙන බව ඇමරිකාවේ භාණ්ඩාගාර ලේකම් වරයා විසින් නිවේදනය කළා.

ඉහත නිවේදනයෙන් අනතුරුව, අදාළ මුදල් ලබා දීමටද පෙර, ආජන්ටිනා පෙසෝව සඳහා වූ සමපේක්ෂණ ඉල්ලුම පහත වැටී විණිමය අනුපාතය නැවතත් පහත වැටී තිබෙනවා. ඒ අනුව, පොරොන්දු වූ මුදල ආජන්ටිනාවට ඇත්තටම අවශ්‍ය නොවෙන්නත් පුළුවන්.

ආජන්ටිනා මැතිවරණ

එළැඹෙන ඔක්තෝබර් 26 දින ආජන්ටිනාවේ මධ්‍යවාර මැතිවරණ පැවැත්වෙනවා. මේ හවියර් මිලේ බලයට පත් වීමෙන් පසුව පැවැත්වෙන පළමු මධ්‍යවාර මැතිවරණයයි. එම මැතිවරණයේදී ආජන්ටිනාවේ පහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ නියෝජිතයින්ගෙන් අඩක්ද, ඉහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සභිකයින්ගෙන් තුනෙන් එකක්ද තෝරා පත් කර ගැනීමට නියමිතයි. ජනමත විචාරණ ප්‍රතිඵල අනුව දැනට ඉදිරියෙන් සිටින්නේ මිලේගේ පක්ෂය වුවත්, පෙරොන්වාදී වාමාංශික සන්ධානය සිටින්නේද ආසන්න මට්ටමකයි.

මේ අතර පසුගිය සැප්තැම්බර් 7 දින පැවති බුවනෝස් අයර්ස් පළාත් මැතිවරණයේ ජයග්‍රහණය හිමි කර ගැනීමට සමත් වූයේ පෙරොන්වාදී ජස්ටිශියලිස්ට් පක්ෂයි. එම පක්ෂය විසින් 47%ක ඡන්ද ප්‍රමාණයක් ලබා ගනිද්දී මිලේගේ පක්ෂයට ලබා ගත හැකි වූයේ 34%ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් පමණයි. මෙම පළාත සාමාන්‍යයෙන් වමට බර පළාතක්ය යන්න අප‍ට අමතක කළ නොහැකි වුනත්, මිලේගේ පක්ෂය ඉදිරියෙන් සිටි ධනවතුන් වැඩිපුර ජීවත් වන ප්‍රදේශද ඇතුළුව සියලුම ආසන වල මිලේගේ පක්ෂයේ ජනප්‍රියත්වය පහත වැටී පෙරොන්වාදීන් 2023ට සාපේක්ෂව 3%-17% අතර ප්‍රතිශත වලින් ඉදිරියට පැමිණ සිටීම පැහැදිලිව නිරීක්ෂණය කළ හැකි දෙයක්. 

සමපේක්ෂණ ඉල්ලුම ඉහළ ගොස් පෙසෝව වේගයෙන් අවප්‍රමාණය වීමට හේතු වූයේ ඉහත මැතිවරණ ප්‍රතිඵලයයි. මෙම මැතිවරණ ප්‍රතිඵලය හේතුවෙන් එළැඹෙන මධ්‍යවාර මැතිවරණ ප්‍රතිඵල පිළිබඳවද යම් අවිනිශ්චිතතාවයක් පැන නැගී තිබෙනවා.

වත්නම් ඇමරිකන් ආණ්ඩුවේ අභිලාශය වනුයේ එළැඹෙන මැතිවරණයේදී මිලේගේ පක්ෂය ජයගනු දැකීම බව පැහැදිලියි. ඩොලර් බිලියන 20ක් ලබා දීමට එකඟ වීමෙන් පසුව ඇමරිකාව විසින් තව දුරටත් දැනුම් දී තිබෙන්නේ මැතිවරණයෙන් පසුව ආජන්ටිනාව වෙත ඇමරිකන් ආයෝජන පැමිණීම ප්‍රවර්ධනය කෙරෙනු ඇති බවයි. මෙය ආජන්ටිනාවේ ඡන්දදායකයින් වෙත ඇමරිකාව විසින් සිදු කළ දැනුම් දීමක් සේ සැලකිය හැකියි. එබැවින් මෙය සැලකිය හැක්කේ ආර්ථික මෙන්ම දේශපාලනික රාජ්‍ය මැදිහත්වීමක් ලෙසයි. මිලේගේ පක්ෂය වැනි පක්ෂ සාමාන්‍යයෙන් රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වලට විරුද්ධ බව පැවසුවත්, ඒ විරෝධය ප්‍රායෝගිකව මතු වන්නේ ප්‍රාග්ධනයට එරෙහි වාමාංශික රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වලදී පමණයි.