රුපියල ශක්තිමත් වෙලාද?

ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහගේ අයවැය කතාව අනුව රුපියල ශක්තිමත් වෙලා. කතාවේ මේ කොටස (තවත් කොටස් වලට අමතරව) විවේචනයට ලක් වී තිබෙන බව දැක්කා. ඇතැම් අය මේ ගැන අහලත් තිබුණා. මේ ප්‍රශ්නයම කවුරු හෝ මගෙන් ඇහුවොත් මට දෙන්න පුළුවන් තාක්ෂනික පිළිතුර "ඔව්. රුපියල ශක්තිමත් වෙලා!".

එහෙමනම්, ඔය ගැන තිබෙන විවේචනයට පදනමක් නැද්ද? තිබෙනවා. ඉතාම පැහැදිලි පදනමක් තිබෙනවා. ඒ වගේම, රුපියල ශක්තිමත් වෙලා කියන ප්‍රකාශය තාක්ෂනිකව නිවැරදි බව පෙන්විය හැකි වුනත්, එය සිදු වී තිබෙන සන්දර්භය තුළ, ඒ ගැන පාරම්බාන එක විහිළුවක්. 

මේ ප්‍රකාශය විවේචනය කරන අය කියන්නේ මේ වගේ දෙයක්. රුපියල දැන් තිබෙන මට්ටමේ රඳවා ගෙන ඉන්නේ කෘතීම ලෙස. රුපියල ඔය කියන විදිහට ශක්තිමත් වෙලානම් පෙග් එක අත අරින්න. කොහේ නවතියිද කියලා ඊට පස්සේ බලා ගන්න පුළුවන්.

ඔය කතාව සහතික ඇත්ත වගේම ගොඩක් දෙනෙක්ට පැහැදිලි කරුණක්. මහ බැංකුවේ පාලනය නැත්නම් ඩොලරයක මිල කීයක් වෙයිද කියන එක කිසිම කෙනෙක්ට හිතා ගන්නවත් බැරි දෙයක්. ඒ තත්ත්වය කිසිසේත්ම වෙනස් වෙලා නැහැ. එසේ තිබියදී රුපියල ශක්තිමත් වෙලා කියා මම කියන්නේ ඇයි කියලා මම පසුව පැහැදිලි කරන්නම්. හැබැයි ඔය අයවැය කතාව ලියා දුන් කෙනා රනිල් ලවා කියවන්නේ මම කියන්න යන දෙයම කියා මම හිතන්නේ නැහැ. බොහෝ විට ඒ කියන්නේ ඉහත සඳහන් විවේචකයා කියන දෙයම තමයි. ඒ නිසා අදාළ විවේචනය සාධාරණ විවේචනයක්.

මේක අපි සරල උදාහරණයක් එක්ක විමසා බලමු.

මුහුදේ පාවෙන, බර පටවපු, හිල් හැදුණු බෝට්ටුවක් තියෙනවා. බෝට්ටුවේ හිල් වහන්න කාටවත් උවමනාවක් නැහැ. හිල් වලින් වතුර ඇවිත් බෝට්ටුව ගිලෙන එකට විසඳුම විදිහට හැමදාම කරන්නේ වතුර ඉහින එක. ඒ අතර බෝට්ටුවට තව තව බර පටවන එකත් කරනවා.

ඔහොම පාවෙවී තියෙන බෝට්ටුවට පිරෙන වතුර ඉහ ගන්න බැරුව බෝට්ටුව ගිලෙන්න යනකොට උදවු ගන්න IMF යනවා. IMF එකෙන් ඇවිත් වතුර මෝටරයක් අරන් ඇවිත් ටික දවසක් වතුර ඉහගන්න උදවු කරනවා. ඒ අතර, හිල් වහගන්න සහ බර පටවන එක අඩු කරන්නත් උපදෙස් දෙනවා. IMF එක වතුර ඉහළ දීලා යනකම් ඔය ටික කරනවා. ඊට පස්සේ ආයෙම හිල් වහන එක මතක නැති වෙනවා. බර පටවන එකත් සීමාවක් නැතුව කෙරෙනවා.

මේ සැරේ IMF යන්නේ නැතුව වෙන වෙන විසඳුම් හොයලා අන්තිමට IMF ගියේ බෝට්ටුව ගිලුනටත් පස්සෙනේ. දැන් IMF එක මෝටරේ ගෙනාවා කියලා වැඩක් නැහැ. ඉස්සෙල්ලා බෝට්ටුව ගොඩ ගන්න ඕනෑ. බෝට්ටුව ගොඩ ගැනීමේ මෙහෙයුම පටන් ගන්න කොටත් බෝට්ටුව අඩි දහයක් පහළොවක් මුහුද යට. හැබැයි මුහුදු පතුළේ නෙමෙයි. මුහුදු පතුළ අඩි දාස් ගාණක් ගැඹුරුයි. 

අලුත් මහ බැංකු අධිපති හා භාණ්ඩාගාර ලේකම් ආවාට පස්සේ මුලින්ම කළ හැකිව තිබුණු දෙය කොක්කක් එක්ක කඹයක් දමලා බෝට්ටුව සම්බන්ධ කර ගන්න එක. ඒ වැඩේ පොඩි කාලයකින් සිදු වුනා. ඊට පස්සේ ඔය කඹේ ගොඩ තියෙන කණුවක ගැට ගහලා බෝට්ටුව තව තවත් යටට යන එක නවත්වන එක. මොකද බෝට්ටුව පාලනයක් නැතුව ගිලෙනවා කියන්නේ කවදාවත් ගොඩ ගන්න බැරි ගැඹුරු මුහුදු පතුලක් දක්වාම ඒක යනවා කියන එකයි. ඔය විදිහට බෝට්ටුව ගැට ගහලා තවත් ගිලෙන එක නවත්වා ගන්න තවත් මාස දෙක තුනක් ගියා. දැන් බෝට්ටුව තවත් ගිලෙන්නේ නැහැ. හැබැයි තවමත් අඩි ගාණක් වතුර යට.

කඹේ තියෙන නිසා බෝට්ටුව ගොඩට අදින්න බැරිද? මේක කරන්න අමාරු වගේම අවදානම් වැඩක්. කොක්ක ගැලවෙන්න පුළුවන්. කඹේ කැඩෙන්න පුළුවන්. ගොඩට ඇද්දේ නැතත් ඔය දේවල් වෙන්න පුළුවන්. නමුත් ගොඩට අදින්න යද්දී අවදානම වැඩියි. බෝට්ටුව ගොඩට අදින්න කලින් එයට පටවා තිබෙන බරෙන් කොටසක් අඩු කළ යුතුයි. අඩු අවදානමකින් බෝට්ටුව ගොඩ ගන්න වැඩේ කරන්න පුළුවන් වෙන්නේ ඒ විදිහට බර අඩු කළොත් පමණයි. ඒ වැඩේ සිදු විය යුත්තේ රජය පැත්තෙන්. 

බෝට්ටුව ගිලුනේ බෝට්ටුවේ හිල් නිසා. අනිවාර්යයෙන්ම ඒ හිල් වැසිය යුතුයි. හැබැයි හිල් වහන්නත් බෝට්ටුව ගොඩ අරගෙන ඉන්න ඕනෑ. බෝට්ටුව ගොඩ ගන්න එක අමතක කරලා හිල් වහන එක ගැන කතා කරලා වැඩක් නැහැ. ඒ වගේම බෝට්ටුව මුහුද යට තියෙද්දී ඒකට නිදහසේ පාවෙන්න ඉඩ දීමේ වැදගත්කම ගැන කතා කරලත් වැඩක් නැහැ. මේ වෙලාවේ කඹේ කැපුවොත් වෙන දේ ඉතාම පැහැදිලියි.

මම කිවුවනේ තාක්ෂණික ලෙස බැලුවොත් රුපියල ශක්තිමත් වෙලා කියලා. ඒ කියන්නේ, බෝට්ටුව දැන් තියෙන්නේ කලින් තිබුණාට වඩා අඟල් කීපයක් උඩින්. හැබැයි අඩි දහයක් පහළොවක් මුහුදේ ගිලිලා තියෙන බෝට්ටුවක් කඹයක් දමලා අඟලක් දෙකක් උඩට ඇද්දා කියන්නේ අගය කළ යුතු දෙයක් වුනත් ජයග්‍රහණය සැමරිය යුතු දෙයක් නෙමෙයි. බෝට්ටුව ගොඩට ගන්න එක තවමත් දුරස්ථ කරුණක්. ඕනෑම වෙලාවක කඹේ කැඩෙන්න පුළුවන්. කොක්ක ගැලවෙන්න පුළුවන්. සතුටු විය හැකි එකම දේ බෝට්ටුව ගොඩ ගැනීමේ මෙහෙයුමක් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. ලොකුවට නොවුණත් එහි ප්රතිඵල පේනවා. ඒ අතර බර අඩු කරන්න මුහුදට දමන්න වෙන බෝට්ටුවේ තිබෙන දේවල් ගැන කෑගහන අයත් ඉන්නවා. 

පසුගිය සැප්තැම්බර් මාසයට ආවොත් අපනයන ආදායම ඩොලර් මිලියන 1,079ක්. ආනයන වියදම ඩොලර් මිලියන 1,284ක්. වෙනස ඩොලර් මිලියන 206ක හිඟයක්. නමුත් ශ්‍රමික ප්‍රේෂණ වලින් ඩොලර් මිලියන 359ක් ලැබී තිබෙනවා. අනෙකුත් ලැබීම් හා ගෙවීම් සියල්ල එකතු කළ විට ඩොලර් මිලියන 108ක ගෙවුම් ශේෂ අතිරික්තයක් තිබෙනවා. මෙවැන්නක් සිදු වන්නේ විශාල කාලයකට පසුව. 

ඉතා පැහැදිලිවම මෙය ස්වභාවික තත්ත්වයක් නෙමෙයි. රටේ දැඩි ආනයන පාලනයක් ක්‍රියාත්මක වෙනවා. එසේ නොවන්නට ඔය ඩොලර් මිලියන 110 ඉතිරි වෙන්නේ නැහැ. හැබැයි එවැනි දැඩි පාලිත තත්ත්වයක් යටතේ වුවත් ඩොලර් සුළු ප්‍රමාණයක් ඉතිරි වෙන්නේ කාලයකට පසුවයි.

2022 ජනවාරි හා පෙබරවාරි මාස වල ගෙවුම් ශේෂය - ඩොලර් මිලියන (-1697)

2022 මාර්තු ගෙවුම් ශේෂය - ඩොලර් මිලියන (-572)

2022 අප්‍රේල් ගෙවුම් ශේෂය - ඩොලර් මිලියන (-300)

2022 මැයි ගෙවුම් ශේෂය - ඩොලර් මිලියන (-26)

2022 ජූනි ගෙවුම් ශේෂය - ඩොලර් මිලියන (-219)

2022 ජූලි ගෙවුම් ශේෂය - ඩොලර් මිලියන (-172)

2022 අගෝස්තු ගෙවුම් ශේෂය - ඩොලර් මිලියන (-49)

2022 ජනවාරි සිට අගෝස්තු දක්වා කාලයේ ගෙවුම් ශේෂය - ඩොලර් මිලියන (-3035)

2022 සැප්තැම්බර් මාසයේ ගෙවුම් ශේෂ අතිරික්තයෙන් පසුව වසරේ ගෙවුම් ශේෂ හිඟය  ඩොලර් මිලියන (-3035) සිට  ඩොලර් මිලියන (-2927) දක්වා අඩු වී තිබෙනවා. තාක්ෂනික ලෙස බැලුවොත් මෙය රුපියල ශක්තිමත් වීමක් වුනත්, නහයට වඩා උඩින් අඩි දහයක් වතුර පිරී තියෙද්දී එය අඩි නවයක් වුනා වගේ වැඩක් පමණයි.

රුපියලේ බාහිර වටිනාකම ගැන කතා කරද්දී වැදගත්ම දෙය මහ බැංකුව සතු ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණයයි. පහළින් තිබෙන්නේ පසු ගිය කාලයේ මහ බැංකුව සතු වූ ශුද්ධ විදේශ වත්කම් ප්‍රමාණය ටිකෙන් ටික අඩු වී ගිය ආකාරය.

2020 ජූලි - රුපියල් බිලියන 785.2

2020 අගෝස්තු - රුපියල් බිලියන 822.4

2020 සැප්තැම්බර් - රුපියල් බිලියන 758.6

2020 ඔක්තෝබර් - රුපියල් බිලියන 574.2

2020 නොවැම්බර් - රුපියල් බිලියන 540.1

2020 දෙසැම්බර් - රුපියල් බිලියන 526.8

2021 ජනවාරි - රුපියල් බිලියන 393.9

2021 පෙබරවාරි - රුපියල් බිලියන 341

2021 මාර්තු - රුපියල් බිලියන 342.9

2021 අප්‍රේල් - රුපියල් බිලියන 349.1

2021 මැයි - රුපියල් බිලියන 306.6

2021 ජූනි - රුපියල් බිලියන 10.3

2021 ජූනි මාසය අවසන් වෙද්දී මහ බැංකුවට කෘතීම ක්‍රමයකින් මිස ස්වභාවික ලෙස ඩොලරයක මිල ස්ථාවර කර ගැනීමේ හැකියාව නැතිව යනවා. ඒ මහ බැංකුවේම විදේශ බැරකම් විදේශ වත්කම් ඉක්මවා යාම නිසයි. ඒ කියන්නේ නහය වතුරෙන් යට. 

2021 ජූලි - රුපියල් බිලියන (-83.9)

2021 අගෝස්තු - රුපියල් බිලියන (-158.7)

2021 සැප්තැම්බර් - රුපියල් බිලියන (-252.6)

2021 නොවැම්බර් - රුපියල් බිලියන (-386.0)

2021 දෙසැම්බර් - රුපියල් බිලියන (-662.7)

2022 ජනවාරි - රුපියල් බිලියන (-734.2)

2022 පෙබරවාරි - රුපියල් බිලියන (-1,203.4)

2022 මාර්තු - රුපියල් බිලියන (-1462.2)

2022 අප්‍රේල් - රුපියල් බිලියන (-1546.5)

2022 මැයි - රුපියල් බිලියන (-1612.7)

2022 ජූනි - රුපියල් බිලියන (-1546.5)

2022 ජූලි - රුපියල් බිලියන (-1686.2)

2022 ජූලි මාසය දක්වාම මේ තත්ත්වය එන්න එන්නම නරක අතට හැරෙනවා. එහෙත් ඉන්පසුව තත්ත්වය හොඳ අතට හැරෙන්න පටන් ගන්නවා.

2022 අගෝස්තු - රුපියල් බිලියන (-1614.9)

2022 සැප්තැම්බර් - රුපියල් බිලියන (-1590.8)

කෙසේ වුවත් තවමත් මහ බැංකුව සතුව ඇත්තේ සෘණ ශුද්ධ විදේශ වත්කම්. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුවේම බැරකම් පියවන්නට මහ බැංකුවට තවත් ඩොලර් බිලියන 4.4ක් පමණ අවශ්‍යයි. රුපියල තිරසාර ලෙස ශක්තිමත් කිරීමට තවත් ඩොලර් බිලියන කිහිපයක් අවශ්‍යයි. මාසයකට ඩොලර් මිලියන 100 බැගින් ඉතිරි කරගෙන එවැනි ඉලක්කයකට යන එක ප්‍රායෝගික වැඩක් නෙමෙයි. දිගුකාලීන විසඳුම කුමක් වුවත් රුපියල හා ඒ මගින් රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කර ගන්නටනම් ඩොලර් බිලියන කිහිපයක විදේශ ණය හෝ වෙනත් ලැබීම් රටට අනිවාර්යයෙන්ම අවශ්‍යයි.