ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව පොලී අනුපාත තවත් වැඩිකරයි!

ඊයේ පැවති ෆෙඩරල් විවට වෙළඳපොළ කමිටු රැස් වීමේදී ඇමරිකානු ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවේ ඉලක්ක පොලී අනුපාතික 3.75-4.00% දක්වා 0.75%කින් ඉහළ දමනු ලැබුවා. ඇමරිකාවේ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික මීට පෙර මෙවැනි ඉහළ මට්ටමක තිබුණේ වසර 15කට පෙරයි.

ඇමරිකාවේ උද්ධමනය මේ වන විටද ඉතා ඉහළ මට්ටමක තිබෙනවා. ජූනි මාසයේදී ඇමරිකාවේ උද්ධමනය 9.1% දක්වා ඉහළ ගියා. ඉන්පසු උද්ධමනයේ පසුබෑමක් දැකිය හැකි වුවත් තවමත් තිබෙන්නේ 8.2% මට්ටමේ. ලංකාවට සාපේක්ෂව මෙය විශාල අගයක් නොවුනත් වසර හතළිහක කාලය තුළ ඇමරිකාවෙන් වාර්තා වන ඉහළම උද්ධමන අගයක්.

ලෝකයේ ඕනෑම රටක මහ බැංකුවේ ප්‍රධාන වගකීම එරට ජාතික මුදල් ඒකකයේ වටිනාකම ස්ථායී ලෙස පවත්වා ගැනීමයි. ඉහළ උද්ධමනයක් යන්නෙන් අදහස් වන්නේ මුදල් ඒකකයේ වටිනාකම වේගයෙන් කඩා වැටීමක්. බොහෝ රටවල මහ බැංකු යම් නිශ්චිත මට්ටමක හෝ පරාසයක උද්ධමනය පවත්වා ගැනීමට ඉලක්ක කරනවා.

ඇමරිකානු මහ බැංකුව වන ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුවේ ප්‍රකාශිත ඉලක්කය උද්ධමනය 2% ආසන්නව පවත්වා ගැනීමයි. මෙය කරන්නේ පොලී අනුපාත වෙනස් කිරීම හා එමගින් වක්‍ර ලෙස මුදල් සැපයුම පාලනය කිරීම මගිනුයි. 

ඉල්ලුම් පීඩන ඉහළ යාම නිසා 2008 වසරේ මැද වන විට ඇමරිකාවේ උද්ධමනය 5.6% මට්ටම දක්වා ඉහළ ගියා. ඒ වන විට, ඇමරිකාවේ ආර්ථිකය එහි ධාරිතාවය ඉක්මවා ක්‍රියාත්මක වෙමින් තිබුණා. 2004 වසරේ ඇමරිකාවේ ආර්ථික වර්ධනය 3.9%ක් වූ අතර 2005දීද 3.5% මට්ටමේ පැවතුණා. 2006දී යම් මන්දගාමී වීමක් සිදු වී 2.8% මට්ටමට වැටුණත් ආර්ථිකය තවදුරටත් එහි ධාරිතා මට්ටම ඉක්මවා ක්‍රියාත්මක වෙමින් තිබුණා.

මේ අගයයන් ඇමරිකාවේ දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධන වේගය ඉක්මවන අගයයන්. මේ අනුව මේ කාලය තුළ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින් ආර්ථික වර්ධනය මන්දගාමී කිරීම සඳහා පොලී අනුපාතික 5.25% දක්වා ක්‍රමයෙන් ඉහළ දැම්මා. එහෙත්, එම වැඩි කිරීම ප්‍රමාණවත් නොවූ බව බොහෝ දෙනෙකුගේ අදහසයි. 2008දී ඇමරිකාව ආර්ථික අවපාතයකට මුහුණ දුන්නා. එහි බලපෑම ලෝකයටම දැනුනා.

ආර්ථික අවපාතය හමුවේ, 2008 දෙසැම්බරයේදී  ඉලක්ක ෆෙඩරල් පොලී අනුපාතික 0-0.25% මට්ටම දක්වාම පහත හෙළනු ලැබුවා. හරියටම වසර හතක් පොලී අනුපාතික එම මට්ටමේ පැවතුණා. අදාළ කාලය තුළ විශාල ලෙස විදේශ ප්‍රාග්ධනය ආකර්ශනය කර ගැනීමට ලංකාවට ඉඩ සැලසුනේද ඇමරිකාවේ පැවති ශුන්‍යයට ආසන්න වූ මේ පොලී අනුපාතිකයි. ඇමරිකාවේ මුදල් රඳවා තැබීමෙන් ලැබෙන දෙයක් නැති වූ පසු බොහෝ ආයෝජකයින් අවදානම නොසලකා වැඩි පොලී ආදායමක් ලැබිය හැකි ආයෝජන සොයා ගියා. ඒ ආයෝජන ලංකාව වෙතද පැමිණියා.

මේ අයුරින්, ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව විසින් සිය ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික ශුන්‍යයට ආසන්න මට්ටමක තබා ගත්තේ අදාළ කාලය තුළ ඇමරිකාවේ ආර්ථික ක්‍රියාකාරීත්වය එහි ධාරිතා මට්ටමට පහළින් තිබීම හා උද්ධමනය ඉලක්ක මට්ටමට පහළින් තිබීම සලකමිනුයි. 2015 වසර තුළද ඇමරිකාවේ උද්ධමනය ශුන්‍ය මට්ටමට ආසන්නව තිබුණත් ආර්ථික වර්ධනය 2.7% මට්ටම දක්වා ඉහළ යාම හා ඉදිරි කාලයේදී උද්ධමනය ඉහළ යා හැකි බව පෙනෙන්නට තිබීම සලකා බලමින් 2015 දෙසැම්බරයේදී පොලී අනුපාතික වල සුළු වෙනසක් සිදු කෙරුණා. 

ඉන්පසුව, 2015-2018 කාලය තුළ ඉලක්ක පොලී අනුපාත 2.25-2.5% දක්වා ක්‍රමයෙන් ඉහළ දමනු ලැබුවත්, උද්ධමන තර්ජනයක් නොපෙනීම මත පදනම්ව නැවතත් 1.5-1.75% මට්ටම දක්වා පහත හෙළනු ලැබුවා. 

කෝවිඩ් වසංගතය පැමිණුනේ මෙසේ තිබියදී. වසංගතය ඇමරිකානු දොරකඩින් ඇතුළු වෙද්දී වහා රැස් වුනු ෆෙඩරල් විවට වෙළඳපොළ කමිටුව සිය ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික නැවත වරක් 0-0.25% මට්ටම දක්වාම ක්ෂණිකව පහත හෙලුවා. ඇමරිකානු ෆෙඩරල් රජය විසින්ද ඇමරිකානුවන්ට සල්ලි බෙදා දීම ඇතුළු ඉතා ලිහිල් රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියක් ක්‍රියාත්මක කළා.

ලිහිල් මුදල් හා රාජ්‍ය මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් ඉල්ලුම් පීඩන ඇති වෙද්දී යුක්රේන යුද්ධය හේතුවෙන් සැපයුම් කම්පනයක්ද ඇති වුනා. මෙහි බලපෑම නිසා ඉන්ධන මිල ගණන් කිහිප ගුණයකින් ඉහළ ගොස් උද්ධමනය දශක හතරක් තුළ වාර්තා වූ ඉහළම මට්ටමට ගියා. 

මහ බැංකුවක් ප්‍රතිචාර දක්වන්නේ ඉල්ලුමෙන් ඇදෙන උද්ධමනයයි. සැපයුම් කම්පන වල බලපෑම සාමාන්‍යයෙන් ස්වභාවික ලෙසම ඉවත් වී යනවා. කෙසේ වුවත්, සැපයුම් කම්පනයක බලපෑම කාලයක් තිබුණොත් එය ඉල්ලුම කෙරෙහිද බලපෑමක් කරනවා. පවතින ඉහළ උද්ධමනය කොහොමටත් ක්‍රමයෙන් අඩු වී යනු ඇති වුවත්, පොලී අනුපාතික ඉහළ දැමීම මගින් ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිත බැංකුව උත්සාහ කරන්නේ මේ ක්‍රියාවලිය වේගවත් කිරීමටයි.

ඇතැම් විවේචකයින්ගේ අදහස ඉහළ පොලී අනුපාත තවත් ආර්ථික අවපාතයකට හේතු විය හැකි බවයි. එය එසේ විය හැකි වුවත්, දැනට පවතින ඉහළ උද්ධමනය නොසලකා හැරිය හැකි එකක් නෙමෙයි. 

ෆෙඩරල් පොලී අනුපාතය අනුව යමින් ඇමරිකාවේ එක් අවුරුදු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාතය මේ වන විටද 4.75% මට්ටම දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් පොලී අනුපාත මෙවැනි ඉහළ මට්ටමකට යද්දී නිවාස ණය, වාහන ණය ඇතුළු ණය පොලී අනුපාත ඊටත් වඩා ඉහළ යනවා. එහි ප්‍රතිඵලය ණය ඉල්ලුම අඩු වීමයි. එමෙන්ම තැන්පතු ඉහළ යාමයි. ඒ හරහා මුදල් සැපයුම අඩු වී ඉල්ලුම් පීඩන පහළ ගොස් මිල මට්ටම් අඩු වීමයි. ඇමරිකාව තුළ මේ දේවල් වෙද්දී, ඉහළ පොලී අනුපාතික හේතුවෙන් ඇමරිකාව වෙත විදේශ ප්‍රාග්ධනය ආකර්ශනය වීමක්ද සිදු වෙනවා. ඒ හේතුවෙන් ඇමරිකානු ඩොලරය තවදුරටත් ශක්තිමත් වීමට නියමිතයි.