සුපර් මාර්කට් හොරු

පසුගිය ලිපියකට ප්‍රතිචාරයක් ලෙස ඇනෝ කෙනෙක් විසින් දමා ඇති කමෙන්ටුවකට අනුව හා ඔහු විසින් අපව යොමු කරන පුවත් වාර්තාවකට අනුව වාර්ෂිකව ඕස්ට්‍රේලියාවේ සිල්ලර වෙළඳසැල්  තුළ සිදුවන සොරකම් නිසා එම වෙළඳ ආයතන වලට සිදුවන අලාභය ඕස්ට්‍රේලියානු ඩොලර් බිලියන 9.3ක් හෙවත් එම කර්මාන්තයේ වාර්ෂික පිරිවැටුමෙන් 3%කට සමාන මුදලකි.

ඇමරිකාවේ 2017 සිල්ලර ආරක්ෂාව පිළිබඳ ජාතික සමීක්ෂණය (2017 National Retail Security Survey) අනුව, 2016 වසර තුළ ඇමරිකාවේ සිල්ලර වෙළඳසැල් වල වූ භාණ්ඩ තොග වලින් විකිණීම හැර වෙනත් හේතු නිසා අතුරුදහන් වූ භාණ්ඩ වල වටිනාකම ඇමරිකන් ඩොලර් බිලියන 48.9ක් හෙවත් එම කර්මාන්තයේ වාර්ෂික පිරිවැටුමෙන් 1.44%කි. ඊට පෙර වසරේදී මේ ප්‍රතිශතය පිරිවැටුමෙන් 1.38%ක් විය.

ඉහත සඳහන් අතුරුදහන් වූ භාණ්ඩ වල වටිනාකමින් 36.6%කට හේතුව පාරිභෝගිකයින් විසින් සිදුකළ කළ හොරකම් හා වංචාවන්ය. ඉතිරියට සේවක හොරකම් හා වංචාවන් (30.0%), දත්ත ඇතුළු කිරීමේ වැරදි (21.3%), භාණ්ඩ සැපයුම්කරුවන්ගේ වංචා හෝ වැරදීම් (5.4%) හා වෙනත් නොදන්නා කරුණු (6.8%) හේතු වේ. මේ අනුව, ඇමරිකාවේ පාරිභෝගිකයින් විසින් කරන හොරකම් හා වංචාවන් නිසා සිල්ලර වෙළඳසැල් වලට සිදුවන අලාභය එම සමාගම් වල පිරිවැටුමෙන් 0.53%කි. ඉහත සඳහන් ඕස්ට්‍රේලියානු පුවත් වාර්තාව නිවැරදිනම් ඕස්ට්‍රේලියාවේ සිදුවන මෙවැනි හොරකම් වල අලාභය කිහිප ගුණයකින්ම වැඩිය.

ඇමරිකාවේ සිල්ලර වෙළඳසැලකට යන පාරිභෝගිකයෙකුට ලංකාවේ එවැනි පාරිභෝගිකයකුට නැති විශාල නිදහසක් තිබේ. ඇමරිකාවේ පාරිභෝගිකයෙකු ලංකාවේදී මෙන් වෙළඳසැලකට ඇතුළු වන්නට පෙර තමන්ගේ අතේ තිබෙන සබ්බ සකල මනාවම කවුන්ටරයක තබා යා යුතු නැත. එමෙන්ම, ලංකාවේදී මෙන් සිල්ලර වෙළඳසැලකට ඇතුළු වූ තැන් පටන් පාරිභෝගිකයාගේ පස්සෙන්ම එන වෙළඳ සේවිකාවන් ඇමරිකාවේ නැත. මා දන්නා තරමින් වෙනත් බොහෝ බටහිර රටවල තත්ත්වයද මෙසේමය.

බටහිර රටක සිල්ලර පාරිභෝගිකයෙකුට ලංකාවට සාපේක්ෂව ඉහත ආකාරයේ නිදහසක් ලබා දීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඒ නිදහස අපහරණය කරන්නන්ට හොරකම් හෝ වංචා කිරීමටද වැඩි ඉඩක් ලැබී තිබේ. ලංකාවේදී සිල්ලර පරිභෝගිකයින්ව වෙළඳ සේවකයන්ගේ දැඩි අධීක්ෂණයට ලක් වෙද්දී පවා අපමණ හොරකම් සිදුවන සන්දර්භයක එවැනි අධීක්ෂණයක් රහිත වාතාවරනයකදී හොරකම් සිදුවීමේ පුදුම වන්නට දෙයක් නැත.

අපේ පාඨකයා විසින් අපව යොමු කරන පුවත් වාර්තාවෙහිද සඳහන් වන පරිදි, ස්වයං සේවා මිලදී ගැනීම් වැඩි වන තරමට පාරිභෝගිකයින්ගේ හොරකම් හා වංචාවන්ද වැඩි වන බව පෙනේ. ඇතැම් විට ඕස්ට්‍රේලියාවේ පාරිභෝගික වංචා ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව වැඩි වන්නට එක් හේතුවක් වන්නේ එරට ස්වයං සේවා විකිණීම් ප්‍රමාණය ප්‍රතිශතයක් ලෙස වැඩිවීම වන්නට පුළුවන.

පාරිභෝගික හොරකම් හා වංචා නිසා සිදුවන අලාභයෙන් සැලකිය යුතු කොටසක් අවසාන වශයෙන් අය වන්නේ පාරිභෝගිකයින්ගෙන්මය. ඒ, සිල්ලර වෙළඳසැල් විසින් හොරකම් වල අලාභය හෝ එයින් සැලකිය යුතු කොටසක් ආවරණය වන පරිද්දෙන් ලාභ ආන්තික ඉහළ දමා ගැනීමත්, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස විකිණුම් මිල ඉහළ යාමත් මඟිනි. එහෙත්, ඔවුන්ට මෙය කරන්නට වෙන්නේ සිල්ලර වෙළඳසැල් අතර තරඟයට මුහුණ දෙමින් හා පාරිභෝගික ඉල්ලුම ගැන සැලකිලිමත් වෙමින් නිසා සමස්ත අලාභයම පාරිභෝගිකයින් මත පැටවෙන්නේද නැත. පාරිභෝගික හොරකම් හා වංචා නිසා සිල්ලර කර්මාන්තයේ නියැලෙන සමාගම් වල ලාභද යම් ප්‍රමාණයකින් පහත වැටේ.

තත්ත්වය එසේනම් බටහිර රටවල් ස්වයං සේවා විකිණීම් වැඩි කරන්නට යොමු වන්නේත්, එහිදී ඕස්ට්‍රේලියාව ඉදිරියෙන් සිටින බව පෙනෙන්නේත් ඇයි?

මේ වන විට ඕස්ට්‍රේලියාවේ අවම වැටුප ඕස්ට්‍රේලියානු ඩොලර් 18.93කි. මෙය ඇමරිකන් ඩොලර් 14 ඉක්මවන මුදලකි. ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් නීතිය අනුව අවම වැටුප ඇමරිකන් ඩොලර් 7.25ක් පමණි. බොහෝ ප්‍රාන්ත වල අවම වැටුප ෆෙඩරල් අවම වැටුපට වඩා වැඩි වුවත් ඇමරිකන් ඩොලර් 14ක් තරම් වැඩි නැත.

ඕස්ට්‍රේලියාවේ අවම වැටුප වෙනත් බොහෝ බටහිර රටවලටද සාපේක්ෂව ඉහළ එකක් බව ප්‍රචලිත කරුණකි.

මේ වන විට ඕස්ට්‍රේලියානු ඩොලරයක මිල රුපියල් 120ක් පමණ වන අතර ඒ අනුව ඕස්ට්‍රේලියාවේ අවම වැටුප රුපියල් 2270 ඉක්මවයි. එනම් පැය අටක දවසකට රුපියල් 18,170ක් පමණ මුදලකි. මේ මුදලට ලංකාවේදී මාසයක කාලයක් වෙළඳ සේවකයෙකුගේ සේවය ලබා ගැනීම අපහසු නැත. ඒ අනුව, ඕස්ට්‍රේලියාවේදී වෙළඳ සේවකයකු බඳවා ගන්නා මුදලින් ලංකාවේදී වෙළඳ සේවකයින් 20ක් පමණ බඳවා ගන්නට පුළුවන. නමුත් ලංකාවේ සුපිරි වෙළඳසැලක විකුණන භාණ්ඩ වල මිලෙහි හා ඒ නිසා හොරකමකින් සිදුවිය හැකි අලාභයේ එතරම් වෙනසක් නැත.

ඕස්ට්‍රේලියාවේ සිල්ලර වෙළඳසැලක ලංකාවේ තරම් සේවකයින් නැත්තේ ඇයිද යන්න මෙයින් පැහැදිලි වේ.

අවම වැටුප ඉහළ යන තරමට සිල්ලර කර්මාන්තයේ ලාභ අඩුවේ. එවිට කර්මාන්තයේ රැඳී සිටීමටනම් සේවක සංඛ්‍යාව අඩු කර සේවක වියදම් කපා හරින්නට සිදු වේ. මෙය කළ හැක්කේ ස්වයංකරණය වෙනුවෙන් මුදල් ආයෝජනය කිරීම මඟිනි. ඒ නිසා, අවම වැටුප් ඉහළ යන තරමට සිල්ලර වෙළඳසැලක් ස්වයංකරණය කරන්නට වැඩි වැඩියෙන් පෙළඹේ. මේ අනුව, අවම වැටුප් වැඩිම බටහිර රටක් වන ඕස්ට්‍රේලියාවේ සිල්ලර වෙළඳසැල් ස්වයං සේවා විකිණීම් ඉහළ දමන්නට වැඩි වැඩියෙන් පෙළඹීම තේරුම් ගත හැකිය.

සිල්ලර වෙළඳසැල් ස්වයංකරණය කෙරෙහි යොමුවන්නට එකම හේතුව අවම වැටුප් නොවේ. වෙනත් හේතුවක් මත සේවක වැටුප් ඉහළ ගිය විටද සිදුවන්නේ එයමය. පසුගිය දිනක මෙහි (ඇමරිකාවේ) සිල්ලර වෙළඳසැලක සේවකයින් බඳවා ගැනීම සඳහා ප්‍රදර්ශනය කර තිබුණු දැන්වීමකට අනුව ඔවුන් ගෙවන්නට සූදානම්ව සිටින පැයක වැටුප ඇමරිකන් ඩොලර් 12 ඉක්මවයි. මෙය ඇමරිකාවේ අවම වැටුපට වඩා බොහෝ වැඩි මුදලකි.

මේ දින වල ඇමරිකාවේ ආර්ථිකය වේගයෙන් වර්ධනය වන අතර විරැකියා අනුපාතය විශාල ලෙස අඩු වී තිබේ. ඒ නිසා, ශ්‍රම වෙළඳපොළේ දැකිය හැක්කේ ශ්‍රමිකයින්ට වාසිදායක තත්ත්වයකි. අඩු කුසලතා සහිත සංක්‍රමණිකයින්ට ඇමරිකාවට පැමිණ රැකියාවක් කිරීම වඩා අසීරු වී තිබීමද මේ තත්ත්වයට දායක වී තිබේ. මේ හේතුව නිසා, ඇමරිකාවේ සිල්ලර වෙළඳසැල්ද ස්වයංකරණය වේගවත් කරමින් සිටින බව පෙනෙන්නට තිබෙන දෙයකි.

මුලින් සාකච්ඡා කළ ඕස්ට්‍රේලියානු පුවත් වාර්තාවෙන් පෙන්වන පරිදි ස්වයංකරණය ඉහළ යාමට අනුරූපව හොරකම් හා වංචාද ඉහළ යන බව පෙනේ. ඕස්ට්‍රේලියාව හා අදාළ දත්ත නිවැරදිනම්, විකිණීම ස්වයංකරණය කිරීමෙන් ලැබෙන වාසිය පිරිවැටුමෙන් 1%ක් වෙද්දී හොරකම් වල අලාභය පිරිවැටුමෙන් 3%කි. එම වාර්තාවටම අනුව ස්වයංකරණය කළ වෙළඳසැල්වල හොරකම් ප්‍රමාණය 52% සිට 86% දක්වා ඉහළ ගොස් තිබේ. මේ තත්ත්වය මෙසේ පැවතීමෙන් පෙනෙන්නේ ස්වයංකරණය නොකළද හොරකම් නිසා අවම වශයෙන් පිරිවැටුමෙන් 2%ක අලාභයක් සිදුවන බවයි. එසේ නැත්නම් මේ සිල්ලර වෙළඳසැල් 1%ක වාසියක් වෙනුවෙන් ස්වයංකරණය හඳුන්වා දෙන්නට හේතුවක් නැත.

මෙයටම අදාළ තවත් කරුණක් වන්නේ එක් පැත්තකින් ශ්‍රම වෙළඳපොළේ මිල ගණන් ස්වභාවිකව හෝ අවම වැටුප් හරහා කෘතිමව ඉහළ යද්දී, තාක්ෂණයේ දියුණුව නිසා ස්වයංකරණය කිරීමේ පිරිවැය පහළ යාමයි. ඒ නිසා, ස්වයංකරණය සමඟ හොරකම් ඉහළ ගියත්, සිල්ලර වෙළඳසැල් ස්වයංකරණය කිරීමේ ප්‍රවනතාවය ආපසු හැරවෙන්නට වැඩි ඉඩක් නැත. ඒ වෙනුවට සිදුවනු ඇත්තේ මිනිස් ශ්‍රමය යොදා නොගනිමින් ස්වයංකරන ක්‍රමවේද හරහාම හොරකම් වැළැක්වීමේ ක්‍රියාමාර්ග වැඩි දියුණු කිරීම වෙනුවෙන් මේ සමාගම් වැඩි වැඩියෙන් ආයෝජනය කරනු ලැබීමයි.