වෙබ් ලිපිනය:

Thursday, October 17, 2024

Institutions as a Fundamental Cause of Long-Run Growth

 

The unprecedented economic crisis that Sri Lankans experienced two years ago has prompted many in the country to explore the principles underlying the science of economics. During the recovery period, interest was mainly focused on topics related to economic stability. Having witnessed how sound economic policies can steer a nation away from crisis and toward stability, many are now curious about how the country can accelerate its growth trajectory.

Three days ago, the Royal Swedish Academy of Sciences announced its decision to award the 2024 Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel to Daron Acemoglu, Simon Johnson, and James A. Robinson. These three laureates have provided a scientific answer to the complex question of how a country can achieve faster growth toward prosperity.

In their influential work, Institutions as a Fundamental Cause of Long-Run Growth, economists Daron Acemoglu, Simon Johnson, and James A. Robinson argue that differences in economic institutions are a primary driver of long-term economic growth and development. The paper is part of a broader body of literature that seeks to explain why some countries are wealthy and developed, while others remain poor and underdeveloped. Their central argument is that economic institutions, which shape incentives for economic actors, are fundamental determinants of economic performance.

1. Background and Motivation

The authors begin by exploring why economic performance varies so drastically across countries. For instance, they highlight the vast differences between wealthy countries like the United States and poor countries like Haiti. Despite similar access to technology and resources, these disparities persist, suggesting that something beyond geography or culture plays a significant role in explaining these differences. They argue that institutions—rules and norms governing economic activity—shape the incentives for production, investment, innovation, and ultimately, long-term growth.

2. The Role of Institutions

Acemoglu, Johnson, and Robinson define economic institutions as the rules and constraints that structure economic interactions, including property rights, legal systems, contract enforcement mechanisms, and government policies. These institutions influence how resources are allocated and whether economic actors (firms, individuals, and the government) have the incentives to engage in productive activities like innovation and investment.

Good institutions, the authors argue, protect property rights, ensure that contracts are enforced, and provide a stable environment where individuals and firms feel secure in their investments. Poor institutions, on the other hand, may lead to expropriation, corruption, and inefficient use of resources, which stifles economic growth.

3. Why Institutions Matter for Economic Growth

The authors argue that differences in institutions explain why some countries experience sustained economic growth, while others stagnate. Their argument is grounded in historical evidence that shows how institutions influence economic outcomes.

For example, the authors point to the experience of colonization as a natural experiment in institutional differences. European colonial powers implemented vastly different institutions in different colonies. In regions where they could settle (such as North America), they established institutions that protected private property and promoted investment. However, in regions with unfavorable conditions for settlement (like much of Africa), they established extractive institutions that concentrated power and wealth in the hands of a few, while failing to provide incentives for broader economic participation.

4. Inclusive vs. Extractive Institutions

A key distinction made in the paper is between inclusive and extractive institutions:

  • Inclusive institutions are those that provide broad access to economic opportunities, protect property rights, and create incentives for innovation and investment. These institutions allow a large part of the population to participate in economic activities, which promotes growth.
  • Extractive institutions, on the other hand, concentrate power and wealth in the hands of a small elite, stifling innovation, reducing investment, and limiting economic growth.

The authors argue that the countries that developed inclusive institutions have been able to sustain long-term economic growth. In contrast, countries with extractive institutions have seen limited growth, as elites use their power to extract resources from the rest of the population without creating incentives for broader economic participation.

5. Historical Evidence and Empirical Support

To support their argument, Acemoglu, Johnson, and Robinson present historical and empirical evidence linking institutions to long-term economic performance. A significant part of their argument is based on what they call the "colonial origins" of current institutions. They present evidence showing that European colonialism had long-lasting effects on the economic institutions of many countries.

For example, in places like North America and Australia, where European settlers were able to establish inclusive institutions, these countries went on to experience sustained economic growth. However, in regions where colonizers established extractive institutions (such as much of Africa and Latin America), growth has been limited, and these countries continue to suffer from the legacy of poor institutional frameworks.

In addition, the authors argue that geography and culture are less important determinants of long-term growth compared to institutions. While geography might affect short-term economic performance, it does not explain the sustained differences in economic growth over long periods.

6. The Role of Political Institutions

The paper also emphasizes the role of political institutions in shaping economic institutions. Political institutions determine who holds power in society and how that power is used. Inclusive political institutions, where power is distributed broadly and checked by different groups in society, tend to lead to the development of inclusive economic institutions. In contrast, extractive political institutions, where power is concentrated in the hands of a small elite, tend to result in extractive economic institutions.

The interaction between political and economic institutions is critical for understanding long-term economic growth. Countries with inclusive political institutions are more likely to develop inclusive economic institutions, which promote growth. Conversely, countries with extractive political institutions are likely to develop extractive economic institutions, which stifle growth.

7. Path Dependence and Institutional Persistence

Another important concept discussed in the paper is path dependence. Once institutions are established, they tend to persist over time, even if they are inefficient. This is because institutions create vested interests that benefit from maintaining the status quo. For example, elites in countries with extractive institutions have little incentive to change the system, even if it leads to poor economic outcomes for the majority of the population.

This persistence of institutions helps explain why some countries remain trapped in a cycle of poverty and underdevelopment. Even if these countries have the potential for growth, the existing institutional framework prevents them from realizing that potential.

8. Policy Implications

The authors conclude by discussing the implications of their findings for policy. If institutions are the key determinant of long-term economic growth, then policies aimed at reforming institutions are crucial for promoting development. However, institutional reform is difficult, particularly in countries with extractive institutions, where elites may resist changes that threaten their power.

Successful institutional reform requires both political will and a broad coalition of support. The authors suggest that international efforts to promote good governance and institutional reform can play a role in fostering economic development, but they caution that such efforts must be tailored to the specific context of each country.

9. Criticism and Alternatives

While the paper has been highly influential, it has also faced criticism. Some scholars argue that the authors place too much emphasis on institutions and downplay other factors, such as geography, culture, or external economic shocks, that can also influence long-term growth. Others argue that while institutions are important, the process of institutional change is complex and cannot always be easily influenced by policy interventions.

Conclusion

Acemoglu, Johnson, and Robinson make a compelling case that institutions are a fundamental cause of long-term economic growth. By shaping the incentives for investment, innovation, and economic participation, institutions play a crucial role in determining whether countries experience sustained growth or remain trapped in poverty. Their work has had a profound impact on the field of development economics, highlighting the importance of institutional reform for promoting economic development.

Tuesday, October 15, 2024

ආර්ථික විද්‍යා නොබෙල් තෑග්ග - 2024


මෙම වසරේ ආර්ථික විද්‍යා නොබෙල් තෑග්ග ඩරොන් ආජෙමෝලු, සයිමන් ජොන්සන් සහ ජේම්ස් රොබින්සන් යන ආර්ථික විද්‍යාඥයින් තිදෙනාට හිමි වුනා. ඩරොන් ආජෙමෝලු සහ සයිමන් ජොන්සන් MITහි මහාචාර්යවරුන් සේ කටයුතු කරන අතර ජේම්ස් රොබින්සන් චිකාගෝ සරසවියේ මහාචාර්යවරයෙක්. ඔවුන් තිදෙනාම මේ වන විට ඇමරිකානුවන් වුවත් ඩරොන් ආජෙමෝලු උපතින් තුර්කි ජාතිකයෙකු වන අතර ඉතිරි දෙදෙනා උපතින් බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයින්. මේ තිදෙනාට නොබෙල් තෑග්ග හිමිවන්නේ සංවර්ධන ආර්ථික විද්‍යා සහ දේශපාලන ආර්ථික විද්‍යා විෂය ක්ෂේත්‍රයන් තුළ ඔවුන්ගේ දායකත්වය වෙනුවෙනුයි.

නිදහසින් පසු ඉතිහාසයේ ලොකුම ආර්ථික අර්බුදයට මුහුණ දුන් ශ්‍රී ලංකාව මේ වන විට එම ආර්ථික අර්බුදයේ ගැඹුරුම තැනින් ගොඩ ඇවිත් තිබෙනවා. එහෙත් තවමත් ගමනාන්තයකට පැමිණ නැහැ. කෙසේ වුවද, පසුගිය දෙවසරක කාලය තුළ ලබාගත් ආර්ථික ස්ථාවරත්වය තහවුරු කරගන්නා අතරම රට දියුණු සංවර්ධිත රටක් කර ගත හැක්කේ කෙසේද යන කතිකාව මේ වෙද්දී බොහෝ දෙනෙකුගේ සාකච්ඡාවට ලක්වන මාතෘකාවක් වී හමාරයි. එම පසුබිම තුළ, මේ වසරේ නොබෙල් ත්‍යාගලාභීන් තිදෙනාගේ පර්යේෂණ ශ්‍රී ලංකාවට විශේෂයෙන්ම අදාළ වෙනවා.

ලෝකයේ ජනගහණයෙන් 50%කගේ ආදායම ලෝකයේ මුළු ආදායමෙන් 10%ක් පමණයි. ඒ වගේම, එම පිරිසගේ මුළු වත්කම ලෝකයේ මුළු වත්කම් වලින් 2%ක් පමණයි. මෙම විෂමතාවයට ප්‍රධාන ලෙසම හේතු වී තිබෙන්නේ රටවල් අතර තිබෙන ආදායම් හා වත්කම් විෂමතාවයනුයි. 

ලංකාවේ රැකියාවක් එක දිගට මාස ගණනාවක් කිරීමෙන් පසුවත් අයිෆෝන් එකක් මිල දී ගත හැකි තරමේ මුදලක් එකතු කරගත නොහැකි අයෙකුට විදේශ රටකට යාමෙන් පසුව එම රැකියාවම කර මාසයක වැටුපෙන් අයිෆෝන් එකක් මිල දී ගත හැකියි. මීට කිට්ටු අදහසක් සමාජ ජාලා තුළ වේගයෙන් සංසරණය වී තවමත් වැඩි කාලයක් නැහැ. එහෙම වෙන්නේ ඇයි?  ආජෙමෝලු, ජොන්සන් සහ රොබින්සන් විසින් පිළිතුරු සැපයූවේ මේ වැදගත් සහ සංකීර්ණ ප්‍රශ්නයටයි.

ලෝකයේ දියුණු රටවල් දියුණු රටවල් සේ පවතින්නේ එම රටවල් සතු ශ්‍රම සම්පත් සහ ප්‍රාග්ධන සම්පත් වඩා කාර්යක්ෂම අයුරින් ප්‍රයෝජනයට ගැනෙන නිසායි. එසේනම්, අඩු ආදායම් රටවලටද එම ක්‍රමවේද අනුගමනය කිරීම මගින් සිය ආර්ථිකයන් වේගයෙන් වර්ධනය කර ගෙන දියුණු රටවල මට්ටමට පැමිණීමට හැකි විය යුතුයි. දියුණු රටවල් රෝදය සොයා ගැනීමෙන් පසුව අනෙකුත් රටවල් රෝදය නැවත සොයා ගන්නට අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, වැඩි වේගයකින් වර්ධනය විය හැක්කේ අඩු ආදායම් මට්ටමක සිටින රටවලටයි. 

ඉහත ප්‍රවාදය අනුව අඩු ආදායම් මට්ටමක සිටින රටවල් වැඩි වේගයකින් වර්ධනය වීමට නියමිත නිසා කාලයත් සමඟ රටවල් අතර ආදායම් පරතර නැති වී යා යුතු බව නවසම්භාව්‍ය ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික ආකෘති මගින් පෙන්වා දෙන නමුත් සැබෑ ලෝකයේදී හැම විටම ඒ තත්ත්වය දකින්නට ලැබී නැහැ. ඇතැම් දුප්පත් රටවල් සහ ධනවත් රටවල් අතර ආදායම් පරතරය එන්න එන්නම වැඩි වන බවක් පැහැදිලිව පෙනී යනවා. එහෙම වෙන්නේ ඇයි?

කෙසේ වුවත්, ඇතැම් රටවල් නවසම්භාව්‍ය ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික ආකෘති අනුව සිදු විය යුතු පරිදි, වේගයෙන් වර්ධනය වී සංවර්ධිත රටවල් බවට පත් වී තිබෙනවා. ප්‍රශ්නය හැම රටක්ම එසේ වර්ධනය නොවීමයි. මීට හේතු හොයන එක ඉතාම අසීරු කාර්යයක්.

ලංකාව ගත්තත්, වරින් වර විවිධ අය ලංකාව වෙනත් රටවල් සමඟ සංසන්දනය කරනවා. එසේ සංසන්දනය කරමින් ලංකාව පසු කර වෙනත් රටවල් ඉදිරියට යාමට හේතු ලෙස විවිධ කරුණු ඉදිරිපත් කරනවා. නමුත් මෙවැනි ඉදිරිපත් කිරීම් විද්‍යාත්මක සොයා ගැනීම් සේ සලකන්න බැහැ. ඊට හේතුව, ලංකාව සහ අනෙකුත් රටවල් අතර වෙනස්කම් ගණනාවක් තිබීමයි. 

රටක් වේගයෙන් සංවර්ධනය වීමට කිසියම් කරුණක් උදවු වන බව විද්‍යාත්මක ලෙස පෙන්වා දිය හැක්කේ අනෙකුත් කරුණු සියල්ලම නොවෙනස්ව තිබියදී එක් නිශ්චිත කරුණක් පමණක් වෙනස් වීම නිසා රටක ආර්ථිකය වැඩි වේගයකින් වර්ධනය වී ඇති බව පෙන්වා දිය හැකිනම් පමණයි. ආජෙමෝලු, ජොන්සන් සහ රොබින්සන් අත ගැසුවේ මේ අසීරු කාර්යයටයි.

විද්‍යාගාර පරීක්ෂණයදීනම් අප විසින් කරන්නේ පාලිත නියැදියක් පැත්තකින් තියාගෙන පරීක්ෂණ නියැදියක යම් නිශ්චිත වෙනසක් කිරීමයි. එවිට දැකිය හැකි ප්‍රතිඵලයට හේතු වූයේ එම නිශ්චිත වෙනස බව අපට නිගමනය කළ හැකියි. එහෙත් සමාජ විද්‍යාවන්හිදී මේ ආකාරයේ විද්‍යාගාර පරීක්ෂණ සිදු කිරීම ඉතාම අසීරු වැඩක්. මෙයට එක් විසඳුමක් වන්නේ ස්වභාවිකව සිදුව ඇති මේ ආකාරයේ පාලිත විද්‍යාගාර පරීක්ෂණ වලට සමාන අහඹු තත්ත්වයන් පිළිබඳව සොයා බැලීමයි.

නගාලස් කියන්නේ ඇමරිකාව හා මෙක්සිකෝව අතර පිහිටි මායිම් නගරයක්. ඇමරිකාව හා මෙක්සිකෝව අතර දේශ සීමා වැට යන්නේ මේ නගරයේ මැදින්. වැටෙන් උතුරේ තිබෙන්නේ ඇමරිකාවේ ඇරිසෝනා ප්‍රාන්තයයි. දකුණු කොටස අයත් වන්නේ මෙක්සිකෝවේ සොනෝරා ප්‍රාන්තයටයි. මේ කොටස් දෙකේම ජීවත් වන මිනිසුන් එකම සම්භවයක් ඇති, එකම සංස්කෘතියකට අයත්, එකම දේවල් කන බොන, එකම භාෂාව කතා කරන, එකම ආකාරයේ සිංදු අසන පිරිසක්. කොටස් දෙකේ දේශගුණයේ හෝ පසේ වෙනසක් නැහැ. ඒ කියන්නේ මේ කොටස් දෙක හැම අතින්ම වගේ සමානයි.

එහෙත්, නගාලස්හි උතුරු කොටසේ ජීවත්වන අය වඩා ධනවත්. වඩා සුවපහසු දිවියක් ගත කරන ඔවුන් වැඩි කාලයක් ජීවත් වෙනවා. ඊට සාපේක්ෂව දකුණු කොටසේ ආයු අපේක්ෂාව අඩුයි. ආදායම් මට්ටම් අඩුයි. අපරාධ වැඩියි. මේ වෙනස්කම් වලට හේතු වී තිබෙන්නේ කුමක්ද? ඒ දේශගුණය, පස හෝ සංස්කෘතිය වෙන්න බැහැ. මිනිසුන්ගේ ජාන වල වෙනස්කම් වෙන්නත් බැහැ. එකම වෙනස දෙපැත්තේ ආයතනික ව්‍යුහයන්හි වෙනසයි.

නගාලස්හි උතුරු කොටසේ ජීවත් වන අය දිගු කාලයක් තිස්සේ පෞද්ගලික දේපොළ අයිතිය හොඳින් තහවුරු වූ සහ ශක්තිමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ඇති ආයතන පද්ධතියක් සමඟ ජීවත් වෙනවා. දකුණු කොටසට ඒ දේවල් ලැබී විශාල කාලයක් නැහැ. ඒ අනුව, ආදායම් විෂමතාවන්ට හේතු වී තිබෙන්නේ පෞද්ගලික දේපොළ අයිතිය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන පද්ධතිය බව හඳුනා ගත හැකියි. 

මේ ස්වභාවික පරීක්ෂණය සිදු කළ හැකි තවත් තැන් ලෝකයේ තිබෙනවා. උතුරු හා දකුණු කොරියා මායිම එක් උදාහරණයක්. පැරැණි නැගෙනහිර ජර්මනිය හා බටහිර ජර්මනිය අතර මායිම් ඉර තවත් එකක්. ඒ හැම තැනකින්ම තහවුරු වන්නේ රටක් වේගයෙන් සංවර්ධනය වීම සඳහා පෞද්ගලික දේපොළ අයිතිය හොඳින් තහවුරු වූ ශක්තිමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන පද්ධතියක් කොයි තරම් දුරට දායක වන්නේද යන්නයි. 

ඩොලරයේ මිල පහළ ගියේ ඇයි?


ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වුණු සැප්තැම්බර් 23 සිට ඊයේ (ඔක්තෝබර් 14) දක්වා කාලය තුළ ඩොලරයක මැදි මිල රුපියල් 304.88 සිට රුපියල් 292.89 දක්වා රුපියල් 11.99කින් පහත වැටී තිබෙනවා. මෙය සැලකිය යුතු තරමේ විචලනයක්. මේ පිළිබඳව මැසිවිලි නගන යම් පිරිසක්ද දැකිය හැකියි.

විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම (හෝ නොකිරීම) මහ බැංකුවේ කාර්යයක්. ඒ නිසා, මේ අයුරින් ඩොලරයක මිල පහත වැටීම ආණ්ඩුව වෙනස් වීම නිසා සිදු වූ දෙයක් සේ සලකන්න බැහැ. යම් වක්‍ර බලපෑමක් පමණක් තිබිය හැකියි.

කෙටියෙන් කිවුවොත්, මහ බැංකුවේ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය වන්නේ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත විණිමය අනුපාතය තීරණය වීමට ඉඩ හැරීමයි. එහෙත්, ඒ අතරම, මහ බැංකුව විසින් හේතු දෙකක් මත වෙළඳපොළට මැදිහත්වීම් කරනවා. පළමු හේතුව සංචිත ගොඩ නගා ගැනීමයි. දෙවැන්න තාවකාලික විචලනයන් පාලනය කිරීමයි.

පහත තිබෙන්නේ පසුගිය මාස වලදී මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළට මැදිහත්වීම් සිදු කර තිබුණු ආකාරයයි.

2024 මැයි 

මිල දී ගැනීම් - ඩොලර් මිලියන 224.5

විකිණීම් - ඩොලර් මිලියන 32.0

2024 ජූනි 

මිල දී ගැනීම් - නැත 

විකිණීම් - ඩොලර් මිලියන 57.0

2024 ජූලි

මිල දී ගැනීම් - ඩොලර් මිලියන 121.0

විකිණීම් - නැත

2024 අගෝස්තු 

මිල දී ගැනීම් - ඩොලර් මිලියන 148.5

විකිණීම් - නැත

2024 සැප්තැම්බර් 

මිල දී ගැනීම් - ඩොලර් මිලියන 108.5

විකිණීම් - ඩොලර් මිලියන 12.5

මෙම මැදිහත්වීම් සමඟ විණිමය අනුපාතයේ හැසිරීම එකට ගත් විට අපට පෙනී යන්නේ (මේ සමඟ පළ කරන ප්‍රස්ථාරය දෙස බලන්න) මැයි මාසයේදී හා ජූනි මාසයේදී මහ බැංකුව විසින් ඩොලර් විකිණීමක් සිදු කර ඇතත්, එසේ කරද්දීම එම මාස වලදී ඩොලරයක මිල යම් තරමකින් හෝ ඉහළ ගොස් ඇති බවයි. එමෙන්ම, කිසිදු විකිණීමක් කර නැති, වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගැනීම පමණක් සිදු කර ඇති, ජූලි හා අගෝස්තු මාස වලදී, එසේ කරද්දීම ඩොලරයක මිල පහත වැටී තිබෙනවා.

ඉහත නිරීක්ෂණ අනුව පෙනී යන්නේ මහ බැංකුව විසින් විචලනයන් සීමා කරනු හැර ඩොලරයක මිලෙහි දිශානතිය කෙරෙහි බලපෑම් කර නැති බවයි. 

සැප්තැම්බර් මාසය තුළ ඩොලරයක මිලෙහි සිදුව ඇති විචලනයන් දෙස බැලූ විට එම මාසය තුළ මහ බැංකුව විසින් යම් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් විකිණීම තේරුම් ගත හැකියි. ජනාධිපතිවරණයට ආසන්න දෙසතියක කාලය තුළ ඩොලරයක මිලෙහි දිශානතියෙහි පැහැදිලි වෙනසක් දැක ගත හැකි අතර එම කාලය තුළ යම් මිල වැඩි වීමක් සිදුව තිබෙනවා. මෙය විණිමය ප්‍රවාහ වල සිදු වූ වෙනස් වීමක ප්‍රතිඵලයකට වඩා සමපේක්ෂණය නිසා සිදු වූ දෙයක් ලෙස සැලකිය හැකියි.

ජනාධිපතිවරණය ආසන්න වෙද්දී ආණ්ඩු මාරුවක් නිසා ණය ප්‍රතිව්‍යුහකරණ ක්‍රියාවලියට සිදු විය හැකිව තිබුණු බාධාවන් පිළිබඳ අවදානම ඉහළ ගියා. එහෙත්, ජනාධිපතිවරණය දිනය ආසන්නයේදීම අදාළ මූලික ගිවිසුම් අත්සන් කිරීමත්, ආණ්ඩු මාරුවෙන් පසුව ඉතා ඉක්මණින්ම අලුත් ආණ්ඩුව විසින් එම ගිවිසුම් මත පදනම්ව ණය ප්‍රතිව්‍යුහකරණ ක්‍රියාවලිය ඉදිරියට ගෙන යන බව සපථ කර සිටීමත් හේතුවෙන් මෙම අවදානම පහව ගියා.

ජනාධිපතිවරණයට ආසන්න දෙසතියක කාලය තුළ සිදු වූ ඉහත වෙනස හැරුණු විට, පසුගිය ජූලි මාසයේ සිටම දැකිය හැක්කේ ඩොලරයක මිල පහත යාමේ ප්‍රවණතාවයක්. එය එසේ සිදු වන්නේ දිගින් දිගටම මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළෙන් ශුද්ධ වශයෙන් ඩොලර් මිල දී ගනිද්දීයි. මෙයින් පෙනී යන්නේ විණිමය ප්‍රවාහ වල දිගින් දිගටම පවතින වාසිදායක අසමතුලිතතාවයයි. එනම්, ඩොලර් ඉල්ලුමට වඩා ඩොලර් සැපයුම ඉහළ මට්ටමක පැවතීමයි. 

මෙම තත්ත්වය යටතේ, වාහන ආනයන සීමාවන් ඉවත් කිරීම වැනි විශේෂ වෙනසක් සිදු නොවුවහොත්, දිගින් දිගටම සිදු වන්නේ ඩොලරයක මිල පහත වැටීමයි. එහෙත්, මහ බැංකුවට මැදිහත්වීම් කරමින් එසේ ඩොලරයක මිල පහත වැටෙන වේගය පාලනය කළ හැකියි. 

තාවකාලික විචලනයන් පාලනය කිරීම සඳහා කරන මැදිහත් වීම් දෙපැත්තටම සිදු විය යුතු මැදිහත් වීම් නිසා එමඟින් වෙළඳපොළේ ස්වභාවික නැඹුරුව කෙරෙහි බලපෑමක් සිදු විය නොහැකියි. එහෙත්, සංචිත ගොඩ නගා ගැනීම පිණිස කරන මැදිහත් වීම් නිසා ඩොලරයක මිල ඉහළ යනවා. එසේ නැත්නම්, පහළ යාම පාලනය වෙනවා. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුවට වැඩි වැඩියෙන් සංචිත එකතු කර ගනිමින් ඩොලරයක මිල පහත වැටීම පාලනය කිරීමේ හැකියාවක් ඇති බවයි.

කෙසේ වුවත්, IMF වැඩ පිළිවෙළ අනුව මහ බැංකුව විසින් සංචිත ගොඩ නගා ගැනීම සිදු වන්නේ කලින් දැනුම් දී ඇති නිශ්චිත ඉලක්කගත මට්ටමක් දක්වා පමණයි. එසේ අවශ්‍ය සංචිත ඉලක්කය වෙත යාමට යටත්ව, ඉල්ලුම හා සැපයුම මත විණිමය අනුපාතය තීරණය වීම කෙරෙහි බලපෑමක් නොකිරීම මහ බැංකුවේ විණිමය ප්‍රතිපත්තියයි. 

මෙම (2024) වසර අවසාන වන විට යා යුතු සංචිත ඉලක්කය ඩොලර් මිලියන 6,128ක් පමණයි. සැප්තැම්බර් අවසානය වන විට ඩොලර් මිලියන 5,992ක සංචිත ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව විසින් එක්රැස් කරගෙන අවසානයි. ඒ නිසා, වසරේ ඉතිරි මාස තුන තුළ මහ බැංකුව විසින් එකතු කරගත යුතුව තිබෙන්නේ තවත් ඩොලර් මිලියන 136ක සංචිත ප්‍රමාණයක් පමණයි. සාමාන්‍ය අගයක් ලෙස මාසයකට ඩොලර් මිලියන 45ක් පමණ. 

පසුගිය සැප්තැම්බර් මාසය තුළ මහ බැංකුවේ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 33කින් පමණක් ඉහළ ගොස් තිබීම තේරුම් ගත යුත්තේ මෙම පසුබිම තුළයි. කෙටියෙන් කිවුවොත්, සංචිත මිල දී ගැනීම මගින් ඩොලරයක මිල පහත වැටීම නැවැත්වීම සිදු නොකළ යුතු සීමාවක් ආසන්නයට මේ වන විට මහ බැංකුව පැමිණ තිබෙනවා. 

කෙසේ වුවත්, මහ බැංකුවට අවශ්‍ය ඉලක්කය ඉක්මවා සංචිත වැඩි කර නොගනිමින් වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගැනීම සඳහා වෙනත් මාර්ගයක්ද තිබෙනවා. ඒ මිල දී ගන්නා ඩොලර් මහ බැංකුවේ ණය ගෙවීම පිණිස යෙදවීමයි. මෙහිදී ඩොලරයක මිල පහත වැටීම සීමා වන නමුත් සංචිත ඉහළ යාමක් සිදු වන්නේ නැහැ. 

පසුගිය (2024) ජූනි මාසය අවසාන වන විට මහ බැංකුව විසින් ගෙවිය යුතුව තිබුණු විදේශ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 5,547ක්. එයින් ඩොලර් මිලියන 2,001ක් ගෙවිය යුතුව තිබුණේ ඉන්දියාවටයි. ඒ වසරේ පළමු මාස හයක කාලය තුළ ඩොලර් මිලියන 450ක් ඉන්දියාවට ආපසු ගෙවීමෙන් පසුවයි. ජුනි මාසය අවසන් වෙද්දී ඩොලර් මිලියන 5,654ක නිල සංචිත ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව සතුව තිබුණා.

මේ වන විට සංචිත ප්‍රමාණය ඉහළ ගොස් ඇති අතරම ණය ප්‍රමාණයේද යම් අඩුවක් සිදුව ඇතැයි සිතන්නට පුළුවන්. පසුගිය මාසයේදී මහ බැංකුව විසින් ශුද්ධ වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 96ක් මිල දී ගෙන ඇතත්, සංචිත ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 33කින් පමණයි. ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 63 හෝ ආසන්න ප්‍රමාණයක් ණය ගෙවීම සඳහා යෙදවූවා විය හැකියි. 

වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ඩොලරයක මිල පහත වැටීම සීමා කරමින් වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගැනීම සඳහා මහ බැංකුවට තවත් සැලකිය යුතු තරමේ අවකාශයක් තිබෙනවා. එසේ ලබා ගන්නා ඩොලර් ණය ගෙවීම සඳහා යෙදවිය හැකි බැවින් සංචිත ඉලක්කය ඉක්මවා යාමේ ප්‍රශ්නයක් මතු වන්නේද නැහැ. එහෙත් මහ බැංකුව දැනට විණිමය වෙළඳපොළට බලපෑම් කරමින් සිටින්නේ එහි දිශානතියෙහි ලොකු වෙනසක් සිදු නොවන අයුරිනුයි. 

Sunday, October 13, 2024

මැතිවරණ දිනය නීත්‍යානුකූලද?

සරල තාක්ෂණික හේතු මත ඇතැම් අයගේ නාම යෝජනා අවලංගු වීම පිළිබඳව මේ දවස් වල යම් කතාබහක් ඇති වී තිබෙනවා. ඇතැම් අය විසින් මෙය "අනවශ්‍ය සීමා කිරීමක්" ලෙස දකිද්දී තවත් අය "ඒ තරම් දෙයක්වත් හරියට කර ගත නොහැකි වීමක්" ලෙස අදහස් පළ කර තිබෙනු දැකිය හැකියි. 

මට පෙනෙන විදිහටනම්, මේ මැතිවරණය ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙන්නේම පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ පණතට අනනුකූලවයි. 1988 අංක 15 දරන පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ (සංශෝධන) පණතෙන් සංශෝධිත 1981 අංක 1 දරන පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ පණතේ 10 වන වගන්තිය අනුව, පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පවත්වන දිනය "නාම යෝජනා කාල සීමාව අවසන් වන දිනයේ සිට සති පහකට නොඅඩු වූද සති හතකට නොවැඩි වූද දිනයක්" විය යුතුයි. 

ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක විසින් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරිමින් මැතිවරණ දිනය නිවේදනය කළ 2024 සැප්තැම්බර් 24 දිනැති අංක 2403/13 දරන ඇති විශේෂ ගැසට් පත්‍රය අනුව, "නාමයෝජනා කාලසීමාව වශයෙන් වර්ෂ දෙදහස් විසිහතරක් වූ ඔක්තෝබර් මස හතර වන දිනයෙන් ආරම්භව වර්ෂ දෙදහස් විසිහතරක් වූ ඔක්තෝබර් මස එකොළොස් වන දිනට අවසන් වන කාලසීමාව" නාමයෝජනා භාරගත යුතු කාලසීමාව ලෙස නියම කර තිබෙනවා. 

මේ අනුව, නාමයෝජනා කාලසීමාව අවසන් වූයේ ඔක්තෝබර් 11 සිකුරාදා දිනයි. එදින සිට සති පහකට නොඅඩු කාලයකින් පසු එළඹෙන පළමු දිනය නොවැම්බර් 15 සිකුරාදා දිනයයි. නමුත් මැතිවරණය සඳහා නියම කර තිබෙන දිනය නොවැම්බර් 14 දිනයයි. මෙය "නාම යෝජනා කාල සීමාව අවසන් වන දිනයේ සිට සති පහකට නොඅඩු වූද සති හතකට නොවැඩි වූද දිනයක්" නෙමෙයි. ඒ අනුව, මෙම දිනය පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ පණතේ 10 වන වගන්තියට අනුකූල නැහැ. 

මැතිවරණය පෝය දිනයකද පැවැත්විය නොහැකියි. නොවැම්බර් 15 ඉල් පුර පසළොස්වක පෝයයි. ඒ අනුව, මැතිවරණය පැවැත්විය හැකි මුල්ම දිනය වන්නේ නොවැම්බර් 16 දිනයයි. එහෙත්, කිසිදු අපේක්ෂකයකු හෝ දේශපාලන පක්ෂයක් මෙය ප්‍රශ්නයක් කරගෙන ඇති බවක් පෙනෙන්නට නැහැ. 



Monday, October 7, 2024

2024 පළමු මාස හයේ විදේශ අංශයේ ප්‍රගතිය


මේ සමඟ පළ කර තිබෙන වගුවෙහි පෙන්වා දී තිබෙන්නේ 2024 පළමු මාස හයේ විදේශ අංශයේ ප්‍රගතිය. පෙර (2023) වසරේ පළමු මාස හය සමඟ සැසඳීමක්ද එහි තිබෙනවා. අප මෙම සැසඳීම කරන්නේ විදේශ අංශය ඉතාම දුර්වලව පැවති 2021 හෝ 2022 වැනි වසරක් සමඟ නොවන බවද මතක තබා ගත යුතුයි.

වසරේ පළමු මාස හය තුළ ඩොලර් මිලියන 1,104ක ජංගම ගිණුම් අතිරික්තයක් වාර්තා වී තිබෙන අතර එය පෙර වසරට සාපේක්ෂව 74%ක වර්ධනයක්. 1956 වසරෙන් පසුව 2023 දක්වා කාලය තුළ ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් වාර්තා වූයේ 1965 හා 1977 දෙවසර තුළ පමණක් බවද අප මෙහිදී මතක් කර ගත යුතුයි. 

මෙම වසර තුළ රුපියලේ අගය අධිප්‍රමාණය වූයේ ණය ගත් නිසා හෝ ණය නොගෙවා සිටි නිසා නොවන බව ඉහත වගුව දෙස බැලූ විට පැහැදිලි විය යුතුයි. රජය විසින් නිවැරදි රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියකුත්, මහ බැංකුව විසින් නිවැරදි මුදල් ප්‍රතිපත්තියකුත් පවත්වා ගත් විට විදේශ අංශය "ඉබේටම" වර්ධනය වෙනවා. 

මෙහිදී "ඉබේටම" යන්නෙන් අදහස් වන්නේ දේශීය හා විදේශීය සමාගම් හා පුද්ගලයින් විශාල පිරිසක් තනි තනිව පවතින තත්ත්වයට ප්‍රතිචාර දැක්වීම තුළ මෙය සිදු වන බවයි. සැලසුම් සහගත රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් මගින් විදේශ අංශය වඩාත් ශක්තිමත් කර ගැනීම කළ නොහැක්කක් නොවෙතත්, ප්‍රායෝගිකව බොහෝ අවස්ථා වලදී එවැනි සැලසුම් නිශේධනාත්මකව බලපෑමේ අවදානම දැකිය හැකියි. 

වසරේ පළමු මාස හය තුළ, පෙර වසරේ පළමු මාස හයට සාපේක්ෂව, භාණ්ඩ අපනයන ආදායම් 4.6%කිනුත්, සේවා අපනයන ආදායම් 36.2%කිනුත්, ප්‍රාථමික ආදායම් 17.8%කිනුත්, ද්වීතියික ආදායම් 10.8%කිනුත් වර්ධනය වී ඇති අතර සමස්තයක් ලෙස ජංගම ගිණුමේ ලැබීම් ඩොලර් මිලියන 1,501කින් වර්ධනය වී තිබෙනවා.

මීට අනූරූප ලෙස භාණ්ඩ ආනයන වියදම්, සේවා ආනයන වියදම් මෙන්ම ප්‍රාථමික වියදම්ද ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. සේවා ආනයන වියදම් 53%කින් පමණ ඉහළ ගොස් ඇති අතර එයට හේතුව ශ්‍රී ලාංකිකයින් විශාල ලෙස විදේශගත වීමයි. ද්වීතියික වියදම් වල පමණක් අඩු වීමක් දැකිය හැකියි. මෙයින් පෙනෙන්නේ රටේ ආර්ථිකය නැවත යහපත් අතට හැරෙද්දී ශ්‍රී ලංකාවේ වෙසෙන විදේශිකයින් තමන්ගේ අරමුදල් රටින් පිටතට ප්‍රේෂණය කිරීම විශාල ලෙස සීමා වී ඇති බවයි. මේ අනුව ජංගම ගිණුමේ ගෙවීම් කොටස ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 1,032කින් පමණයි.

වසරේ පළමු මාස හයේ ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තය ඩොලර් මිලියන 1,104ක් වුවත්, එම කාලය තුළ නිල සංචිත ඊට වඩා වැඩියෙන් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඊට හේතුව මූල්‍ය ගිණුමේ ගෙවීම් වලට වඩා වැඩියෙන් එම ගිණුමටද අරමුදල් ලැබීමයි. මෙම තත්ත්වයන් සමඟ අපට ඉදිරි (2025) වසරේ පළමු මාස හය පිළිබඳ යම් විනිශ්චයකට පැමිණිය හැකියි.

වාහන ආනයනය ආරම්භ වීමෙන් පසුව ආනයන වියදම් ඉහළ යාමක් සිදු වෙනවා. එමෙන්ම ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම් අවසන් වූ පසු ණය වාරික හා පොලී ආපසු ගෙවීමටද සිදු වෙනවා. නමුත් මෙම වසරේ ජංගම ගිණුම් ශේෂය දෙස බැලූ විට පෙනී යන්නේ මෙම වසරේ තත්ත්වය එලෙසම පැවතියද එය ප්‍රශ්නයක් නොවන බවයි. එමෙන්ම පසුගිය දෙවසර තුළ සිදු වූ වර්ධනය අනුව, විශේෂ සැලසුමක් නැතත්, ඉදිරි වසර තුළ විදේශ අංශයේ ලැබීම් වල සැලකිය යුතු වර්ධනයක් අපේක්ෂා කළ හැකියි.

සැප්තැම්බර් මාසය අවසන් වෙද්දී නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 5,992 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මාසය තුළ වැඩිවීම ඩොලර් මිලියන 33ක් පමණයි. මීට හේතුව මහ බැංකුව විසින් ලොකු මැදිහත් කිරීමක් නොකිරීමද, එසේ නැත්නම් මිල දී ගත් විදේශ විණිමය කිසියම් ණයක් ගෙවීම වෙනුවෙන් යෙදවීමද යන්න පැහැදිලි නැහැ. එය බොහෝ විට මේ සතිය අවසානයේදී දැනගන්න ලැබෙයි. 

Saturday, October 5, 2024

කජු කන්න ගිය ඇත්ත වියදම කීයද?


කජු කන්න ගිය වියදමක් ගැන පසුගිය දවස් වල යම් කතාබහක් ඇති වී තිබුණා. කජු කන්න යන වියදම් පියවන එක කජු කන තරම් ලේසි නැහැ.

පසුගිය 2023 වර්ෂයේදී කජු සංස්ථාවේ පාඩුව හරියටම රුපියල් 5,020,580.05ක්. ඒ කියන්නේ මිලියන පහක් නැත්නම් ලක්ෂ පණහක් වගේ. රජයේ සමස්ත වියදම එක්ක බලද්දී කජු ඇටද කොස් ඇටද කියලා අහන්න පුළුවන් තරමේ ලොකු පාඩුවක් නෙමෙයි.

කෙසේ වුවත්, කජු සංස්ථාවේ පරණ අවුරුදු වල පාඩු සියල්ල එකතු කළාම එය රුපියල් මිලියන 156 ඉක්මවනවා. ඒ කියන්නේ රුපියල් කෝටි 15කට වඩා වැඩි සමුච්ඡිත පාඩුවක්.

මේ විදිහට ගිණුම් ප්‍රකාශ වල දැකිය හැකි පාඩුව කියා කියන්නේ මේ වගේ ආයතන වල මුළු පාඩුව නෙමෙයි. එම මුළු පාඩුවෙන් විශාල කොටසක් තියෙන්නේ වෙනත් තැනක හැංගිලා. ඒ නිසාම, මේ ආයතන වල ගිණුම් ප්‍රකාශන අනුව ලාබ ලබන ගොඩක් අවුරුදු වලදී වුනත් ඇත්තටම වෙන්නේ පාඩුව වෙනත් තැනක සැඟවී තිබීමයි.

රුපියල් මිලියන 157කට ආසන්න කජු සංස්ථාවේ සමුච්ඡිත අලාබයෙන් පසුවත්, එහි ප්‍රාග්ධනය ලෙස රුපියල් මිලියන 447ක් පමණ ඉතිරි වී තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ පොදු අරමුදල් වලින් රුපියල් මිලියන 604කට වඩා වැඩි මුදලක් කජු සංස්ථාව වෙත පොම්ප කර තිබෙනවා.

දැන් මේ විදිහට කජු සංස්ථාව වෙත පොම්ප කර තිබෙන්නේ බදු මුදල් වලින් වැය නොකර ඉතිරි කරගත් අරමුදල් නෙමෙයිනේ. ලංකාවේ රජය ඒ විදිහට සල්ලි ඉතිරි කර තිබෙන්නේ අවුරුදු පහ හයකදී පමණයි. අනෙක් හැම අවුරුද්දකදීම වුනේ ප්‍රාථමික අයවැය හිඟයක් පවත්වා ගනිමින් එය පියවීම සඳහා ණය වීම. ඒ කියන්නේ කජු සංස්ථාවට යට කරලා තියෙන රුපියල් මිලියන 604 රජය විසින් ණයට ගත්ත සල්ලි කියා කියන්න පුළුවන් (පසු සටහන: මෙයින් මිලියන 17ක් වාහන වල වටිනාකම වැඩි වීම නිසා නිවැරදිම ගණන මිලියන  587ක්.).

ඔය විදිහට ණයට ගත්ත රුපියල් මිලියන 604 සඳහා වාර්ෂිකව 10%ක පොලියක් ගෙවුවා කියා අපි හිතමු. ලංකාවේ රජය විසින් ඒ විදිහට පොලී ගෙවලා තියෙන්නෙත් ණය අරගෙනනේ. ඔය වැඩේ අවුරුදු 30ක් එක දිගට කළොත් කජු සංස්ථාවට යට කරලා තියෙන රුපියල් මිලියන 604 කීයක් වෙලාද? ගණන් හදලා බැලුවොත් රුපියල් මිලියන 10,539ක් වෙලා!

දැන් ඔය පාඩුව කජු සංස්ථාවේ ගිණුම් වල නැහැ. එහි තිබෙන්නේ රුපියල් මිලියන 157ක පාඩුවක් පමණයි. නමුත් කජු සංස්ථාව වෙනුවෙන් යට කළ මුදල සහ ඒ වෙනුවෙන් ගෙවූ පොලිය එකතු කළොත් ඊට සාපේක්ෂව විශාල මුදලක් පාඩු වෙලා තිබෙනවා. ඒ මුදල තිබෙන්නේ ශ්‍රී ලංකා රජයේ ණය ගොඩේ. ඔය විදිහට තමයි ශ්‍රී ලංකා රජයට වත්කම් නැතුව ණය එකතු වෙන්නේ.

මාළු කන්න ගිහින් තියෙන වියදම බැලුවොත් කජු කන්න ගිය වියදමටත් වඩා ගොඩක් වැඩියි. 2023 වර්ෂය අවසානයේදී ධීවර සංස්ථාවේ සමුච්ඡිත අලාබය රුපියල් මිලියන 1,702ක්. මේ ගිණුම් වල තිබෙන අලාබය. ඒ වෙනුවෙන් රජය යට කර තිබෙන මුදල රුපියල් බිලියන 1,520කටත් වඩා වැඩියි. ධීවර සංස්ථාව වෙනුවෙන් වාර්ෂිකව ගෙවන පොලී වියදම ධීවර සංස්ථාවේ ගිණුම් වල නැහැ. 

කජු සංස්ථාව වගේ සාපේක්ෂව කුඩා ආයතනයක් පාඩු ලැබුවත් ඒ පාඩු පියවීම සඳහා රජයේ අයවැයෙන් නැවත නැවත මුදල් වෙන් කරන එක අමාරු වැඩක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, කජු සංස්ථාව පවත්වාගෙන යාම සඳහා වෙනත් පාර්ශ්ව වලට ණය වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. 

කජු සංස්ථාවේ කතාව ඔය වගේ වුනත්, ශ්‍රීලන්කන් ගුවන් සේවය හෝ ලංවිම වගේ විශාල ආයතන ලොකු පාඩු ලබද්දී ඒ පාඩු වල තරමට රජයේ අයවැයෙන් මුදල් වෙන් කරන්න අමාරුයි. මේ ආයතන වලට පාඩු ලබමින් දුවන්නත් බැහැ. දුවන්නනම් කොහෙන් හෝ අරමුදල් ලැබිය යුතුයි. ඒ නිසා මේ ආයතන වලට වෙනත් තෙවන පාර්ශ්ව වලට ණය වෙන්න සිදු වෙනවා.

මේ විදිහට තෙවන පාර්ශ්ව වලට ණය වූ විට අදාළ ආයතන වලට එම ණය වෙනුවෙන් පොලිය ගෙවන්නත් වෙනවා. ඒ පොලී වියදම් මූල්‍ය පිරිවැය ලෙස අදාළ ආයතනයේ ගිණුම් වල සටහන් වෙනවා. නමුත් හරියටම බැලුවොත් මේ විදිහට ගිණුම් වල සටහන් වෙන්නේත් මූල්‍ය පිරිවැය වලින් කොටසක් පමණයි. ඒ එම ආයතනය විසින්ම සෘජුව ණයට ගත්ත අරමුදල් කොටසේ මූල්‍ය පිරිවැය. රජය විසින් ණයට ගෙන ප්‍රාග්ධනය සේ යෙදවූ අරමුදල් වල මූල්‍ය පිරිවැය මේ ආයතන වල ගිණුම් වල සටහන් වෙන්නේ නැහැ. ඒවා සටහන් වෙන්නේ මධ්‍යම රජයේ ගිණුම් වලයි. 

සමහර වෙලාවට ලංවිම, තෙල් සංස්ථාව වැනි ආයතනයක් කිසියම් අවුරුද්දකදී ලාබ ලබන්න පුළුවන්. නමුත් ගිණුම් වල ලාබයක් පේන්න තිබුණු පමණින් එය ඇත්ත ලාබයක් වෙන්නේ නැහැ. ඇත්ත ලාබයක් කියා කියන්න පුළුවන් වෙන්නේ මෙවැනි ආයතනයක් වෙනුවෙන් රජය විසින් වැය කර තිබෙන මුදල වෙනුවෙන් වාර්ෂිකව පොලී ලෙස ගෙවිය යුතු මුදල රජයට ලබා දීමෙන් පසුවද ඉතිරියක් වන තරමේ ලාබයක් ගිණුම් වල පෙනේනම් පමණයි. 

රාධා පසුපස යන අනුර...


ජනාධිපතිවරණ සටනේදී අනුර කුමාර දිසානායකගේ තේමා ගීතයෙහි "සුබ නැකතට රට අනුරට"යැයි කියැවුනා. වැදගත් වැඩක් කරද්දී ඒ සඳහා සුබ නැකතක් යොදා ගන්න එක ලංකාවේ වගේම ඉන්දියානු කලාපයේ තවත් බොහෝ රටවල ප්‍රචලිත පුරුද්දක්. අනුර රට බාර ගත්තෙත් තේමා ගීතයෙන් කියවුනු විදිහේ සුබ නැකතකටද නැද්ද කියලා මම දන්නේ නැහැ. 

සමහර දේවල් සාර්ථකව සිදු වෙන්නනම් ඒ දේවල් සුදුසු වෙලාවක සිදු විය යුතුයි. උදාහරණයක් විදිහට විවිධ බෝග වර්ග වගා කරද්දී හොඳ ප්‍රතිඵලයක් ලබා ගන්නනම් සුදුසු දවසක වගා කළ යුතුයි. වාර්ෂිකව ගංවතුර එන ප්‍රදේශයකනම් ඒ දවස ගංවතුර ඇවිත් බැස ගියාට පසුව දවසක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, වැස්ස නැති පායන දවසක්නම් වඩා හොඳ වෙන්න පුළුවන්. වැඩේ පටන් ගන්න උදේ කාලය වඩා සුදුසු වෙන්නත් පුළුවන්. 

ඔය වගේ දේවල් ගැන අත්දැකීම් ඇසුරෙන් ඉගෙන ගත් දේවල් මිනිස්සු කාලයක් තිස්සේ ඉදිරි පරම්පරා වලට දැනුම විදිහට සම්ප්‍රේෂණය කළා. එසේ කිරීම එකම වැරැද්ද නැවත නැවත නොකර සිටීමට උදවු වුනා. වැරදි දවසක බීජ වපුරලා එක පාරක් වරද්දා ගත්තට පස්සේ ඒ වැරැද්දම තවත් පාරක් කරන්න මිනිස්සු පෙළඹෙන්නේ කලාතුරකින්. 

වැඩක් කරන්න සුදුසුම දවස හොයා ගන්නනම්, පළමුව කාලය නිවැරදිව සලකුණු කර ගත හැකි ආකාරයේ දැනුමක් අවශ්‍ය වෙනවා. පොළොවේ දැකිය හැකි චක්‍රීය රටාවන් හා අහසේ දැකිය හැකි චක්‍රීය රටාවන් අතර සම්බන්ධය මේ සඳහා උදවු කරගන්න පුළුවන්. ඒ මගින්, මේ රටාවන් තුළ ගෙවෙන යම් මොහොතක් නිශ්චිත ලෙස ලකුණු කරගන්න පුළුවන්. නැකැත් හා ලග්න කියන්නේ මේ කාර්යයේදී යොදාගත් මං සලකුණු. 

ලග්න කියා කියන්නේ පොළොවේ සිට දැකිය හැකි අහස කොටස් දොළහකට බෙදීමෙන් පසුව ඒ එක් කොටසක් සංකේත තරු රටා ඇසුරෙන් හඳුනා ගන්නා ක්‍රමය. ඔය විදිහටම කොටස් විසි හතකට බෙදූ විට එක් කොටසක් නැකතක්. 

ඔය නැකැත් විසිහතෙන් එකක් තමයි අනුර නැකැත. එය අනුර රට බාර ගත් "සුබ නැකත" නෙමෙයි. හැබැයි අනුරගේ ගම් පළාත වූ අනුරාධපුරයට වගේම ලංකා ඉතිහාසයටත් සම්බන්ධ නැකතක්. 

සිංහලෙන් අනුර නැකත වී තිබෙන්නේ අනුරාධ නැකත. ඒ කියන්නේ අනුර කියන නම බිඳී ඇවිත් තියෙන්නේ අනුරාධ කියන නමෙන්. අනුරාධ කියන නම ලංකාවේ මහා වංශ ඉතිහාසය අනුව විජය සමඟ ලංකාවට පැමිණි ඇමතියෙකුගේ නමක්.

මහා වංශය (හත් වන පරිච්ඡේදය) අනුව අනුරාධ ගාම කියන්නේ විජයාවතරණයෙන් පසුව පිහිටුවනු ලැබූ පළමු ගම් පහෙන් එකක්.

 "ඔහුගේ ඇමැතියෝ ඒ ඒ තැන ගම් පිහිටවූහ. අනුරාධ නම් ඇමැති තෙමේ කොළොම් හෝ ගම් ඉවුරෙහි අනුරාධ නම් ගම පිහිට විය"

මහා වංශයට වඩා පැරණි මූලාශ්‍රයක් ලෙස සැලකිය හැකි දීප වංශයෙහි අනුරාධ යන නම "අනුරක්ඛ" ලෙස සඳහන්ව තිබෙනු දැකිය හැකියි. 

"විජයෝ විජිතෝච සෝ නාවං අනුරක්ඛෙනච - අච්චුතගාමෝ උපතිස්සෝ පඨමං තෝ ඉධාගතෝ"

"විජය, විජිත හා අනුරක්ඛද, අච්චුතගාම සහ උපතිස්සද පළමුව මෙහි පැමිණි අයයි."

ඉන් පසුව, දීප වංශයේ මෙසේද සඳහන් වෙනවා.

"විජිතෝ විජිතං මාපේසි, සෝ උරුවෙලං මාපයි - නක්ඛත්ත නාමකො මච්චෝ මාපෙසි අනුරාධපුරං"

මෙයින් කියන්නේ විජිත ඇමති විසින් හා උරුවේල ඇමති විසින් ඔවුන්ගේ නම් වලින් ගම් පිහිටුවද්දී, "නැකතක නම ඇති ඇමතියා" විසින් අනුරාධපුරය පිහිටවූ බවයි.  මේ කියන්නේ "අනුරාධ" හෙවත් "අනුර" නැකත ගැනයි. ඒ අනුව, අනුරාධ/ අනුර නම් ලංකා ඉතිහාසය තරමටම පැරණියි. උරුවේල නම දැන් භාවිතයේ නැතත්, "විජිත ඇමතිලා" තවමත් දැකිය හැකියි. 

අනුරාධ නැකතට එම නම ලැබී තිබෙන්නේ "රාධා පසුපස යන" යන අර්ථයෙන්. මෙහි රාධා ලෙස හැඳින්වෙන්නේ අනුර නැකතට පෙර නැකත වන විසා නැකතයි. "විසා" යන නම බිඳී එන්නේ "විශාඛ" යන්නෙන්. "වෙසක්" යන්න බිඳී එන්නේද "විශාඛ" යන්නෙන්. ලංකාවේ ක්‍රමය තරමක් වෙනස් වුනත්, තායිලන්තය වැනි ථෙරවාදී බෞද්ධ රටවල වෙසක් පෝය නිර්ණය කරන්නේ විසා නැකත මත පදනම්වයි. 

"විශාඛ" යන්නෙන් අදහස් වන්නේ අනුර නැකත සංකේතවත් කරන තරු රටාවට ආසන්නව පිහිටි තරු රටාවක්. පොළොව සිට අක්ෂය වටා බ්‍රමණය වෙද්දී මුලින් "විශාඛ" තරු රටාව දැකිය හැකි අතර "අනුරාධ" තරු රටාව ඒ පසුපස ගමන් කරනු දැකිය හැකියි.

"විශාඛ" නැකත රාධා දෙවඟනගේ ජන්ම නැකත සේ සැලකෙනවා. 

"යමුනා ගං තෙර තමළු ලතා සෙවණේ - යොහොඹු කුසුම් යහනේ...රාධා බලා හිඳී...."

රාධා නම බොහෝ විට කියැවෙන්නේ ක්‍රිෂ්ණා නමද සමඟයි.

"රාධා ක්‍රිෂ්ණා රාමා සීතා කිසි ලෙසකින් හෝ නොවෙමු අපි..."

අනුරාධ හෙවත් අනුර යනු රාධා අනුව (රාධා පසුපස) යන නැකැත් තාරකාවයි. ඒ අනුව, අනුර රාධා පසුපස යද්දී, රාධා කරන්නේ ක්‍රිෂ්ණාගේ බටනලා තනුවට නටන එකයි. 

අනුරාධ තාරකාව පිහිටියේ වෘශ්චික හෙවත් ස්කෝපියන් තාරකා පන්තියේ. මෙම තාරකා පංතිය හඳුනාගන්නේ ගෝනුස්සෙකු ලෙසයි. තාරකා පංතියේ ගෝනුස්සාගේ ඉදිරි අඬු දෙකෙන් අල්ලාගෙන සිටින සේ පෙනෙන්නේ අනුර නැකතයි.

හරියටම කිවුවොත් මේ විදිහට එක තරුවක් සේ පෙනෙන්නේ ප්‍රධාන තාරකා දෙකක් සහ තවත් තරු ගණනාවක්. මෙම ප්‍රධාන තාරකා දෙක  β¹ Scorpii සහ β² Scorpii ලෙස හැඳින්වෙනවා. මෙයින්  β¹ Scorpii ආලෝක වර්ෂ 530ක් ඈතින් පිහිටා ඇති අතර, β² Scorpii ආලෝක වර්ෂ 1,132ක් ඈතින් පිහිටා තිබෙනවා. 


ලෝකයේ රටවල ජාතික කොඩි අතරින් සංකීර්ණම සහ අපූරුම ජාතික කොඩියක් වන බ්‍රසීලයේ ජාතික කොඩියෙහි තරු සලකුණු අතරද β Scorpii හෙවත් අනුර නැකත දැකිය හැකියි. එම තාරකාවෙන් බ්‍රසීලයේ මරඤ්ඤෝ (Maranhão) ප්‍රාන්තය සංකේතවත් වෙනවා. 

වෙබ් ලිපිනය: