තීරු බදු යුද්ධයේ ජයග්‍රාහකයෝ හා පරාජිතයෝ

 

ඇමරිකන් ආණ්ඩුවේ අලුත් බදු හරිද, වැරදිද, සාධාරණද, අසාධාරණද වගේ ප්‍රශ්න වෙනම කතිකාවක්. මා සමඟ කතා කළ බොහොමයක් (සංක්‍රමණිකයින් නොවන) ඇමරිකානුවන් හිතන්නේ මේ බදු වැරදි සහ අසාධාරණ බවයි. එහෙම කියන්නේ සහ හිතන්නේ අනෙක් රටවල් වල පැත්තෙන් බලලා. ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම පිළිබඳ මූලික ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය ඇසුරෙන් මේ වගේ බදු නිසා අකාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ යන බව පෙන්වා දෙන්න අපහසු නැහැ. නමුත් කරුණක් ලෙස ගත්තොත් දැන් මේ බදු පනවා අවසන්. 

ලංකාවේ පැත්තෙන් ගත්තොත් මෙය අලුත් ආණ්ඩුවට මුහුණ දෙන්න වෙන සැබෑ අභියෝගයක්. ආණ්ඩුවක් පරීක්ෂාවට ලක් වන්නේ මේ විදිහේ සැබෑ අභියෝග හමුවේදීයි. මේ විදිහටම, කෝවිඩ් වසංගතය ගෝඨාභය රාජපක්ෂගේ ආණ්ඩුවට මුහුණ දෙන්න සිදු වුනු සැබෑ අභියෝගයක්. කෝවිඩ් වසංගතය ආවේ නැත්නම් ගෝඨාභය රාජපක්ෂට ඔය තරම් ඉක්මණින් ගෙදර යන්න වෙන්නේ නැහැ. 

ආණ්ඩුව බලයට පත් වීමෙන් පසුව මෙතෙක් කල් බොහෝ දුරට කළේ අනුන්ගේ දරුවන්ට උප්පැන්න ලියන එක. දේශපාලනිකව ඒකත් අසාර්ථක ප්‍රවේශයක් නෙමෙයි. යම් සීමාවක් දක්වා, වැඩක් නොකළත්, ජන මනස නිවැරදිව කියවා කළමණාකරනය කිරීම මගින් බලයේ රැඳී ඉන්න පුළුවන්. රනිල් වික්‍රමසිංහට සාර්ථක විය නොහැකි වූයේ මෙය කළ නොහැකි වූ නිසා. නමුත් මාලිමා ආණ්ඩුව මේ වැඩේ සාර්ථකව කරමින් සිටියා. හැබැයි ඇත්ත අභියෝගයක් හමුවේ මේ ප්‍රවේශය තව දුරටත් හරියන්නේ නැහැ.

දැන් ලංකාවට මුහුණ දෙන්න සිදු වී තිබෙන තත්ත්වය කෝවිඩ් වසංගතයටත් වඩා භයානක තත්ත්වයක්. මෙහි බරපතලකම කී දෙනෙකුට කොයි තරමින් තේරෙනවද කියා මා දන්නේ නැහැ. කෝවිඩ් වසංගතය වසරකින් හෝ දෙකකින් අවසන් වීමට නියමිතව තිබුණු අභියෝගයක්. මෙය එවැන්නක් නෙමෙයි.

දැනට ආණ්ඩුව විසින් අනුගමනය කර තිබෙන ප්‍රවේශය ආණ්ඩුවකට අනුගමනය කළ හැකි හොඳම දේශපාලනික ප්‍රවේශයයි. කවුරු බලයේ සිටියත්, ලංකාව වැනි රටක ආණ්ඩුවකට, මෙවැනි අභියෝගයක් හමුවේ කෙටිකාලීනව මීට වඩා දෙයක් කළ නොහැකියි. නමුත් අවාසනාවකට, මේ ප්‍රවේශයෙන් වුනත් තත්ත්වයේ ලොකු වෙනසක් සිදු වෙයි කියා හිතන්න අමාරුයි. ඒ නිසා, අමාරුවෙන් ගොඩ නගා ගත් ආර්ථිකය නැවත අවදානම් කලාපයකට යාමේ බැහැර කළ නොහැකි ඉඩක් පෙනෙන්නට තිබෙනවා.

ඇමරිකාවේ මේ තීරුබදු යුද්ධය නිසා ජාත්‍යන්තර වෙළඳ ක්‍රමය තුළ කොහොමටත් සිදු වීමට නියමිතව තිබුණු සුසමාදර්ශීය වෙනසක් වඩා ඉක්මණින් සිදු වෙමින් තිබෙනවා. භූ දේශපාලනය හා සංස්කෘතික කරුණු අත හැර මූලික ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය ඇසුරෙන් පමණක් සිදු වී ඇති සහ සිදු වීමට නියමිත දේ විග්‍රහ කර ගන්නා අයට චිත්‍රයේ කොටසක් නොපෙනී යාම පුදුමයක් නෙමෙයි. කොහොම වුනත් පොතක් ලියන්න තරම් කරුණු රැසක් මෙවැනි සටහනකින් විස්තර කරන්න බැහැ. ඒ නිසා, මෙම සටහනෙන් වෙනස් වෙමින් පවතින ලෝක තත්ත්වය පිළිබඳ පුළුල් විග්‍රහයක් කරන්න අදහස් කරන්නේ නැහැ. 

ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම හරහා ලෝකය එකම කලාපයක් වීම බොහෝ දෙනෙකුගේ සිහින ලෝක වල තිබුණු දෙයක්. නමුත් ඇත්තටම සිදු වෙමින් පවතින්නේ ලෝකය භූගෝලීය කලාප ලෙස එකතු වීමක්. ඉදිරි දශකය තුළ මේ කලාප වල සීමාවන් වඩා හොඳින් ලකුණු වෙන්න පුළුවන්. ඇමරිකානුවන් විශාල පිරිසක් ඇතුළු ගොඩක් අය දකින "ඇමරිකාව තමන්ගේ මිතුරන් අහිමි කර ගැනීම" ඇස් බැන්දුමක් පමණයි. ඒ දෙසම බලාගෙන ඇස් ගිණිකණ වට්ටවා ගන්නා අයට ඇත්තටම සිදු වෙමින් තිබෙන දෙය හරියටම දැනගත හැකි වනු ඇත්තේ යම් කාලයකට පසුවයි. 

ඇමරිකාව අලුත් තීරු බදු පැනවූයේ දත්ත මත පදනම්ව, නිශ්චිත ගණිතමය සූත්‍රයකට අනුවයි. එහිදී දේශපාලනික කරුණු සැලකිල්ලට ගැනුනේ නැහැ. මේ සමඟ පළ කර තිබෙන්නේ එම සූත්‍රය මගින් ඇඳුනු ලෝක තීරු බදු සිතියමයි. ඒ දෙස බැලු විට තීරුබදු බල බලපෑම කලාප අනුව වෙනස් වන ආකාරය පැහැදිලිව දැකිය හැකියි.

ඇමරිකානු මහාද්වීපය මුළුමනින්ම මෙන් තිබෙන්නේ 10% බදු කලාපයේ. 20% ඉක්මවන තීරුබදු වලට මුහුණ දෙන්න වෙන්නේ බොහෝ දුරටම ආසියානු කලාපයටයි. ඒ අනුව, ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම තුළ ඇමරිකාවට මුහුණ දීමට සිදුව තිබුණු ප්‍රධාන අභියෝගය ආසියානු කලාපය බව පැහැදිලියි. විශාලතම නැගීගෙන එන ආර්ථිකයන් දෙකක් වන චීනය සහ ඉන්දියාව මෙම කලාපයේ පිහිටා තිබීම ඊට හේතුවයි. 

බැලූ බැල්මටම ඇමරිකාව විසින් ලෝකයේ සෑම රටකටම බදු පනවා ("දඬුවම් දී") ඇති බවක් පෙනුනත් ඇත්තටම සිදු වී තිබෙන්නේ ලෝකයේ රටවල් කොටස් දෙකකට බෙදා එයින් එක් කොටසකට "දඬුවම් දීමයි". මේ බදු ප්‍රතිපත්තිය නිසා අවසාන වශයෙන් 10% රටවලට අවාසියකට වඩා සිදු වන්නේ වාසියක්. එමෙන්ම, ලංකාව වැනි රටකට සිදු විය හැකි අවාසිය පෙනෙනවාට වඩා වැඩියි. 

නිදහසින් පසු ලෝකයේ ඇතැම් රටවල් විවෘත වෙළඳපොළ ආර්ථික ක්‍රම වෙත යොමු වෙද්දී ලංකාව යොමු වුනේ සංවෘත සමාජවාදී ප්‍රතිපත්ති වෙතයි. ඒ නිසා ලංකාවට අග්නිදිග ආසියා දුම්රියේ නැගී සංවර්ධනය කරා වේගයෙන් පිය නැගීමට තිබුණු අවස්ථාව මග හැරුනා. මේ වෙද්දී ලංකාවේ වත්මන් ආණ්ඩුව ඇතුළු වාමාංශික කොටස් මෙන්ම දක්ෂිනාංශික කොටස් විසින්ද අපනයන මුල් කරගත් ආර්ථික ක්‍රමයක් පිළිබඳව විශ්වාසය තබා තිබෙනවා. නමුත් අවාසනාවට ලංකාව හැමදාමත් දුම්රියපොළට පැමිණෙන්නේ දුම්රිය පිටත් වූ පසුවයි.

ලෝකයේ රටවල් ගණනාවකට  අපනයන මුල් කරගත් ආර්ථික ක්‍රමයක් හරහා වේගයෙන් දියුණු වීමට හැකි වූයේ එම අපනයන "ගිල ගත හැකි" විශාල පරිභෝජන ආර්ථිකයක් ලෙස ඇමරිකාව පැවතුණු නිසා. ඇමරිකාවට එවැන්නක් කළ හැකි වූයේ ඇමරිකන් ඩොලරයට ලෝකය පුරා පැවති ප්‍රමුඛ තත්ත්වය නිසා. ඇමරිකන් ඩොලරයට ලෝකය පුරා තිබෙන ආධිපත්‍යය අභියෝගයට ලක් වෙද්දී ඇමරිකාවේ පරිභෝජන ආර්ථික ව්‍යුහය එලෙසම පවත්වා ගැනීම අසීරු වෙනවා. බාහිර තත්ත්වයන් වෙනස්වීම හේතුවෙන් එම ව්‍යුහය එක වර ක්ෂණිකව කඩා වැටීම වැළැක්වීමටනම්, එවැන්නක් සිදු වන්නට පෙර හෙමින් සීරුවේ "හුළං බැස්වීමක්" කරන්නට සිදු වෙනවා. මෙම තීරු බදු වලින් යම්තාක් දුරකට සිදු වී තිබෙන්නේ එම කාර්යයයි.

අලුත් තීරු බදු පැනවීමට ආසන්නව බ්‍රික්ස් මුදල් ඒකකයක් පිළිබඳ කතිකාවක් කරලියට පැමිණ තිබුණු බව බොහෝ දෙනෙක් දන්නා කරුණක්. එවැන්නක ඉලක්කය වූයේ ඇමරිකන් ඩොලරය සතු ලෝක ආධිපත්‍යය බිඳ වැට්ටවීම හෝ දුර්වල කිරීමයි. මේ අරමුණම සහිතව සංචිත ලෙස ඇමරිකන් ඩොලර් තබා ගැනීම අඩු කිරීම ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක් විසින් කරමින් සිටියා. 

යම් හෙයකින් ලෝකය පුරා ඇමරිකන් ඩොලරයට තිබෙන ඉල්ලුම අඩු වීම නිසා ලෝකයේ අනෙකුත් මුදල් ඒකක වලට සාපේක්ෂව ඇමරිකන් ඩොලරය 20%කින් අවප්‍රමාණය වුවහොත් සිදු වන්නේ කුමක්ද? මෙහිදී ඇමරිකාව තුළ සියලුම ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල 20%කින් ඉහළ ගොස් එම භාණ්ඩ සඳහා ඇමරිකාව තුළ තිබෙන ඉල්ලුම අඩු වෙනවා. එම වෙළඳපොළ ඇමරිකාවේ දේශීය නිෂ්පාදන වලට ලැබෙනවා. ඇමරිකාවේ වෙළඳ ශේෂ හිඟය අඩු වෙනවා. එමගින් ඇමරිකාවට ලැබෙන වාසිය නිසා සිදු වන අවාසිය ලෝකයේ අනෙකුත් රටවල් අතර බෙදී යනවා. 

දැන් ඇමරිකාව විසින් ස්වේච්ඡාවෙන්ම සිදු කර තිබෙන්නේ බ්‍රික්ස් මුදල් ඒකක හැදීම, ඇමරිකන් ඩොලරය අතහැර ජාත්‍යන්තර ගනුදෙනු කිරීම ආදී ක්‍රම වලින් අනෙකුත් රටවලට කරන්නට අවශ්‍ය වූ දෙයයි. එනම් ඇමරිකන් පාරිභෝගිකයෙකුගේ පැත්තෙන් ඇමරිකන් ඩොලරයේ මිල දී ගැනීමේ හැකියාව අඩු කිරීමයි. නමුත් එය සිදු කර තිබෙන්නේ "දුරස්ථ පාලකය" ඇමරිකන් ආණ්ඩුව අතේ තියාගෙනයි. ඒ නිසා, වෙනත් රටවල ආණ්ඩු වලට සැලසුම් සහගත ලෙස ඇමරිකන් ඩොලරය දුර්වල කිරීමට තිබෙන ඉඩකඩ මෙමගින් යම්තාක් දුරකට ඇහිරෙනවා. අනෙක් අතට මෙම තීරු බදු පනවා තිබෙන්නේ ලෝකය කලාප දෙකකට බෙදමිනුයි. 

ලංකාව ඇතුළු බොහෝ රටවල් තමන්ගේ මුදල් ඒකක වල වටිනාකම දකින්නේ ඇමරිකන් ඩොලරයට සාපේක්ෂවයි. නමුත් ලෝකයේ අනෙකුත් මුදල් ඒකක වලට සාපේක්ෂව ඇමරිකන් ඩොලරයේ වටිනාකම හැම මොහොතකම විචලනය වෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් මෙම විචලනයන් සිදු වන්නේ +/- 20%ක පමණ පරාසයකයි. උදාහරණයක් ලෙස, ලෝකයේ සියලුම ප්‍රධාන මුදල් ඒකක වලට සාපේක්ෂව 2006 ජනවාරි මාසයේදී ඇමරිකන් ඩොලරයක වටිනාකම 100 ලෙස සැලකුවහොත්, 2021 මැදදී මෙම අගය 110ක් පමණ වන අතර 2025 ජනවාරි මැදදී 130ක් පමණ වෙනවා. මේ වෙද්දී 126.67ක්.

ඉහත ගණනය සිදු කර තිබෙන්නේ උද්ධමන වෙනස්කම් හා ගැලපීමක් නොකරයි (නාමික ඵලදායී විණිමය අනුපාතය). උද්ධමනය හා ගැලපූ පසු මේ විචලනයන් වඩා පැහැදිලිව පේනවා. 2006ට සාපේක්ෂව, 2011 වසර මැදදී ඇමරිකන් ඩොලරයක වටිනාකම 83 දක්වා අඩු වුනා. 2015දී 100 මට්ටමට ආවා. 2016දී 110 පමණ දක්වා ඉහළ ගොස් 2018දී නැවත 100 මට්ටමට ආවා. දැන් තිබෙන්නේ 120 මට්ටමටත් වඩා උඩින්. 

වෙනත් රටක මුදල් ඒකකයක් මේ අයුරින් විචලනය වේනම් එය රටේ ආර්ථිකය කෙරෙහි විශාල බලපෑමක් කරනවා. නමුත් විශාල දේශීය ආර්ථිකයක් තිබෙන ඇමරිකාවට මෙවැනි විචලනය වීම් පහසුවෙන් දරාගත හැකියි. කොයි තරම් විවෘතව පැවතියත්, බාහිර කම්පන වලින් දැනෙන බලපෑමක් නොවන තරමේ ශක්තිමත් දේශීය ආර්ථිකයක් ඇමරිකාව සතුව තිබෙනවා.

ඇතැම් අය සිතාගෙන ඉන්නේ ඇමරිකාව විසින් කරන්නේ අධි තාක්ෂණ උපකරණ අපනයනය කර මූලික නිෂ්පාදන ආනයනය කිරීම බවයි. නමුත් ඇත්තටම ඇමරිකාව විසින් ආනයනය කරන හැම දෙයක්ම මෙන් රට ඇතුළත නිෂ්පාදනය කෙරෙනවා. එසේ තිබියදී ආනයන වලට ඉඩ දී තිබෙන්නේ තරඟකාරිත්වය පවත්වා ගැනීමේ අරමුණින් පමණයි. උදාහරණයක් ලෙස ඇමරිකාව ලෝකයේ ප්‍රධානම සහල් අපනයනකරුවෙක්.

ඇමරිකන් ඩොලරයක වටිනාකමේ කොහොමටත් සිදු වන සාමාන්‍ය උච්ඡාවචනය වීම් සැලකූ විට, ඇමරිකන් පාරිභෝගිකයින්ගේ පැත්තෙන්, ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල 20%කින් වැඩි වීම විශාල කම්පනයක් නෙමෙයි. නමුත් මෙහිදී සිදුව තිබෙන්නේ ඩොලරයක මිල පහත වැටීමක් නෙමෙයි. එමෙන්ම පොදුවේ 20%ක තීරු බදු පැනවීමක්ද නෙමෙයි. 20% යනු ආසන්න වශයෙන් සියලු රටවලට පනවා තිබෙන තීරු බදු වල සාමාන්‍ය අගයයි. 

ඒ නිසා, මේ හරහා ලෝකයේ අනෙක් රටවලට සිදු වන බලපෑම රට අනුව වෙනස් වෙනවා. 

සාමාන්‍ය වශයෙන් මෙහිදී සිදුව තිබෙන්නේ ඇමරිකන් ඩොලරය 20%කින් අවප්‍රමාණය වීම වැනි තත්ත්වයක් ලෙස සැලකූ විට, ලෝක වෙළඳාම තුළ, මෙහි අවාසිය ඇත්තටම පැටවෙන්නේ 20% ඉක්මවන තීරු බදු ගෙවන්නට සිදු වන රටවලටයි. 10% හෝ ආසන්න තීරු බදු ගෙවන රටවලට ඇත්තටම සිදු වන්නේ වාසියක්.

උදාහරණයක් ලෙස, ලංකාවේ ඇඟලුම් වලට ඇමරිකන් වෙළඳපොළ තුළ ඉතාම අවාසිදායක තත්ත්වයක් ඇති වන බව කාට වුනත් පැහැදිලි විය යුතුයි. ඒ නිසා, ලංකාවට අහිමි වන වෙළඳපොළ ඇමරිකාව ඇතුළේම හැදෙයිද? ඇමරිකානුවන් ඇමරිකාව තුළ ඇඟලුම් මහන්න පටන් ගනියිද?

අඩු වශයෙන් කෙටි හා මැදිකාලීනව එවැන්නක් කිසිසේත්ම සිදු වෙන එකක් නැහැ. ඒ වෙනුවට සිදු වනු ඇත්තේ මෙම කර්මාන්ත ප්‍රධාන වශයෙන්ම දකුණු ඇමරිකානු කලාපය වෙත විතැන් වීමයි. එසේ වීමෙන් ඇමරිකාවට ලැබෙන වාසිය කුමක්ද?

ලංකාවෙන් ඇඟලුම් මිල දී ගැනීමට සාපේක්ෂව දකුණු ඇමරිකාවේ රටකින් ඇඟලුම් මිල දී ගැනීමේදී ඇමරිකාවට ලැබෙන වාසිය වන්නේ එහිදී එම රටවලට යන ඇමරිකන් ඩොලර් නැවත ඇමරිකාවෙන් භාණ්ඩ ආනයනය කිරීම හරහා ඇමරිකාවට පැමිණීමයි. ඒ අනුව, ඇමරිකාවේ ඇඟලුම් අංශයේ රැකියා අලුතෙන් හැදුනේ නැතත්, වෙනත් අංශ වල රැකියා අලුතෙන් හැදෙනවා. ඒ හරහා ඇමරිකාවේ වෙළඳ ශේෂය අඩු වෙනවා.  

දකුණු ඇමරිකාව යනු ඇමරිකාව විසින් "සංවර්ධනය කිරීම සඳහා" තෝරා ගෙන තිබෙන අලුත් පෝෂක ප්‍රදේශයයි. ආසියාව සංවර්ධනය වී ඇති තරමට සහ ආසියාවේ විශාල ජනගහණයට සාපේක්ෂව ඇමරිකාවට වෙළඳපොළක් ලැබී නැහැ. උතුරු ඇමරිකාවේ, යුරෝපයේ සහ ඕස්ට්‍රේලියාවේ ආර්ථිකයන් ශක්තිමත් වුවත් එම රටවල, සමස්තයක් ලෙස, ජනගහණය අඩුයි. ඒ නිසා, ආසියානු කලාපයෙන් එන "තර්ජනය" හමුවේ උපාය මාර්ගිකව කළ යුතු වන්නේ විශාල ජනගහණයන් සිටින දකුණු ඇමරිකාව සහ අප්‍රිකාව ශක්තිමත් කිරීමයි. එම කලාප දෙක අතරින් ප්‍රායෝගිකව වඩා වැදගත් වන්නේ දකුණු ඇමරිකානු කලාපයයි.

මේ "ලොකු චිත්‍රය" ඇතුළේ කැනඩාව සමඟ වෙළඳ යුද්ධය "ගේ ඇතුළේ රණ්ඩුවක්" පමණයි. කැනඩාව ඇමරිකාවේ 51වන ප්‍රාන්තය විය යුතුය යන ප්‍රකාශය වගේම ග්‍රීන්ලන්තය ඇමරිකාවට එකතු කර ගැනීම ගැන කතාව පෙනෙනවාට වඩා පුළුල් අර්ථයක් තිබෙන කතා. භූ දේශපාලනික කලාප ලෙස ලෝකය බෙදී යද්දී කැනඩාව හා ග්‍රීන්ලන්තය ඇමරිකාව සමඟ සම්බන්ධ වූ එකම කලාපයක් බවට පත් වීම අනිවාර්යයෙන්ම සිදු විය යුතු දෙයක්. එවැන්නක් ඇමරිකාව විසින් කැනඩාව ආක්‍රමණය කිරීමක් ලෙස සිදු විය යුතු නැහැ. ඒ වගේම, යුරෝපීය සංගමය මත පනවා ඇති 20% තීරු බද්ද මගින් සිදු කර තිබෙන්නේ සමස්ත චිත්‍රය තුළ වාසි අවාසි ගැලපීමක් පමණයි. එම බද්ද විවිධ රටවලට පනවා ඇති බදු වල සාමාන්‍ය අගයට ආසන්නව සමානයි.

ලංකාව විසින් කාලයක් තිස්සේ කරමින් සිටියේ ඇමරිකාවෙන් හා යුරෝපයෙන් එකතු කර ගන්නා විදේශ විණිමය චීනයට හා ඉන්දියාවට ලබා දීමයි. ඒ නිසා, ඇමරිකාවේ පැත්තෙන් බලද්දී චීනය හා ඉන්දියාව පැත්තේ ඇති ප්‍රධාන තර්ජනය හමුවේ ලංකාව වැනි රටවල අතරමැදි කාර්ය භාරය නොසලකා හරින්න බැහැ. ලංකාවට යන ඇමරිකන් ඩොලර් ප්‍රමාණය සීමා කිරීම මගින් ඉන්දියාවට හා චීනයට වක්‍ර ලෙස යන ඇමරිකන් ඩොලර් ප්‍රමාණය සීමා කරන්න පුළුවන්.

අනෙක් අතට ලංකාව පැත්තෙන් බලද්දී ලංකාව ඇමරිකාවෙන් ආනයන සිදු නොකර ඉන්දියාවෙන් හා චීනයෙන් භාණ්ඩ ආනයනය කරන්නේ එය වඩා ලාබ නිසා මිස දේශපාලනික හේතුවක් නිසා නෙමෙයි. මෙය ස්වභාවික තත්ත්වයක්. දකුණු ඇමරිකානු රටවලට ඇමරිකාවෙන් භාණ්ඩ ආනයනය කරන එක වඩා ලාබ වුවත්, ලංකාවට ඉන්දියාවෙන් හෝ චීනයෙන් භාණ්ඩ ආනයනය කරන එක වඩා ලාබයි. මේ තත්ත්වය තුළ ඇමරිකාව සමඟ "කතාබහ කර" මේ ප්‍රශ්නය විසඳා ගැනීම පහසු දෙයක් නෙමෙයි.

ලංකාවට ඇමරිකන් වෙළඳපොළ අහිමිවීම සුළුපටු කරුණක් නෙමෙයි. මේ තත්ත්වය තුළ ලංකාවට "ගේම ඉල්ලීමේ" ඉඩක් තිබෙන්නේ ඉන්දියාවෙන් හා චීනයෙනුයි. ඊට හේතුව ලංකාවේ වෙළඳ ශේෂ හිඟය තිබෙන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම එම දෙරට සමඟ වීමයි. මෙහිදී "ගේම ඉල්ලීම" යන්නෙන් මා අදහස් කරන්නේ ඇමරිකාව කළ ආකාරයේ දෙයක් කිරීම නෙමෙයි. ඇමරිකාව කරන දේවල් ලංකාවට කළ නොහැකියි. ආනයන නැත්නම් ඇමරිකාවට "ඕනෑම දෙයක්" රට ඇතුළේ හදාගන්න පුළුවන්. නමුත් ලංකාවට එවැන්නක් කිරීම සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රාග්ධනය හෝ තාක්ෂනය නැහැ. එසේ වුවත්, ඇමරිකාවේ අලුත් ප්‍රවේශය නිසා, තීරු බදු පදනම මත හිර නොවී, ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳ ශේෂය මත පදනම්ව, එම රටවල් සමඟ හෙට්ටු කිරීමට ඉඩක් හැදී තිබෙනවා. 

ලංකාව සහ ඉන්දියාව සැලකුවහොත්, ලංකාවට අවාසිදායක වෙළඳ හිඟයට හේතුව තීරු බදු වෙනස්කම් නෙමෙයි. වෙළඳ ගිවිසුම් වලින් පසුවද වෙළඳ හිඟය අඩු වුනේ නැහැ. මා හිතන පරිදි සිදු වුනේ වෙළඳ හිඟය තවත් වැඩි වීමයි. පැවති සුසමාදර්ශය තුළ මෙවැනි තත්ත්වයක් හමුවේ කළ හැකි දෙයක් තිබුණේ නැහැ. වෙළඳ ගිවිසුම් වලදී වැඩි වශයෙන්ම සිදු වුනේ දෙපාර්ශ්වය එකඟ වී තීරු බදු අඩු කර ගැනීමයි. එයින් ඔබ්බට තිබෙන "තීරු බදු නොවන බාධක" ගැන ඉන්දියාවට අපනයන කරන අය දන්නවා. වෙළඳ ශේෂය මත පදනම්ව හෙට්ටු කිරීම් සිදු කිරීම අලුත් දෙයක් සහ සම්මත ආර්ථික විද්‍යා න්‍යාය සමඟ හොඳින් නොපෑහෙන දෙයක් විය හැකි වුවත්, ලංකාව විසින් කළ යුත්තේ ඇමරිකාව වැනි රටක් විසින් එවැනි පූර්වාදර්ශයක් ලබා දී තිබීම තමන්ගේ වාසියට හරවා ගැනීමට උත්සාහ කිරීමයි.

සුසමාදර්ශීය වෙනස යන්නෙන් මා අදහස් කළේ මෙය නොව කෘතීම බුද්ධි භාවිතය හා ස්වයංකරණය නිසා ශ්‍රම වෙළඳපොළේ හා නිෂ්පාදන තාක්ෂණයේ සිදු වෙමින් පවතින පරිවර්තනය සහ ධනවාදය එම වෙනසට අනුවර්තනය වීමයි. ඇමරිකාවේ අලුත් තීරු බදු නිසා සිදු වුනේ කෘතීම බුද්ධි භාවිතය හා ස්වයංකරණය නිසා ඉදිරි වසර කිහිපය තුළ ක්‍රමයෙන් සිදු විය හැකිව තිබුණු දෙයක් කළින්ම සිදු වීමයි. මේ ලිපිය තුළ එම තත්ත්වයන් විස්තර කර හෝ විග්‍රහ කර නැහැ. එය පසුවට.

ඇමරිකාවේ අලුත් බදු ප්‍රතිපත්තිය

ඇමරිකාව විසින් ඇමරිකාවට සිදු කෙරෙන ආනයන මත සැලකිය යුතු තරම් ඉහළ බද්දක් අය කිරීමට තීරණය කර තිබෙනවා. මෙසේ අය කෙරෙන බදු අනුපාතය තීරණය වන්නේ ඇමරිකාවට භාණ්ඩ අපනයනය කරන රට කුමක්ද යන්න මතයි. රටින් රටට බදු අනුපාතික වෙනස් වෙනවා. මේ අනුව, ශ්‍රී ලංකාවේ සිට ඇමරිකාවට සිදු කෙරෙන අපනයන මත අප්‍රේල් 5 දින සිට 44%ක අමතර බද්දක් අය කෙරෙනවා. මෙම 44% බද්ද අය කරන්නේ දැනට විවිධ භාණ්ඩ සඳහා අය කෙරෙන බදු ඇත්නම් එම බදු වලට අමතරවයි. 

මේ අයුරින් අමතර බද්දක් අය කිරීමට හේතුව කුමක්ද?

පසුගිය වසර වල ඇමරිකාවේ භාණ්ඩ අපනයන හා ආනයන දෙස බැලුවොත් වසරකට ඩොලර් ට්‍රිලියනයක් ඉක්මවන හිඟයක් දිගින් දිගටම පැවතී ඇති ආකාරය දැකිය හැකියි. පහත තිබෙන්නේ 2024 තත්ත්වය.

භාණ්ඩ අපනයන - ඩොලර් බිලියන 2083.8

භාණ්ඩ ආනයන - ඩොලර් බිලියන 3295.6

හිඟය (2024) - ඩොලර් බිලියන (-1211.7)

මේ හිඟය ලංකාවේ දදේනිය මෙන් 12 ගුණයකටත් වඩා වැඩි දැවැන්ත හිඟයක්. පෙර වසර වල තත්ත්වය බැලුවත් ලොකු වෙනසක් නැහැ.

වෙළඳ හිඟය (භාණ්ඩ)

2021 - ඩොලර් බිලියන (-1083.2)

2022 - ඩොලර් බිලියන (-1179.4)

2023 - ඩොලර් බිලියන (-1063.3)

අලුත් බදු ප්‍රතිපත්තියේ ප්‍රධාන ඉලක්කයක් වන්නේ ඉහත සඳහන් ඇමරිකාවේ වෙළඳ හිඟය අඩු කර ගැනීමයි. 

ඇමරිකාවේ වෙළඳ හිඟයට හේතුව කුමක්ද?

මෙය තනි කරුණකට ඌණනය කළ නොහැකි සංකීර්ණ කරුණු රැසක සංයුක්ත ප්‍රතිඵලයක්. පෙර ලිපි වල මේ පිළිබඳව විස්තරාත්මක ලෙස පැහැදිලි කර තිබෙනවා. කෙසේ වුවද, මෙම අලුත් බදු පනවද්දී සැලකිල්ලට ගෙන තිබෙන ප්‍රධානම කරුණ වන්නේ විදේශ රටවල ආනයන හා අදාළව ඇමරිකාව විසින් අනුගමනය කරන සහනශීලී ප්‍රතිපත්තිය ඇමරිකාව හා අදාළව අනෙකුත් බොහොමයක් රටවල් විසින් එලෙසම අනුගමනය නොකරන්නේය යන්නයි.

ඇමරිකාව විසින් බොහොමයක් ආනයන මත අඩු තීරු බද්දක් අය කළත්, අනෙකුත් රටවල් විසින් ඇමරිකානු අපනයන මත ඉහළ බදු අය කරනවා. කෙසේ වුවත්, ඇමරිකානු අපනයන මත ඉහළ බදු අය කිරීම ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමේදී ඇමරිකාවට අවාසිදායක පිටියක් සකස් වීමට හේතු වී තිබෙන එක් කරුණක් පමණයි. බදු ඉහළ නොදමා වෙනත් විවිධ ක්‍රම වලින් ආනයන සීමා කළ හැකියි. විවිධ නියාමන නීති හා විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම එවැනි ක්‍රම දෙකක්. වෙළඳ හිඟය තුළ මෙවැනි බදු සහ බදු නොවන බාධා කිරීම් වල බලපෑම නිරූපණය වන බැවින් බදු ඇතුළු බාධාවන් එකින් එක වෙන වෙනම සැලකිල්ලට නොගෙන සමස්තයක් ලෙස එක් එක් රටවල් සමඟ පවතින ද්විපාර්ශ්වීය වෙළඳ ශේෂය සැලකිල්ලට ගෙන ඇමරිකානු අපනයන වලට තිබෙන අවාසිදායක තත්ත්වය ගණනය කිරීම ඇමරිකානු ආණ්ඩුව විසින් අනුගමනය කර තිබෙන ක්‍රමයයි.

බදු වැඩි කළ විට වෙළඳ හිඟය අඩු වෙන්නේ කොහොමද?

මෙහිදී ඇමරිකානු ආණ්ඩුව විසින් සිදු කර තිබෙන එක් උපකල්පනයක් වන්නේ ඇමරිකාව විසින් බදු වැඩි කළද, අනෙකුත් රටවල් විසින් ඊට ප්‍රතිචාර දක්වමින් බදු වැඩි කිරීමක් සිදු නොකරනු ඇති බවයි. එය කෙතරම් නිවැරදි උපකල්පනයක්ද යන්න දැන ගැනීමට වැඩි දවසක් යන එකක් නැහැ. කෙසේ වුවත්, එම උපකල්පනය යටතේ, ඇමරිකාවේ අපනයන එලෙසම තිබියදී, බදු වැඩි කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආනයන පහත වැටී වෙළඳ හිඟය අඩු වෙනවා. 

ධවල මන්දිරය විසින් සැලකිල්ලට ගෙන තිබෙන දැනට සිදු කර තිබෙන අධ්‍යයනයන් අනුව, 1%කින් බදු වැඩි කළ විට සාමාන්‍ය වශයෙන් 0.25%කින් ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ යනවා. ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල 1%කින් ඉහළ යද්දී එම භාණ්ඩ සඳහා ඉල්ලුම සාමාන්‍ය වශයෙන් 4%කින් අඩු වෙනවා. මේ අනුව, 1%කින් බදු වැඩි කළ විට, ආනයන ප්‍රමාණය සාමාන්‍ය වශයෙන් 1%කින් අඩු වී, ආනයන වල ප්‍රතිශතයක් ලෙස වෙළඳ හිඟයද 1%කින් අඩු වීමට නියමිතයි. එයින් අදහස් වෙන්නේ බදු වැඩි කරන අනුපාතයට අනුරූප ලෙස ආනයන වල ප්‍රතිශතයක් ලෙස වෙළඳ හිඟයද අඩු වන බවයි. 

සමස්තයක් ලෙස ගත් විට ඇමරිකාවේ 2024 වෙළඳ හිඟය ආනයන ප්‍රමාණයේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස 36.8%ක්. ඒ අනුව, ඉහත උපකල්පන යටතේ, ආනයන මත 36.8%ක අමතර බද්දක් පැනවීම මගින් වෙළඳ හිඟය ශුන්‍ය මට්ටමට රැගෙන ආ හැකියි.

දැන් මේ පනවා තිබෙන අලුත් බදු නිසා ඇමරිකාවේ වෙළඳ හිඟය ශුන්‍ය වෙයිද?

අදාළ ගණනය කිරීම් අනුවම එසේ වෙන්නේ නැහැ. බදු පනවා තිබෙන්නේ වෙළඳ හිඟයෙන් 50%ක් අඩු කර ගැනීම ඉලක්ක කරගෙනයි.

බදු වැඩි කර තිබෙන්නේ කෙසේද?

මෙය සිදු කර තිබෙන්නේ එක් එක් රටෙන් ඇමරිකාව විසින් 2024 වර්ෂයේදී සිදු කර තිබෙන ආනයන ප්‍රමාණයේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස වෙළඳ හිඟය කොපමණද යන්න මතයි. මෙම අගය 20%කට අඩුනම් හෝ ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳ ගිණුමේ අතිරික්තයක් ඇත්නම් 10%ක අවම අමතර බද්දක් අය කෙරෙනවා. ඉහත අගය 20% ඉක්මවන්නේනම්, එම අගයෙන් 50%කට සමාන අමතර බද්දක් අය කෙරෙනවා. මේ අනුව, තනි රටවල් 56කට සහ යුරෝපීය සංගමයේ සියලුම රටවලට 11% සිට 50% දක්වා පරාසය තුළ වෙනස් වන වැඩි බද්දක් ගෙවන්නට සිදු වෙනවා. අනෙකුත් සියලුම රටවලට 10%ක අවම බද්ද ගෙවන්නට සිදු වෙනවා.

ලෙසොතෝ - 50%

කාම්බෝජය - 49%

ලාඕස් - 48%

මැඩගස්කර් - 47%

වියට්නාමය - 46%

මියන්මාරය - 45%

ශ්‍රී ලංකාව - 44%

ෆෝක්ලන්ඩ් දූපත් - 42%

සිරියාව - 41%

මුරුසිය - 40%

ඉරාකය - 39%

ගයනාව, සර්බියාව, බොට්ස්වානා  - 38%

තායිලන්තය, බංග්ලා දේශය, ලීච්ටන්ස්ටේන් - 37%

බොස්නියාව සහ හර්සෙගොවිනාව - 36%

චීනය, හොංකොං හා මැකාවු - 34%

උතුරු මැසිඩෝනියාව - 33%

ඇන්ගෝලාව, ෆිජි, ඉන්දුනීසියාව, තායිවානය, ස්වට්සර්ලන්තය  - 32%

මොල්දෝවා, දකුණු අප්‍රිකාව, ලිබියාව  - 31%

ඇල්ජීරියාව, නාවුරු, පකිස්ථානය - 30%

ටියුනීසියාව - 28%

ඉන්දියාව, කසාක්ස්ථානය - 27%

දකුණු කොරියාව - 28%

බෘනායි, ජපානය, මැලේසියාව - 24%

වනාතු - 23%

අයිවරි කෝස්ට්, නැම්බියාව - 21%

යුරෝපීය සංගමයේ රටවල්, ජෝර්දානය - 20%

නිකරගුවා - 19%

පිලිපීනය, සිම්බාබ්වේ, මලාවි - 18%

සැම්බියාව, ඊශ්‍රායලය - 17%

නෝර්වේ, මොසැම්බික් - 16%

වෙනිසියුලාව - 15%

නයිජීරියාව, මලාවි - 14%

චාඩ්, ඉක්වටෝරල් ගිනීයා - 13%

කැමරුන් - 12%

කොංගෝ - 11%

අනෙකුත් සියලුම රටවල් - 10%

මෙහිදී පැහැදිලිව පෙනෙන කරුණක් වන්නේ මිතුරු හා සතුරු රටවල්, දුප්පත් රටවල් වැනි දේශපාලනික කරුණු කිසිවක් මෙම බදු පැනවීමේදී සැලකිල්ලට ගෙන නොමැති බවයි. ඒ නිසා, රාජ්‍යතාන්ත්‍රික ප්‍රවේශ මගින් "කතාබහ කර මොකක් හරි කර ගැනීමේ" ඉඩක් ඉතිරි වී නැහැ. බදු අඩු කරගන්නට අවශ්‍යනම් වෙළඳ ශේෂය අඩු විය යුතුයි. 

ලංකාවට 44%ක ඉහළ බදු අනුපාතිකයක් පැනවුනේ ඇයි?

ශ්‍රී ලංකාව විසින් 2024දී ඇමරිකාවට සිදු කර තිබෙන අපනයන ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 3.0ක් පමණ වුවත්, ඇමරිකාවෙන් ලංකාවට සිදු කර ඇති ආනයන ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 368ක් පමණයි. එම ප්‍රමාණය ඇමරිකාව ශ්‍රී ලංකාවෙන් සිදු කළ ආනයන ප්‍රමාණයෙන් 12%ක් පමණයි. ඒ අනුව, ශ්‍රී ලංකාව සමඟ ඇමරිකාවේ ද්වීපාර්ශ්වීය වෙළඳ හිඟය ලංකාවෙන් සිදු කළ ආනයන වලින් 88%ක්. ඉහත විස්තර කළ ගණන් හැදීම් අනුව, මෙම හිඟය නැති කර ගැනීමටනම් 88%ක අමතර බද්දක් පැනවිය යුතුයි. 44%ක බද්දක් පැනවීම මගින් හිඟයෙන් බාගයක් අඩු කර ගත හැකියි. ඇමරිකාව විසින් 44%ක අමතර බද්දක් පනවා තිබෙන්නේ එම පදනම මතයි. අනෙකුත් බොහොමයක් රටවලට ඒ තරම්ම ඉහළ බදු පනවා නැත්තේ එම රටවල් සමඟ ඇමරිකාවේ වෙළඳ අසමතුලිතතාවය එතරම්ම විශාල නොමැති නිසා.

මෙම බදු වැඩි කිරීම් ඇමරිකාවට බලපාන්නේ කෙසේද?

ධවල මන්දිරයේ ගණන් හැදීම් අනුවම, බදු අනුපාතික 20%කින් ඉහළ යද්දී ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල 5%කින් ඉහළ යනවා. එහෙත්, දේශීය ආදේශක තිබෙන නිසා සමස්තයක් ලෙස ඇමරිකාවේ බඩු මිල එපමණකින් ඉහළ යන්නේ නැහැ. කෙසේ වුවත්, ඇමරිකාවේ බඩු මිලෙහි යම් වැඩි වීමක් සිදු වීමට නියමිතයි. මේ අයුරින් බඩු මිල තරමක් ඉහළ ගියද, ඇමරිකන් ෆෙඩරල් රජයේ ආදායම් සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ යන බැවින් ඇමරිකන් ජනතාවට යම් බදු සහනයක් ලැබෙන්න ඉඩ තිබෙනවා. දැනට ක්ෂණිකව සිදු වන්නේ ආනයනික භාණ්ඩ වල මිල ඉහළ යාමයි. 

මෙම බදු වැඩි කිරීම් ලංකාවට බලපාන්නේ කෙසේද?

ඉතා පැහැදිලි ලෙසම ලංකාවට මෙහි විශාල හා දරුණු බලපෑමක් තිබෙනවා. ඊට හේතුව, අනෙකුත් තරඟකාරී රටවල් වලට වඩා වැඩි බද්දක් ලංකාවට ගෙවන්නට සිදු වීමයි. මෙය ඉන්දියාවට වඩා ප්‍රතිශතාංක 17%ක්, පකිස්ථානයට වඩා 14%ක්, බංග්ලා දේශයට වඩා 7%ක්, චීනයට වඩා 10%ක්, පිලිපීනයට වඩා 26%ක්, ඉන්දුනීසියාවට වඩා 12%ක් වන අතර 10% බද්ද ගෙවන රටවල් විශාල ගණනකට වඩා 34%ක් වැඩියි. මෙවැනි තත්ත්වයක් තුළ ලංකාවේ නිෂ්පාදන වලට ඇමරිකන් වෙළඳපොළ පහසුවෙන්ම අහිමි වී යා හැකියි. ඇමරිකාවේ ප්‍රකාශිත ඉලක්කය වන්නේ ලංකාවෙන් ඇමරිකාවට යැවෙන අපනයන වලින් 44%ක් අඩු කිරීමයි. එවැනි තත්ත්වයක් විශාල විදේශ විණිමය අර්බුදයකට, විරැකියා ප්‍රශ්නයකට සහ ආර්ථිකයේ කඩා වැටීමකට හේතු විය හැකියි.

මේ තත්ත්වය හමුවේ ලංකාවට කළ හැක්කේ කුමක්ද?

චීනය හෝ කැනඩාව වැනි රටකට ඇමරිකාවට එරෙහිව දිගින් දිගටම එකට එක කිරීම් කළ හැකි වුවත්, ලංකාවට එසේ කිරීමේ හැකියාවක් නැහැ. ලංකාව ඇමරිකාවේ අපනයන මත ඉහළ බද්දක් පැනවුවද එයින් ඇමරිකාවට බලපෑමක් සිදු වන තරමේ ආනයන ලංකාව විසින් කරන්නේ නැහැ. එවැනි තත්ත්වයක් හමුවේ ඇමරිකාව විසින් මේ බද්ද තවත් ඉහළ දමන්නට ඉඩ තිබෙනවා. අනෙක් විකල්පය බදු අඩු කිරීමයි. උදාහරණයක් ලෙස ලංකාව විසින් ඇමරිකානු මෝටර් රථ සඳහා අය කරන බදු ප්‍රමාණය විශාල ලෙස අඩු කළහොත් සහ ඉන්දියානු මෝටර් රථ මත තවදුරටත් ඉහළ බද්දක් අය කළහොත් ලංකාවට වඩා වැඩියෙන් ඇමරිකන් වාහන පැමිණ ඇමරිකාව සමඟ පවතින ගෙවුම් ශේෂ හිඟය අඩු වෙන්න පුළුවන්. නමුත් එලෙස අනෙක් රටවල් වලින් සිදු කරන ආනයන මත වැඩි බදු අය කරන අතර ඇමරිකන් භාණ්ඩ මත අඩු බද්දක් අය කිරීම මෙතෙක් පැවති වෙළඳ ප්‍රතිපත්තිය සහමුලින්ම වෙනස් කිරීමක් වෙනවා වගේම රාජ්‍ය ආදායම් කෙරෙහිද විශාල බලපෑමක් සිදු කරනවා. ඒ නිසා, එවැන්නක් සිදු වීමේ ඉඩකඩ ඉතා අඩුයි. සාමාන්‍යයෙන් ලංකාව වැනි රටවල් විසින් කරන පරිදි ඇමරිකානු බලධාරීන් හමු වී "දුක කියා" සහනයක් ඉල්ලීමේ දේශපාලනික ප්‍රවේශයද මෙවර හරියන ක්‍රමයක් නෙමෙයි. 

ලංකාවේ මෙන්ම අනෙක් රටවලද ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් විසින් පැහැදිලිව තේරුම් ගත යුත්තේ දශක ගණනාවක් තිස්සේ ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම සිදු වූ සන්දර්භයේ සුසමාදර්ශීය වෙනසක් සිදු වෙමින් ඇති බවයි. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු මේ දක්වාම පැවති ක්‍රමය ඇමරිකාවේ මේ අලුත් බදු වලින් පටන්ගෙන ක්‍රමයෙන් කඩා වැටෙන්නට නියමිතයි. මෙය එක්තරා ආකාරයකින් බ්‍රෙටන් වුඩ් සම්මුතිය බිඳ වැටීමට සමාන තත්ත්වයක්. ඉදිරියේදී අනෙකුත් රටවල්ද එකින් එක ද්විපාර්ශ්වීය තුලනය ගැන අවධානය යොමු කිරීම සිදු වන්නට ඉඩ තිබෙන දෙයයි. ඒ අනුව, ලංකාව විසින් කළ යුත්තේ ඉන්දියාව සහ චීනය වැනි රටවල් සමඟ තිබෙන දැවැන්ත ද්විපාර්ශ්වීය වෙළඳ හිඟය අඩු කර ගැනීම් සඳහා ආක්‍රමණශීලී ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමයි. ට්‍රම්ප් ආණ්ඩුව ඒ සඳහා අවශ්‍ය පූර්වාදර්ශය සපයා තිබෙනවා. 

US GDP Hotspots: Where Economic Power is Concentrated...

 

In 2023, the nominal GDP of the USA was $27,720.7 billion. Over 50% of this came from 24 metropolitan areas, marked in red on the map. The remaining areas contributed less than 50%. One key reason for this is the high population density in these metro areas, which are home to 41% of the U.S. population.

In that year, the US accounted for 26.3% of the world's GDP. Consequently, these 24 metro areas contributed 13.2% to global GDP, despite being home to only 1.7% of the world's population.

විදේශ අංශයේ වත්මන් තත්ත්වය

පසුගිය 2024 වසර තුළ ශ්‍රී ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ ඩොලර් මිලියන 1,206ක අතිරික්තයක් වාර්තා වී තිබෙනවා. ඊට පෙර, 2023 වසර තුළද ඩොලර් මිලියන 1,559ක ජංගම ගිණුම් අතිරික්තයක් වාර්තා වුනා. එහෙත්, 1956 වසරින් පසුව, 1965දී සහ 1977දී හැර, 2022 දක්වා සෑම වසරකදීම ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ දැකිය හැකි වූයේ හිඟයක්. 1965 සහ 1977 යනු ගෙවුම් ශේෂ අර්බුද හමුවේ රුපියලේ අගය විශාල ලෙස අවප්‍රමාණය කරනු ලැබු වසර දෙකක්. 

පසුගිය 2023 හා 2024 දෙවසර තුළද ණය හා පොලී ගෙවීම් නිසි පරිදි සිදු නොවූ බවත්, ආනයන පාලනය කර තිබූ බවත්, අපට තවමත් අමතක නැති කරුණු දෙකක්. ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් වාර්තා වීමට එම කරුණුද හේතු වුනා. එහෙත්, එවැනි තත්ත්වයක් තුළ වුවද, ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් පැවතීම යහපත් ප්‍රවණතාවයක්. පසුගිය (2024) වසරේ ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තය හැදුනේ පහත පරිදියි. 

විදේශ විණිමය ලැබීම් (2024):

භාණ්ඩ අපනයන - ඩොලර් මිලියන 12,772

සේවා අපනයන - ඩොලර් මිලියන 6,910

ප්‍රාථමික ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 610

ද්වීතියික ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 6,585

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 26,877

විදේශ විණිමය ගෙවීම් (2024):

භාණ්ඩ ආනයන - ඩොලර් මිලියන 18,841

සේවා ආනයන - ඩොලර් මිලියන 3,475

ප්‍රාථමික ආදායම් (ගෙවීම්) - ඩොලර් මිලියන 3,208

ද්වීතියික ආදායම් (ගෙවීම්)  - ඩොලර් මිලියන 146

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 25,671

මෙම සාධනීය ප්‍රවණතාව මෙම (2025) වසරේ පළමු මාස දෙක තුළද දැකිය හැකි අතර ජනවාරි හා පෙබරවාරි දෙමස තුළ ඩොලර් මිලියන 489ක ජංගම ගිණුම් අතිරික්තයක් වාර්තා වී තිබෙනවා. ඒ පහත පරිදියි. 

විදේශ විණිමය ලැබීම් (2025 ජනවාරි හා පෙබරවාරි):

භාණ්ඩ අපනයන - ඩොලර් මිලියන 2,106

සේවා අපනයන - ඩොලර් මිලියන 1,370

ප්‍රාථමික ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 104

ද්වීතියික ආදායම් - ඩොලර් මිලියන 1,121

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 4,701

විදේශ විණිමය ගෙවීම් (2025 ජනවාරි හා පෙබරවාරි):

භාණ්ඩ ආනයන - ඩොලර් මිලියන 3,250

සේවා ආනයන - ඩොලර් මිලියන 544

ප්‍රාථමික ආදායම් (ගෙවීම්) - ඩොලර් මිලියන 391

ද්වීතියික ආදායම් (ගෙවීම්)  - ඩොලර් මිලියන 28

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 4,213

දශක ගණනාවක් අඛණ්ඩව පැවති ලංකාවේ ජංගම ගිණුමේ හිඟයට ප්‍රධානම හේතුව වූයේ රජය විසින් දිගින් දිගටම අයවැය හිඟයක් නඩත්තු කරන අතර එයින් සැලකිය යුතු කොටසක් විදේශ ණය වලින් පියවා ගැනීම සහ එම විදේශ ණය වල උදවුවෙන් රුපියලේ අගය ඉහළ මට්ටමක පවත්වා ගැනීමයි. ඒ නිසා, රජයේ අයවැය හිඟය තුලනය කරගෙන රුපියලේ අගය නිදහසේ තීරණය වෙන්නට ඉඩ දීමෙන් පසුව ජංගම ගිණුමේ හිඟය තව දුරටත් එලෙසම නඩත්තු වන්නේ නැහැ. 

දිගින් දිගටම ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් නඩත්තු වෙද්දී, එම හිඟය පූරණය වන පරිදි, ණය හෝ ආයෝජන ලෙස විදේශ ප්‍රාග්ධනය රටට පැමිණිය යුතුයි. මේ ආකාර දෙකෙන්ම පැමිණෙන විදේශ විණිමය නිසා රටේ විදේශ වත්කම් වලට සාපේක්ෂව විදේශ බැරකම් ඉහළ යනවා. එමගින් ඇතිවන ශුද්ධ විදේශ වත්කම් හිඟය නිසා ප්‍රාථමික ආදායම් ලැබීම් වලට සාපේක්ෂව ප්‍රාථමික ආදායම් ගෙවීම් ඉහළ යනවා. පහත තිබෙන්නේ පසුගිය (2024) වසර අවසානයේදී ලංකාවේ විදේශ වත්කම් හා බැරකම් ප්‍රමාණ.

විදේශ වත්කම් (2024 අවසානයේදී):

රජය - නැත 

මහ බැංකුව - ඩොලර් මිලියන 6,122

බැංකු - ඩොලර් මිලියන 5,188

අනෙකුත් ආයතන හා පුද්ගලයින් - ඩොලර් මිලියන 3,312

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 14,542

විදේශ බැරකම් (2024 අවසානයේදී):

රජය - ඩොලර් මිලියන 37,599

මහ බැංකුව - ඩොලර් මිලියන 4,874

බැංකු - ඩොලර් මිලියන 4,980

අනෙකුත් ආයතන හා පුද්ගලයින් - ඩොලර් මිලියන 20,572

එකතුව - ඩොලර් මිලියන 68,025

රජයේ, මහ බැංකුවේ සහ බැංකු වල විදේශ බැරකම් සියල්ල විදේශ ණය වන අතර අනෙකුත් ආයතන හා පුද්ගලයින්ගේ විදේශ බැරකම් වලින් ඩොලර් මිලියන 9,680ක්ද විදේශ ණයයි. ඒ අනුව, ශ්‍රී ලංකාවේ මුළු විදේශ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 57,133ක් වන අතර විදේශ බැරකම් වලින් ඉතිරි කොටස වන ඩොලර් මිලියන 10,892 රටේ දැනට ඇති ණය නොවන මුළු විදේශ ආයෝජන ප්‍රමාණයයි. 

ධනවාදය හා ආරක්ෂණවාදය

සංසන්දනය සඳහා 2023 වසර ගත්තොත්, ලෝක බැංකු දත්ත අනුව, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ඒක පුද්ගල ආදායම ඩොලර් 82,769ක්. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය කියන්නේ එම වසරේදී (හෝ ආසන්න වසරකදී) ලෝකයේ වැඩිම ඒක පුද්ගල ආදායමක් පැවති රට නෙමෙයි. තවත් රටවල් දහයක් පමණ මේ ලැයිස්තුවේ ඇමරිකාවට වඩා උඩින් ඉන්නවා. නමුත් ඒ "රටවල්" වලින් බාගයක් පමණම ලක්ෂයකට අඩු ජනගහණයක් ඉන්න කුඩා නාගරික රාජ්‍ය හෝ කුඩා දූපත් රාජ්‍ය. ඉතිරි රටවල් ගත්තත්, ඒ අතර මිලියන දහය ඉක්මවන ජනගහණයක් සිටින රටවල් කිසිවක් නැහැ. 

අඩු වශයෙන් මිලියන විස්සක ජනගහණයක් සිටින සංවර්ධිත රටවල් අතර ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ඒක පුද්ගල ආදායම කැපී පෙනෙනවා.

ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය - ඩොලර් 82,769

ඕස්ට්‍රේලියාව - ඩොලර් 64,821

ජර්මනිය - ඩොලර් 54,343

කැනඩාව - ඩොලර් 53,431

එක්සත් රාජධානිය - ඩොලර් 49,464

ප්‍රංශය - ඩොලර් 44,691

ඉතාලිය - ඩොලර් 39,003

ජපානය - ඩොලර් 33,767

ස්පාඤ්ඤය - ඩොලර් 33,509

දකුණු කොරියාව - ඩොලර් 33,121

මේ රටවල් සියල්ලම වෙළඳපොළ ආර්ථික ක්‍රමය මත පදනම් වූ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවල්. නමුත්, මේ එක් එක් රටේ වෙළඳපොළ ආර්ථික ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ එකම විදිහට නෙමෙයි. වෙනස්කම් තිබෙනවා. මතක තියාගන්න අප මේ කතා කරන්නේ පොදුවේ "ධනවාදී" සේ සැලකෙන සංවර්ධිත රටවල් ගැනයි. සාමාන්‍ය කරුණක් ලෙස, සමාජවාදී ලෙස සැලකෙන හෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නොවන රටවල් වල ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටම මීට වඩා අඩුයි. 

ඉහත රටවල් අතරින් වඩාත්ම ධනවාදී රට සේ සැලකිය හැක්කේ ඇමරිකාවයි. උදාහරණයක් ලෙස, අනෙක් හැම සංවර්ධිත රටකම මෙන් පොදු නිදහස් සෞඛ්‍ය සේවයක් තිබුණත් ඇමරිකාවේ එවැන්නක් නැහැ. අධ්‍යාපනය වැනි දෙයක් සැලකුවත් මධ්‍යම රජයේ බලපෑම් ඉතාම අඩුයි. ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව අනෙකුත් සංවර්ධිත රටවල වාමාංශික නැඹුරුව වඩා වැඩියි. 

ඇමරිකානු දේශපාලනය තුළ දක්ෂිණාංශික කොටස් විසින් සමාජවාදී දේශපාලනය සේ හඳුන්වන්නේ ලංකාව වැනි රටක සමාජවාදී දේශපාලනය සේ හඳුන්වන දෙය නෙමෙයි. ගොඩක් වෙලාවට ඇමරිකාවේ ඊනියා සමාජවාදී දේශපාලනය ලංකාව වැනි රටක වඩාත්ම දක්ෂිණාංශික සේ සැලකෙන (හා ජන පදනමක් තිබෙන) දේශපාලන ව්‍යාපාරයකටද වඩා දක්ෂිණාංශිකයි. ඒ නිසා, ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ දෙක අතර බලය මාරු වෙද්දී වෙළඳපොළ මත පදනම් වූ ඇමරිකන් ආර්ථික ක්‍රමයේ විශාල වෙනසක් සිදු වෙන්නේ නැහැ. නමුත්, වෙනත් රටවල වගේම ඇමරිකාවේ දක්ෂිණාංශයද වෙළඳපොළ පැත්තට වඩා බරයි. එම දක්ෂිණාංශයට සාපේක්ෂව, ඇමරිකාවේ වාමාංශය රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා. නමුත් ඔවුන් වුවද, වෙළඳපොළ විශාල ලෙස විකෘති වන මැදිහත්වීම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේ නැහැ. ඊට හේතුව ඇමරිකානු ජනමතය තුළ වෙළඳපොළ නැමියාව බොහෝ ගැඹුරු මට්ටමක පැවතීමයි. 

විද්‍යාත්මක නිගමනයක් නොවුනත්, ඇමරිකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම අනෙකුත් බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවලට සාපේක්ෂව වුවද ඉහළින් තියෙන්නේ ඇමරිකාව වඩා ධනවාදී බැවින් බව කෙනෙකුට පහසුවෙන් ගෙන හැර දැක්විය හැකි තර්කයක්. මේ තර්කය ඉදිරිපත් කරන්නෙකුට පහසුවෙන්ම සාක්ෂි ඉදිරිපත් කළ හැකියි. එම සාක්ෂි විද්‍යාත්මක සාක්ෂි නොවුනත්, පහසුවෙන් බැහැර කළ නොහැකි තරම් ප්‍රබලයි. 

ඇමරිකාවේ ජනගහණය මිලියන 340ක් පමණ (2024). එවැනි විශාල ජනගහණයක් එක්ක ඇමරිකාව ඩොලර් 89,678ක පමණ (2024දී) ඒක පුද්ගල ආදායමක් වාර්තා කර තිබෙනවා. ඇමරිකාවට එසේ කළ හැකි වෙද්දී ලෝකයේ බොහොමයක් රටවලට එවැනි ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටමකට යා නොහැක්කේ ඇයි?

ඒක පුද්ගල ආදායම මෙවැනි ඉහළ මට්ටමක තිබෙනවා කියන්නේ සාමාන්‍ය වශයෙන් ශ්‍රමයේ ඵලදායීතාවය ඉහළ මට්ටමක තිබෙනවා කියන එකයි. සාමාන්‍ය කරුණක් ලෙස ගත්තොත්, ඇමරිකාවට අවශ්‍ය හැම දෙයක්ම ඇමරිකාව ඇතුළේ හදාගන්න ඇමරිකාවට පුළුවන්. ඒ සඳහා අවශ්‍ය ශ්‍රමය, ප්‍රාග්ධනය වගේම තාක්ෂනය ඇමරිකාවේ තිබෙනවා. මේ අතින් ලෝකයේ වෙනත් කිසිම රටක් ඇමරිකාව සිටින තැන නැහැ. 

ඇමරිකාවට වඩා වැඩි හෝ ආසන්න ඒක පුද්ගල ආදායම් මට්ටමක් තිබෙන ජනගහණය අඩු රටවල් ගණනාවක් තිබෙනවා. නමුත් ඒ හැම රටකම ඒක පුද්ගල ආදායම රැඳී තිබෙන්නේ ඇමරිකාව ඇතුළු අනෙකුත් රටවල් සමඟ කරන වෙළඳාම මතයි. ඒ කිසිදු රටකට රටට අවශ්‍ය හැම දෙයක්ම රට ඇතුළේ නිපදවා ගැනීමේ හැකියාවක් නැහැ. එවැනි හැකියාවක් තිබෙන ඉන්දියාව හා චීනය වැනි රටවල් තිබුණත් ඒ රටවල ශ්‍රමයේ ඵලදායීතාවය ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව ගොඩක් අඩුයි. ඒ කියන්නේ ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව ඒ රටවල ඒක පුද්ගල ප්‍රාග්ධන සංචිත සහ තාක්ෂනය තිබෙන්නේ පහළ මට්ටමක කියන එකයි. 

කරුණක් ලෙස ගත්තොත්, ධනවාදය වර්ධනය වෙන්නේ ඇමරිකාව ඇතුළේ. අනෙක් හැම රටකම වගේ ධනවාදය දියුණු වෙන්නේ ඇමරිකාවට සාපේක්ෂව. කාලයක් ලෝකය පුරා විසිරී තිබුණු කුඩා සමාජවාදී රටවල් සෝවියට් සංගමය මත යැපුනා වගේ. මෙහිදී යැපෙනවා යන්නෙන් අදහස් වන්නේ ආර්ථික සම්පත්ම නෙමෙයි. තමන් කළ යුතු දේ සැලසුම් කරන්න වෙන්නේ ප්‍රමුඛයා දිහා බලාගෙන. 

අඩු වශයෙන් තවත් වසර ගණනාවක් යන තුරු ලෝකයේ ධනවාදී ක්‍රමය ඉදිරියට යන්නේ ඇමරිකාවේ ධනවාදය ඉදිරියට යන විදිහ අනුවයි. ඒ වගේම, කවර හෝ හේතුවක් නිසා ඇමරිකාවේ ධනවාදය බිඳ වැටුනොත්, එය ලෝකයේම ධනවාදී ක්‍රමය කෙරෙහි බලපානවා. ඇමරිකාවේ ධනවාදය අර්බුදයට ගියොත් සෝවියට් සංගමය බිඳ වැටුණු පසු එම ක්‍රමයේ පැවැත්ම අහෝසි වුනා වගේ දෙයක් වුනත් වෙන්න පුළුවන්. (ධනවාදී අර්ථ ක්‍රමය සමාජය සංවිධානය විය හැකි එකම ක්‍රමය කියා මම විශ්වාස කරන්නේ නැහැ. එහෙම වෙන්න හේතුවක් නැහැ.)

ඇමරිකාව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක්. එහි ප්‍රබල ද්විපක්ෂ ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. සාමාන්‍යයෙන් දක්ෂිණාංශික සේ හඳුනා ගන්නේ රිපබ්ලිකන් පක්ෂයි. ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ හඳුනා ගන්නේ වාමාංශික පක්ෂයක් ලෙසයි. මුලින් කී පරිදි, මේ විදිහට වම දකුණ සලකුණු වන්නේ ඇමරිකානු දේශපාලනයේ සක්‍රිය පරාසය තුළයි. ලංකාවේ සම්මත අනුව බැලුවොත්නම්, ඇමරිකාවේ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය කියන්නෙත් ලංකාවේ දක්ෂිණාංශික සේ සැලකෙන පක්ෂ සියල්ලටම වඩා දක්ෂිණාංශික පක්ෂයක්. 

ඇමරිකාවේ ඇතුළේ ඉතා හොඳ මට්ටමක ධනවාදයක් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. ඇමරිකාවේ දක්ෂිණාංශික කොටස් මේ මට්ටමෙන් සෑහීමකට පත් නොවනවා විය හැකි වුවත්, අනෙක් සියලුම බටහිර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටවලට වඩා ඇමරිකාව ධනවාදීයි. අනෙක් අතට ඇමරිකාවේ ප්‍රබල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්ප්‍රදායකුත් තිබෙනවා. එවැනි ශක්තිමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදක් එක්ක ධනවාදයට ඉදිරියට යා හැක්කේ ධනවාදය ඇමරිකානු ජනමතය තුළ කාලයක් තිස්සේ මුල් බැසගෙන ඇති දෙයක් නිසා. අඩු වශයෙන් යුරෝපයේ හෝ මෙවැනි තත්ත්වයක් දැකිය නොහැකියි. දැන් මොන ප්‍රශ්න තිබුණත්, මේ අතින් ඇමරිකාවට කිට්ටුවෙන්ම සිටින රට කැනඩාව විය හැකියි. 

ඇමරිකාව ඇතුළේ තිබෙන මේ ධනවාදී-හිතවාදී තත්ත්වය ඇමරිකාවෙන් පිටත නැහැ. ඒ නිසා, ඇමරිකාව තමන්ගේ දේශ සීමා වලින් එහා ජීවත් වන අයත් එක්ක ගනුදෙනු කරද්දී ඒ ගනුදෙනු සිදු වන්නේ රට ඇතුළේ ගනුදෙනු සිදු වන ආකාරයටම නෙමෙයි. ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමේ දී සහ සංක්‍රමණිකයින් රටට වැද්ද ගැනීමේදී ඇමරිකාවට මේ වෙනස ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න සිදු වෙනවා. (මේ කරුණ අනෙක් බටහිර රටවලටද අදාළ වුනත්, ලිපියේ මුලින් විස්තර කළ හේතු නිසා මෙහි අවධානය යොමු කරන්නේ ඇමරිකාව වෙතයි.)

දක්ෂිණාංශික දේශපාලනය කරන ඇතැම් කණ්ඩායම් වෙළඳපොළ වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේ දේශපාලනික පදනමකින්. මෙහිදී පදනම වෙන්නේ නිදහස් ගනුදෙනු වල යෙදීමේ අයිතිය කියන්නෙත් ජීවත්වීමේ අයිතිය, කැමති රැකියාවක් කිරීමේ අයිතිය වැනි මූලික මිනිස් අයිතියක් කියන එක හෝ ඊට කිට්ටුවෙන් යන දෙයක්. නමුත් ආර්ථික විද්‍යාඥයෙක් වෙළඳපොළ වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේ එවැනි දේශපාලන පදනමකින් නෙමෙයි. එහි පදනම වන්නේ වෙළඳපොළ ක්‍රමය නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය වැඩි වීමට හේතු වන්නේය යන කරුණ. 

සාමාන්‍ය කරුණක් ලෙස නිදහස් වෙළඳපොළ තුළ නිෂ්පාදන කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ යනවා. වෙළඳපොළට බාධා කරන තරමට කාර්යක්ෂමතාවය අඩු වෙනවා. මෙය හුදෙක් විශ්වාසයක් නෙමෙයි. තාර්කිකව, සිද්ධාන්ත ඇසුරෙන් සහ ඇත්ත දත්ත ඇසුරෙන් පෙන්වා දිය හැකි දෙයක්. නමුත් එහෙම නොවන අවස්ථාත් තිබෙනවා. සමහර තත්ත්වයන් යටතේ වෙළඳපොළ ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය වඩා හොඳින් සැලසුම් කළ හැකියි. එමගින් කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ දැමිය හැකියි. එයද පැහැදිලි කරුණක්. මුල් කරුණ වගේම තාර්කිකව, සිද්ධාන්ත ඇසුරෙන් සහ ඇත්ත දත්ත ඇසුරෙන් පෙන්වා දිය හැකි දෙයක්. 

ඔය වගේ වෙළඳපොළ ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය වඩා හොඳින් සැලසුම් කළ හැකි තත්ත්වයන් ඇති බොහෝ අවස්ථා වලදී මිනිසුන්ගේ සාමූහික ක්‍රියාකාරීත්වය තුළ අවශ්‍ය වෙනස්කම් සිදු වෙලා කාර්යක්ෂමතාවය ඉහළ යනවා. ඒ හරහා ධනවාදය දියුණු වෙනවා. මේ මාර්ගෝපදේශනය අනිවාර්යයෙන්ම රජය විසින් කළ යුතු නැහැ. නමුත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක රජය කියන්නෙත් මිනිසුන්ගේ සාමූහික ක්‍රියාකාරීත්වයේම කොටසක් නිසා ඔය වැඩේ රජය විසින් කරන එකේ කිසිම වැරැද්දක් නැහැ. රජය කියන්නේ ජනතාව නියෝජනය නොකරන අධිකාරී බලයක්නම් ප්‍රශ්නයක් තිබෙනවා. කොහොම වුනත් මෙවැන්නක් කරද්දී වැදගත් දේ එමගින් වෙළඳපොළ ක්‍රියාකාරකම් වැඩි වෙනවද නැත්නම් අඩුවෙනවද කියන එකයි.

ඉහත කී දක්ෂිණාංශික දේශපාලන අදහසේ මූලය මිනිසුන්ට ස්වාධීන, නිදහස් කැමැත්තක් තිබෙනවා කියන එක. සාමාන්‍ය කරුණක් ලෙස සමාජවාදී කොටස් මේ අදහස මේ විදිහටම පිළිගන්නේ නැහැ. බොහෝ විට ඔවුන්ගේ මතය වන්නේ නිදහස් කැමැත්ත කියන එක ඇත්තම නිදහස් කැමැත්තක් නෙමෙයි පරාරෝපිත කැමැත්තක් කියන එක. දළ වශයෙන් කිවුවොත් නිදහස් කැමැත්ත කියන දෙය සමාජය විසින් පුද්ගලයා මත පටවන කැමැත්තක් මිසක් ස්වාධීන දෙයක් නෙමෙයි. ඒ අනුව, මිනිසාගේ කැමැත්ත වෙනස් කිරීම සාධාරනීකරණය කළ හැකි දේශපාලනික හේතුවක් ලැබෙනවා. සමාජවාදී කඳවුර අධ්‍යාපනයට ලොකු බරක් තියන්නෙත් ඔය පදනමෙන්. 

ආර්ථික විද්‍යාඥයෙක් මිනිස් හැසිරීම් තේරුම් ගන්නේ විද්‍යාත්මක ක්‍රමය මත පදනම්ව. දක්ෂිණාංශික දේශපාලනය තුළ පිළිගැනෙන පරිදි, බොහෝ මිනිස්සු බොහෝ අවස්ථා වලදී තාර්කිකව හිතා තමන්ට වාසිදායකම තීරණය ගන්නවා. නමුත් හැම කෙනෙක්ම හැම විටම එසේ කරන්නේ නැහැ. දේශපාලනය පැත්තට ආවොත්, වාමාංශික කඳවුර වගේම දක්ෂිණාංශික කඳවුර ක්‍රියාත්මක වෙන්නෙත් ස්වාධීන මිනිස් කැමැත්ත වෙනස් කළ හැකියි කියන පදනමේ ඉඳගෙනයි. එවැන්නක් කොහොමටවත් කරන්න බැහැ කියන තැනට ආවොත් දේශපාලනය කරන්න පදනමක් නැතිව යනවා. 

ධනවාදී අර්ථ ක්‍රමයක් හොඳින් ක්‍රියාත්මක වෙන්නනම් ඊට උපකාරී වන දේශපාලන පරිසරයක් තිබිය යුතුයි. එවැන්නක් අනිවාර්යයෙන්ම ඉබේටම හැදෙන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, මිනිස්සු බහුතරයක් විද්‍යාත්මක ක්‍රමය අනුව නිගමන වලට එළැඹෙන්නේ නැහැ. ආර්ථික විද්‍යාඥයින් සැලකුවත්, ඔවුන් අතර වඩා දේශපාලනික අය ඉන්නවා. එවැනි අය සමහර වෙලාවට තමන්ගේ දේශපාලනික මතවාද අනුව නිගමන වලට පැමිණෙනවා. එම මතවාද අතර වාමාංශයට නැඹුරු මතවාද වගේම දක්ෂිණාංශයට නැඹුරු මතවාදත් තියෙන්න පුළුවන්.

වෙළඳපොළ කාර්යක්ෂමතාවය කියන කරුණට ආවොත්, කාර්යක්ෂමතාවයට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ ශ්‍රම විභජනය හරහා ලැබෙන විශේෂ ප්‍රාගුණ්‍යය. වෙළඳපොළ විශාල වන තරමට ලැබෙන වාසියත් වැඩියි. නමුත් වෙළඳපොළ විශාල වී ගෙන යද්දී කාර්යක්ෂමතාවය අසීමිත ලෙස වැඩි වෙන්නේ නැහැ. යම් සීමාවකින් පස්සේ ඇති වන ඝර්ෂණයන් නිසා තව දුරටත් වෙළඳපොළ විශාල වීමෙන් වාසියක් නැතිව යනවා. ප්‍රවාහන ගාස්තු, ප්‍රවාහනයේදී සිදු වන හානි ආදිය මෙවැනි ඝර්ෂණයන්.

ඇඟළුමක් ලංකාවේ නිපදවා ඇමරිකාවට ගේන එක වඩා කාර්යක්ෂම වුවත්, උදේ ආහාර වේල ලංකාවෙන් ඇණවුම් කර ගෙන්වා ගන්න එක වඩා කාර්යක්ෂම නැහැ. යම් හෙයකින් මිනිත්තු කිහිපයකින් සහ අඩු වියදමකින් ලංකාවේ හදන උදේ කෑම වේල ඇමරිකාවට ගෙන්වා ගත හැකි ආකාරයේ තාක්ෂනයක් බිහි වුනොත්, මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙනවා. ඒ වගේම, යම් හෙයකින් ප්‍රවාහන ගාස්තු විශාල ලෙස ඉහළ ගියොත් ඇඟළුමක් ලංකාවේ නිපදවා ඇමරිකාවට ගේන එක තව දුරටත් වඩා කාර්යක්ෂම වෙන්නේ නැහැ. වෙළඳපොළක් කොයි තරම් විවෘත වුනත්, අසල්වැසියන් අතර සිදු කෙරෙන ගනුදෙනු වලට නෛසර්ගිකවම විශේෂ වාසියක් තිබෙනවා. 

කලින් කියපු, ඒක පුද්ගල ආදායම අතින් ඇමරිකාවට වඩා ඉදිරියෙන් ඉන්න එක් රටක් සිංගප්පූරුවයි. කුඩා නාගරික රාජ්‍යයක් වන සිංගප්පූරුව ඇතුළේ ඒ රටේ ජීවත් වන අයට අවශ්‍ය හැම දෙයක්ම නිපදවා ගන්නවා කියන එක කළ නොහැකි දෙයක්. එය හරියට ඇමරිකාවේ නිවුයෝර්ක් නගරය වැනි නගරයක ජීවත් වන අයට අවශ්‍ය හැම දෙයක්ම නගරය ඇතුළේ නිපදවා ගන්නවා වැනි කළ නොහැකි දෙයක්. ඒ නිසා, සිංගප්පූරුව වැනි කුඩා භූමි ප්‍රදේශයක පිහිටි, සාපේක්ෂව කුඩා ජනගහණයක් සිටින රටක ඒක පුද්ගල ආදායම ඔය වගේ මට්ටමක තියා ගන්නනම් අනිවාර්යයෙන්ම ලෝකයට විවෘත වෙන්නම වෙනවා. ලංකාව වැනි රටකට වුවත් මෙය අදාළයි.

එසේ වුවත්, ඇමරිකාවට ඉහත කරුණ ඒ විදිහටම අදාළ වන්නේ නැහැ. ඇමරිකාවේ නිවුයෝර්ක් වැනි නගරයකට සංවෘතව පවතින්න බැරි වුනත්, ඇමරිකාවෙන් පිටතට විවෘත නොවී, ඇමරිකාවේ අනෙක් ප්‍රදේශ වලට පමණක් විවෘත වී පවතින්න පුළුවන්. එසේ කිරීමෙන් විශාල කඩා වැටීමක් සිදු වන්නේ නැහැ. 

ඇමරිකාව වැනි විශාල ජනගහණයක් සිටින විශාල රටක් පිටතට විවෘත නොවුනත් ශ්‍රම විභජනය හරහා ලැබෙන විශේෂ ප්‍රාගුණ්‍යය අඩුවක් නැතිව හැදෙන තරමට රට විශාලයි. ඒ නිසාම, ඇමරිකාව ලෝකයේ වඩාත්ම විවෘතම රටක් වුනත්, නිදහසේ කැමති කෙනෙක් එක්ක ගනුදෙනු කළ හැකි වුනත්, ඒ ගනුදෙනු බොහොමයක් සිදු වන්නේ රට ඇතුළේමයි. ඉතිරි ගනුදෙනු වලින්ද වැඩි කොටසක් සිදු වෙන්නේ අසල්වැසි කැනඩාව හා මෙක්සිකෝව එක්ක. ලෝකයේ රටවල් අතරින් පිටතට විවෘත වීමේ වාසිය අඩුම රට ඇමරිකාව කියා කියන්න පුළුවන්. 

එහෙමනම් ඇමරිකාව ගනුදෙනු සඳහා විවෘතම රටක් සේ පැවතුණේ ඇයි?

විවෘත වීමේ වාසිය අඩුම රට ඇමරිකාව විය හැකි වුවත්, එය තව දුරටත් වාසියක්. ඇමරිකාවට අවශ්‍ය හැම දෙයක්ම අවුලක් නැතිව ඇමරිකාව ඇතුළේම නිපදවා ගන්න පුළුවන්. රටේ හඳුනාගත් පොසිල ඉන්ධන අවසන් වීම නිසා 1970 දශකයේ මුල් කාලයේදී මේ තත්ත්වය වෙනස් වුනා. නමුත් වසර පණහකට පසුව දැන් නැවතත් ඇමරිකාව ඉන්ධන සුරක්ෂිතතාව ලබාගෙන ඇති නිසා ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම ඇමරිකාවට අනිවාර්ය අවශ්‍යතාවයක් නෙමෙයි. එසේ වුවත්, ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමේ පදනම වන "සංසන්දනාත්මක වාසිය" කියන කරුණ තව දුරටත් වලංගුයි. (මේ ගැන නොදන්නා අයෙකුට පෙර ලියා ඇති සටහන් කියවිය හැකියි.)

ඇමරිකාවට ඇඟලුම් ලංකාවෙන් ආනයනය නොකර ඇමරිකාවේම හදා ගන්න පුළුවන්. නමුත්, එසේ නොකර. ඇඟලුම් ලංකාවෙන් ආනයනය කර, එහිදී ඉතිරි වන ශ්‍රමය හා ප්‍රාග්ධනය යොදවා වෙනත් දෙයක් නිපදවා ලංකාවට අපනයනය කර ඇඟලුම් සඳහා අවශ්‍ය විදේශ විණිමය උපයා ගන්න එක ඇමරිකාවට වඩා වාසියි. ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමේ සංසන්දනාත්මක වාසිය කියන්නේ ඕකටයි.

දැන් මේ "සංසන්දනාත්මක වාසිය" සංකල්පය ඇතුළේම ඇමරිකාවේ මේ මොහොතේ ප්‍රශ්නයද පැහැදිලිව පේනවා. ඇඟලුම් ඇමරිකාවේ නොහදා ලංකාවෙන් ආනයනය කරන එක වාසියක් වෙන්නේ කොහොමද? එසේ කිරීමෙන් යම් ශ්‍රම ඒකක ප්‍රමාණයක් සහ ප්‍රාග්ධන ඒකක ප්‍රමාණයක් ඇමරිකාවේ ඉතිරි වෙනවා. ඒවා යොදවා වෙනත් දෙයක් නිපදවා අපනයනය කළ හැකියි. එමගින් ආනයන සඳහා අවශ්‍ය විදේශ විණිමය සොයා ගත හැකියි. අවසාන වශයෙන් එම ශ්‍රම ඒකක ප්‍රමාණය සහ ප්‍රාග්ධන ඒකක ප්‍රමාණය යොදවා ඇමරිකාවේ නිපදවිය හැකි ඇඟලුම් ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි ඇඟලුම් ප්‍රමාණයක් ලංකාවෙන් ආනයනය කළ හැකියි.

කෙසේ වුවත්, මේ වැඩේ මේ විදිහට වෙන්නේ ඇමරිකාවේ ඉතිරි වන ශ්‍රම ඒකක ප්‍රමාණය සහ ප්‍රාග්ධන ඒකක ප්‍රමාණය යොදවා ඇමරිකාවේ නිපදවිය හැකි දේ ලංකාව විසින් මිල දී ගන්නේනම් පමණයි. ලංකාව එසේ නොකරන්නේනම් මේ ගනුදෙනුවෙන් ලැබෙන්නේ එළදෙනගේ ඉස්සරහ පැත්ත පමණයි. ඒ නිසා, ලෝකයේ බොහෝ රටවල් සමඟ දිගින් දිගටම පවතින වෙළඳ ශේෂ හිඟයක් කියන්නේ ඇමරිකාව විසින් එළදෙනුන් ගණනාවකට දිගින් දිගටම තණකොළ කැවුවත්, කිරි ගන්නේ වෙනත් රටවල් විසින් බවයි. ඇමරිකාවට ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම හේතුවෙන් සාමාන්‍යයෙන් ලැබෙන "සංසන්දනාත්මක වාසිය" නොලැබෙන බවයි. 

වත්මන් මහාද්වීපික ඇමරිකාවේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශයේ කුඩා කොටසක් වූ මුල් ඇමරිකාව ක්‍රමයෙන් බටහිරට ව්‍යාප්ත වී විශාල රටක් බවට පත් වුනා. පසුව ඇලස්කා සහ හවායි ප්‍රාන්ත එකතු වී තවත් විශාල වුනා. මේ විදිහට ඇමරිකාව ක්‍රමයෙන් විශාල වෙද්දී එහි දේශීය වෙළදපොළද අනුක්‍රමිකව විශාල වුනා. මේ අයුරින් වෙළඳපොළක් විශාල වෙනවා කියන්නේ එකම සම්මත තුළ නිදහස් ගනුදෙනු සිදු කළ හැකි විශාල ප්‍රදේශයක් බිහි වෙනවා කියන එකයි.

ඇමරිකාව වැනි නිදහස් රටක් විශාල වෙනවා කියන්නේ එහි වැසියෙකුට එකම සම්මතයන් යටතේ, එකම මුදල් ඒකකයකින් ගනුදෙනු කළ හැකි විශාල ගනුදෙනුකරුවන් පිරිසක් අභිමුඛ වෙනවා යන්නයි. එමෙන්ම ඔවුන්ට ඇමරිකාවේ ඕනෑම ප්‍රාන්තයකට සංක්‍රමණය වීමට සහ රැකියාවක් කිරීමට කිසිදු බාධාවක් නැහැ. ඒ නිසා, නිෂ්පාදන සාධක ඉතාම කාර්යක්ෂම ලෙස අවශ්‍යම තැනට චලනය වෙනවා. ප්‍රවාහනය වැනි සීමාවන් තව දුරටත් තිබුණත් ඝර්ෂණයන් ඉතාම අඩුයි.

නමුත් දේශ සීමා ඉරක් පනිද්දී මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙනවා. කැනඩාව වැනි ඇමරිකාවට බොහෝ සමාන සමාජ-දේශපාලන-ආර්ථික-සංස්කෘතික-ඓතිහාසික පසුබිමක් ඇති අසල්වැසි රටක් සැලකුවද මේ ඝර්ෂණයන් යම් තරමකින් හෝ තිබෙනවා. උදාහරණ ලෙස කැනඩාවේ මුදල් ඒකකය මෙන්ම මිනුම් ඒකකද වෙනස්. ඒ නිසා, කැනඩා මායිමේ ජීවත් වන ඇමරිකානුවෙකුට වුවද කැනඩාවේ පාර්ශ්වකරුවෙකු සමඟ ගනුදෙනු කිරීමට සාපේක්ෂව ඇමරිකානු පාර්ශ්වකරුවෙකු සමඟ ගනුදෙනු කිරීමේ වාසියක් තිබෙනවා. වෙනස් සමාජ-දේශපාලන-ආර්ථික-සංස්කෘතික-ඓතිහාසික පසුබිම් ඇති, දුරස්ථව පිහිටි රටක ගනුදෙනුකරුවන් හා ගනුදෙනු කරද්දී මෙවැනි "ඝර්ෂණ" වල බලපෑම වඩා විශාලයි. ඒ නිසා, විදේශිකයෙකු සමඟ කරන ගනුදෙනුවක් කිසි විටෙකත් රට ඇතුළේ කරන ගනුදෙනුවකට පූර්ණ ආදේශකයක් වන්නේ නැහැ. ඒ නිසාම, දේශ සීමා ඉරක් පනිද්දී "නිදහස් වෙළදාම" කියන එක රටක් ඇතුළේ  "නිදහස් වෙළදාම" කියන තත්ත්වයට කිසිසේත්ම සමාන වෙන්නේ නැහැ.

දැන් නැවත ඇමරිකාවට ආවොත්, ඇමරිකාව කියන්නේ ලෝක ධනවාදී අර්ථ ක්‍රමයේ පුරෝගාමියා වන රටනේ. මේ රටේ ද්විපක්ෂ ක්‍රමයක් තිබෙනවා. රිපබ්ලිකන් හා ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ මාරුවෙන් මාරුවට බලයට එනවා. මේ පුරෝගාමී ධනවාදී රටේ ප්‍රතිපත්ති ඇතුළේ රජය විසින් විවිධ ආකාර වලින් වෙළඳපොළට බලපෑම් කරනවා. ඒ කරන විදිහ බලයේ ඉන්න පක්ෂය අනුව වෙනස් වෙනවා. නමුත් දිගුකාලීනව වෙනස් වී නැති දේවලුත් තිබෙනවා.

සරල හා සාමාන්‍ය කරුණක් විදිහට විදේශිකයෙකුට "නිදහසේ" ඇමරිකාවට ඇතුළු වෙන්න බැහැ. ඒ නිසාම, ඇමරිකාවේ බොහොමයක් රැකියා සඳහා ඔවුන්ට ප්‍රවේශයක් නැහැ. ඇමරිකාවෙන් පිටත සිට ඇමරිකාවේ රැකියාවක් කළ හැකි වුවත්, ඒ සඳහා තිබෙන සීමිත අවකාශය "නිදහස්" අවකාශයක් නෙමෙයි. ඔය හුදෙකලා කාරණය පමණක් සැලකුවත්, දේශ සීමා වලින් එහාට නිදහස් වෙළඳපොළ කියන එකේ අර්ථය වෙනස් වෙනවා කියන එක පැහැදිලි විය යුතුයි.

යම් හෙයකින් ඇමරිකාවට කැමති කෙනෙකුට නිදහසේ එන්න ඉඩ දුන්නොත් කුමක් වෙයිද? ලෝකයේ ඕනෑම කෙනෙක් තමන්ගේ රට අත හැර ඇමරිකාවට එන්න කැමති වෙයි කියලා මම කියන්නේ නැහැ. එහෙම වෙන්නේ නැහැ. නමුත් අවස්ථාවක් ලැබෙනවානම් ඇමරිකාවට එන්න බලාගෙන ඉන්න විශාල පිරිසක් ඉන්නවා. එවැනි විශාල පිරිසක් එක වර ඇමරිකාවට ආවොත්, ඇමරිකාවේ දැනට තිබෙන සමාජ-දේශපාලන-ආර්ථික සම්මුති තව දුරටත් ඒ විදිහටම තියෙයිද? ඒ සම්මුතීන් වල රැඩිකල් වෙනසක් සිදු වුනොත් ඇමරිකාවේ දැනට ක්‍රියාත්මක වෙළඳපොළ ක්‍රමය තවදුරටත් ඒ විදිහටම ක්‍රියාත්මක වෙයිද? 

ඇමරිකාවේ ධනවාදය ඇමරිකාවේ දැනට ජීවත්වන මිනිසුන්ගෙන් වියුක්ත දෙයක් නෙමෙයි. මිනිස්සු වෙනස් වුනොත්, සමාජය වෙනස් වුනොත්, ඇමරිකාවේ ධනවාදයේ ස්වභාවයත් වෙනස් වෙනවා. දැනට ලෝකයේ තිබෙන "හොඳම ධනවාදය" තියෙන්නේ ඇමරිකාවේ කියා සැලකුවොත්, ඒ විදිහට ඇමරිකාවට පැමිණීමට ඉඩ තිබෙන මිනිසුන් පැමිණෙන්නේ ඇමරිකාවේ දැන් තිබෙනවාට වඩා දුර්වල ධනවාදයක සිට හෝ ධනවාදයක් නැති තැනක සිටයි. එවැනි තැන් එසේ පවතින්නේ ඒ රටවල සමාජ-දේශපාලන-ආර්ථික-සංස්කෘතික-ඓතිහාසික පසුබිම විසින් ඉල්ලා සිටින්නේ ඇමරිකාවේ තිබෙන ආකාරයේ ධනවාදයක් නොවන නිසා. දැන් ඒ වගේ තැන් වල සිට පැමිණෙන මිනිස්සු මහා පරිමාණයෙන් ඇමරිකාව ඇතුළට ඇවිත්ඇමරිකන් ක්‍රමය රැඩිකල් ලෙස වෙනස් කළොත් එමගින් ඇමරිකාවේ ධනවාදය පසුපසට මිසක් ඉදිරියට යාමේ ඉඩක් නැහැ. ධනවාදය සහ ඒක පුද්ගල ආදායම අතර තිබෙන සම්බන්ධය දිහා බැලු විට, එමගින් ආර්ථිකයට විය හැක්කේ කුමක්ද කියන එකත් පැහැදිලි වෙනවා.

ඉහත කරුණු දෙස බලද්දී, ඇමරිකාවේ හෝ වෙනත් රටක ධනවාදය ආරක්ෂා කර ගැනීම පිණිස සංක්‍රමණිකයින් යම් ආකාරයකින් පාලනය කරන්න වෙන්නේ ඇයි කියන එකත් පැහැදිලි විය යුතුයි. යම් කෙනෙකුට එය පරස්පරයක් සේ පෙනෙන්න පුළුවන්. මොකද මෙහිදී වෙන්නේ නිදහස ඇහිරීමක්. නමුත් එවැනි පරස්පරයක් පෙනෙනු ඇත්තේ දේශපාලනික පසුබිමකින් ධනවාදය දෙස බලන අයෙකුටයි. කාර්යක්ෂමතාවය ගැන බලනවානම් මෙහි පරස්පරයක් නැහැ.

මේ තරම්ම පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ නැතත්, දේශ සීමා වලින් ඔබ්බට කරන ගනුදෙනු වලදීත් මේ හා සමාන දෙයක් සිදු වෙනවා. තනි රටක් ඇතුළේ ධනවාදී තරඟය සිදු වෙන්නේ සමාන කොන්දේසි යටතේ. නමුත් දේශ සීමා වලින් එහාට එය ඒ විදිහටම සිදු වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසාම, යම් තත්ත්වයන් යටතේදී, වඩා විවෘත වීමෙන් අවශ්‍ය දෙයට වඩා හාත්පසින්ම වෙනස් දෙයක් සිදු වෙන්න පුළුවන්. 

සාමාන්‍යයෙන් ධනවාදී සේ සැලකෙන රටක සංක්‍රමණිකයින් හා අදාළ ප්‍රතිපත්තිය කුමක්ද? එය කැමති කෙනෙකුට රටට ඇතුළු වෙන්න ඉඩ දීම නෙමෙයි. නමුත් කිසිවෙකුට ඇතුළු වෙන්න ඉඩ නොදීමත් නෙමෙයි. මෙය වාසි අවාසි කිරා බලා කරන දෙයක්. ඇත්ත වශයෙන්ම, හොඳින් විමසා බැලුවොත් ධනවාදී රටවල් වෙළඳාමට විවෘත වී තිබෙන්නේත් ඔය පදනමින්ම තමයි. සංක්‍රමණික ප්‍රතිපත්තිය තරමට එය කැපී පෙනෙන්නේ නැත්තේ බොහෝ තත්ත්වයන් යටතේ ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම මේ රටවලට වාසිදායක වූ නිසා. නමුත් අනාගතයේදී මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. පුරෝගාමී ධනවාදී රට වන ඇමරිකාව තුළ මේ මොහොතේ පෙනෙන්නේ ඒ තත්ත්වය පිළිබඳ පූර්ව ප්‍රචාරක පටයක්. 

එසේ විය හැක්කේ කොහොමද කියන එක පසුව කතා කරමු.

කාසිය බෙදා ගැනීමේ ක්‍රීඩාව

ක්‍රීඩා න්‍යාය විෂයයේදී (game theory) උගන්වන මූලික ක්‍රීඩා වලින් එකක් වන්නේ කාසිය බෙදා ගැනීමේ ක්‍රීඩාවයි. කාසි වලට දැන් එතරම් වටිනාකමක් නොමැති නිසා අපි කාසිය වෙනුවට රුපියල් 1000ක් වැනි මුදලක් යොදා ගනිමු. මෙම ක්‍රීඩාවේ ක්‍රීඩකයින් දෙදෙනාට ඉහත සඳහන් රුපියල් 1000ක මුදල ලබා ගත හැකි අතර ඒ සඳහා ඔවුන් විසින් කළ යුතු එකම දෙය එම මුදල බෙදා ගන්නා ආකාරය පිළිබඳව එකඟතාවයකට පැමිණීමයි. එවැනි එකඟතාවයකට පැමිණිය නොහැකිනම් ඔවුන්ට මුදල හිමිවන්නේ නැහැ. 

ඉතා පැහැදිලිවම කවර හෝ එකඟතාවයකට පැමිණීම එවැනි එකඟතාවයකට නොපැමිණීමට වඩා දෙදෙනාටම වාසිදායකයි. මේ එකඟතාවය කුමක් විය යුතුද?

මුදල දෙදෙනා අතර සමසමව, එනම් රුපියල් 500 බැගින්, බෙදා ගැනීමට දෙදෙනා එකඟ වනු ඇති බව ඇතැමෙකු කියනු ඇති. එය එසේ විය හැකියි. නමුත් අනිවාර්යයෙන්ම එය එසේ විය යුතු නැහැ. 

ඔබ මෙම ක්‍රීඩාවේ ක්‍රීඩකයෙකුනම්, අවම වශයෙන් තමන්ට රුපියල් 900ක් අවශ්‍ය බව අනෙක් ක්‍රීඩකයා දැඩි ලෙස කියා සිටින්නේනම්, ඔබ කළ යුත්තේ කුමක්ද? ඔබ මෙයට එකඟ වුවහොත් ඔබට රුපියල් 100ක් ලැබෙනු ඇත. එකඟ නොවුවහොත් කිසිවක් නොලැබෙනු ඇත. ඒ නිසා, ආරක්ෂාකාරී හා වාසිදායක තීරණය වනුයේ රුපියල් 100ක් ලබා ගැනීමට කැමති වීමයි. 

අනෙකා මෙසේ කිවුවත්, ඔබ මේ යෝජනාවට අකමැති වී අවම වශයෙන් රුපියල් 400ක්වත් ඉල්ලා සිටියහොත්, අනෙක් ක්‍රීඩකයා තමන්ට ලැබෙන රුපියල් 600 අතහැර යෝජනාව ඉවත දමයිද? එසේ වෙන්නට හෝ නොවෙන්නට පුළුවන්. ඒ නිසා, ඔබට ලැබෙන මුදල වැඩි කර ගැනීමට අවශ්‍යනම් ඔබට වැඩි අවදානමක්ද ගන්නට සිදු වෙනවා. අනෙක් ක්‍රීඩකයා රුපියල් 900ක්ම ඉල්ලා සිටින්නේ එවැනි අවදානමක් අරගෙනයි. 

කාසිය බෙදා ගැනීමේ ක්‍රීඩාවෙන් වැඩි වාසියක් ගන්නටනම් වැඩි පංගුවක් ඉල්ලා සිටින අතරම තමන් තමන්ගේ තීරණය වෙනස් නොකරන බව අනෙක් ක්‍රීඩකයාට ඒත්තු ගන්වන්නට සිදු වෙනවා. හෙට්ටු කිරීම් අවසානයේ මුලින් පසුබසින ක්‍රීඩකයාට අඩු පංගුවක් භාර ගන්නට සිදු වෙනවා. දෙදෙනාම දැඩි ස්ථාවර වල සිටින තරමට මුදල සමානව බෙදෙන්න ඉඩකඩ වැඩියි. 

වෙළඳ තරඟයකදී සිදු වන ක්‍රියාවලියද මීට සමාන එකක්. රටවල් දෙකක් අතර සිදුවන වෙළඳාම දෙරටටම වාසිදායකයි. ඒ නිසා, වෙළඳාම් කරනවාද නොකරනවාද යන්න රුපියල් දහස ලබා ගන්නවද නැද්ද වැනි පිළිතුර පැහැදිලි කරුණක්. එහෙත්, වෙළඳාමේ වාසි දෙරට අතර බෙදී යන ආකාරය තීරණය වන්නේ හෙට්ටු කිරීම් මතයි. කැනඩාව සහ ඇමරිකාව අතර දැන් සිදුවන දෙයද මෙයට සමාන කළ හැකියි. 

මේ වෙළඳ යුද්ධය පටන් ගත්තේ ඇමරිකාවයි. ඊට හේතුව කාසිය බෙදෙන්නේ ඇමරිකාවට අවාසිදායක ලෙස බව  ඇමරිකාව සිතීමයි. ඇමරිකාව කියා කිවුවත් අඩු වශයෙන් ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ගේ ආණ්ඩුව එසේ සිතීමයි. ඇමරිකාව වෙළඳ යුද්ධය අරඹමින් කියා සිටියේ "අපිට රුපියල් 1000 මුදලින් මීට වඩා වැඩි පංගුවක් අවශ්‍යයි. එය අපට නොලැබේනම් අප මෙම මුදල බෙදා ගන්න කැමති වන්නේ නැහැ" යන්නයි. ඇමරිකාවේ ඉහත තීරණයට කැනඩාව එකඟ වුනේ නැහැ. 

රුපියල් 1000 නැති කර ගැනීම ඇමරිකාවට වගේම කැනඩාවටත් විශාල පාඩුවක්. ඒ නිසා, කොයි වෙලාවක හෝ දෙපාර්ශ්වය කිසියම් එකඟතාවයකට එන එක විය යුතු දෙයක්. එතෙක්, තමන්ගේ පංගුව වැඩි කර ගැනීමට ඇමරිකාව හෙට්ටු කරයි. තමන්ගේ පංගුව ආරක්ෂා කර ගැනීමට කැනඩාව හෙට්ටු කරයි. මේ වෙළඳ යුද්ධය මොන විදිහට අවසන් වේද යන්න අපි අනාගතයට භාර කරමු. මොන විදිහට අවසන් වුවත් එය දෙපාර්ශ්වය අතර එකඟතාවයක් බව පමණක් දැනට කිව හැකියි. 

අවධානය යොමු කළ යුතු වඩා වැදගත් කරුණ ඇමරිකාවේ වෙළඳ හිඟයයි. මේ වෙළඳ හිඟයට හේතුව කුමක්ද? 

ධවල මන්දිරයට අනුව, වෙළඳ හිඟයට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ ඇමරිකාව අනෙකුත් රටවල් සමඟ කරන වෙළඳාමේ කොන්දේසි ඇමරිකාවට අවාසිදායක ලෙස පැවතීමයි. ඒ අනුව, ට්‍රම්ප් ආණ්ඩුව විසින් උත්සාහ දරන්නේ මේ වැරැද්ද නිවැරදි කිරීමටයි. 

ඇත්ත වශයෙන්ම, ඇමරිකාව අනෙකුත් රටවල් සමඟ කරන වෙළදාමේ කොන්දේසි ඇමරිකාවට අවාසිසහගත ලෙස පවතිනවාය යන්න බොරුවක් නෙමෙයි. ඇමරිකාව ලෝකයේ අනෙකුත් රටවලට සිය වෙළඳපොළ විවෘතව තබා ඇති තරමට සාපේක්ෂව ඇමරිකාවට අනෙකුත් රටවල් බොහොමයක වෙළඳපොළවල් විවෘත වී නැහැ. ඒ බව ධවල මන්දිරය විසින් උදාහරණ සහිතව පෙන්වා දෙනවා.

- බ්‍රසීලය ඇමරිකාවට එතනෝල් අපනයනය කරද්දී ඇමරිකාව විසින් අය කරන්නේ 2.5%ක බද්දක් පමණක් වුවත්, ඇමරිකාව බ්‍රසීලයට එතනෝල් අපනයනය කරද්දී බ්‍රසීලය විසින් 18%ක බද්දක් අය කරනවා.

- ඉන්දියාවේ කෘෂි අපනයන මත ඇමරිකාව විසින් අය කරන්නේ 5% බද්දක් වුවත්, ඇමරිකානු කෘෂි අපනයන මත ඉන්දියාව විසින් 39%ක බද්දක් අය කරනවා. එමෙන්ම ඉන්දියාව ඇමරිකානු මෝටර් සයිකල් මත 2.4%ක බද්දක් පමණක් අය කළත්, ඉන්දියාව ඇමරිකානු මෝටර් සයිකල් මත 100%ක බද්දක් අය කරනවා. 

- ඇමරිකාව යුරෝපීය සංගමයේ මෝටර් රථ මත 2.5%ක බද්දක් අය කරද්දී යුරෝපීය සංගමය ඇමරිකානු මෝටර් රථ මත 10%ක බද්දක් අය කරනවා. 

මේ උදාහරණ අනුව, ධවල මන්දිරය කියන්නේ බොරුවක් නොවන බව පේනවා. ඔය වගේ තෝරාගත් උදාහරණ දෙක තුනක් ඇසුරෙන් සමස්ත තත්ත්වය ගැන නිගමනයකට එන්න බැරි වුනත්, සමස්ත තත්ත්වය දිහා බැලුවත් ඇමරිකාව අනෙකුත් රටවල් සමඟ කරන වෙළඳාමේ කොන්දේසි ඇමරිකාවට අවාසිදායක ලෙස පවතිනවා කියන කරුණ පැහැදිලිව පේනවා. අවශ්‍ය කෙනෙකුට ලංකාවේ අපනයන මත ඇමරිකාව අය කරන බදු සහ ඇමරිකාවේ අපනයන මත ලංකාව අය කරන බදු සසඳා බලන්න පුළුවන්. 

මේ අසමතුලිතතාවය දෙස බලද්දී ඇමරිකාව පැත්තෙන් වෙළද යුද්ධයක් ආරම්භ වෙන්නේ ඇයි කියන කරුණත් පැහැදිලි වෙනවා.

වෙළඳ යුද්ධ පැත්තකින් තියමු. සාමාන්‍ය යුද්ධ ඇති වෙන්නේ ඇයි? හැම විටම කොහොම වුනත්, ගොඩක් වෙලාවට යුද්ධ ඇති වෙන්නේ භූමියේ අයිතිය සම්බන්ධව. එක් පාර්ශ්වයක් විසින් වෙනත් පාර්ශ්වයකට අයිති භූමිය ආක්‍රමණය කරනවා. යුද්ධයේ පළමු පියවර බොහෝ විට එයයි.

වෙනත් රටක් ලංකාව ආක්‍රමණය කර භූමිය ක්‍රමයෙන් අල්ලාගෙන එනවානම් ලංකාව කුමක් කරයිද? අනිවාර්යයෙන්ම තමන්ට අයිති භූමිය ආරක්ෂා කර ගන්න සටන් කරනවා. මොකද එහෙම නොකර පාඩුවේ හිටියොත් ආක්‍රමණිකයා අවුලක් නැතිව මුළු රටම අල්ල ගන්න පුළුවන්. අමාරු යුද්ධයක් වුනත්, යම් ප්‍රතිරෝධයක් දැක්වුවහොත් පමණයි රටෙන් කොටසක් හෝ ඉතුරු කරගන්න පුළුවන් වෙන්නේ. 

ගොඩක් යුද්ධ අවසන් වෙන්නේ කිසියම් සම්මුතියකින්. ඒ සම්මුතිය හැදෙන්නේ ජයග්‍රහකයාට වාසිදායක ලෙසයි. යුද්ධයක් ආරම්භ කරන කෙනෙක් එසේ කරන්නේ අන්තිමේදී සිතියම තමන්ට වාසිදායක ලෙස ඇඳගන්න පුළුවන් වෙයි කියන විශ්වාසයෙන්.

මේ වැඩේම තමයි වෙළඳ යුද්ධයකදී වෙන්නෙත්. යුද්ධය අවසානයේදී ජයග්‍රාහකයාට වාසිදායක ලෙස සිතියම නැවත ඇඳෙනවා. ජයග්‍රාහකයා වෙන්නේ වැඩිම හානියක් දරා ගන්න පුළුවන් පාර්ශ්වය. 

සමහර වෙලාවට යුද්ධ වලදී කියවෙන කතාවක්නේ "අපිට තවත් නැති වෙන්න දෙයක් නැහැ" කියන එක. ඔය කතාව අතිශයෝක්තියක් වුනත්, කිසියම් පාර්ශ්වයකට නැති වෙන්න දේවල් අඩු වුනාම යුද්ධයකට පෙළඹෙනවා. මොකද අපේක්ෂිත උපරිම හානිය ඔය නැති විය හැකි දේවල් ටික.

ඇමරිකාව ලංකාව එක්ක වෙළඳ යුද්ධයක් පටන් ගත්තොත්, ලංකාවටත් ප්‍රතිරෝධයක් දක්වන්න වෙනවා. ලංකාවට ඇමරිකාවට දැක්විය හැකි උපපරිම ප්‍රතිරෝධය ඇමරිකාවෙන් කිසිම දෙයක් ආනයනය නොකර ඉන්න එක. එහෙම කළොත් ඇමරිකාවට අන්තිමට වෙන්නේ පාඩුවක් තමයි. නමුත් උපරිම පාඩුව ඩොලර් මිලියන 500ක පමණ අපනයන වෙළදපොළක් නැති වෙන එක. නමුත් ලංකාවට ඩොලර් බිලියන 3ක පමණ අපනයන වෙළදපොළක් නැති වෙනවා. 

දැන් මේ තත්ත්වය එක්ක ලංකාව සමඟ වෙළඳ යුද්ධයක් ආරම්භ කරන එකෙන් ඇමරිකාවට නැති වෙන්න දෙයක් නැති තරම්. ඒ නිසා, ඇමරිකාව ලංකාව එක්ක වෙළඳ යුද්ධයක් ආරම්භ කළොත්, ලංකාව අතේ තුරුම්පු කිසිවක් නැහැ. එය ඇමරිකාව බලවත් රටක් සහ ලංකාව එතරම් බලවත් නැති පර්යන්ත රටක් වීම නිසාම සිදුව ඇති දෙයක් නෙමෙයි. ලංකාව සහ ඇමරිකාව අතර වෙළදාමේ පවතින ඇමරිකාවට අවාසිදායක තත්ත්වයේ ප්‍රතිඵලයක්. 

ඇමරිකාව සහ කැනඩාව අතර ද්විපාර්ශ්වීය වෙළඳාමේ කොන්දේසි ඔය තරමටම ඇමරිකාවට අවාසිදායක නැහැ. නමුත් ඇමරිකාවට අවාසියි. කැනඩාව අතේත් තුරුම්පු තිබෙනවා. නමුත් ඇමරිකාව අතේ තිබෙන තුරුම්පු එක්ක බලද්දී කැනඩාව අතේ තුරුම්පු නැති තරම්. 

කැනඩාවේ ලොකුම අපනයන වෙළඳපොළ ඇමරිකාව. ඇමරිකාව විසින් 2024දී මිල දී ගත් කැනඩාවේ අපනයන වල වටිනාකම ඇමරිකන් ඩොලර් බිලියන 412.7ක්. එම ප්‍රමාණය කැනඩාවේ දදේනියෙන් 19.5%ක්. අනෙක් අතට ඇමරිකාවේ ලොකුම අපනයන වෙළඳපොළත් කැනඩාව. 2024දී කැනඩාව විසින් මිල දී ගත් ඇමරිකන් අපනයන ප්‍රමාණය ඩොලර් බිලියන 349.4ක්. නමුත් එම ප්‍රමාණය ඇමරිකාවේ දදේනියෙන් 1.2%ක් පමණයි. 

කැනඩාවට ඇමරිකාව කියන්නේ තමන්ගේ "ලෝක වෙළඳපොළ". නමුත් ඇමරිකාවට කැනඩාව කියන්නේ තවත් එක් අපනයනකරුවෙක් පමණයි. ඒ නිසා, කැනඩාව කොයි තරම් එකට එක කළත්, කැනඩාවට රිදෙන තරමට සාපේක්ෂව බලද්දී ඇමරිකාවට දැනෙන්නේවත් නැති තරම්. 

ඔය ඇමරිකාවේ පැත්තෙන් බලද්දී ලොකුම අපනයන වෙළඳපොළේ තත්ත්වය. අනෙක් රටවල් වල වෙළඳපොළවල් ඇමරිකාවට ඔය තරමටවත් වැදගත් නැහැ. මෙයින් කියන්නේ ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමෙන් ඇමරිකාවට වැඩක් නැහැ කියන එක නෙමෙයි. ජාත්‍යන්තර වෙළඳාමට බාධා සිදු වෙද්දී අනෙකුත් පාර්ශ්වකාර රටවලට වෙන බලපෑම එක්ක බලද්දී ඇමරිකාවට දැනෙන බලපෑම ඉතාම අඩුයි. ඒ නිසාම, ඇමරිකාවට අනෙකුත් ඕනෑම රටක් එක්ක හෙට්ටු කර වඩා වාසිදායක ගනුදෙනුවකට යාමේ හැකියාවක් තිබෙනවා. 

වෙළඳ යුද්ධයකින් එයට සම්බන්ධ වන දෙපාර්ශ්වයටම තුවාල සිදු වෙනවා. වඩා වැදගත් ප්‍රශ්නය යුද්ධය පවත්වාගෙන යාම තවදුරටත් ශක්‍ය නොවන මට්ටමට මේ තුවාල වල වේදනාව දැනෙන මොහොත කුමක්ද කියන එකයි. හෙට්ටු කිරීමේදී කොයි තරම් අවාසිදායක තැනක හිටියත්, කැනඩාවට තිබෙන වාසිය මෙය ඔවුන් විසින් ඉල්ලා සිටි වෙළඳ යුද්ධයක් නොවීම. කැනඩාව විසින් මේ කරුණ දිගින් දිගටම අවධාරණය කළා. සාමාන්‍යයෙන් යුද්ධයකදී ජනමතය තියෙන්නේ ආක්‍රමණිකයාට විරුද්ධව.

වෙළඳ යුද්ධය පටන් ගත්තේ ඇමරිකාව නිසා කැනඩාවේ රජය සමඟ එරට ජනමතය තිබෙනවා. නමුත් ඇමරිකාවේ ජනමතය පක්ෂ පදනම මත බෙදිලයි තියෙන්නේ. මේ වෙළඳ යුද්ධය ඇමරිකාව පැත්තෙන් ආරම්භ කරන්නේ තවත් එවැනිම යුද්ධ ගණනාවක් එක්ක නිසා ඒ සියලු යුද්ධ වලට එරෙහි ඇමරිකානු ජනමතයේ වාසිය කැනඩාවට තිබෙනවා. කැනඩාව පැත්තෙන් ඇමරිකාවේ ජනමතය තමන්ට වාසිදායක ලෙස හසුරවාගන්න දරන උත්සාහයක්ද පේන්න තිබෙනවා. 

ඇමරිකානුවන්ට කැනේඩියානුවන් එක්ක සංස්කෘතික ප්‍රශ්නයක් නැහැ. නමුත් චීනය වැනි අනෙකුත් රටවල් එක්ක මේ විදිහේම වෙළඳ යුද්ධ සිදු වෙද්දී එයට තවත් මාන එකතු වෙන නිසා ට්‍රම්ප් ආණ්ඩුවට ජනමතයේ වාසිය වැඩියෙන් ලැබෙනවා. අවසාන වශයෙන් ජනමතය කෙරෙහි බලපාන්නේ වෙළඳ යුද්ධයේ ආර්ථික බලපෑම. ඇමරිකාව ඇතුළෙන් දේශපාලන ප්‍රතිරෝධයක් එන්නනම් වෙළඳ යුද්ධ නිසා මිල ගණන් දැනෙන තරමින් ඉහළ යා යුතුයි. වෙළඳ යුද්ධයේ ප්‍රතිඵලය භාණ්ඩ මිල වැඩිවීමක් වුවත්, ගොඩක් වෙලාවට එය ඇමරිකාව ඇතුළේ දැනෙන බලපෑමක් ඇති නොකරන්න පුළුවන්. 

මේ සියලු තත්ත්වයන් එක්ක ට්‍රම්ප් රජයට දැනට ආරම්භ කර තිබෙන වෙළඳ යුද්ධ සහ ඉදිරියේදී ආරම්භ කිරීමට ඉඩ තිබෙන තවත් වෙළඳ යුද්ධ ගණනාවක් ජයග්‍රහණයෙන් කෙළවර කර ගෙන ඇමරිකාවේ වෙළඳ ශේෂය අඩු කරගන්න පුළුවන් වෙන්න සැලකිය යුතු ඉඩක් තිබෙනවා. වඩා වැදගත් ප්‍රශ්නය එය ඇමරිකාවට ඔය තරම්ම වාසියක්ද කියන එකයි

රටක දිගින් දිගටම පවතින වෙළඳ ශේෂයක් තිබෙනවා කියන්නේ ඒ රටට භාණ්ඩ අපනයනයෙන් ලැබෙන විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි විදේශ විණිමය ප්‍රමාණයක් භාණ්ඩ ආනයන සඳහා රටෙන් එළියට යනවා කියන එකයි. නමුත් එහෙම වෙන්නනම්, ඒ අමතර විදේශ විණිමය ප්‍රමාණය වෙනත් යම් ක්‍රමයකින් රටට පැමිණිය යුතුයි. 

භාණ්ඩ වෙළඳාමෙන් විදේශ විණිමය ප්‍රවාහ වල හිඟයක් වාර්තා කරන ඇමරිකාවේ වගේම ලංකාවෙත් සේවා වෙළඳාමේ විදේශ විණිමය අතිරික්තයක් තිබෙනවා. නමුත් ඒ අතිරික්තයෙන් හිඟය වැහෙන්නේ නැහැ. ලංකාවේනම් මේ හිඟය වැහෙන්නේ ද්වීතියික ආදායම් වලින්. ඒ නිසා, රජය විදේශ ණය නොගෙන ඉන්නවානම්, විණිමය අනුපාතය පාවෙන්න ඉඩ දෙනවානම්, වෙළඳ ශේෂ හිඟයක් දිගටම තිබුණත් ජංගම ගිණුම තුලනය වෙනවා. 

හැබැයි ඇමරිකාවේ ද්වීතියික ආදායම් ගිණුමේ තිබෙන්නේත් හිඟයක්. ලංකාවට ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ ආවත්, ඇමරිකාව වගේ රටවලින් ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ පිටතට යන එකයි සාමාන්‍යයෙන් වෙන්නේ. ඒ නිසා, ලංකාවේ වගේ ද්වීතියික ආදායම් වලින් වෙළඳ ශේෂ හිඟය ආවරණය වෙන්නේ නැහැ. ජංගම ගිණුමේ හිඟය පියවෙන්නෙත් නැහැ.

රටක ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තියෙනවානම්, එය තුලනය විය යුත්තේ මූල්‍ය ගිණුම හරහා. දැන් ලංකාවේ ජංගම ගිණුම තුලනය වුනත්, පසුගිය වසර ගණනාවක් එය එසේ නොවුනේ ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් දිගින් දිගටම විදේශ ණය ලබාගත් නිසා. ඒවා වාර්තා වෙන්නේ මූල්‍ය ගිණුමේ. ඒ නිසා, ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් වැඩි වැඩියෙන් විදේශ ණය ගනිද්දී ජංගම ගිණුමේ හිඟයද ඉහළ යනවා. එහි කොටසක් වෙන වෙළඳ ගිණුමේ හිඟයත් ඉහළ යනවා. 

ලංකාවේ රජය මෙන් ඇමරිකාවේ රජය විදේශ ණය ගන්නේ නැහැ. ඒ වෙනුවට වෙන්නේ ඇමරිකානු රජය විසින් ලබා ගන්නා (දේශීය) ණය විදේශ රටවල් විසින් මිල දී ගැනීම. අන්තිමට දෙකම එකයිනේ කියලා කාට හරි කියන්න පුළුවන් වුනත් මේ වෙනස වැදගත් වෙනසක්. 

කොයි තරම් ප්‍රශ්න තිබුණත්, තවමත් ලෝකයේ ශක්තිමත්ම මුදල් වර්ගය ඇමරිකන් ඩොලරය. ඇමරිකන් ඩොලර් සඳහා ලෝකය පුරාම සැලකිය යුතු ඉල්ලුමක් තිබෙනවා. ඇමරිකන් ඩොලර් ආයෝජන වලටත් ඒ ඉල්ලුමම තිබෙනවා.

ඉහත හේතුව නිසා ඇමරිකාවට ආයෝජන ගලාගෙන එනවා. ඒවා වාර්තා වෙන්නේ මූල්‍ය ගිණුමේ. මූල්‍ය ගිණුම හරහා විදේශ විණිමය රටට එද්දී ජංගම ගිණුමේ ඊට සමාන හිඟයක් ඇති වෙනවා. මේ හේතුව නිසා, සමහර අයගේ මතය ජංගම ගිණුමේ හිඟයක් තියෙන එකේ කිසිම වැරැද්දක් නැහැ කියන එක. මෙය ප්‍රශ්නයක් සේ දකින අය සැලකුවත්, ඔවුන් මේ ප්‍රශ්නයට විසඳුම තීරු බදු වැඩි කිරීම මගින් ජංගම ගිණුම තුලනය කර ගැනීම විදිහට දකින්නේ නැහැ. 

මොන ආකාරයෙන් හෝ වෙළඳ යුද්ධ ගණනාවක් ජයගෙන ඇමරිකාව විසින් වෙළඳ ශේෂය වඩා වාසිදායක මට්ටමකට හරවා ගත්තා කියා හිතමු. එහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මූල්‍ය ගිණුම හරහා ඇමරිකාවට එන ප්‍රාග්ධන ආයෝජනද පහළ යා යුතුයි. ඒ කියන්නේ එම අඩුව පුරවන්න වෙන්නේ දේශීය ඉතිරි කිරීම් වලින් කියන එකයි.

ඇමරිකාවේ දේශීය වෙළඳපොළේ ණය ඉල්ලුම සහ සැපයුම සමතුලිත වෙන්නේ විදේශ සැපයුමත් එක්ක. ඒ කොටස ඉවත් වෙනවා කියන්නේ සැපයුම අඩු වෙලා පොලී අනුපාතික ඉහළ යනවා කියන එක. ඒ නිසා, වෙළඳ යුද්ධයේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට භාණ්ඩ මිල ඉහළ යාමට අමතරව පොලී අනුපාතික වලද යම් ඉහළ යාමක් සිදු විය යුතුයි. සමහර විට දැනට ක්‍රියාත්මකව පවතින පොලී අනුපාතික අඩු කිරීමේ (චක්‍රීය) ප්‍රතිපත්තිය නිසා මේ බලපෑම සැඟවී යන්න පුළුවන්. එසේ වුවත්, ඉලක්කගත පරිදි තීරු බදු වැඩි කර වෙළඳ හිඟය අඩු කරගන්නවා කියන්නේ පවතින තත්ත්වයට (status quo) සාපේක්ෂව බඩු මිල වගේම පොලී අනුපාතිකත් ඉහළ යනවා කියන එකයි.

හැබැයි මෙහෙම දෙයකුත් තිබෙනවා. තීරු බදු වැඩි වෙද්දී රජයේ ආදායම් ඉහළ ගිහින් අයවැය හිඟය අඩු වෙනවා. ඒ වගේම, මේ දවස් වල රජයේ වියදම් කප්පාදු කරගෙන යන වේගය අනුව, රජයේ ණය ඉල්ලුම අඩු වෙන්න පුළුවන්. එහෙම වුනොත්, පොලී අනුපාතික අඩු වීමේ බලපෑම නිශේෂණය වෙනවා. 

බඩු මිල ටිකක් ඉහළ ගියත්, වෙළඳ හිඟය අඩු වෙනවා කියන්නේ දේශීය නිෂ්පාදිතය වැඩි වෙලා රැකියා වැඩි වෙනවා කියන එකනේ. දැන් මේ වෙලාවෙනම් ඇමරිකාවේ විරැකියා ප්‍රශ්නයක් නැහැ. අනෙක් අතින් නීති විරෝධී සංක්‍රමණිකයින් විශාල පිරිසක් රටෙන් පිටුවහල් කෙරෙමින් තිබෙනවා. නීත්‍යානුකූල ලෙස රටේ ඉන්න අයගේ වුනත් වීසා අලුත් නොකිරීමේ ප්‍රවණතාවක් පේන්න තිබෙනවා. මේ දේවල් නිසා වෙන්නේ රැකියා වෙළඳපොළේ ඉල්ලුම අඩු වෙන එක. මේ තත්ත්වයන් එක්ක වැටුප් ඉහළ යාමක් සිදු වෙන්න පුළුවන්. රජයේ රැකියා කප්පාදු කෙරෙමින් තිබෙන නිසා, යම් තරමකින් මේ බලපෑම නිශේධනය වෙන්නත් පුළුවන්. කොහොම වුවත්, සැලසුම් වල විදිහට නීති විරෝධී සංක්‍රමණිකයින් රටෙන් පිටුවහල් කළොත් එහි ප්‍රතිඵලය වන්නේ වැටුප් ඉහළ යාම. විශේෂයෙන්ම පහළ මට්ටමේ රැකියා වල. 

යුරෝපය වාගේ නොවුණත්, ඇමරිකාව කියන්නෙත් සුබසාධන රාජ්‍යයක්. විශේෂයෙන්ම අඩු ආදායම්ලාභීන්ගේ සෞඛ්‍ය වියදම් වෙනුවෙන් බදු මුදල් වලින් ලොකු කොටසක් වැය වෙනවා. රැකියා වැඩි වෙලා, රැකියා අයදුම්කරන්නන් අඩු වෙලා, ශ්‍රමයේ මිල ඉහළ යනවා කියන්නේ දැනට රජයෙන් යැපෙන සැලකිය යුතු පිරිසක් දරිද්‍රතා සීමාවෙන් උඩට යනවා කියන එක. ඒ හරහා රජයේ වියදම් තවත් අඩු කරගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, වැටුප් වැඩි ප්‍රතිශතයකින් ඉහළ ගියොත් වෙළඳ යුද්ධය නිසා බඩු මිල ඉහළ යාමේ අවාසිය කැපී ගිහින් ට්‍රම්ප් රජයට සිදු විය හැකි දේශපාලන අවාසියද නැති වී යන්න පුළුවන්. 

වෙළඳ යුද්ධය, සංක්‍රමණික විරෝධය, රාජ්‍ය වියදම් කප්පාදුව ආදී වත්මන් ඇමරිකන් රජයේ ප්‍රතිපත්ති පැකේජය සමස්තයක් ලෙස ගත් විට එහි සියලුම කොටස් හීන් හුයකින් සම්බන්ධ වෙලයි තියෙන්නේ. ඒවා ශීත සෘතුවේ කෙටි දහවලක කවුරු හෝ තනි පුද්ගලයෙකුට පෙනුණු විකාර සිහිනයක කොටස් නෙමෙයි. සංගත ප්‍රතිපත්ති පැකේජ් එකක කොටස්. නමුත් සම්ප්‍රදායික වාමාංශික හෝ දක්ෂිණාංශික කෝණ වලින් බැලුවොත් මේ ප්‍රතිපත්ති එකිනෙකට සම්බන්ධ නැති සේ පෙනෙන්න පුළුවන්. 

ආර්ථික වර්ධනය - 2024

පසුගිය 2024 වර්ෂය තුළ, 2023 වසරට සාපේක්ෂව, ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය 5.0%කින් වර්ධනය වී තිබෙනවා. මෙය 2017 වර්ෂයෙන් පසුව වාර්තා වන ඉහළම ආර්ථික වර්ධන වේගයයි. 

කෘෂිකාර්මික අංශය 1.2%කින් වර්ධනය වී ඇති අතර, කර්මාන්ත අංශය 11.0%කින්ද, සේවා අංශය 2.4%කින්ද වර්ධනය වී තිබෙනවා. මේ අනුව පෙනී යන්නේ 5.0% වර්ධනයට ප්‍රධානම හේතුව කර්මාන්ත අංශය නැවත යථා තත්ත්වයට පැමිණීම බවයි. කර්මාන්ත අංශය තුළ, 19.4%කින් වර්ධනය වී ඇති ඉදි කිරීම් අංශය කැපී පෙනෙනවා.

වසරේ පළමු කාර්තු තුන ඇතුළත පිළිවෙලින් 5.1%, 4.1% හා 5.3% ලෙස වර්ධනය වූ ආර්ථිකය සිවුවන කාර්තුවේදී 5.4%කින් වර්ධනය වී තිබෙනවා. එම වර්ධනයට හේතුවද කර්මාන්ත අංශයේ 13.7%ක වර්ධනයයි. සිවුවන කාර්තුව තුළ සේවා අංශය වර්ධනය වී තිබෙන්නේ 2.5%කින් පමණක් වන අතර කෘෂිකාර්මික අංශය 2.2%කින් හැකිලී තිබෙනවා.

මෙවැනි වර්ධනයක් අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසුවද, රටේ ආර්ථිකය තවමත් තිබෙන්නේ 2018දී පැවති මට්ටමට වඩා 5.8%ක් පහළින්. මේ වසරේදී කෙසේ වුවත්, 2026 වසරේදී නැවත 2018 මට්ටමට පැමිණීම පිළිබඳව බලාපොරොත්තු තැබිය හැකියි. 2018 වසරට සාපේක්ෂව කෘෂිකාර්මික අංශය 0.9%ක් පහළින් සහ සේවා අංශය 4.0%ක් පහළින් ඇති අතර, 11.0%ක වර්ධනයකින් පසුවද කර්මාන්ත අංශය තවමත් පවතින්නේ 18.7%ක් පහළින්. වසර තුළ 19.4%කින් වර්ධනය වී තිබෙන ඉදිකිරීම් අංශය තිබෙන්නේ 2018 මට්ටමට වඩා 39.7%ක් පහළින්. එමෙන්ම, 2017 පැවති මට්ටමට වඩා 44.6%ක් පහළින්.

ලංකාවේ ආර්ථිකය කඩා වැටීමේදී බොහෝ දුරට සිදු වුනේ "ඉදිකිරීම් බුබුල" කඩා වැටීමක්. ඉදිකිරීම් අංශය නැවත 2017 මට්ටමට වර්ධනය වීම සඳහා වසර ගණනාවක් යනු ඇතත්, විශාල කඩාවැටීමක තිබෙන එම අංශය වඩා වැඩි වේගයකින් වර්ධනය වීමට සහ එමගින් ඉදිරි වසර වල ආර්ථික වර්ධනයට වැඩි දායකත්වයක් ලබා දීමට නියමිතයි. පුද්ගල ආදායම් බදු අඩු වීම සහ පෞද්ගලික අංශයේ ණය වර්ධනය තුළින් පිළිබිඹු වන්නේ ඉදි කිරීම් අංශය වේගයෙන් යථා තත්ත්වයට පැමිණෙමින් ඇති බවයි. 

කෙසේ වුවද, කෘෂිකාර්මික සහ සේවා අංශ වල අඩු වර්ධන වේගයන්ගෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ ආර්ථික වර්ධනයට පුළුල් පදනමක් නොමැති බවයි. ඒ නිසා, මෙම 5.0% ආර්ථික වර්ධනය තුළින් රටේ දිගුකාලීන වර්ධන විභවය පිළිබිඹු වන්නේ නැහැ. 

පසුගිය වසරේ නාමික දදේනිය රුපියල් බිලියන 29,899ක්. මෙය ඩොලර් බිලියන 99.0කට සමාන වන අතර මෙතෙක් වාර්තා වී ඇති දදේනියේ වැඩිම ඩොලර් අගයයි. 2018දී ඩොලර් බිලිය 92.4ක් වූ ලංකාවේ ආර්ථිකය 2022දී ඩොලර් බිලියන 74.9 දක්වා පහත වැටුණා. මේ අනුව, 2024 වර්ෂයේදී ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම ඩොලර් 4,516 පමණ දක්වා ඉහළ ගොස් තිබිය යුතුයි. මෙය මෙතෙක් වාර්තා වී ඇති ඉහළම අගයයි. 2017දී ඩොලර් 4,290ක් වූ ලංකාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම 2022දී ඩොලර් 3,378 දක්වා පහත වැටුණා.