වෙබ් ලිපිනය:

Wednesday, October 30, 2024

අවධමන තත්ත්වය තවත් නරක අතට!


පසුගිය සැප්තැම්බර් මාසයේදී ලංකාවේ අවධමන තත්ත්වයක් වාර්තා වූ අතර, මිල මට්ටමෙහි 0.5%ක අඩුවීමක් සිදු වුනා. එනම් 0.5%ක සෘණ උද්ධමනයක් වාර්තා වුනා. ඔක්තෝබර් මාසයේදී මේ තත්ත්වය තවත් නරක අතට හැරී ඇති අතර 0.8%ක අව්ධමනයක් වාර්තා වී තිබෙනවා. අපගේ ඇස්තමේන්තුව වනුයේ මේ තත්ත්වය ඉදිරි මාස කිහිපය තුළ තවත් නරක අතට හැරෙන්නට ඉඩ තිබෙන බවයි.

දිගින් දිගටම රටක අවධමන තත්ත්වයක් පැවතීම හොඳ දෙයක් නෙමෙයි. එයට හේතුව භාණ්ඩ හා සේවා මිල අඩු වී නිෂ්පාදකයින්ගේ ආදායම් පහළ ගියද, සේවක වැටුප් ඊට අනුරූපව පහත හෙළීම ප්‍රායෝගිකව අපහසු වීමයි. එය මූර්ත නිෂ්පාදනය අධෛර්ය කිරීමට හේතු වෙනවා. කෙසේ වුවද, මේ සෛද්ධාන්තික තත්ත්වය ලංකාවේ මේ මොහොතේ තත්ත්වය සමඟ එලෙසම ගැලපිය නොහැකි වන්නේ ලංකාවේ අවධමන තත්ත්වයට ප්‍රධාන වශයෙන්ම හේතු වී තිබෙන්නේ ඩොලරයක මිල පහත වැටීම වීමයි.

ඩොලරයක මිල පහත වැටී තිබීමද ස්වභාවික තත්ත්වයක් නෙමෙයි. එය සිදු වන්නේ වාහන ආනයන වාරණය කර ඇති පසුබිමකයි. සැබෑ ඩොලර් ඉල්ලුම හා ඒ මත තීරණය වන ඩොලරයක සැබෑ මිල මෙන්ම සැබෑ උද්ධමනයද දැක ගත හැකි වනු ඇත්තේ වාහන ආනයන වාරණය ඉවත් කිරීමෙන් පසුවයි. මෙය ඉතා ඉක්මණින් සිදු වීමේ ඉඩක් දැනට පෙනෙන්නට නැහැ.

වාහන ආනයන සීමා ඉවත් කිරීම හා ණය ප්‍රතිව්‍යුහගතකරණය අවසන් වන තුරු අවධමනය මත පදනම්ව ආර්ථිකය උත්තේජනය කිරීමට අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. එහෙත්, බැංකු පද්ධතිය තුළ රඳවාගෙන තිබෙන විශාල මුදල් ප්‍රමාණය පෞද්ගලික අංශයට ණය සේ ලබා දීමට පෙළඹවීම සිදු විය යුතු දෙයක්. 

පසුගිය කාලය තුළ රාජ්‍ය ආදායම් විශාල ලෙස ඉහළ යාම නිසා රජයේ ණය ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය පහත වැටී තිබෙනවා. තව දුරටත් ණය ගැනීම වෙනම කතාවක්. මේ හේතුව නිසා බැංකු පද්ධතිය තුළ අරමුදල් අතිරික්තයක් ඇති වී තිබෙනවා. 

රජය බැංකු වලින් පෙර තරමට ණය ලබා නොගන්නේනම් එම අතිරික්ත අරමුදල් පෞද්ගලික අංශයට ණය සේ ලබා දීමට බැංකු වලට සිදු වෙනවා. එහෙත් බදු ඉහළ යාම ඇතුළු හේතු නිසා පෞද්ගලික අංශයේ ණය ඉල්ලුම තිබෙන්නේ අඩු මට්ටමකයි. ඊට අමතරව මූර්ත පොලී අනුපාතික ඉතාම ඉහළ මට්ටමක පවතිද්දී පෞද්ගලික අංශය ණය ගන්න පෙළඹෙන්නේ නැහැ.

පසුගිය සතියේදී ප්‍රමුඛ ණය දීමේ අනුපාතිකය පැවතුනේ 9.17% මට්ටමේයි. එම අනුපාතිකය බැංකු වල හොඳම පාරිභෝගිකයින්ට ණය ලබා දෙන අනුපාතිකයයි. උද්ධමනය සෘණ 0.8ක්ව තිබියදී එයින් අදහස් වන්නේ මූර්ත පොලී අනුපාතිකය 9.87%ක් තරම් ඉහළ මට්ටමක ඇති බවයි. මෙය ඉතාම ඉහළ අගයක්. යෝග්‍ය මට්ටම වන්නේ 2% වැනි මට්ටමක්. 

අද (ඔක්තෝබර් 30) දිනයේ දෛනික පදනම මත මහ බැංකුවේ තැන්පත් කළ මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 214,727ක් වන අතර දෛනික පදනම මත මහ බැංකුවෙන් ලබාගත් මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 35,268ක්. ඊයේ දිනයේදී සතියක කාලයකට ලබා දුන් රුපියල් මිලියන 60,000ක මුදලද සමඟ මහ බැංකුව විසින් තාවකාලික පදනම මත රුපියල් 95,268ක මුදලක් ලබා දෙද්දී බැංකු විසින් තාවකාලික පදනම මත රුපියල් මිලියන 214,727ක මුදලක් මහ බැංකුවේ තැන්පත් කර තිබෙනවා. 

ඇතැම් වාණිජ බැංකු තුළ මුදල් අතිරික්තයක් ඇතත් එම බැංකු තමන්ගේ අතිරික්ත අරමුදල් මුදල් හිඟ බැංකු වලට ණයට නොදී අඩු පොලියකට මහ බැංකුවේ තැන්පත් කරමින් සිටිනවා. එමෙන්ම ඒ මුදල් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වල ආයෝජනය කරමින් රජයට ණයට දීමක් සිදු වන්නේද නැහැ. මෙසේ ප්‍රවේශම් සහගත ප්‍රවේශයක් අනුගමනය කරන්නේ ලංකාවේ පිහිටි විදේශ බැංකුයි.

ශ්‍රී ලංකා රජය තවමත් ණය පැහැර හැර ඇති සේ සැලකෙන රටක්. එවැනි රජයක් නිකුත් කරන බිල්පත් වල ආයෝජනය කිරීමට විදේශ බැංකු ඉදිරිපත් වන්නේ නැහැ. එම බැංකු වලට ඔවුන්ගේ මවු බැංකු වල මාර්ගෝපදේශ අනුගමනය කරන්නට සිදු වෙනවා. රජයට අයිති බැංකු වලට ණයට දීමද ඔවුන් විසින් සලකන්නේ එවැනිම අවදානම් කටයුත්තක් ලෙසයි. 

මේ හේතුව නිසා සමස්තයක් ලෙස වෙළඳපොළෙහි විශාල අරමුදල් අතිරික්තයක් පැවතුනත් ඇතැම් වාණිජ බැංකු වලට සල්ලි ණයට ගන්නට මහ බැංකුව වෙතම එන්න වෙනවා. එම බැංකු වලට අවශ්‍ය අරමුදල් ලබා නොදීම බැංකු පද්ධතිය අවදානමේ හෙළීමක් වගේම මහ බැංකුවක ප්‍රධානම නිල කාර්යයකින් බැහැර වීමක්. මහ බැංකුව විසින් දැනට කරමින් සිටින්නේ මේ නිල කාර්යයයි. ඒ හැරෙන්නට වසර කිහිපයකට පෙර සිදු කළ ආකාරයෙන් ආර්ථිකය උත්තේජනය කිරීම වෙනුවෙන් මුදල් පොම්ප කිරීමක් දැනට සිදු වන්නේ නැහැ. 

වෙන ක්‍රමයකට සල්ලි අච්චු ගහනවද?

සමහර අය තවමත් හිතාගෙන ඉන්නේ "වෙන ක්‍රමයකට" සල්ලි අච්චු ගැහුවා කියලා. සල්ලි අච්චු ගහනවා කියන්නේ අලුත් මුදල් ඇමති විදිහට අනුර කුමාර දිසානායක අත්සන් කරපු මුදල් නෝට්ටු එළියට දමන එක නෙමෙයි. මුදල් නෝට්ටු විදිහට එළියට දමනවානම් ඒ සඳහා අවශ්‍ය කලින් අච්චු ගහපු නෝට්ටු සංචිත මහ බැංකුවේ ඇති. ආර්ථික විද්‍යාවේදී සල්ලි අච්චු ගැසීම කියා කියන්නේ සල්ලි අච්චු ගහන තාක්ෂණික කටයුත්ත නෙමෙයි. ඒ නිසා, සල්ලි අච්චු ගහන වැඩේ සිද්ධ වෙන්න අනුර කුමාර දිසානායක අත්සන් කරපු මුදල් නෝට්ටු එළියට දමන්න අවශ්‍ය නැහැ.

ඒ වගේම, අනුර කුමාර දිසානායක අත්සන් කරපු මුදල් නෝට්ටු එළියට දැම්මත් එපමණකින් එය සල්ලි අච්චු ගැසීමක් වෙන්නේ නැහැ. අවශ්‍යනම් පරණ මුදල් නෝට්ටු වෙනුවට අනුර කුමාර දිසානායක අත්සන් කරපු මුදල් නෝට්ටු එළියට දමන්න පුළුවන්. එයින් සංචිත මුදල් සැපයුමේ වෙනසක් වෙන්නේ නැහැ.

කොහොමටත් සල්ලි අච්චු ගැසීම කියද්දී එයින් අදහස් වෙන්නේ රටේ සංසරණය වන කාසි හා මුදල් නෝට්ටු ප්‍රමාණයේ වැඩි වීම පමණක් නෙමෙයි. මහ බැංකුවේ තිබෙන රජයේ හෝ බැංකුවක ගිණුමකට මහ බැංකුව විසින් මුදල් බැර කළත් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදු වෙනවා. නමුත් කලින් සටහනේ පැහැදිලිව ලියපු පරිදි පසුගිය මාසයේ එහෙම දෙයක් වෙලා නැහැ. මුදල් නෝට්ටු වැඩි වී නැතත් වෙන ක්‍රමයකට හෝ සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදු වී ඇත්නම් සල්ලි අච්චු ගහලා නැහැ කියලා මෙහි ලියන්නේ නැහැ. 

සල්ලි අච්චු ගැසීම කියා කියන්නේ සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය වැඩි කිරීමටයි. සංචිත මුදල් වල කොටස් දෙකක් තිබෙනවා. සංසරණයේ තිබෙන නෝට්ටු හා කාසි එයින් එක කොටසක්. මහ බැංකුවේ තිබෙන බැංකු ගිණුම් වල ශේෂ අනෙක් කොටස. පහත තිබෙන්නේ ඔය කොටස් දෙකේම එකතුව පසුගිය මාසයේදී වෙනස් වූ ආකාරය.

දැන් මේ ප්‍රශ්නය අදාළ වන්නේ ජනාධිපතිවරණයෙන් පසුව ගත වුනු මාසයක පමණ කාලයටනේ. පහත තිබෙන්නේ අදාළ දත්ත.

2024 සැප්තැම්බර් 26 = රුපියල් බිලියන 1,516.0

2024 ඔක්තෝබර් 24 = රුපියල් බිලියන 1,499.9

සංසරණයේ තිබෙන නෝට්ටු හා කාසි පමණක් සැලකුවොත් තත්ත්වය මෙවැන්නක්.

2024 සැප්තැම්බර් 27 = රුපියල් බිලියන 1,331.0

2024 ඔක්තෝබර් 25 = රුපියල් බිලියන 1,315.3

මේ අනුව පෙනෙනවා ඇති සංසරණයේ තිබෙන නෝට්ටු හා කාසි ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 15.7කින් අඩු වී තිබෙන බව. ඒ ජනාධිපතිවරණ සමයේ මුදල් සංසරණය ඉහළ යාමේ සහ ජනාධිපතිවරණයෙන් පසුව එසේ තාවකාලිකව සංසරණයට එකතු මුදල් නැවත බැංකු පද්ධතියට පැමිණීමේ ප්‍රතිඵලය. 

සමස්තයක් ලෙස සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය දෙස බැලුවොත් ඔය කාලය තුළ රුපියල් බිලියන 16.1ක අඩුවක් දකින්න පුළුවන්. ඒ කියන්නේ නෝට්ටු හා කාසි කොටස පැත්තකින් තියා ඉතිරි කොටස දෙස බැලුවත් රුපියල් බිලියන 0.4ක පමණ අඩු වීමකුයි සිදු වී තිබෙන්නේ. කිසිදු වැඩිවීමක් වෙලා නැහැ. ඒ කතාව එච්චරයි. 

දැන් ඊළඟ කතාව.

එතකොට economynext.com වෙබ් අඩවියේ තියෙන්නේ ඔය කතාවමද? 

නෑ. එහි තියෙන්නේ ඔය කතාව නෙමෙයි. ඉතා පැහැදිලිවම අදාළ සටහනේ මාතෘකාවේ තියෙන්නේ "Sri Lanka prints Rs100bn through open market operations" කියලයි. 

"ශ්‍රී ලංකාව විවට වෙළඳපොළ කටයුතු හරහා රුපියල් බිලියන 100ක් අච්චු ගසයි!"

ඒ ලිපියේ තියෙන්නේ මෙසේ වුවත් ප්‍රශ්නය වන්නේ එම ලිපියේ මාතෘකාව ඇතුළු ප්‍රධාන කරුණු ගණනාවක් තාක්ෂණිකව නිවැරදි නොවීමයි. 

විවට වෙළඳපොළ කටයුතු හරහා සල්ලි අච්චු ගැසීමක් වෙන්න පුළුවන්. මහ බැංකුව විසින් බැංකුවකින් මුදල් ගෙවා භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගත්තොත් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් වෙනවා. නමුත් මෙහිදී එවැනි දෙයක් සිදු වී නැහැ. 


දැන් මේ සටහනේ රුපියල් බිලියන 100ක සල්ලි අච්චු ගැසීම ලෙස හඳුන්වන්නේ මේ සමඟ පළ කර ඇති රූප සටහනේ රතු හා තැඹිලි පාට තීරු වලින් අවසාන එක ගැනයි. එම තීරුවෙන් රුපියල් බිලියන 106ක් පෙන්වනවා. රතු කොටස රුපියල් බිලියන 36ක් සහ තැඹිලි පාට කොටස රුපියල් බිලියන 70ක් ලෙස.

මේ රුපියල් බිලියන 106ම පසුගිය ඔක්තෝබර් 25 දින වන විට මහ බැංකුවෙන් බැංකු වලට ලබා දී තිබුණු ණය. එයින් රුපියල් බිලියන 36.16ක් දවසකට දුන් ණයක්. ඉතිරි රුපියල් බිලියන 70 ඔක්තෝබර් 22 දින සතියක කාලයකට දුන් ණයක්. මේ ණය මුදල් දෙකම මේ වන විට පියවා අවසන්. කොහොම වුනත් දවසකට වුනත් මහ බැංකුව සල්ලි ණයට දෙද්දී සිදුවන්නේ සල්ලි අච්චු ගැසීමක් කියා කෙනෙකුට තර්ක කරන්න පුළුවන්. එවැනි තර්කයකට යම් පදනමක් තිබෙනවා.

ඔය ප්‍රස්ථාරයේම දිගටම දැකිය හැකි රතු හා තැඹිලි තීරු වලින් පෙන්වන්නේ එක් එක් දින මහ බැංකුව විසින් ඔය විදිහට ණයට දී තිබුණු මුදල් ප්‍රමාණ. එයින් රතු කොටස දවසකට. තැඹිලි පාට කොටස සතියකට. ඔය ප්‍රස්ථාරය අනුවම බැලුවත් පැහැදිලිව පෙනෙන පරිදි මෙය අලුතෙන් සිදු වූ අමුතු දෙයක් නෙමෙයි. හැමදාම වගේ සිදු වෙන දෙයක්. 

මේ විදිහට බැංකුවක ඉතා කෙටිකාලීන ද්‍රවශීලතා හිඟයක් පියවා ගැනීම සඳහා මහ බැංකුව විසින් ණයට දෙන මුදල් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් ලෙස සලකන්නේ නැහැ. මොකද ඒ සල්ලි ඉතා ඉක්මණින් මහ බැංකුවට ආපසු එන නිසා එයින් උද්ධමනකාරී බලපෑමක් ඇති වෙන්නේ නැහැ. සල්ලි ණයට දෙද්දී මහ බැංකුව විසින් භාණ්ඩාගාර බිල්පතක් ඇපයට තියා ගන්නා නමුත් එය මිල දී ගන්නේ නැහැ. 

මේ වැඩෙන් දවසකට හරි මුදල් සැපයුම වැඩි වෙනවාද? 

ඔන්න ඔක තමයි මේ ලිපියේ තිබෙන ප්‍රධානම වැරැද්ද. සාමාන්‍යයෙන් මේ විදිහට දවසකට ණයට සල්ලි දීමේදී එළියට යන රුපියල් සංචිත මුදල් වැඩිවීමක් සේ සලකන්නේ නැහැ. නමුත් අපි මේ කොටස සංචිත මුදල් වලට එකතු කරනවානම්, ඒ විදිහටම දවසකට මහ බැංකුවේ තැන්පත් කරන මුදල් ප්‍රමාණය සංචිත මුදල් වලින් අඩු කරන්නත් වෙනවා. ඔය කියන ඔක්තෝබර් 25 දින ඒ විදිහට දවසකට මහ බැංකුවේ තැන්පත් කර තිබෙන මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 192.4ක්.

මේ වැඩේට රජයේනම් කිසිම සම්බන්ධයක් නැහැ. විවට වෙළඳපොළ කටයුතු කියන්නේ තනිකරම මහ බැංකුවේ වැඩක්. දැන් මහ බැංකුව අඩු වශයෙන් යම් මුදල් ප්‍රමාණයක් අලුතෙන් සංසරණයට එකතු කරලා තියෙනවද? ඒ නිසා, රුපියලේ වටිනාකම අඩු වෙනවද?

පැහැදිලිවම එහෙම දෙයක් මෙතැන නැහැ. වෙලා තියෙන්නේ බැංකුවට දවසකට රුපියල් බිලියන 192.4ක් තැන්පතු විදිහට එකතු වෙද්දී එම මුදල් වලින් රුපියල් බිලියන 106.2ක් ණය විදිහට දෙන එක. ඔය වැඩේට අලුතෙන් සල්ලි නිර්මාණය කරන්න අවශ්‍ය නැහැ. 

හැබැයි මේ වැඩෙන් දිගුකාලීනව මුදල් සැපයුම වැඩි වීමට බලපෑමක් වෙනවා. එය වෙන්නේ පොලී අනුපාතික පහත වැටීමේ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට. දැනට බැංකු පද්ධතියේ රුපියල් අතිරික්තයක් තිබෙනවා. දිනපතා මහ බැංකුවේ තැන්පත් කරන්නේ ඒ සල්ලි. බැංකු වල මේ විදිහට සල්ලි එකතු වී තිබෙන්නේ පෞද්ගලික අංශය තවමත් ණය ගන්න උනන්දුවක් නැති නිසා. පොලී අනුපාතික අඩු වෙද්දී ඒ තත්ත්වය වෙනස් වෙලා පෞද්ගලික අංශයේ ණය ඉහළ ඉල්ලුම ඉහළ යන්න පුළුවන්.

පෞද්ගලික අංශයේ ණය ඉහළ යන එක නරක දෙයක් නෙමෙයි. ණය නිසා ආයෝජන ඉහළ යාම ආර්ථික වර්ධනයට හේතු වෙනවා. එහිදී economynext ලිපියේ කියන පරිභෝජන ඉහළ ගොස් ආනයන වියදම් ඉහළ යාමේ අවදානමත් තිබෙනවා. ඒ කතාව ඇත්ත. නමුත් දැනට එවැනි ප්‍රශ්නයක් නැහැ.

මේ වෙලාවේ රටේ තියෙන්නේ අවධමන තත්ත්වයක්. මහ බැංකුවේ කාර්ය භාරය 5%ක උද්ධමනයක් පවත්වා ගැනීම. එය හරිද වැරදිද කියන එක වෙනම ප්‍රශ්නයක්. ඒ නිසා, මේ වෙලාවේ කිසිම උද්ධමන අවදානමක් නැහැ. උද්ධමනය දිගුකාලීනව 5% මට්ටමේ තියා ගන්නවා කියලා හිතුවත් කෙටිකාලීන පොලී අනුපාතික 6.5% -7% වැනි මට්ටමකට පහත වැටෙන්න ඕනෑ. දැන් තියෙන්නේ විකෘති තත්ත්වයක්. අනෙක් ගොඩක් දේවල් නිවැරදි වී තිබුණත් පොලී අනුපාතික තවමත් අවශ්‍ය මට්ටමට පහත වැටිලා නැහැ.

අගෝස්තු මාසය වෙද්දී ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයෙන් සමස්ත අයවැය හිඟයෙන් බාගයක් පමණ පියැවී තිබුණා. පොලී අනුපාතික තවත් පහත වැටුනොත් අයවැය හිඟය තවත් අඩු වෙලා රජයේ ණය අවශ්‍යතාවය පහත වැටෙනවා. එවිට ඉතිරි වන සල්ලි පෞද්ගලික අංශයේ ආයෝජන සඳහා යොදාගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම රජයේ ණය තිරසාරත්ව ඉලක්ක වලටත් ඉක්මණින් යන්න පුළුවන්. 

මේ කරන වැඩෙන් බැංකු පද්ධතිය විසින් කරන මුදල් මැවීමේ කාර්යය උත්තේජනය වීමක් වෙනවා. නමුත් මහ බැංකුව විසින් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් ලොවෙත් වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, මහ බැංකුවට ඩොලර් ගන්න තිබෙන සල්ලි නාස්ති වීමක් වගේ දෙයක් වෙන්නෙත් නැහැ. 

Monday, October 28, 2024

මහ බැංකුව ආයෙත් සල්ලි අච්චු ගහනවද?


"මහ බැංකුව ආයෙත් සල්ලි අච්චු ගහනවද?"

වැඩ ගොඩක හිර වෙලා හිටියත් පැය කිහිපයක් ඇතුළත අවම වශයෙන් විසි දෙනෙක්වත් මේ ප්‍රශ්නය අසා තිබුණු නිසා සටහනක් දමන්න පොඩ්ඩක් කාලය වෙන් කළා. තවත් අතුරු ප්‍රශ්නත් ගණනාවක් තිබෙනවා.

අලුත් මහ බැංකු පණත අනුව සහ IMF ගිවිසුම අනුව මහ බැංකුවට සල්ලි අච්චු ගහන්න බැරිද?

මහ බැංකුවක "රස්සාවම" සල්ලි අච්චු ගහන එක. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුවක ප්‍රධානම කාර්යය රටකට අවශ්‍ය පමණ සල්ලි අච්චු ගහන එක. ඒ නිසා සල්ලි අච්චු ගහන්නේ නැත්නම් ඒක මහ බැංකුවක් නෙමෙයි. අලුත් මහ බැංකු පණතෙන් හෝ IMF ගිවිසුමෙන් මහ බැංකුවට සල්ලි ගහන්න තිබෙන අයිතියට සීමා දමලා නැහැ. 

එහෙමනම් අලුත් මහ බැංකු පණත අනුව සහ IMF ගිවිසුම අනුව සිදු වුනේ කුමක්ද?

මෙහිදී සිදු වුනේ රටට අවශ්‍ය සල්ලි ප්‍රමාණය තීරණය කරලා ඒ සල්ලි ප්‍රමාණය අච්චු ගහන්න මහ බැංකුවට වැඩි නිදහසක් ලබා දීමයි. එහෙම කරන්න අවශ්‍ය වුනේ මීට පෙර මහ බැංකුවට නිදහසේ මේ වැඩේ කරගෙන යන්න බැරි වීම සහ ඇත්තටම රටට අවශ්‍ය නැති, ඕනෑවට වඩා වැඩි, සල්ලි ප්‍රමාණයක් රජයේ අයවැය හිඟය පියවීම වෙනුවෙන් අච්චු ගසන්න සිදු වීම. එය කෙළවර වුනේ රටට දරාගත නොහැකි මට්ටමට උද්ධමනය ඉහළ ගිහිනුයි.

රටට අවශ්‍ය සල්ලි ප්‍රමාණය තීරණය කරන්නේ කොහොමද?

මෙය තීරණය කිරීමේදී යොදා ගන්නා ප්‍රධානම නිර්ණායකය අපේක්ෂිත ආර්ථික වර්ධනය. රටේ ආර්ථිකය වර්ධනය වෙනවා කියන්නේ රටේ සිදුවන ගනුදෙනු ප්‍රමාණය ඉහළ යනවා කියන එක. එවිට ඒ ගනුදෙනු සිදු කිරීම සඳහා මුදල් වැඩි ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වෙනවා. එම මුදල් ප්‍රමාණය සල්ලි අච්චු ගැසීම මගින් රටේ ආර්ථිකයට එකතු කළ යුතුයි. එය උද්ධමනයට හේතු වෙන්නේ නැහැ.

මීට අමතරව රටේ උද්ධමනය පවත්වාගත යුතු මට්ටම රටේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් විසින් තීරණය කරනවා. එසේ තීරණය කිරීමෙන් පසුව උද්ධමනය ඒ මට්ටමේ පවත්වා ගැනීම සඳහා දිගින් දිගටම යම් නිශ්චිත ප්‍රමාණයක් සල්ලි අච්චු ගහන්න සිදු වෙනවා. ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවට දී තිබෙන ඉලක්කය උද්ධමනය 5% මට්ටමේ පවත්වා ගන්න එක. ඒ සඳහා යම් ප්‍රමාණයක් සල්ලි අච්චු ගහන්න වෙනවා. ආර්ථිකය 3% වේගයකින් වර්ධනය වේයැයි පෙනේනම්, උද්ධමනය 5% මට්ටමේ තියා ගැනීම සඳහා මුදල් සැපයුම වසරකට 8%කින් පමණ වැඩි කරන්න වෙනවා.

මේ විදිහට මුදල් සැපයුම වැඩි කිරීම කියද්දී එයින් අදහස් වන්නේ මුදල් සැපයුම වෙනස් වීමේ දිගුකාලීන ප්‍රවණතාව. එම ප්‍රවණතාව එසේම තිබියදී රටේ මුදල් ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව මුදල් ප්‍රමාණය දිනපතා විචලනය වෙනවා. මුදල් ඉල්ලුම විවිධ සාධක මත තීරණය වෙනවා. මුදල් සැපයුම තීරණය කරන්නේ මහ බැංකුව. ගොඩක් වෙලාවට සැපයුම තීරණය කරන්නේ ඉල්ලුම මත පදනම්වයි.

සල්ලි අච්චු ගැසීම කියන එකෙන් ඇත්තටම අදහස් වෙන්නේ කුමක්ද?

මෙයින් ඇත්තටම අදහස් වෙන්නේ මහ බැංකුවේ සංචිත මුදල් සැපයුම ඉහළ යාම. සංචිත මුදල් සැපයුම කියා කියන්නේ රටේ සංසරණයේ පවතින කාසි හා නෝට්ටු ප්‍රමාණයේත්, මහ බැංකුවේ ගිණුම් වල තිබෙන බැංකු වල සහ රජයේ අරමුදල් ප්‍රමාණයේත් එකතුව.

ඔය කතා පැත්තකින් තියමු. මෑතකදී සල්ලි අච්චු ගැසීමක් සිදු වෙලාද?

දැන් මේ ප්‍රශ්නය අදාළ වන්නේ ජනාධිපතිවරණයෙන් පසුව ගත වුනු මාසයක පමණ කාලයටනේ. පහත තිබෙන්නේ අදාළ දත්ත.

2024 සැප්තැම්බර් 26 = රුපියල් බිලියන 1,516.0

2024 ඔක්තෝබර් 24 = රුපියල් බිලියන 1,499.9

ඇත්තටම වෙලා තියෙන්නේ ඔය මාසයක කාලය ඇතුලත සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය රුපියල් බිලියන 16කින් පමණ අඩු වෙන එක. ඒ කියන්නේ කලින් අච්චු ගහපු සල්ලිත් නැවත එකතු කර ගන්න එක.

සංචිත මුදල් සැපයුම වැඩි වෙන්නේ කොහොමද?

මෙය සිදු වන එක් ආකාරයක් වන්නේ මහ බැංකුව විසින් බැංකු වලින් ඩොලර් මිල දී ගැනීම. එසේ මිල දී ගැනීමෙන් පසුව අදාළ රුපියල් ප්‍රමාණය මහ බැංකුවේ තිබෙන ඒ බැංකුවේ ගිණුමට බැර කරනවා. එසේ නැත්නම් බැංකුවකින් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගත් විට. බැංකුවකින් නැතුව රජයෙන් කෙළින්ම භාණ්ඩගාර බිල්පත් මිල දී ගෙන අදාළ මුදල මහ බැංකුවේ තිබෙන රජයේ ගිණුමට බැර කළ විටත් ඔය වැඩේම වෙනවා. රජයට ලැබෙන ඩොලර් මහ බැංකුවට විකුණුවත් වෙන්නේ ඕකමයි.

මේ විදිහට මහ බැංකුව විසින් ඩොලර් හෝ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගනිද්දී සංචිත මුදල් වැඩි වෙනවා වගේම ඒවා විකුණද්දී සංචිත මුදල් අඩු වෙනවා. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් කල් පිරී මුදල් හා පොලිය ආපසු ලැබුණු විටද සංචිත මුදල් අඩු වෙනවා. 

වෙළඳපොළ තත්ත්වයන් අනුව, පසුගිය මාසයේදී මහ බැංකුව විසින් ඩොලර් විකිණුවා කියලා හිතන්න අමාරුයි. බොහෝ විට සිදු වෙන්න ඇත්තේ ඩොලර් යම් ප්‍රමාණයක් හෝ මිල දී ගැනීම කියලා මම හිතනවා. එය එසේනම්, එහිදී ඉහළ ගිය සංචිත මුදල් ප්‍රමාණය අඩු කරගෙන තියෙන්නේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් විකිණීම වැනි දෙයක් කරලා. හැබැයි ඩොලර් විකිණුවේ නැද්ද කියලා හරියටම දැනගන්න වෙන්නේ අදාළ දත්ත ප්‍රසිද්ධ කළාට පස්සේ. කොහොම වුනත් පසුගිය මාසයේදී සංචිත මුදල් වැඩි වීමක් වෙලා නැහැ. ඒ කියන්නේ සල්ලි අච්චු ගැසීමක් වෙලා නැහැ. 

විවට වෙළඳපොළ කටයුතු වලදී වෙන්නේ කුමක්ද?

මහ බැංකුව විසින් එදිනෙදා මුදල් ඉල්ලුමේ සිදුවන වෙනස්කම් අනුව මුදල් සැපයුම වෙනස් කරමින් පොලී අනුපාතික අවශ්‍ය මට්ටමේ ස්ථාවරව තියාගන්නේ විවට වෙළඳපොළ කටයුතු හරහා. මේක අද ඊයේ සිදු වූ දෙයක් නෙමෙයි. විශාල කාලයක සිට සිදුවන, ලෝකයේ අනෙක් රටවල මහ බැංකු විසින්ද කරන සාමාන්‍ය දෙයක්. කෙටියෙන් කිවුවොත් මහ බැංකුවේ සාමාන්‍ය රාජකාරියක්. 

මහ බැංකුවේ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික කියා කියන්නේ මහ බැංකුව විසින් තීරණය කරන එක්දින මුදල් වෙළඳපොළේ පොලී අනුපාතික විචලනය විය හැකි පරාසය. මහ බැංකුව විසින් වරින් වර මේ පරාසය වෙනස් කරනවා. මේ දවස් වල 8.25%-9.25% පරාසය.

එක් දින මුදල් වෙළඳපොළ කියා කියන්නේ කුමක්ද?

ඕනෑම ව්‍යාපාරයක් දවස පටන් ගනිද්දී අතේ යම් කිසි මුදලක් තිබිය යුතුයි. මේක කාට වුනත් පැහැදිලි දෙයක්නේ. බැංකුවකට මේ තත්ත්වය විශේෂයි. උදේ පාන්දර පාරිභෝගිකයෙක් සල්ලි ගන්න ආවහම කවුරු හරි සල්ලි දමන්න එනකම් පොඩ්ඩක් ඉන්න කියලා කියන්න බැහැ. යම් අරමුදල් ප්‍රමාණයක් තියාගන්නම අවශ්‍යයි. හැබැයි ඒ ප්‍රමාණය තිබුනහම ඇති.

ඕනෑම දවසක බැංකු වලින් මිනිස්සු සල්ලි ආපසු ගන්නවා. තවත් අය බැංකුවට සල්ලි දමනවා. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට දවස අවසන් වෙද්දී එක්කෝ බැංකුවේ ඕනෑවට වඩා සල්ලි එකතු වෙනවා. නැත්නම් ඊළඟ දවසේ බැංකුව අරින්න සල්ලි හිඟ වෙනවා. හැබැයි මේක දවසක ප්‍රශ්නයක්. ඊළඟ දවසේ තත්ත්වය අද එකම වෙන්නේ නැහැ. ඒක කලින් දැනගන්නත් අමාරුයි.

සාමාන්‍යයෙන් එක බැංකුවකින් එළියට යන සල්ලි දවස අවසාන වෙද්දී තවත් බැංකුවකට යනවා. එහෙම නොවෙන්නේ අවුරුදු කාලය වගේ විශේෂ අවස්ථා වලදී පමණයි. අවුරුදු කාලයේදී එළියට යන සල්ලි ආපහු එන්නේ අවුරුදු පහු වෙලා. මැතිවරණයක් කිට්ටු වෙද්දී වුනත් ඔය වගේ තත්ත්වයක් තියෙන්න පුළුවන්. නමුත් බොහෝ විට වෙන්නේ එක බැංකුවක සල්ලි තවත් බැංකුවකට යන එක.

මේ හේතුව නිසා දවස අවසානයේදී එක බැංකුවක සල්ලි හිඟ වෙද්දී තවත් බැංකුවක සල්ලි අතිරික්තයක් ඇති වෙනවා. ඊළඟ දවසේ මේ බැංකු මාරු වෙන්න පුළුවන්. කොහොම වුනත් සල්ලි හිඟ බැංකුවක් කරන්නේ සල්ලි වැඩි බැංකුවකින් දවසකට ණයක් ගන්න එක. මේ වැඩේ හැමදාම සිදු වෙනවා. එක් දින මුදල් වෙළඳපොළ කියන්නේ මේකට.

මහ බැංකුව එක් දින මුදල් වෙළඳපොළ පාලනය කරන්නේ කොහොමද?

මහ බැංකුවේ ප්‍රතිපත්ති පොලී අනුපාතික වල ඉහළ සීමාව ගෙවලා බැංකුවකට මහ බැංකුවෙන් ණය ගන්න පුළුවන්. ඒ නිසා, කිසිම බැංකුවකට ඊට වඩා වැඩි පොලියකට පිටින් ණය ගන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. ඒ වගේම, මෙහි පහළ සීමාවේ පොලියට මහ බැංකුවේ සල්ලි තැන්පත් කරන්න පුළුවන්. ඒ නිසා කවුරුවත් ඊට අඩුවෙන් ණය දෙන්නේ නැහැ. මේ නිසා හැම විටම පොලී අනුපාතික ඔය සීමාව ඇතුළේ රැඳෙනවා. නමුත් සීමාව ඇතුලෙ විචලනය වෙන්න පුළුවන්.

මහ බැංකුවට පොලී අනුපාතික අඩු කරගන්න අවශ්‍ය වූ විට කරන්නේ ඔය එක් දින වෙළඳපොළට සම්බන්ධ වෙලා ණයට මුදල් දෙන එක. එවිට මුදල් ඉල්ලුමට සාපේක්ෂව සැපයුම ඉහළ ගිහින් පොලී අනුපාතික පහළ බහිනවා. ඕකෙම අනෙක් පැත්තත් කරන්න පුළුවන්.

මේ විදිහට ණයට දෙන සල්ලි ඊළඟ දවසේ උදේම ආපහු මහ බැංකුවට එන නිසා එයින් මුදල් සැපයුමට වෙන්නේ තාවකාලික බලපෑමක් පමණයි. ඒ නිසා, මෙවැන්නක් සල්ලි අච්චු ගැසීමක් නෙමෙයි. සමහර විට සතියක් වැනි කාලයකට මුදල් ණයට දීමක් වෙන්නත් පුළුවන්. නමුත් සතිය අවසන් වෙද්දී ඒ සල්ලි නැවත මහ බැංකුවට එනවා.

මේ දවස් වල වෙන්නේ කුමක්ද?

මේ දවස් වල වෙළඳපොළේ මුදල් අතිරික්තයක් තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ දවස අවසානයේ මුදල් හිඟ අය මුදල් වැඩි අයගෙන් සල්ලි ණයට ගත්තට පස්සෙත් සමස්තයක් ලෙස අතිරික්තයක් තිබෙනවා. එහෙම අතිරික්තයක් තියෙන අයට කරන්න වෙන්නේ ඒ සල්ලි 8.25% පොලියට මහ බැංකුවේ තැන්පත් කරන එක. ඒ වැඩේ ඒ විදිහටම සිදු වෙනවා. 

එවැනි අතිරික්තයක් තියෙද්දීම මහ බැංකුව විසින් 8.27% පොලියට දෛනික පදනම මත ණය දීලා තියෙනවා. විවේචනයක් ඇවිත් තියෙන්නේ ඔය ගැන. 

දැන් මේ විදිහට 8.27% පොලියට ණය ගන්නේ කවුද? මුදල් අතිරික්තයක් තිබෙන බැංකු 8.27% පොලියට ණය ගන්නේ නැහැ. මොකද එහෙම අරගෙන කරන්න වෙන්නේ 8.25% පොලියට නැවත මහ බැංකුවේ තැන්පත් කරන එක. බැංකුවක් ඒ විදිහට අතින් කාලා හරක් බලන්නේ නැහැනේ. එහෙමනම් මේ ණය ගන්නේ මුදල් හිඟයක් තිබෙන බැංකු. 

මහ බැංකුවෙන් 8.27% පොලියට ණය ගන්න පුළුවන්කම තියෙද්දී මේ වගේ මුදල් හිඟ බැංකුවකට වෙන බැංකුවකින් ඊට වඩා වැඩි පොලියකට ණය ගන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා මේ වැඩෙන් වෙන්නේ යම් සීමාවක් දක්වා, අනෙක් බැංකු වලට එක්දින වෙළඳපොළේ ණය දෙන්න වඩා අමාරු වෙන එකයි. යම් සීමාවක් දක්වා කියා කිවුවේ මහ බැංකුව මේ විදිහට 8.27% පොලියට ණය දෙන්නේ යම් ප්‍රමාණයක් පමණක් නිසා. ඒ වැඩේ කෙරෙන්නේ වෙන්දේසි ක්‍රමයට. ඇත්තටම 8.27% කියන්නේ වෙන්දේසියේදී ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව තීරණය වෙන පොලී අනුපාතිකයක්.

දැන් මේ වැඩෙන්, එක දවසකට පමණක් වුනත්, යම් මුදල් ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුවෙන් එළියට යනවා. නමුත්, ඒ හේතුව නිසාම කවර හෝ බැංකුවකට තවත් බැංකුවකට ණය දෙන්න තිබෙන අවස්ථාව නැති වෙන නිසා ඒ මුදල් ප්‍රමාණයට සමාන මුදල් ප්‍රමාණයක් දවසකට මහ බැංකුවේ තැන්පත් කරන්න වෙනවා. අවසාන වශයෙන් දවසකට වුනත් මුදල් සැපයුම වැඩි වෙන්නේ නැහැ. මේ වැඩෙන් සිදු වෙන්නේ පොලී අනුපාතික මත පහළට තෙරපුමක් ඇති වෙන එක පමණයි. මහ බැංකුව විසින් කරගන්න හදන්නේත් ඒක විය යුතුයි.

එහෙමනම් මේ ගැන ලොකු කතාවක් පැතිරෙන්නේ ඇයි?

ඔය වගේ දෙයක් එක තැනක දැම්මහම ඒ මත පදනම්ව නිවුස් පැටවු ගහනවා. ඒ වගේම ලංකාව කියන්නේ  සල්ලි අච්චු ගැහිල්ලක් නිසා ගිණි පෙනෙල්ලෙන් බැට කාපු රටක්නේ. ඒ නිසා කවුරු වුනත් බය වෙන එක සාධාරණයි. ඒ වගේම ඡන්දයකුත් තියෙන වෙලාවක්නේ. හැම සතියකම සාමාන්‍යයෙන් සිදු වෙන භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසිය උලුප්පා දක්වමින් ණය ගණන් හදනවා වගේම තවත් වැඩක්.

පහේ කෝච්චියේ ෆුට්බෝඩ් එකෙත් එක්ක සෙනඟ කියලා පොටෝ එකකුත් එක්ක නිවුස් එකක් දැම්මොත් ඒක බොරුවක් නෙමෙයි. හැබැයි ඕක තමයි හැමදාම තියෙන සාමාන්‍ය තත්ත්වය. ණය ගන්න කතාව ඒ වගේ එකක්. සල්ලි අච්චු ගහන කතාවටනම් එහෙමවත් පදනමක් තියෙන බවක් පේන්න නැහැ.

Thursday, October 24, 2024

එලොව පොල් හා මෙලොව පොල්

මෙය කියවන කී දෙනෙක් එලොව පොල් දැකල තියෙනවද කියලා මම දන්නේ නැහැ. හැබැයි අපි කුඩා කාලයේදීනම් ගොඩක් අයට කවුරු හරි කෙනෙක් එලොව පොල් පෙන්නලා තියෙනවා. සමහර විට තමන් විසිනුත් තවත් අයට එලොව පොල් පෙන්නලා තියෙනවා.

සරසවි වල නවක වදය නැවැත්වීම පිණිස නීති දැඩි ලෙස ක්‍රියාත්මක කරන්න යන බවක් තැන් කිහිපයක දැක්කා. සරසවි නවක වදය ලංකාවේ රජයේ සරසවියකට ගිහින් තියෙන ගොඩක් අයගේ අත්දැකීමක්. හැබැයි ඔය නවක වදය කියන එක තියෙන්නේ සරසවි වල පමණක් නෙමෙයි. පාසැල් ඇතුළු අනෙකුත් අධ්‍යාපන ආයතන, හමුදා වගේ තවත් ගොඩක් තැන් වල ඔය වැඩේ වෙනවා. 

නවක වදය වගේ දේවල් පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට සම්ප්‍රේෂණය වෙන්නේ තමන් අත් දැකපු ක්‍රමය හරි වුනත් වැරදි වුනත් ඒ විදිහටම පවත්වාගෙන යාමට සමාජයන්හි තිබෙන නැඹුරුව නිසා. සමාජ විද්‍යාවේදී මෙය විස්තර කරන ඉංග්‍රීසි වචනය "Path dependence" කියන එක. මම දැනට සිංහලෙන් "භාව පරායත්තතාව" කියා කියන්නම්. කවුරු හෝ කෙනෙක් නිවැරදි පාරිභාෂික වචනය දන්නවානම් කියන්න.

"භාව පරායත්තතාව" නිසා මිනිසුන් විසින් ගන්නා අනාගතයට බලපාන තීරණ වලට වර්තමානයේ පවතින තත්ත්වයන් පාදක කරගන්නවා. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට වර්තමානය අනාගතයෙහි ප්‍රතිනිර්මාණය වෙනවා. අවසාන වශයෙන් වෙන්නේ සමාජයක් අතීතයේ සිරකරුවන් වෙන එක. 

ටිකක් සරල කරලා කිවුවොත්, වෙනස් වෙන්න තිබෙන අකැමැත්ත නිසා කාලයක් තිස්සේ කරගෙන ආපු දේවල් ඒ විදිහටම කරන්න මිනිස්සු පෙළඹෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට කාලයක් තිස්සේ අත් විඳින නරක අත්දැකීම් වලින් ගැලවෙන්න තිබෙන අවස්ථාව මග හැරෙනවා. මේ තත්ත්වය රටක දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි බලපාන ආකාරය මෙවර නොබෙල් තෑග්ග දිනූ ආජෙමෝලු , ජොන්සන් සහ රොබින්සන් විසින් පැහැදිලි කර තිබෙනවා.  

කාලයක් තිස්සේ රජයෙන් නොමිලේ ලැබෙන සහල් සලාකයකට හුරු වූ මිනිස්සුන්ට ඒ සහල් සලාකය නැතිව ජීවත් වන විදිහ හිතා ගන්න අමාරුයි. කාලයක් තිස්සේ රජයේ ස්ථිර රැකියාවක් කළ අයෙකුට පෞද්ගලික අංශයේ රැකියාවක රැකියා අවදානම එක්ක ජීවත් වෙන්නේ කොහොමද කියලා හිතා ගන්න අමාරුයි. කාලයක් තිස්සේ පාලන මිලකට බඩු ගන්න පුරුදු වී සිටින සමාජයකට ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව මිල වෙනස් වෙන තත්ත්වයක් ගැන හිතාගන්න අමාරුයි. ඔය වගේ ගොඩක් නිදර්ශන සපයන්න පුළුවන්. 

පාසැල් වැනි තැන් වල තිබෙන නවක වදයට ආසන්න තත්ත්වයන් බුලි කිරීම ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්. බුලි කිරීම කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ "කළුවා" "තඩියා" "බට්ටී" වගේ නමක් කියන එක වැනි ලංකාවේනම් "සාමාන්‍ය" දෙයක් වෙන්න පුළුවන්. සමහර වෙලාවට පවුලක වැඩිමහල් අයෙක් විසින් බාල සහෝදර සහෝදරියන් බුලි කරන්න පුළුවන්. එහෙම නැත්නම් අහල පහළ ගෙදරක කෙනෙක්. මේ වගේ දේවල් ඉතාම පොඩි වයස් වලදී පවා වෙනවා. 

එලොව පොල් පෙන්වන එකත් ඔය වගේ වැඩක්. මෙහිදී බුලි කරන්නා විසින්, බොහෝ විට තමන්ට වඩා වයසින් හා ශරීර ප්‍රමාණයෙන් කුඩා කෙනෙකුගෙන්, මෙවැනි ප්‍රශ්නයක් අහනවා.

"එලොව පොල් දැකල තියෙනවද?"

"නෑ"

"එහෙනං පෙන්නන්නද?"

ඊට පස්සේ කරන්නේ ඔලුවේ දෙපැත්තෙන් කන් දෙක වැහෙන්න අත් දෙක තියලා උස්සන එක. ඔන්න එතකොට එලොව පොල් පේනවා. එක පාරක් එලොව පොල් දැකපු කෙනෙක් ආයෙත් එලොව පොල් බලන්න කැමති වෙන්නේ නැහැ. නමුත් පසුකාලීනව තමන්ට වඩා කුඩා කෙනෙකුට එලොව පොල් පෙන්නන්න පෙළඹෙන්න පුළුවන්. ඊට හේතුව "භාව පරායත්තතාව".

සමහර අය කියන විදිහට මේ දවස් වල කඩේ පොල් ගණන් අහද්දීත් එලොව පොල් පේනවා. ඔය "හාල් ගණන්" "පොල් ගණන්" කතාව අවුරුදු කීපයකට වරක් අහන්න ලැබෙන කතාවක්. 

ලංකාවේ පොල් මිල තීරණය වෙන්නේ බොහෝ දුරටම ඉල්ලුම හා සැපයුම මතයි. ඉල්ලුම බොහෝ දුරටම ස්ථාවරයි. නමුත් සැපයුම කාලගුණික තත්ත්වයන් අනුව විචලනය වෙනවා. ඒ අනුව, පොල් ගෙඩියක වෙළඳපොළ මිලද සැපයුමට අනුරූපව උච්ඡාවචනය වෙනවා.

මේ සමඟ පළ කර තිබෙන ප්‍රස්ථාරයෙන් දැකිය හැකි පරිදි, දිගුකාලීන සාමාන්‍යය සැලකුවහොත් ලංකාවේ පොල් නිෂ්පාදිතය වසරකට ගෙඩි මිලියන 2,800ක් පමණ. නමුත් මෙය වසරකට ගෙඩි මිලියන 200කින් පමණ අඩු හෝ වැඩි වෙනවා. සමහර විට වසරකට ගෙඩි මිලියන 400කින් හෝ ඊටත් වැඩි ගණනකින් සැපයුම වෙනස් වෙන්න පුළුවන්.

මේ විදිහට ලංකාවේ පොල් නිෂ්පාදනය විචලනය වෙන ආකාරයේ යම් චක්‍රීය බවක් දකින්න පුළුවන්. ආසන්න වශයෙන් වසර හතරකට පමණ වරක් නිෂ්පාදනය ඉහළ යනවා. ඒ වගේම ආසන්න වශයෙන් වසර හතරකට පමණ වරක් නිෂ්පාදනය පහළ යනවා. මෙය මම වසර විස්සකට පමණ පෙර නිරීක්ෂණය කර තිබුණු දෙයක්. මේ තත්ත්වය ඉන් පසුවද එලෙසම තිබී ඇති බව පේනවා. වසර හතරකට වරක් කිවුවත් වසර 3-5 වගේ කාලයකින් මේ චක්‍රය පුනරාවර්තනය වෙන්න පුළුවන්. 

දැකිය හැකි රටාව අනුව මීට හේතුව එල් නිනෝ - ලා නිනා චක්‍ර වල බලපෑම වෙන්න පුළුවන්. නමුත් මම කාලගුණ විද්‍යාව හදාරලා නැහැ. මේ ලිපියේ අවධානය යොමු කරන්නේ පොල් වලට වුනත් සහල් හා අදාළවද මේ චක්‍රයේ බලපෑම දැකිය හැකියි. 

ප්‍රස්ථාරයෙන් දැකිය හැකි පරිදි 1995, 2000, 2004, 2008, 2012, 2015, 2019, 2022 වසර වලදී ලංකාවේ පොල් නිෂ්පාදනය ආසන්න වසර වල සාමාන්‍ය අගයට වඩා වැඩි වී තිබෙනවා. 1998, 2002, 2006, 2010, 2013, 2017, 2020 වසර වලදී නිෂ්පාදනය අඩු වී තිබෙනවා. මෙම රටාව අනුව, 2024/2025 ආසන්න වන විට පොල් නිෂ්පාදනය අඩු විය යුතුයි. ඒ නිසා, ඉදිරියට එන්නේ පොල් ගණන් යන කාලයක්. ඒ වගේම, මේ හේතුව නිසාම, සහල් මිලද ඉහළ යා යුතුයි. 

මේ ආකාරයෙන් සැපයුම පහත වැටීම නිසා පොල් මිල ඉහළ යාමේ බලපෑම අවම කර ගැනීමට කළ හැකි හොඳම දෙය ඉල්ලුම හා සැපයුම අනුව නිදහසේ මිල තීරණය වීමට ඉඩ හැරීමයි. එයට බාධා කරන තරමට සිදු විය හැක්කේ මිල පීඩනය තවත් ඉහළ යාමයි. මේවැනි වෙළඳපොළකට මැදිහත්වීම් සිදු කිරීමෙන් කෙටිකාලීනව මෙන්ම දිගුකාලීනවද යහපතක් සිදු වන්නේ නැහැ. 

ලංකාවේ පොල් පරිභෝජනය වසරකට ගෙඩි මිලියන 1,850ක් පමණ. නිෂ්පාදනය අඩු වසරකදී වුවද, රටේ නිෂ්පාදනය මීට වඩා වැඩියි. පසුගිය (2023) වසර සැලකුවහොත් ලංකාවේ පොල් නිෂ්පාදිතය ගෙඩි මිලියන 3,170ක්. මෙම අමතර සැපයුම ප්‍රධාන වශයෙන්ම පොල් කිරි කුඩු සහ ක්‍රීම්, පොල්තෙල් හා දිසිදි පොල් (Desiccated coconut) නිපදවීම සඳහා යොදා ගැනෙනවා. 

පොල් ගෙඩි විශාල කාලයක් කල් තබා ගන්න බැරි වුනත් පොල් කිරි කුඩු සහ ක්‍රීම්, පොල්තෙල් හා දිසිදි පොල් වැඩි කාලයක් නරක් නොවී තියා ගන්න පුළුවන්. ඒ නිසාම, පොල් සැපයුම ඉහල ගොස් මිල අඩු වන වසර වලදී මෙම නිෂ්පාදන කරන අයට වැඩි ලාබයක් ගන්න ඉඩ සැලසෙනවා. පොල් සැපයුම අඩු වී මිල ඉහළ යද්දී එම ලාබ නැති වෙනවා. ඒ නිසාම, මිල වැඩි වෙද්දී මෙවැනි අගය එකතු කිරීම් සිදු කරන නිෂ්පාදකයින් පොල් මිල දී ගන්නේ අඩුවෙන්. ඒ හේතුවෙන් ඉල්ලුම අඩු වී වෙළඳපොළ විසින්ම මිල නියාමනය කෙරෙනවා.

අනෙක් අතට, පොල් සැපයුම ඉහළ ගොස් මිල පහත වැටෙද්දී අගය එකතු කිරීම් සිදු කරන නිෂ්පාදකයින් පොල් වැඩියෙන් මිල දී ගන්නවා. ඉල්ලුම ඉහළ යනවා. ඒ නිසා මිල පහත වැටීම සීමා වෙනවා. පොල් තෙල් හා ආදේශක වැනි දේ ආනයනයට බාධා නැති වූ තරමට මේ ස්වයංක්‍රීය ල නියාමනය වඩා කාර්යක්ෂම ලෙස සිදු වෙනවා. 

මෙය වෙළඳපොළ විසින් ස්වයංක්‍රීය ලෙස මිල නියාමනය කරන එකම විදිහ නෙමෙයි. පොල් බහු වාර්ෂික භෝගයක් බැවින් පොල් වගාකරුවෙකුට සාමාන්‍ය වසරකදී වැය කරන්නට වෙන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම ශ්‍රමයේ පිරිවැයයි. ගස් වල පොල් හැදෙන්නේ අඩුවෙන් වුනත් වැඩියෙන් වුනත් කඩන්න යන්නේ එකම මහන්සිය නිසා අවශ්‍ය වන ශ්‍රමයේ වෙනසක් නැහැ. පොල් අඩුවෙන් හැදෙන වසරකදී මිල ප්‍රමාණවත් තරමින් ඉහළ ගියේ නැත්නම් වෙන්නේ පොල් කඩන එකම පාඩු වී සැපයුම අඩු වීමයි. මිල ඉහළ යාම තුළින් කෙටිකාලීනව සැපයුමේද යම් නියාමනයක් සිදු වෙනවා. මිල ඉහළ යාමට ඉඩ නොදුනහොත් මෙය සිදු වන්නේ නැහැ. 

(කියවන්න: "බැල ගෙඩියටත් කෙලවන මිල පාලනය" - 2020 ඔක්තෝබර් 15)

රජය සැලසුම් කර පොල් නිෂ්පාදනය වැඩි කළහොත් මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙන්නේ නැද්ද?

කවර හෝ ආකාරයකින් රටේ පොල් නිෂ්පාදනය වැඩි කළහොත් වෙන්නේ ඉල්ලුම් සැපයුම් අසමතුලිතතාවයක් ඇති වී පොල් අතිරික්තයක් ඇති වීමයි. එම අතිරික්තය අවශෝෂණය කර ගැනීම සඳහා පොල් කිරි කුඩු සහ ක්‍රීම්, පොල්තෙල් හා දිසිදි පොල් නිෂ්පාදනය ඉහළ යා යුතු වෙනවා. පොල් නිෂ්පාදනය ඉහළ යාම හෝ මෙවැනි අගය එකතු කළ නිෂ්පාදන වැඩි වැඩියෙන් සිදුවීම නරක දෙයක් නෙමෙයි. එහෙත්, එය පොල් මිල වසර කිහිපයකට වරක් විශාල ලෙස වැඩි වීමට පිළියමක් වන්නේ නැහැ.

පොල් මිලෙහි සිදුවන උච්ඡාවචනයන් නිසා අතරමැදියන්ට පොල් අඩු කාල වලදී අඩුවට පොල් මිල දී ගෙන මිල වැඩි වූ පසු වැඩි මිලකට විකිණීමට අවස්ථාව ලැබෙනවා. ඔවුන් එසේ කරන්න පෙළඹෙන්නේ ලාබයක් බලාගෙනයි. මෙවැනි අතරමැදියන් වැඩි වන තරමට පොල් සැපයුම වැඩි කාල වලදී වෙළඳපොළෙන් පොල් ඉවත් වී සැපයුම අඩු කාල වලදී වෙළදපොළට පොල් එනවා. එයින් ඇත්තටම සිදු වන්නේ මිල උච්ඡාවචනයන් අඩු වීමයි. මෙය පාරිභෝගිකයින්ට මෙන්ම නිෂ්පාදකයින්ටද වාසිදායක තත්ත්වයක්. ඒ වගේම, පොල් පොල් ලෙසම දිගු කාලයක් තබාගත නොහැකි නිසා, මේ අතරමැදියන් හරහා අගය එකතු කළ නිෂ්පාදන ප්‍රවර්ධනය වීමක්ද සිදු වෙනවා. සහල් වෙළඳපොළේ අතරමැදියන් හරහා සිදු වෙන්නේද මීට කිට්ටු දෙයක්. 

Wednesday, October 23, 2024

අද ණයට ගත් බිලියන 125ට වුනු දේ...


අද (ඔක්තෝබර් 23) තවත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසියක් පැවැත්වුණා. එහිදී රුපියල් බිලියන 125ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ප්‍රමාණයක් වෙන්දේසි කෙරුණා. ඒ පහත ආකාරයටයි. 

- දින 91කින් කල් පිරෙන රුපියල් මිලියන 66,433ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් 9.32%ක සාමාන්‍ය ඵලදා අනුපාතිකයකට.

- දින 182කින් කල් පිරෙන රුපියල් මිලියන 45,705ක බි ල්පත් ප්‍රමාණයක් 9.65%ක සාමාන්‍ය ඵලදා අනුපාතිකයකට.

- දින 364කින් කල් පිරෙන රුපියල් මිලියන 12,862ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් 9.95%ක සාමාන්‍ය ඵලදා අනුපාතිකයකට.

දැන් මෙයින් අදහස් වෙන්නේ ශ්‍රී ලංකා රජය තවත් රුපියල් මිලියන 125,000ක් නැත්නම් රුපියල් බිලියන 125ක් ණය වුනා කියන එකයි. 

මේ ණය කෙටිකාලීන ණය. භාණ්ඩාගාර බිල්පතක කල් පිරෙන කාලය කියා කියන්නේ ණය ආපසු ගෙවිය යුතු කාලය. දැන් මේ විදිහට අද ගත්ත ණය වලින් රුපියල් මිලියන 66,433ක් දින 91කිනුත්, තවත් රුපියල් මිලියන 45,705ක් දින 182කිනුත්, ඉතිරි රුපියල් මිලියන 12,862 දින 364කිනුත් ආපසු ගෙවිය යුතුයි. ආසන්න වශයෙන් මාස 3කින්, මාස හයකින් හා අවුරුද්දකින් පසුව කියා කියන්න පුළුවන්. 

ඊළඟ වැදගත් කරුණ වන්නේ මේ විදිහට රජය තවත් රුපියල් මිලියන 125,000ක් ණය වුනා කියන එකෙන් අදහස් වෙන්නේ ඊට සමාන මුදලක් රජයට ලැබුණා කියන එක නොවන බවයි. ඊට හේතුව, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මිල දී ගන්නා අය ඒ වෙනුවෙන් මුදල් ගෙවන්නේ පොලිය කලින්ම අඩු කරගෙන නිසා. ඒ වගේම, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර හා අදාළව පොලිය ගැන කතා කරද්දී අප භාවිතා කරන්නේ ඵලදා අනුපාතිකය යන වචනයයි. 

මේ අනුව, දින 364කින් කල් පිරෙන රුපියල් මිලියන 12,862ක බිල්පත් ප්‍රමාණයක් නිකුත් කළා යන්නෙන් අදහස් වන්නේ දින 364කට පසුව ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් රුපියල් මිලියන 12,862ක මුදලක් ආපසු ගෙවිය යුතු බවයි. ඒ, 9.95%ක සාමාන්‍ය පොලියක්ද සමඟ. මේ අනුව, මෙම බිල්පත් වෙන්දේසි කිරීම මගින් රජය විසින් එකතු කරගෙන ඇති අරමුදල් ප්‍රමාණය අපට ආසන්න වශයෙන් ඇස්තමේන්තු කළ හැකියි.

ලැබුණු මුදල = රුපියල් මිලියන 12,862/ (1 + (9.95/100)) = රුපියල් මිලියන 11,698.0

මෙයම වෙනත් විදිහකට කිවුවොත්, රුපියල් 100ක බිල්පතක් අලෙවි කර තියෙන්නේ සාමාන්‍ය වශයෙන් රුපියල් 90.95ක මුදලකටයි. ඒ අනුව, රජයට ලැබී ඇති මුදල = රුපියල් මිලියන 12,862*90.95/100 = රුපියල් මිලියන 11,698.0ක්.

ආයෝජකයාගේ පැත්තෙන් බැලුවොත් රුපියල් 90.95ක් ආයෝජනය කර වසරකට පසුව රුපියල් 100ක මුදලක් ලබා ගන්නවා. ඒ කියන්නේ රුපියල් 90.95කට රුපියල් 9.05ක ප්‍රතිලාභයක්. ඒ නිසා ආයෝජකයාගේ ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය 9.05/90.95 = 9.95%ක් වෙනවා. ඵලදා අනුපාතිකය කියන්නේ මෙම ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයටයි.

මේ 9.95% ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකය සාමාන්‍ය අගයක්. ඊට හේතුව රුපියල් 100ක බිල්පත් අලෙවි කර ලබා ගෙන ඇති රුපියල් 90.95ක මුදලද සාමාන්‍ය අගයක් වීමයි. නමුත් විවිධ ගැනුම්කරුවන් විසින් මේ එකම බිල්පත වෙන්දේසියේදී විවිධ මිල ගණන් වලට මිල දී ගන්නවා. එම මිල රුපියල් 89.50, රුපියල් 90.25, රුපියල් 91.35 හෝ රුපියල් 92.17 වැනි මුදලක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ අනුව, එක් එක් ගැනුම්කරුගේ ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයද වෙනස් එකක් වන අතර 9.95% යනු මෙම අනුපාතික වල සාමාන්‍ය අගයයි. 

භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසියකදී සිදු වන්නේ ඉදිරිපත් කරන බිල්පත් සඳහා වැඩිම මිලක් ගෙවන අයට එම බිල්පත් ලබා දීමයි. එයින් අදහස් වන්නේ අඩුම ඵලදා අනුපාතිකයකට ආයෝජනය කරන අයට බිල්පත් හිමි වන බවයි. 

දින 182ක් කියන්නේ ආසන්නව මාස හයක පමණ කාලයක්. නමුත් දින 182කින් කල් පිරෙන බිල්පත් වල සාමාන්‍ය ඵලදා අනුපාතිකය වන 9.65%යනු වාර්ෂික ප්‍රතිලාභ අනුපාතිකයයි. ඒ කියන්නේ දින 182ක ප්‍රතිලාභය ආසන්න වශයෙන් එයින් අඩක් පමණ බවයි. නමුත්, වැල් පොලිය සැලකු විට අඩකට වඩා තරමක් අඩු 4.71%ක පමණ ප්‍රතිලාභයක්. ඒ ප්‍රතිලාභය ලැබෙන්නේ රුපියල් 100ක බිල්පතක් රුපියල් 95.50කට පමණ මිල දී ගත් විටයි. 

ඉහත සාමාන්‍ය ඵලදා අනුපාතිකය අනුව රුපියල් මිලියන 45,705ක බිල්පත් අලෙවි කර රජයට ලබාගත හැක්කේ ආසන්න වශයෙන් රුපියල් 43,647.5ක පමණ අරමුදල් ප්‍රමාණයක් පමණයි.

මේ අයුරින්ම, දින-91 බිල්පත් අලෙවි කර තිබෙන්නේ රුපියල් 100ක මුහුණත අගයක් සඳහා ආසන්න වශයෙන් රුපියල් 97.80ක පමණ මුදලකටයි. ඒ අනුව, රුපියල් මිලියන 66,433ක බිල්පත් විකිණීමෙන් ලැබෙන්නේ ආසන්න වශයෙන් රුපියල් මිලියන 64,969.4ක මුදලක්. 

මේ අනුව, රුපියල් මිලියන 125,000ක බිල්පත් විකුණා රජය විසින් ලබාගෙන තිබෙන මුදල අපට ගණනය කළ හැකියි.

ලැබී ඇති මුදල = රුපියල් මිලියන (64,969.4 + 43,647.5 + 11,698.0) = රුපියල් මිලියන 120,314.9

සාමාන්‍යයෙන් බිල්පත් වෙන්දේසියකදී රජයට ලැබෙන මුදල වෙන්දේසි කරන බිල්පත් ප්‍රමාණයේ වටිනාකමට (මුහුණත අගයට) වඩා අඩු මුදලක්. වෙන්දේසි කරන මුදල යනු කල් පිරුණු පසුව ආපසු ගෙවන මුදලයි. දැන් මේ විදිහට අද රජය විසින් බිල්පත් විකුණා ලබාගෙන තිබෙන රුපියල් මිලියන 120,314.9ක මුදලින් කර තිබෙන්නේ කුමක්ද?

මීට දින 91කට පෙර ණයට ගත් රුපියල් මිලියන 60,947ක්, දින 182කට පෙර ණයට ගත් රුපියල් මිලියන 35,103ක් සහ දින-364කට පෙර ණයට ගත් රුපියල් 10,967ක් ලෙස රුපියල් මිලියන 107,017ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ණය ප්‍රමාණයක් ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් අනිද්දා (ඔක්තෝබර් 25) ආපසු ගෙවිය යුතුයි. 

අද ලබා ගත් ණය වලින් විශාල කොටසක් වැය කෙරෙනු ඇත්තේ මේ වෙනුවෙනුයි. ඒ නිසා, අද රුපියල් මිලියන 125,000කින් ණය ප්‍රමාණය ඉහළ ගියත් අනිද්දා එම ණය ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 107,017කින් අඩු වෙනවා. කෙසේ වුවත්. මෙසේ අලුතෙන් ණය ගෙන පරණ ණය පියවීමෙන් පසුවද ශුද්ධ වශයෙන් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ණය ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 17,983කින් ඉහළ යනවා. 

මේ විදිහට රජයේ ණය ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 17,983කින් ඉහළ ගියත් එම ප්‍රමාණයෙන් රුපියල් මිලියන 4,885ක් අද නිකුත් කළ බිල්පත් වල පොලී ලෙස කලින්ම ගෙවා අවසන්. ඒ නිසා, භාණ්ඩාගාරයේ එකතු වෙන්නේ රුපියල් මිලියන 13,098ක් පමණයි.

සමහර අයට ප්‍රශ්නයක් වී තිබෙන්නේ රජය ණය ගන්නා තරමට වත්කම් වැඩි නොවන්නේ ඇයි කියන එකයි. අද ණයට ගත් රුපියල් බිලියන 125 සැලකුවහොත් එම මුදලෙන් පරණ ණය ගෙවා, එම ණය වල අනාගත පොලියද ගෙවීමෙන් පසුව වත්කම් වැඩිකර ගැනීම වෙනුවෙන් ඉතිරි වන්නේ උපරිම වශයෙන් රුපියල් බිලියන 13ක පමණ මුදලක් පමණයි. ඉතිරි රුපියල් බිලියන 112ම ණය හා පොලී වෙනුවෙන් වැය වී අවසන්. 

එයින් අදහස් වන්නේ ඉතිරි රුපියල් බිලියන 13ට සමානව රජයේ වත්කම් ඉහළ යන බව නෙමෙයි. රාජ්‍ය සේවක වැටුප් ගෙවීම, පාඩුවට පොල් විකිණීම, පාඩුවට කජු විකිණීම හෝ ශ්‍රීලන්කන් ගුවන් සේවය පවත්වාගෙන යාම වෙනුවෙන් මේ මුදල් වෙන් කළහොත් මෙහි සඳහන් රුපියල් බිලියන 13ක මුදලට සමානව හෝ වත්කම් වැඩි වෙන්නේ නැහැ. 

අද ලබාගත් ණය මුදලේ කොටස් මාස තුනකින්, මාස හයකින් හා අවුරුද්දකින් පසුව පියවිය යුතුයි. ප්‍රායෝගිකව එය සිදු වනු ඇත්තේ නැවතත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් නිකුත් කර ණය ගැනීමෙන්. ඒ අනුව, මෙම ණය පියවීම පිණිසම, තවත් මාස තුනකින්, මාස හයකින් හා අවුරුද්දකින් ණය ගන්නට සිදු වෙනවා. එසේ ණය ගනිද්දී අනිවාර්යයෙන්ම රුපියල් බිලියන 125කට වඩා වැඩි ණය ප්‍රමාණයක් ලබා ගන්නට සිදු වෙනවා. ඉන් පසුව, එම ණය පියවීම සඳහා ඊටත් වඩා වැඩියෙන් ණය ගන්නට සිදුවෙනවා.

මේ ණය චක්‍රයෙන් ගැලවිය හැකි එකම ක්‍රමය බදු ආදායම් වැඩි කරගැනීම හා රජයේ වියදම් සීමා කරගැනීම මගින් ගෙවන ණය ප්‍රමාණයට වඩා පොඩ්ඩක් හෝ අඩුවෙන් අලුතෙන් ණය ගැනීමයි. එසේ කළහොත්, අඩු වශයෙන් සෛද්ධාන්තිකව, 2048 පමණ වන විටවත් ණයෙන් නිදහස් වෙන්න පුළුවන්. නමුත්, ගෙවන ණය වලටත් වඩා වැඩියෙන් ණය ගැනීම දිගටම කළහොත් දිගින් දිගටම සිදු වන්නේ ණය ඉහළ යාමයි.

කෙසේ වුවත්, ණය වැඩි වන වේගයට වඩා වැඩි වේගයකින් රටේ ආර්ථිකය වර්ධනය වුවහොත් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ අනුපාතයක් ලෙස ණය ප්‍රමාණය ටිකෙන් ටික පහත වැටෙනවා. එම අනුපාතය පහළ මට්ටමක තියා ගත්තොත් ණය අර්බුදයකට යන්න වෙන්නේ නැහැ. දිගුකාලීනව රටේ ආර්ථිකය වර්ධනය කර ගත හැක්කේ කොහොමද කියන ප්‍රශ්නයට මෙවර නොබෙල් තෑග්ග දිනූ ආජේමෝලු, ජොන්සන් සහ රොබින්සන් විසින් පිළිතුරු සපයා තිබෙනවා.

Sunday, October 20, 2024

පසුගිය මාසයේ රජය කොයි තරම් ණය වුනාද?


මේ වන වට ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වී මාසයක් ගත වී තිබෙනවා. එම මාසයක කාලය තුළ රජය විසින් අලුතෙන් කොපමණ ණය ලබා ගෙන තිබේද?

රජය විසින් ලබා ගන්නා සියලු ණය වර්ග පිළිබඳ තොරතුරු සොයා ගැනීමට නැතත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර නිකුත් කිරීම මගින් ලබා ගත් ණය පිළිබඳ නිශ්චිත තොරතුරු මහ බැංකු වෙබ් අඩවියෙන් බලා ගන්න පුළුවන්. පහත තිබෙන්නේ පසුගිය මාසයක කාලය තුළ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් නිකුත් කිරීම මගින් රජය විසින් ලබා ගෙන තිබෙන ණය ප්‍රමාණයයි.

සැප්තැම්බර් 25 - රුපියල් මිලියන 132,000

ඔක්තෝබර් 2 - රුපියල් මිලියන 156,750

ඔක්තෝබර් 9 - රුපියල් මිලියන 93,500

ඔක්තෝබර් 16 - රුපියල් මිලියන 106,700

එකතුව - රුපියල් මිලියන 488,950

කෙසේ වුවත්, මෙම කාලය තුළ කල් පිරුණු (ආපසු ගෙවිය යුතු) භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙනුවෙන් මෙම අරමුදල් වලින් වැඩි කොටසක් වැය වී තිබෙනවා. පහත තිබෙන්නේ එසේ ආපසු ගෙවූ ණය ප්‍රමාණයි. 

සැප්තැම්බර් 27 - රුපියල් මිලියන 114,666

ඔක්තෝබර් 4 - රුපියල් මිලියන 135,344

ඔක්තෝබර් 11 - රුපියල් මිලියන 64,766

ඔක්තෝබර් 18 - රුපියල් මිලියන 76,138

එකතුව - රුපියල් මිලියන 390,914

මේ අනුව, භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ණය ආපසු ගෙවූ ප්‍රමාණයට වඩා රුපියල් මිලියන 98,036ක් වැඩියෙන් අලුත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ණය ලබා ගෙන තිබෙනවා. 

මීට අමතරව, ඔක්තෝබර් 11 දින භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර වෙන්දේසි කිරීම මගින් තවත් රුපියල් මිලියන 104,500ක ණය ප්‍රමාණයක් ලබාගෙන තිබෙනවා. ඒ අනුව, මාසයක කාලය තුළ රජයේ භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර ණය ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 203,536කින් ඉහළ ගොස් තිබිය යුතුයි. 

සැප්තැම්බර් 26 දින වන විට ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ලබා ගෙන තිබුණු මුළු භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර ණය ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 17,154,456ක්. මේ වන විට මෙම ප්‍රමාණය රුපියල් මිලියන 17,356,992 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. 

ඔක්තෝබර් 23 දින නැවතත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් වෙන්දේසියක් පැවැත්වෙන අතර එහිදී සහ ඉන් අනතුරුව තවත් රුපියල් මිලියන 137,500ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ණය ලබා ගැනීමට ඉඩ තිබෙනවා. ඔක්තෝබර් 25 දින රුපියල් මිලියන 107,017ක භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ණය ආපසු ගෙවිය යුතුයි. ඒ අනුව, මේ සතියේ ඉහත ණය ප්‍රමාණයද  ලබාගතහොත් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ණය ප්‍රමාණය තවත් රුපියල් මිලියන 30,483කින් ඉහළ යා හැකියි. 

මේ අයුරින් ආපසු ගෙවිය යුතු ණය ප්‍රමාණයට වඩා වැඩියෙන් අලුතෙන් ණය ලබා ගැනීමට අවශ්‍ය වන ප්‍රධානම හේතුව ආපසු ගෙවද්දී ණය මෙන්ම පොලියද ගෙවිය යුතු වීමයි. භාණ්ඩාගාර බිල්පත් ණය ලබා ගනිද්දී පොලිය මුලින්ම ගෙවන බැවීන් රජයට ඇත්තටම ලැබෙන්නේ ණය ප්‍රමාණයෙන් පොලිය අඩු වූ විට කොටසයි. 

කෙසේ වුවද ඉහත ණය ප්‍රමාණ පසුගිය මාසය තුළ ආපසු ගෙවා ඇති භාණ්ඩාගාර බිල්පත් හා බැඳුම්කර ණය වල සහ පොලියේ එකතුවටද වඩා වැඩියි. පෙර සැලසුම් කළාට වඩා රජයේ වියදම් වැඩි වී තිබීමට හෝ ආදායම් අඩු වී තිබීමට විශේෂ හේතුවක් නොපෙනෙන බැවින් මෙම අමතර අරමුදල් ප්‍රමාණය සංචිතයක් සේ තබා ගන්නවා විය හැකියි. 

Friday, October 18, 2024

පූර්ව මැතිවරණ රාජ්‍යමූල්‍ය තත්ත්වය

පසුගිය අගෝස්තු 8 දින ශ්‍රී ලංකාවේ නීතියක් බවට පත් වූ 2024 අංක 44 දරන රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණ පණතේ 52 වගන්තිය අනුව, මහ මැතිවරණයක් ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් සති තුනක කාලයක් ඇතුළත මහා භාණ්ඩාගාරයේ ලේකම්වරයා විසින් පූර්ව මැතිවරණ රාජ්‍යමූල්‍ය තත්ත්වය පිළිබඳ වාර්තාවක් ප්‍රසිද්ධියට පත් කරනු ලැබිය යුතු අතර එහි පහත සඳහන් කරුණු අඩංගු විය යුතුයි.

- අදාළ වර්ෂය සඳහා රාජ්‍ය ආදායම් හා වියදම් පිළිබඳ ඇස්තමේන්තු 

- රාජ්‍ය ණය පිළිබඳ ඇස්තමේන්තු 

- ඉහත ඇස්තමේන්තු පිළියෙල කිරීමේදී සිදු කර ඇති උපකල්පන 

- රාජ්‍යමූල්‍ය තත්ත්වය කෙරෙහි බලපෑ හැකි අවදානම් පිළිබඳ ප්‍රකාශයක්.

මේ වන විට ඉහත වාර්තාව ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙනවා. 

රාජ්‍ය ආදායම 

ඉහත වාර්තාව අනුව ජනවාරි සිට අගෝස්තු අවසානය දක්වා මාස අටක කාලය තුළ රාජ්‍ය ආදායම රුපියල් බිලියන 2,557.8 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති අතර එය පෙර වසරේ අදාළ කාලයට සාපේක්ෂව 40.5%ක වර්ධනයක්. මෙය අයවැය ඇස්තමේන්තු අනුව අපේක්ෂිත වර්ධනය වූ 20.5%ට වඩා සැලකිය යුතු තරමින් ඉහළ මට්ටමක්. 

බදු ආදායම පමණක් සැලකුවහොත් රුපියල් බිලියන 2,348.5 දක්වා 41.4%කින් වර්ධනය වී ඇති අතර ඇස්තමේන්තුගත වර්ධනය 22.0%ක් පමණයි. බදු නොවන ආදායම්ද ඇස්තමේන්තුගත වර්ධනය වූ 3.2% විශාල ලෙස ඉක්මවමින් 31.7%කින් වර්ධනය වී තිබෙනවා.

බදු ආදායම ඉහළ යාමට විශාල ලෙස දායක වී තිබෙන්නේ භාණ්ඩ හා සේවා මත අය කරන බදු වලින් ලැබෙන ආදායම 59.8%කින් වර්ධනය වී රුපියල් බිලියන 1,421.3 දක්වා ඉහළ යාමයි. ඇස්තමේන්තුගත වර්ධනය 26.8%ක් පමණයි. විදේශ වෙළඳාම මත අය කරන බදුද ඇස්තමේන්තුගත වර්ධනය වූ 11.0% ඉක්මවා 29.0%කින් වර්ධනය වී තිබෙනවා. එහෙත්, ආදායම් බදු වර්ධනය වී තිබෙන්නේ 16.3%කින් පමණයි. මෙම වර්ධනය ඇස්තමේන්තුගත මට්ටම වූ 18.4%ට වඩා තරමක් අඩුයි. එහෙත්, වසරේ ඉදිරි මාස හතරක කාලය තුළ ආදායම් බදු එකතු වෙද්දී වර්ෂාවසාන ඉලක්කය කරා යා හැකි වනු ඇති බව වාර්තාවේ සඳහන් වෙනවා. 


රාජ්‍ය වියදම් 

වසරේ පළමු මාස අටක කාලය තුළ රාජ්‍ය වියදම් වර්ධනය පෙර වසරේ එම කාලයට සාපේක්ෂව 12.2%කට සීමා කිරීම ඉලක්කය වුවද, සැබෑ රාජ්‍ය ආදායම් වර්ධනය 5.4%කට සීමා කරගෙන තිබෙනවා. රුපියල් බිලියන 3,477ක් වන පළමු මාස අටේ රාජ්‍ය වියදමෙන් රුපියල් බිලියන 1,560ක්ම වැය වී තිබෙන්නේ පොලී ගෙවීම් සඳහා වුවත්, පොලී ගෙවීම් වියදම් වර්ධනය ඇස්තමේන්තුගත වර්ධනය වූ 20.9%ට සාපේක්ෂව 2.2%කට සීමා වී තිබෙනවා. අනෙකුත් පුනරාවර්තන වියදම් සිදු කෙරී තිබෙන්නේද ඇස්තමේන්තුගත මට්ටමට වඩා අඩුවෙන්. එම ඉතිරියෙන් කොටසක් ප්‍රාග්ධන වියදම් ඇස්තමේන්තු ඉක්මවා වර්ධනය කිරීම පිණිස යොදවා තිබෙනවා.


අයවැය අතිරික්තය 

වසරේ පළමු මාස අටක කාලය තුළ රුපියල් බිලියන 648.6ක ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තයක් වාර්තා වී ඇති නමුත් පොලී වියදම් වලින් පසුව සමස්ත අයවැය හිඟය රුපියල් බිලියන 911.0ක්. මෙම හිඟය පියවා ගැනීම සඳහා රුපියල් බ්ලියන 742.4ක දේශීය ණය සහ රුපියල් බිලියන 168.6ක විදේශීය ණය යොදාගෙන තිබෙනවා.

ණය සේවාකරණය 

වසරේ මුල් මාස අටක කාලය තුළ ණය සේවාකරණය වෙනුවෙන් රුපියල් බිලියන 2,321ක මුදලක් යොදවා තිබෙනවා. ඒ, පෙර සඳහන් කළ රුපියල් බිලියන 1,559ක පොලී වියදමේ සහ රුපියල් බිලියන 762ක ණය වාරික ආපසු ගෙවීම් වල එකතුව ලෙසයි. 

පොලී වියදම් වලින් රුපියල් බිලියන 1,459ක්ම දේශීය ණය වල පොලී ගෙවීම් වෙනුවෙන් වැය වී ඇති අතර විදේශ ණය වල පොලී ගෙවීම් වෙනුවෙන් රුපියල් බිලියන 100ක මුදලක් වැය වී තිබෙනවා. ඒ අතර, විදේශ ණය වල වාරික ලෙස රුපියල් බිලියන 107ක් සහ දේශීය ණය වල වාරික ලෙස රුපියල් බිලියන 655ක් වැය වී තිබෙනවා. මෙම ණය ආපසු ගෙවීම් වලට භාණ්ඩාගාර බිල්පත් මගින් ලබා ගන්නා ණය ආපසු ගෙවීම් ඇතුළත්ව නැහැ. 

ඉහත දත්ත අනුව විදේශ ණය වාරික හා පොලී ගෙවීම් වෙනුවෙන් රුපියල් බිලියන 207ක් වැය වී තිබෙනවා. මෙය ඩොලර් මිලියන 650-700 අතර මුදලක්.


භාණ්ඩාගාරයේ මුදල් තත්ත්වය 

අලුත් මහ බැංකු පණත සම්මත වීමෙන් පසුව රජයට හිතුනු හිතුනු වෙලාවට මහ බැංකුවෙන් ණය ගත නොහැකියි. ඒ නිසා, හදිසියකදී ප්‍රයෝජනයට ගැනීමට තරම් ප්‍රමාණවත් මුදල් සංචිතයක් පවත්වා ගත යුතුයි. මෙම අරමුණ ඇතිව, පසුගිය කාලයේදී අඩු පොලියට ණය ලබා ගත හැකිව තිබුණු අවස්ථා වලදී ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් එදිනෙදා වියදමට සහ ණය හා පොලී ගෙවීමට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා තරමක් වැඩියෙන් භාණ්ඩාගාර බිල්පත් නිකුත් කරමින් මුදල් රැස් කිරීමක් සිදු කළා. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වසර මුල රුපියල් බිලියන 94.0ක් වූ රජයේ බැංකු ගිණුම් ශේෂය අගෝස්තු අවසානය වන විට රුපියල් බිලියන 760.1 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා.

රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණ පණත සම්මත කරගනු ලැබීමට පෙර සිදු වූ සෑම ආණ්ඩු වෙනසකින් පසුවම අහන්නට ලැබුණේ තමන්ට ලැබුනේ හිස් භාණ්ඩාගාරයක් බවයි. මැතිවරණයක් ආසන්න වෙද්දී පවතින ආණ්ඩුව විසින් අත දිග හැර සල්ලි වියදම් කිරීම හැම විටම මෙන් දැකිය හැකි වූ දෙයක්. එහෙත්, රාජ්‍යමූල්‍ය කළමනාකරණ පණත නිසා මෙවර එම තත්ත්වය වෙනස් වී තිබෙනවා. රුපියල් බිලියන 760.1ක මුදල් අතිරික්තය වසරේ පළමු මාස අටක කාලය තුළ රාජ්‍ය සේවක වැටුප් වෙනුවෙන් වැය කර ඇති රුපියල් බිලියන 660ක මුදල හා සැසඳීමෙන් මේ වන විට රාජ්‍යමූල්‍ය තත්ත්වය කොපමණ යහපත් මට්ටමක ඇත්ද යන්න පිළිබඳව අදහසක් ගත හැකියි. 

දැනට පෙනී යන්නේ වත්මන් ආණ්ඩුව විසින්ද මෙම යහපත් රාජ්‍යමූල්‍ය තත්ත්වය එලෙසම දිගටම පවත්වා ගැනීමට හෝ තවත් වැඩි දියුණු කර ගැනීමට උත්සාහ ගනිමින් සිටින බවයි. විශේෂයෙන්ම කලින් ආණ්ඩුව විසින් සිදු කිරීමට තීරණය කර තිබුණු රාජ්‍ය සේවක වැටුප් වැඩි කිරීම් අත් හිටවීම හේතුවෙන් රාජ්‍යමූල්‍ය තත්ත්වය වඩා යහපත් මට්ටමකට පැමිණීමට නියමිතයි. 

Thursday, October 17, 2024

Institutions as a Fundamental Cause of Long-Run Growth

 

The unprecedented economic crisis that Sri Lankans experienced two years ago has prompted many in the country to explore the principles underlying the science of economics. During the recovery period, interest was mainly focused on topics related to economic stability. Having witnessed how sound economic policies can steer a nation away from crisis and toward stability, many are now curious about how the country can accelerate its growth trajectory.

Three days ago, the Royal Swedish Academy of Sciences announced its decision to award the 2024 Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel to Daron Acemoglu, Simon Johnson, and James A. Robinson. These three laureates have provided a scientific answer to the complex question of how a country can achieve faster growth toward prosperity.

In their influential work, Institutions as a Fundamental Cause of Long-Run Growth, economists Daron Acemoglu, Simon Johnson, and James A. Robinson argue that differences in economic institutions are a primary driver of long-term economic growth and development. The paper is part of a broader body of literature that seeks to explain why some countries are wealthy and developed, while others remain poor and underdeveloped. Their central argument is that economic institutions, which shape incentives for economic actors, are fundamental determinants of economic performance.

1. Background and Motivation

The authors begin by exploring why economic performance varies so drastically across countries. For instance, they highlight the vast differences between wealthy countries like the United States and poor countries like Haiti. Despite similar access to technology and resources, these disparities persist, suggesting that something beyond geography or culture plays a significant role in explaining these differences. They argue that institutions—rules and norms governing economic activity—shape the incentives for production, investment, innovation, and ultimately, long-term growth.

2. The Role of Institutions

Acemoglu, Johnson, and Robinson define economic institutions as the rules and constraints that structure economic interactions, including property rights, legal systems, contract enforcement mechanisms, and government policies. These institutions influence how resources are allocated and whether economic actors (firms, individuals, and the government) have the incentives to engage in productive activities like innovation and investment.

Good institutions, the authors argue, protect property rights, ensure that contracts are enforced, and provide a stable environment where individuals and firms feel secure in their investments. Poor institutions, on the other hand, may lead to expropriation, corruption, and inefficient use of resources, which stifles economic growth.

3. Why Institutions Matter for Economic Growth

The authors argue that differences in institutions explain why some countries experience sustained economic growth, while others stagnate. Their argument is grounded in historical evidence that shows how institutions influence economic outcomes.

For example, the authors point to the experience of colonization as a natural experiment in institutional differences. European colonial powers implemented vastly different institutions in different colonies. In regions where they could settle (such as North America), they established institutions that protected private property and promoted investment. However, in regions with unfavorable conditions for settlement (like much of Africa), they established extractive institutions that concentrated power and wealth in the hands of a few, while failing to provide incentives for broader economic participation.

4. Inclusive vs. Extractive Institutions

A key distinction made in the paper is between inclusive and extractive institutions:

  • Inclusive institutions are those that provide broad access to economic opportunities, protect property rights, and create incentives for innovation and investment. These institutions allow a large part of the population to participate in economic activities, which promotes growth.
  • Extractive institutions, on the other hand, concentrate power and wealth in the hands of a small elite, stifling innovation, reducing investment, and limiting economic growth.

The authors argue that the countries that developed inclusive institutions have been able to sustain long-term economic growth. In contrast, countries with extractive institutions have seen limited growth, as elites use their power to extract resources from the rest of the population without creating incentives for broader economic participation.

5. Historical Evidence and Empirical Support

To support their argument, Acemoglu, Johnson, and Robinson present historical and empirical evidence linking institutions to long-term economic performance. A significant part of their argument is based on what they call the "colonial origins" of current institutions. They present evidence showing that European colonialism had long-lasting effects on the economic institutions of many countries.

For example, in places like North America and Australia, where European settlers were able to establish inclusive institutions, these countries went on to experience sustained economic growth. However, in regions where colonizers established extractive institutions (such as much of Africa and Latin America), growth has been limited, and these countries continue to suffer from the legacy of poor institutional frameworks.

In addition, the authors argue that geography and culture are less important determinants of long-term growth compared to institutions. While geography might affect short-term economic performance, it does not explain the sustained differences in economic growth over long periods.

6. The Role of Political Institutions

The paper also emphasizes the role of political institutions in shaping economic institutions. Political institutions determine who holds power in society and how that power is used. Inclusive political institutions, where power is distributed broadly and checked by different groups in society, tend to lead to the development of inclusive economic institutions. In contrast, extractive political institutions, where power is concentrated in the hands of a small elite, tend to result in extractive economic institutions.

The interaction between political and economic institutions is critical for understanding long-term economic growth. Countries with inclusive political institutions are more likely to develop inclusive economic institutions, which promote growth. Conversely, countries with extractive political institutions are likely to develop extractive economic institutions, which stifle growth.

7. Path Dependence and Institutional Persistence

Another important concept discussed in the paper is path dependence. Once institutions are established, they tend to persist over time, even if they are inefficient. This is because institutions create vested interests that benefit from maintaining the status quo. For example, elites in countries with extractive institutions have little incentive to change the system, even if it leads to poor economic outcomes for the majority of the population.

This persistence of institutions helps explain why some countries remain trapped in a cycle of poverty and underdevelopment. Even if these countries have the potential for growth, the existing institutional framework prevents them from realizing that potential.

8. Policy Implications

The authors conclude by discussing the implications of their findings for policy. If institutions are the key determinant of long-term economic growth, then policies aimed at reforming institutions are crucial for promoting development. However, institutional reform is difficult, particularly in countries with extractive institutions, where elites may resist changes that threaten their power.

Successful institutional reform requires both political will and a broad coalition of support. The authors suggest that international efforts to promote good governance and institutional reform can play a role in fostering economic development, but they caution that such efforts must be tailored to the specific context of each country.

9. Criticism and Alternatives

While the paper has been highly influential, it has also faced criticism. Some scholars argue that the authors place too much emphasis on institutions and downplay other factors, such as geography, culture, or external economic shocks, that can also influence long-term growth. Others argue that while institutions are important, the process of institutional change is complex and cannot always be easily influenced by policy interventions.

Conclusion

Acemoglu, Johnson, and Robinson make a compelling case that institutions are a fundamental cause of long-term economic growth. By shaping the incentives for investment, innovation, and economic participation, institutions play a crucial role in determining whether countries experience sustained growth or remain trapped in poverty. Their work has had a profound impact on the field of development economics, highlighting the importance of institutional reform for promoting economic development.

Tuesday, October 15, 2024

ආර්ථික විද්‍යා නොබෙල් තෑග්ග - 2024


මෙම වසරේ ආර්ථික විද්‍යා නොබෙල් තෑග්ග ඩරොන් ආජෙමෝලු, සයිමන් ජොන්සන් සහ ජේම්ස් රොබින්සන් යන ආර්ථික විද්‍යාඥයින් තිදෙනාට හිමි වුනා. ඩරොන් ආජෙමෝලු සහ සයිමන් ජොන්සන් MITහි මහාචාර්යවරුන් සේ කටයුතු කරන අතර ජේම්ස් රොබින්සන් චිකාගෝ සරසවියේ මහාචාර්යවරයෙක්. ඔවුන් තිදෙනාම මේ වන විට ඇමරිකානුවන් වුවත් ඩරොන් ආජෙමෝලු උපතින් තුර්කි ජාතිකයෙකු වන අතර ඉතිරි දෙදෙනා උපතින් බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයින්. මේ තිදෙනාට නොබෙල් තෑග්ග හිමිවන්නේ සංවර්ධන ආර්ථික විද්‍යා සහ දේශපාලන ආර්ථික විද්‍යා විෂය ක්ෂේත්‍රයන් තුළ ඔවුන්ගේ දායකත්වය වෙනුවෙනුයි.

නිදහසින් පසු ඉතිහාසයේ ලොකුම ආර්ථික අර්බුදයට මුහුණ දුන් ශ්‍රී ලංකාව මේ වන විට එම ආර්ථික අර්බුදයේ ගැඹුරුම තැනින් ගොඩ ඇවිත් තිබෙනවා. එහෙත් තවමත් ගමනාන්තයකට පැමිණ නැහැ. කෙසේ වුවද, පසුගිය දෙවසරක කාලය තුළ ලබාගත් ආර්ථික ස්ථාවරත්වය තහවුරු කරගන්නා අතරම රට දියුණු සංවර්ධිත රටක් කර ගත හැක්කේ කෙසේද යන කතිකාව මේ වෙද්දී බොහෝ දෙනෙකුගේ සාකච්ඡාවට ලක්වන මාතෘකාවක් වී හමාරයි. එම පසුබිම තුළ, මේ වසරේ නොබෙල් ත්‍යාගලාභීන් තිදෙනාගේ පර්යේෂණ ශ්‍රී ලංකාවට විශේෂයෙන්ම අදාළ වෙනවා.

ලෝකයේ ජනගහණයෙන් 50%කගේ ආදායම ලෝකයේ මුළු ආදායමෙන් 10%ක් පමණයි. ඒ වගේම, එම පිරිසගේ මුළු වත්කම ලෝකයේ මුළු වත්කම් වලින් 2%ක් පමණයි. මෙම විෂමතාවයට ප්‍රධාන ලෙසම හේතු වී තිබෙන්නේ රටවල් අතර තිබෙන ආදායම් හා වත්කම් විෂමතාවයනුයි. 

ලංකාවේ රැකියාවක් එක දිගට මාස ගණනාවක් කිරීමෙන් පසුවත් අයිෆෝන් එකක් මිල දී ගත හැකි තරමේ මුදලක් එකතු කරගත නොහැකි අයෙකුට විදේශ රටකට යාමෙන් පසුව එම රැකියාවම කර මාසයක වැටුපෙන් අයිෆෝන් එකක් මිල දී ගත හැකියි. මීට කිට්ටු අදහසක් සමාජ ජාලා තුළ වේගයෙන් සංසරණය වී තවමත් වැඩි කාලයක් නැහැ. එහෙම වෙන්නේ ඇයි?  ආජෙමෝලු, ජොන්සන් සහ රොබින්සන් විසින් පිළිතුරු සැපයූවේ මේ වැදගත් සහ සංකීර්ණ ප්‍රශ්නයටයි.

ලෝකයේ දියුණු රටවල් දියුණු රටවල් සේ පවතින්නේ එම රටවල් සතු ශ්‍රම සම්පත් සහ ප්‍රාග්ධන සම්පත් වඩා කාර්යක්ෂම අයුරින් ප්‍රයෝජනයට ගැනෙන නිසායි. එසේනම්, අඩු ආදායම් රටවලටද එම ක්‍රමවේද අනුගමනය කිරීම මගින් සිය ආර්ථිකයන් වේගයෙන් වර්ධනය කර ගෙන දියුණු රටවල මට්ටමට පැමිණීමට හැකි විය යුතුයි. දියුණු රටවල් රෝදය සොයා ගැනීමෙන් පසුව අනෙකුත් රටවල් රෝදය නැවත සොයා ගන්නට අවශ්‍ය වන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, වැඩි වේගයකින් වර්ධනය විය හැක්කේ අඩු ආදායම් මට්ටමක සිටින රටවලටයි. 

ඉහත ප්‍රවාදය අනුව අඩු ආදායම් මට්ටමක සිටින රටවල් වැඩි වේගයකින් වර්ධනය වීමට නියමිත නිසා කාලයත් සමඟ රටවල් අතර ආදායම් පරතර නැති වී යා යුතු බව නවසම්භාව්‍ය ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික ආකෘති මගින් පෙන්වා දෙන නමුත් සැබෑ ලෝකයේදී හැම විටම ඒ තත්ත්වය දකින්නට ලැබී නැහැ. ඇතැම් දුප්පත් රටවල් සහ ධනවත් රටවල් අතර ආදායම් පරතරය එන්න එන්නම වැඩි වන බවක් පැහැදිලිව පෙනී යනවා. එහෙම වෙන්නේ ඇයි?

කෙසේ වුවත්, ඇතැම් රටවල් නවසම්භාව්‍ය ආර්ථික විද්‍යාවේ මූලික ආකෘති අනුව සිදු විය යුතු පරිදි, වේගයෙන් වර්ධනය වී සංවර්ධිත රටවල් බවට පත් වී තිබෙනවා. ප්‍රශ්නය හැම රටක්ම එසේ වර්ධනය නොවීමයි. මීට හේතු හොයන එක ඉතාම අසීරු කාර්යයක්.

ලංකාව ගත්තත්, වරින් වර විවිධ අය ලංකාව වෙනත් රටවල් සමඟ සංසන්දනය කරනවා. එසේ සංසන්දනය කරමින් ලංකාව පසු කර වෙනත් රටවල් ඉදිරියට යාමට හේතු ලෙස විවිධ කරුණු ඉදිරිපත් කරනවා. නමුත් මෙවැනි ඉදිරිපත් කිරීම් විද්‍යාත්මක සොයා ගැනීම් සේ සලකන්න බැහැ. ඊට හේතුව, ලංකාව සහ අනෙකුත් රටවල් අතර වෙනස්කම් ගණනාවක් තිබීමයි. 

රටක් වේගයෙන් සංවර්ධනය වීමට කිසියම් කරුණක් උදවු වන බව විද්‍යාත්මක ලෙස පෙන්වා දිය හැක්කේ අනෙකුත් කරුණු සියල්ලම නොවෙනස්ව තිබියදී එක් නිශ්චිත කරුණක් පමණක් වෙනස් වීම නිසා රටක ආර්ථිකය වැඩි වේගයකින් වර්ධනය වී ඇති බව පෙන්වා දිය හැකිනම් පමණයි. ආජෙමෝලු, ජොන්සන් සහ රොබින්සන් අත ගැසුවේ මේ අසීරු කාර්යයටයි.

විද්‍යාගාර පරීක්ෂණයදීනම් අප විසින් කරන්නේ පාලිත නියැදියක් පැත්තකින් තියාගෙන පරීක්ෂණ නියැදියක යම් නිශ්චිත වෙනසක් කිරීමයි. එවිට දැකිය හැකි ප්‍රතිඵලයට හේතු වූයේ එම නිශ්චිත වෙනස බව අපට නිගමනය කළ හැකියි. එහෙත් සමාජ විද්‍යාවන්හිදී මේ ආකාරයේ විද්‍යාගාර පරීක්ෂණ සිදු කිරීම ඉතාම අසීරු වැඩක්. මෙයට එක් විසඳුමක් වන්නේ ස්වභාවිකව සිදුව ඇති මේ ආකාරයේ පාලිත විද්‍යාගාර පරීක්ෂණ වලට සමාන අහඹු තත්ත්වයන් පිළිබඳව සොයා බැලීමයි.

නගාලස් කියන්නේ ඇමරිකාව හා මෙක්සිකෝව අතර පිහිටි මායිම් නගරයක්. ඇමරිකාව හා මෙක්සිකෝව අතර දේශ සීමා වැට යන්නේ මේ නගරයේ මැදින්. වැටෙන් උතුරේ තිබෙන්නේ ඇමරිකාවේ ඇරිසෝනා ප්‍රාන්තයයි. දකුණු කොටස අයත් වන්නේ මෙක්සිකෝවේ සොනෝරා ප්‍රාන්තයටයි. මේ කොටස් දෙකේම ජීවත් වන මිනිසුන් එකම සම්භවයක් ඇති, එකම සංස්කෘතියකට අයත්, එකම දේවල් කන බොන, එකම භාෂාව කතා කරන, එකම ආකාරයේ සිංදු අසන පිරිසක්. කොටස් දෙකේ දේශගුණයේ හෝ පසේ වෙනසක් නැහැ. ඒ කියන්නේ මේ කොටස් දෙක හැම අතින්ම වගේ සමානයි.

එහෙත්, නගාලස්හි උතුරු කොටසේ ජීවත්වන අය වඩා ධනවත්. වඩා සුවපහසු දිවියක් ගත කරන ඔවුන් වැඩි කාලයක් ජීවත් වෙනවා. ඊට සාපේක්ෂව දකුණු කොටසේ ආයු අපේක්ෂාව අඩුයි. ආදායම් මට්ටම් අඩුයි. අපරාධ වැඩියි. මේ වෙනස්කම් වලට හේතු වී තිබෙන්නේ කුමක්ද? ඒ දේශගුණය, පස හෝ සංස්කෘතිය වෙන්න බැහැ. මිනිසුන්ගේ ජාන වල වෙනස්කම් වෙන්නත් බැහැ. එකම වෙනස දෙපැත්තේ ආයතනික ව්‍යුහයන්හි වෙනසයි.

නගාලස්හි උතුරු කොටසේ ජීවත් වන අය දිගු කාලයක් තිස්සේ පෞද්ගලික දේපොළ අයිතිය හොඳින් තහවුරු වූ සහ ශක්තිමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ඇති ආයතන පද්ධතියක් සමඟ ජීවත් වෙනවා. දකුණු කොටසට ඒ දේවල් ලැබී විශාල කාලයක් නැහැ. ඒ අනුව, ආදායම් විෂමතාවන්ට හේතු වී තිබෙන්නේ පෞද්ගලික දේපොළ අයිතිය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන පද්ධතිය බව හඳුනා ගත හැකියි. 

මේ ස්වභාවික පරීක්ෂණය සිදු කළ හැකි තවත් තැන් ලෝකයේ තිබෙනවා. උතුරු හා දකුණු කොරියා මායිම එක් උදාහරණයක්. පැරැණි නැගෙනහිර ජර්මනිය හා බටහිර ජර්මනිය අතර මායිම් ඉර තවත් එකක්. ඒ හැම තැනකින්ම තහවුරු වන්නේ රටක් වේගයෙන් සංවර්ධනය වීම සඳහා පෞද්ගලික දේපොළ අයිතිය හොඳින් තහවුරු වූ ශක්තිමත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන පද්ධතියක් කොයි තරම් දුරට දායක වන්නේද යන්නයි. 

ඩොලරයේ මිල පහළ ගියේ ඇයි?


ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වුණු සැප්තැම්බර් 23 සිට ඊයේ (ඔක්තෝබර් 14) දක්වා කාලය තුළ ඩොලරයක මැදි මිල රුපියල් 304.88 සිට රුපියල් 292.89 දක්වා රුපියල් 11.99කින් පහත වැටී තිබෙනවා. මෙය සැලකිය යුතු තරමේ විචලනයක්. මේ පිළිබඳව මැසිවිලි නගන යම් පිරිසක්ද දැකිය හැකියි.

විණිමය අනුපාතය පාලනය කිරීම (හෝ නොකිරීම) මහ බැංකුවේ කාර්යයක්. ඒ නිසා, මේ අයුරින් ඩොලරයක මිල පහත වැටීම ආණ්ඩුව වෙනස් වීම නිසා සිදු වූ දෙයක් සේ සලකන්න බැහැ. යම් වක්‍ර බලපෑමක් පමණක් තිබිය හැකියි.

කෙටියෙන් කිවුවොත්, මහ බැංකුවේ විණිමය ප්‍රතිපත්තිය වන්නේ ඉල්ලුම හා සැපයුම මත විණිමය අනුපාතය තීරණය වීමට ඉඩ හැරීමයි. එහෙත්, ඒ අතරම, මහ බැංකුව විසින් හේතු දෙකක් මත වෙළඳපොළට මැදිහත්වීම් කරනවා. පළමු හේතුව සංචිත ගොඩ නගා ගැනීමයි. දෙවැන්න තාවකාලික විචලනයන් පාලනය කිරීමයි.

පහත තිබෙන්නේ පසුගිය මාස වලදී මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළට මැදිහත්වීම් සිදු කර තිබුණු ආකාරයයි.

2024 මැයි 

මිල දී ගැනීම් - ඩොලර් මිලියන 224.5

විකිණීම් - ඩොලර් මිලියන 32.0

2024 ජූනි 

මිල දී ගැනීම් - නැත 

විකිණීම් - ඩොලර් මිලියන 57.0

2024 ජූලි

මිල දී ගැනීම් - ඩොලර් මිලියන 121.0

විකිණීම් - නැත

2024 අගෝස්තු 

මිල දී ගැනීම් - ඩොලර් මිලියන 148.5

විකිණීම් - නැත

2024 සැප්තැම්බර් 

මිල දී ගැනීම් - ඩොලර් මිලියන 108.5

විකිණීම් - ඩොලර් මිලියන 12.5

මෙම මැදිහත්වීම් සමඟ විණිමය අනුපාතයේ හැසිරීම එකට ගත් විට අපට පෙනී යන්නේ (මේ සමඟ පළ කරන ප්‍රස්ථාරය දෙස බලන්න) මැයි මාසයේදී හා ජූනි මාසයේදී මහ බැංකුව විසින් ඩොලර් විකිණීමක් සිදු කර ඇතත්, එසේ කරද්දීම එම මාස වලදී ඩොලරයක මිල යම් තරමකින් හෝ ඉහළ ගොස් ඇති බවයි. එමෙන්ම, කිසිදු විකිණීමක් කර නැති, වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගැනීම පමණක් සිදු කර ඇති, ජූලි හා අගෝස්තු මාස වලදී, එසේ කරද්දීම ඩොලරයක මිල පහත වැටී තිබෙනවා.

ඉහත නිරීක්ෂණ අනුව පෙනී යන්නේ මහ බැංකුව විසින් විචලනයන් සීමා කරනු හැර ඩොලරයක මිලෙහි දිශානතිය කෙරෙහි බලපෑම් කර නැති බවයි. 

සැප්තැම්බර් මාසය තුළ ඩොලරයක මිලෙහි සිදුව ඇති විචලනයන් දෙස බැලූ විට එම මාසය තුළ මහ බැංකුව විසින් යම් ඩොලර් ප්‍රමාණයක් විකිණීම තේරුම් ගත හැකියි. ජනාධිපතිවරණයට ආසන්න දෙසතියක කාලය තුළ ඩොලරයක මිලෙහි දිශානතියෙහි පැහැදිලි වෙනසක් දැක ගත හැකි අතර එම කාලය තුළ යම් මිල වැඩි වීමක් සිදුව තිබෙනවා. මෙය විණිමය ප්‍රවාහ වල සිදු වූ වෙනස් වීමක ප්‍රතිඵලයකට වඩා සමපේක්ෂණය නිසා සිදු වූ දෙයක් ලෙස සැලකිය හැකියි.

ජනාධිපතිවරණය ආසන්න වෙද්දී ආණ්ඩු මාරුවක් නිසා ණය ප්‍රතිව්‍යුහකරණ ක්‍රියාවලියට සිදු විය හැකිව තිබුණු බාධාවන් පිළිබඳ අවදානම ඉහළ ගියා. එහෙත්, ජනාධිපතිවරණය දිනය ආසන්නයේදීම අදාළ මූලික ගිවිසුම් අත්සන් කිරීමත්, ආණ්ඩු මාරුවෙන් පසුව ඉතා ඉක්මණින්ම අලුත් ආණ්ඩුව විසින් එම ගිවිසුම් මත පදනම්ව ණය ප්‍රතිව්‍යුහකරණ ක්‍රියාවලිය ඉදිරියට ගෙන යන බව සපථ කර සිටීමත් හේතුවෙන් මෙම අවදානම පහව ගියා.

ජනාධිපතිවරණයට ආසන්න දෙසතියක කාලය තුළ සිදු වූ ඉහත වෙනස හැරුණු විට, පසුගිය ජූලි මාසයේ සිටම දැකිය හැක්කේ ඩොලරයක මිල පහත යාමේ ප්‍රවණතාවයක්. එය එසේ සිදු වන්නේ දිගින් දිගටම මහ බැංකුව විසින් වෙළඳපොළෙන් ශුද්ධ වශයෙන් ඩොලර් මිල දී ගනිද්දීයි. මෙයින් පෙනී යන්නේ විණිමය ප්‍රවාහ වල දිගින් දිගටම පවතින වාසිදායක අසමතුලිතතාවයයි. එනම්, ඩොලර් ඉල්ලුමට වඩා ඩොලර් සැපයුම ඉහළ මට්ටමක පැවතීමයි. 

මෙම තත්ත්වය යටතේ, වාහන ආනයන සීමාවන් ඉවත් කිරීම වැනි විශේෂ වෙනසක් සිදු නොවුවහොත්, දිගින් දිගටම සිදු වන්නේ ඩොලරයක මිල පහත වැටීමයි. එහෙත්, මහ බැංකුවට මැදිහත්වීම් කරමින් එසේ ඩොලරයක මිල පහත වැටෙන වේගය පාලනය කළ හැකියි. 

තාවකාලික විචලනයන් පාලනය කිරීම සඳහා කරන මැදිහත් වීම් දෙපැත්තටම සිදු විය යුතු මැදිහත් වීම් නිසා එමඟින් වෙළඳපොළේ ස්වභාවික නැඹුරුව කෙරෙහි බලපෑමක් සිදු විය නොහැකියි. එහෙත්, සංචිත ගොඩ නගා ගැනීම පිණිස කරන මැදිහත් වීම් නිසා ඩොලරයක මිල ඉහළ යනවා. එසේ නැත්නම්, පහළ යාම පාලනය වෙනවා. ඒ කියන්නේ මහ බැංකුවට වැඩි වැඩියෙන් සංචිත එකතු කර ගනිමින් ඩොලරයක මිල පහත වැටීම පාලනය කිරීමේ හැකියාවක් ඇති බවයි.

කෙසේ වුවත්, IMF වැඩ පිළිවෙළ අනුව මහ බැංකුව විසින් සංචිත ගොඩ නගා ගැනීම සිදු වන්නේ කලින් දැනුම් දී ඇති නිශ්චිත ඉලක්කගත මට්ටමක් දක්වා පමණයි. එසේ අවශ්‍ය සංචිත ඉලක්කය වෙත යාමට යටත්ව, ඉල්ලුම හා සැපයුම මත විණිමය අනුපාතය තීරණය වීම කෙරෙහි බලපෑමක් නොකිරීම මහ බැංකුවේ විණිමය ප්‍රතිපත්තියයි. 

මෙම (2024) වසර අවසාන වන විට යා යුතු සංචිත ඉලක්කය ඩොලර් මිලියන 6,128ක් පමණයි. සැප්තැම්බර් අවසානය වන විට ඩොලර් මිලියන 5,992ක සංචිත ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව විසින් එක්රැස් කරගෙන අවසානයි. ඒ නිසා, වසරේ ඉතිරි මාස තුන තුළ මහ බැංකුව විසින් එකතු කරගත යුතුව තිබෙන්නේ තවත් ඩොලර් මිලියන 136ක සංචිත ප්‍රමාණයක් පමණයි. සාමාන්‍ය අගයක් ලෙස මාසයකට ඩොලර් මිලියන 45ක් පමණ. 

පසුගිය සැප්තැම්බර් මාසය තුළ මහ බැංකුවේ සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 33කින් පමණක් ඉහළ ගොස් තිබීම තේරුම් ගත යුත්තේ මෙම පසුබිම තුළයි. කෙටියෙන් කිවුවොත්, සංචිත මිල දී ගැනීම මගින් ඩොලරයක මිල පහත වැටීම නැවැත්වීම සිදු නොකළ යුතු සීමාවක් ආසන්නයට මේ වන විට මහ බැංකුව පැමිණ තිබෙනවා. 

කෙසේ වුවත්, මහ බැංකුවට අවශ්‍ය ඉලක්කය ඉක්මවා සංචිත වැඩි කර නොගනිමින් වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගැනීම සඳහා වෙනත් මාර්ගයක්ද තිබෙනවා. ඒ මිල දී ගන්නා ඩොලර් මහ බැංකුවේ ණය ගෙවීම පිණිස යෙදවීමයි. මෙහිදී ඩොලරයක මිල පහත වැටීම සීමා වන නමුත් සංචිත ඉහළ යාමක් සිදු වන්නේ නැහැ. 

පසුගිය (2024) ජූනි මාසය අවසාන වන විට මහ බැංකුව විසින් ගෙවිය යුතුව තිබුණු විදේශ ණය ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 5,547ක්. එයින් ඩොලර් මිලියන 2,001ක් ගෙවිය යුතුව තිබුණේ ඉන්දියාවටයි. ඒ වසරේ පළමු මාස හයක කාලය තුළ ඩොලර් මිලියන 450ක් ඉන්දියාවට ආපසු ගෙවීමෙන් පසුවයි. ජුනි මාසය අවසන් වෙද්දී ඩොලර් මිලියන 5,654ක නිල සංචිත ප්‍රමාණයක් මහ බැංකුව සතුව තිබුණා.

මේ වන විට සංචිත ප්‍රමාණය ඉහළ ගොස් ඇති අතරම ණය ප්‍රමාණයේද යම් අඩුවක් සිදුව ඇතැයි සිතන්නට පුළුවන්. පසුගිය මාසයේදී මහ බැංකුව විසින් ශුද්ධ වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 96ක් මිල දී ගෙන ඇතත්, සංචිත ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 33කින් පමණයි. ඉතිරි ඩොලර් මිලියන 63 හෝ ආසන්න ප්‍රමාණයක් ණය ගෙවීම සඳහා යෙදවූවා විය හැකියි. 

වෙනත් විදිහකින් කිවුවොත් ඩොලරයක මිල පහත වැටීම සීමා කරමින් වෙළඳපොළෙන් ඩොලර් මිල දී ගැනීම සඳහා මහ බැංකුවට තවත් සැලකිය යුතු තරමේ අවකාශයක් තිබෙනවා. එසේ ලබා ගන්නා ඩොලර් ණය ගෙවීම සඳහා යෙදවිය හැකි බැවින් සංචිත ඉලක්කය ඉක්මවා යාමේ ප්‍රශ්නයක් මතු වන්නේද නැහැ. එහෙත් මහ බැංකුව දැනට විණිමය වෙළඳපොළට බලපෑම් කරමින් සිටින්නේ එහි දිශානතියෙහි ලොකු වෙනසක් සිදු නොවන අයුරිනුයි. 

Sunday, October 13, 2024

මැතිවරණ දිනය නීත්‍යානුකූලද?

සරල තාක්ෂණික හේතු මත ඇතැම් අයගේ නාම යෝජනා අවලංගු වීම පිළිබඳව මේ දවස් වල යම් කතාබහක් ඇති වී තිබෙනවා. ඇතැම් අය විසින් මෙය "අනවශ්‍ය සීමා කිරීමක්" ලෙස දකිද්දී තවත් අය "ඒ තරම් දෙයක්වත් හරියට කර ගත නොහැකි වීමක්" ලෙස අදහස් පළ කර තිබෙනු දැකිය හැකියි. 

මට පෙනෙන විදිහටනම්, මේ මැතිවරණය ප්‍රකාශයට පත් කර තිබෙන්නේම පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ පණතට අනනුකූලවයි. 1988 අංක 15 දරන පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ (සංශෝධන) පණතෙන් සංශෝධිත 1981 අංක 1 දරන පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ පණතේ 10 වන වගන්තිය අනුව, පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පවත්වන දිනය "නාම යෝජනා කාල සීමාව අවසන් වන දිනයේ සිට සති පහකට නොඅඩු වූද සති හතකට නොවැඩි වූද දිනයක්" විය යුතුයි. 

ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක විසින් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරිමින් මැතිවරණ දිනය නිවේදනය කළ 2024 සැප්තැම්බර් 24 දිනැති අංක 2403/13 දරන ඇති විශේෂ ගැසට් පත්‍රය අනුව, "නාමයෝජනා කාලසීමාව වශයෙන් වර්ෂ දෙදහස් විසිහතරක් වූ ඔක්තෝබර් මස හතර වන දිනයෙන් ආරම්භව වර්ෂ දෙදහස් විසිහතරක් වූ ඔක්තෝබර් මස එකොළොස් වන දිනට අවසන් වන කාලසීමාව" නාමයෝජනා භාරගත යුතු කාලසීමාව ලෙස නියම කර තිබෙනවා. 

මේ අනුව, නාමයෝජනා කාලසීමාව අවසන් වූයේ ඔක්තෝබර් 11 සිකුරාදා දිනයි. එදින සිට සති පහකට නොඅඩු කාලයකින් පසු එළඹෙන පළමු දිනය නොවැම්බර් 15 සිකුරාදා දිනයයි. නමුත් මැතිවරණය සඳහා නියම කර තිබෙන දිනය නොවැම්බර් 14 දිනයයි. මෙය "නාම යෝජනා කාල සීමාව අවසන් වන දිනයේ සිට සති පහකට නොඅඩු වූද සති හතකට නොවැඩි වූද දිනයක්" නෙමෙයි. ඒ අනුව, මෙම දිනය පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ පණතේ 10 වන වගන්තියට අනුකූල නැහැ. 

මැතිවරණය පෝය දිනයකද පැවැත්විය නොහැකියි. නොවැම්බර් 15 ඉල් පුර පසළොස්වක පෝයයි. ඒ අනුව, මැතිවරණය පැවැත්විය හැකි මුල්ම දිනය වන්නේ නොවැම්බර් 16 දිනයයි. එහෙත්, කිසිදු අපේක්ෂකයකු හෝ දේශපාලන පක්ෂයක් මෙය ප්‍රශ්නයක් කරගෙන ඇති බවක් පෙනෙන්නට නැහැ. 



Monday, October 7, 2024

2024 පළමු මාස හයේ විදේශ අංශයේ ප්‍රගතිය


මේ සමඟ පළ කර තිබෙන වගුවෙහි පෙන්වා දී තිබෙන්නේ 2024 පළමු මාස හයේ විදේශ අංශයේ ප්‍රගතිය. පෙර (2023) වසරේ පළමු මාස හය සමඟ සැසඳීමක්ද එහි තිබෙනවා. අප මෙම සැසඳීම කරන්නේ විදේශ අංශය ඉතාම දුර්වලව පැවති 2021 හෝ 2022 වැනි වසරක් සමඟ නොවන බවද මතක තබා ගත යුතුයි.

වසරේ පළමු මාස හය තුළ ඩොලර් මිලියන 1,104ක ජංගම ගිණුම් අතිරික්තයක් වාර්තා වී තිබෙන අතර එය පෙර වසරට සාපේක්ෂව 74%ක වර්ධනයක්. 1956 වසරෙන් පසුව 2023 දක්වා කාලය තුළ ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තයක් වාර්තා වූයේ 1965 හා 1977 දෙවසර තුළ පමණක් බවද අප මෙහිදී මතක් කර ගත යුතුයි. 

මෙම වසර තුළ රුපියලේ අගය අධිප්‍රමාණය වූයේ ණය ගත් නිසා හෝ ණය නොගෙවා සිටි නිසා නොවන බව ඉහත වගුව දෙස බැලූ විට පැහැදිලි විය යුතුයි. රජය විසින් නිවැරදි රාජ්‍යමූල්‍ය ප්‍රතිපත්තියකුත්, මහ බැංකුව විසින් නිවැරදි මුදල් ප්‍රතිපත්තියකුත් පවත්වා ගත් විට විදේශ අංශය "ඉබේටම" වර්ධනය වෙනවා. 

මෙහිදී "ඉබේටම" යන්නෙන් අදහස් වන්නේ දේශීය හා විදේශීය සමාගම් හා පුද්ගලයින් විශාල පිරිසක් තනි තනිව පවතින තත්ත්වයට ප්‍රතිචාර දැක්වීම තුළ මෙය සිදු වන බවයි. සැලසුම් සහගත රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් මගින් විදේශ අංශය වඩාත් ශක්තිමත් කර ගැනීම කළ නොහැක්කක් නොවෙතත්, ප්‍රායෝගිකව බොහෝ අවස්ථා වලදී එවැනි සැලසුම් නිශේධනාත්මකව බලපෑමේ අවදානම දැකිය හැකියි. 

වසරේ පළමු මාස හය තුළ, පෙර වසරේ පළමු මාස හයට සාපේක්ෂව, භාණ්ඩ අපනයන ආදායම් 4.6%කිනුත්, සේවා අපනයන ආදායම් 36.2%කිනුත්, ප්‍රාථමික ආදායම් 17.8%කිනුත්, ද්වීතියික ආදායම් 10.8%කිනුත් වර්ධනය වී ඇති අතර සමස්තයක් ලෙස ජංගම ගිණුමේ ලැබීම් ඩොලර් මිලියන 1,501කින් වර්ධනය වී තිබෙනවා.

මීට අනූරූප ලෙස භාණ්ඩ ආනයන වියදම්, සේවා ආනයන වියදම් මෙන්ම ප්‍රාථමික වියදම්ද ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. සේවා ආනයන වියදම් 53%කින් පමණ ඉහළ ගොස් ඇති අතර එයට හේතුව ශ්‍රී ලාංකිකයින් විශාල ලෙස විදේශගත වීමයි. ද්වීතියික වියදම් වල පමණක් අඩු වීමක් දැකිය හැකියි. මෙයින් පෙනෙන්නේ රටේ ආර්ථිකය නැවත යහපත් අතට හැරෙද්දී ශ්‍රී ලංකාවේ වෙසෙන විදේශිකයින් තමන්ගේ අරමුදල් රටින් පිටතට ප්‍රේෂණය කිරීම විශාල ලෙස සීමා වී ඇති බවයි. මේ අනුව ජංගම ගිණුමේ ගෙවීම් කොටස ඉහළ ගොස් තිබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 1,032කින් පමණයි.

වසරේ පළමු මාස හයේ ජංගම ගිණුමේ අතිරික්තය ඩොලර් මිලියන 1,104ක් වුවත්, එම කාලය තුළ නිල සංචිත ඊට වඩා වැඩියෙන් ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. ඊට හේතුව මූල්‍ය ගිණුමේ ගෙවීම් වලට වඩා වැඩියෙන් එම ගිණුමටද අරමුදල් ලැබීමයි. මෙම තත්ත්වයන් සමඟ අපට ඉදිරි (2025) වසරේ පළමු මාස හය පිළිබඳ යම් විනිශ්චයකට පැමිණිය හැකියි.

වාහන ආනයනය ආරම්භ වීමෙන් පසුව ආනයන වියදම් ඉහළ යාමක් සිදු වෙනවා. එමෙන්ම ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම් අවසන් වූ පසු ණය වාරික හා පොලී ආපසු ගෙවීමටද සිදු වෙනවා. නමුත් මෙම වසරේ ජංගම ගිණුම් ශේෂය දෙස බැලූ විට පෙනී යන්නේ මෙම වසරේ තත්ත්වය එලෙසම පැවතියද එය ප්‍රශ්නයක් නොවන බවයි. එමෙන්ම පසුගිය දෙවසර තුළ සිදු වූ වර්ධනය අනුව, විශේෂ සැලසුමක් නැතත්, ඉදිරි වසර තුළ විදේශ අංශයේ ලැබීම් වල සැලකිය යුතු වර්ධනයක් අපේක්ෂා කළ හැකියි.

සැප්තැම්බර් මාසය අවසන් වෙද්දී නිල සංචිත ප්‍රමාණය ඩොලර් මිලියන 5,992 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබෙනවා. මාසය තුළ වැඩිවීම ඩොලර් මිලියන 33ක් පමණයි. මීට හේතුව මහ බැංකුව විසින් ලොකු මැදිහත් කිරීමක් නොකිරීමද, එසේ නැත්නම් මිල දී ගත් විදේශ විණිමය කිසියම් ණයක් ගෙවීම වෙනුවෙන් යෙදවීමද යන්න පැහැදිලි නැහැ. එය බොහෝ විට මේ සතිය අවසානයේදී දැනගන්න ලැබෙයි. 

Saturday, October 5, 2024

කජු කන්න ගිය ඇත්ත වියදම කීයද?


කජු කන්න ගිය වියදමක් ගැන පසුගිය දවස් වල යම් කතාබහක් ඇති වී තිබුණා. කජු කන්න යන වියදම් පියවන එක කජු කන තරම් ලේසි නැහැ.

පසුගිය 2023 වර්ෂයේදී කජු සංස්ථාවේ පාඩුව හරියටම රුපියල් 5,020,580.05ක්. ඒ කියන්නේ මිලියන පහක් නැත්නම් ලක්ෂ පණහක් වගේ. රජයේ සමස්ත වියදම එක්ක බලද්දී කජු ඇටද කොස් ඇටද කියලා අහන්න පුළුවන් තරමේ ලොකු පාඩුවක් නෙමෙයි.

කෙසේ වුවත්, කජු සංස්ථාවේ පරණ අවුරුදු වල පාඩු සියල්ල එකතු කළාම එය රුපියල් මිලියන 156 ඉක්මවනවා. ඒ කියන්නේ රුපියල් කෝටි 15කට වඩා වැඩි සමුච්ඡිත පාඩුවක්.

මේ විදිහට ගිණුම් ප්‍රකාශ වල දැකිය හැකි පාඩුව කියා කියන්නේ මේ වගේ ආයතන වල මුළු පාඩුව නෙමෙයි. එම මුළු පාඩුවෙන් විශාල කොටසක් තියෙන්නේ වෙනත් තැනක හැංගිලා. ඒ නිසාම, මේ ආයතන වල ගිණුම් ප්‍රකාශන අනුව ලාබ ලබන ගොඩක් අවුරුදු වලදී වුනත් ඇත්තටම වෙන්නේ පාඩුව වෙනත් තැනක සැඟවී තිබීමයි.

රුපියල් මිලියන 157කට ආසන්න කජු සංස්ථාවේ සමුච්ඡිත අලාබයෙන් පසුවත්, එහි ප්‍රාග්ධනය ලෙස රුපියල් මිලියන 447ක් පමණ ඉතිරි වී තිබෙනවා. ඒ කියන්නේ පොදු අරමුදල් වලින් රුපියල් මිලියන 604කට වඩා වැඩි මුදලක් කජු සංස්ථාව වෙත පොම්ප කර තිබෙනවා.

දැන් මේ විදිහට කජු සංස්ථාව වෙත පොම්ප කර තිබෙන්නේ බදු මුදල් වලින් වැය නොකර ඉතිරි කරගත් අරමුදල් නෙමෙයිනේ. ලංකාවේ රජය ඒ විදිහට සල්ලි ඉතිරි කර තිබෙන්නේ අවුරුදු පහ හයකදී පමණයි. අනෙක් හැම අවුරුද්දකදීම වුනේ ප්‍රාථමික අයවැය හිඟයක් පවත්වා ගනිමින් එය පියවීම සඳහා ණය වීම. ඒ කියන්නේ කජු සංස්ථාවට යට කරලා තියෙන රුපියල් මිලියන 604 රජය විසින් ණයට ගත්ත සල්ලි කියා කියන්න පුළුවන් (පසු සටහන: මෙයින් මිලියන 17ක් වාහන වල වටිනාකම වැඩි වීම නිසා නිවැරදිම ගණන මිලියන  587ක්.).

ඔය විදිහට ණයට ගත්ත රුපියල් මිලියන 604 සඳහා වාර්ෂිකව 10%ක පොලියක් ගෙවුවා කියා අපි හිතමු. ලංකාවේ රජය විසින් ඒ විදිහට පොලී ගෙවලා තියෙන්නෙත් ණය අරගෙනනේ. ඔය වැඩේ අවුරුදු 30ක් එක දිගට කළොත් කජු සංස්ථාවට යට කරලා තියෙන රුපියල් මිලියන 604 කීයක් වෙලාද? ගණන් හදලා බැලුවොත් රුපියල් මිලියන 10,539ක් වෙලා!

දැන් ඔය පාඩුව කජු සංස්ථාවේ ගිණුම් වල නැහැ. එහි තිබෙන්නේ රුපියල් මිලියන 157ක පාඩුවක් පමණයි. නමුත් කජු සංස්ථාව වෙනුවෙන් යට කළ මුදල සහ ඒ වෙනුවෙන් ගෙවූ පොලිය එකතු කළොත් ඊට සාපේක්ෂව විශාල මුදලක් පාඩු වෙලා තිබෙනවා. ඒ මුදල තිබෙන්නේ ශ්‍රී ලංකා රජයේ ණය ගොඩේ. ඔය විදිහට තමයි ශ්‍රී ලංකා රජයට වත්කම් නැතුව ණය එකතු වෙන්නේ.

මාළු කන්න ගිහින් තියෙන වියදම බැලුවොත් කජු කන්න ගිය වියදමටත් වඩා ගොඩක් වැඩියි. 2023 වර්ෂය අවසානයේදී ධීවර සංස්ථාවේ සමුච්ඡිත අලාබය රුපියල් මිලියන 1,702ක්. මේ ගිණුම් වල තිබෙන අලාබය. ඒ වෙනුවෙන් රජය යට කර තිබෙන මුදල රුපියල් බිලියන 1,520කටත් වඩා වැඩියි. ධීවර සංස්ථාව වෙනුවෙන් වාර්ෂිකව ගෙවන පොලී වියදම ධීවර සංස්ථාවේ ගිණුම් වල නැහැ. 

කජු සංස්ථාව වගේ සාපේක්ෂව කුඩා ආයතනයක් පාඩු ලැබුවත් ඒ පාඩු පියවීම සඳහා රජයේ අයවැයෙන් නැවත නැවත මුදල් වෙන් කරන එක අමාරු වැඩක් නෙමෙයි. ඒ නිසා, කජු සංස්ථාව පවත්වාගෙන යාම සඳහා වෙනත් පාර්ශ්ව වලට ණය වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. 

කජු සංස්ථාවේ කතාව ඔය වගේ වුනත්, ශ්‍රීලන්කන් ගුවන් සේවය හෝ ලංවිම වගේ විශාල ආයතන ලොකු පාඩු ලබද්දී ඒ පාඩු වල තරමට රජයේ අයවැයෙන් මුදල් වෙන් කරන්න අමාරුයි. මේ ආයතන වලට පාඩු ලබමින් දුවන්නත් බැහැ. දුවන්නනම් කොහෙන් හෝ අරමුදල් ලැබිය යුතුයි. ඒ නිසා මේ ආයතන වලට වෙනත් තෙවන පාර්ශ්ව වලට ණය වෙන්න සිදු වෙනවා.

මේ විදිහට තෙවන පාර්ශ්ව වලට ණය වූ විට අදාළ ආයතන වලට එම ණය වෙනුවෙන් පොලිය ගෙවන්නත් වෙනවා. ඒ පොලී වියදම් මූල්‍ය පිරිවැය ලෙස අදාළ ආයතනයේ ගිණුම් වල සටහන් වෙනවා. නමුත් හරියටම බැලුවොත් මේ විදිහට ගිණුම් වල සටහන් වෙන්නේත් මූල්‍ය පිරිවැය වලින් කොටසක් පමණයි. ඒ එම ආයතනය විසින්ම සෘජුව ණයට ගත්ත අරමුදල් කොටසේ මූල්‍ය පිරිවැය. රජය විසින් ණයට ගෙන ප්‍රාග්ධනය සේ යෙදවූ අරමුදල් වල මූල්‍ය පිරිවැය මේ ආයතන වල ගිණුම් වල සටහන් වෙන්නේ නැහැ. ඒවා සටහන් වෙන්නේ මධ්‍යම රජයේ ගිණුම් වලයි. 

සමහර වෙලාවට ලංවිම, තෙල් සංස්ථාව වැනි ආයතනයක් කිසියම් අවුරුද්දකදී ලාබ ලබන්න පුළුවන්. නමුත් ගිණුම් වල ලාබයක් පේන්න තිබුණු පමණින් එය ඇත්ත ලාබයක් වෙන්නේ නැහැ. ඇත්ත ලාබයක් කියා කියන්න පුළුවන් වෙන්නේ මෙවැනි ආයතනයක් වෙනුවෙන් රජය විසින් වැය කර තිබෙන මුදල වෙනුවෙන් වාර්ෂිකව පොලී ලෙස ගෙවිය යුතු මුදල රජයට ලබා දීමෙන් පසුවද ඉතිරියක් වන තරමේ ලාබයක් ගිණුම් වල පෙනේනම් පමණයි. 

රාධා පසුපස යන අනුර...


ජනාධිපතිවරණ සටනේදී අනුර කුමාර දිසානායකගේ තේමා ගීතයෙහි "සුබ නැකතට රට අනුරට"යැයි කියැවුනා. වැදගත් වැඩක් කරද්දී ඒ සඳහා සුබ නැකතක් යොදා ගන්න එක ලංකාවේ වගේම ඉන්දියානු කලාපයේ තවත් බොහෝ රටවල ප්‍රචලිත පුරුද්දක්. අනුර රට බාර ගත්තෙත් තේමා ගීතයෙන් කියවුනු විදිහේ සුබ නැකතකටද නැද්ද කියලා මම දන්නේ නැහැ. 

සමහර දේවල් සාර්ථකව සිදු වෙන්නනම් ඒ දේවල් සුදුසු වෙලාවක සිදු විය යුතුයි. උදාහරණයක් විදිහට විවිධ බෝග වර්ග වගා කරද්දී හොඳ ප්‍රතිඵලයක් ලබා ගන්නනම් සුදුසු දවසක වගා කළ යුතුයි. වාර්ෂිකව ගංවතුර එන ප්‍රදේශයකනම් ඒ දවස ගංවතුර ඇවිත් බැස ගියාට පසුව දවසක් වෙන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, වැස්ස නැති පායන දවසක්නම් වඩා හොඳ වෙන්න පුළුවන්. වැඩේ පටන් ගන්න උදේ කාලය වඩා සුදුසු වෙන්නත් පුළුවන්. 

ඔය වගේ දේවල් ගැන අත්දැකීම් ඇසුරෙන් ඉගෙන ගත් දේවල් මිනිස්සු කාලයක් තිස්සේ ඉදිරි පරම්පරා වලට දැනුම විදිහට සම්ප්‍රේෂණය කළා. එසේ කිරීම එකම වැරැද්ද නැවත නැවත නොකර සිටීමට උදවු වුනා. වැරදි දවසක බීජ වපුරලා එක පාරක් වරද්දා ගත්තට පස්සේ ඒ වැරැද්දම තවත් පාරක් කරන්න මිනිස්සු පෙළඹෙන්නේ කලාතුරකින්. 

වැඩක් කරන්න සුදුසුම දවස හොයා ගන්නනම්, පළමුව කාලය නිවැරදිව සලකුණු කර ගත හැකි ආකාරයේ දැනුමක් අවශ්‍ය වෙනවා. පොළොවේ දැකිය හැකි චක්‍රීය රටාවන් හා අහසේ දැකිය හැකි චක්‍රීය රටාවන් අතර සම්බන්ධය මේ සඳහා උදවු කරගන්න පුළුවන්. ඒ මගින්, මේ රටාවන් තුළ ගෙවෙන යම් මොහොතක් නිශ්චිත ලෙස ලකුණු කරගන්න පුළුවන්. නැකැත් හා ලග්න කියන්නේ මේ කාර්යයේදී යොදාගත් මං සලකුණු. 

ලග්න කියා කියන්නේ පොළොවේ සිට දැකිය හැකි අහස කොටස් දොළහකට බෙදීමෙන් පසුව ඒ එක් කොටසක් සංකේත තරු රටා ඇසුරෙන් හඳුනා ගන්නා ක්‍රමය. ඔය විදිහටම කොටස් විසි හතකට බෙදූ විට එක් කොටසක් නැකතක්. 

ඔය නැකැත් විසිහතෙන් එකක් තමයි අනුර නැකැත. එය අනුර රට බාර ගත් "සුබ නැකත" නෙමෙයි. හැබැයි අනුරගේ ගම් පළාත වූ අනුරාධපුරයට වගේම ලංකා ඉතිහාසයටත් සම්බන්ධ නැකතක්. 

සිංහලෙන් අනුර නැකත වී තිබෙන්නේ අනුරාධ නැකත. ඒ කියන්නේ අනුර කියන නම බිඳී ඇවිත් තියෙන්නේ අනුරාධ කියන නමෙන්. අනුරාධ කියන නම ලංකාවේ මහා වංශ ඉතිහාසය අනුව විජය සමඟ ලංකාවට පැමිණි ඇමතියෙකුගේ නමක්.

මහා වංශය (හත් වන පරිච්ඡේදය) අනුව අනුරාධ ගාම කියන්නේ විජයාවතරණයෙන් පසුව පිහිටුවනු ලැබූ පළමු ගම් පහෙන් එකක්.

 "ඔහුගේ ඇමැතියෝ ඒ ඒ තැන ගම් පිහිටවූහ. අනුරාධ නම් ඇමැති තෙමේ කොළොම් හෝ ගම් ඉවුරෙහි අනුරාධ නම් ගම පිහිට විය"

මහා වංශයට වඩා පැරණි මූලාශ්‍රයක් ලෙස සැලකිය හැකි දීප වංශයෙහි අනුරාධ යන නම "අනුරක්ඛ" ලෙස සඳහන්ව තිබෙනු දැකිය හැකියි. 

"විජයෝ විජිතෝච සෝ නාවං අනුරක්ඛෙනච - අච්චුතගාමෝ උපතිස්සෝ පඨමං තෝ ඉධාගතෝ"

"විජය, විජිත හා අනුරක්ඛද, අච්චුතගාම සහ උපතිස්සද පළමුව මෙහි පැමිණි අයයි."

ඉන් පසුව, දීප වංශයේ මෙසේද සඳහන් වෙනවා.

"විජිතෝ විජිතං මාපේසි, සෝ උරුවෙලං මාපයි - නක්ඛත්ත නාමකො මච්චෝ මාපෙසි අනුරාධපුරං"

මෙයින් කියන්නේ විජිත ඇමති විසින් හා උරුවේල ඇමති විසින් ඔවුන්ගේ නම් වලින් ගම් පිහිටුවද්දී, "නැකතක නම ඇති ඇමතියා" විසින් අනුරාධපුරය පිහිටවූ බවයි.  මේ කියන්නේ "අනුරාධ" හෙවත් "අනුර" නැකත ගැනයි. ඒ අනුව, අනුරාධ/ අනුර නම් ලංකා ඉතිහාසය තරමටම පැරණියි. උරුවේල නම දැන් භාවිතයේ නැතත්, "විජිත ඇමතිලා" තවමත් දැකිය හැකියි. 

අනුරාධ නැකතට එම නම ලැබී තිබෙන්නේ "රාධා පසුපස යන" යන අර්ථයෙන්. මෙහි රාධා ලෙස හැඳින්වෙන්නේ අනුර නැකතට පෙර නැකත වන විසා නැකතයි. "විසා" යන නම බිඳී එන්නේ "විශාඛ" යන්නෙන්. "වෙසක්" යන්න බිඳී එන්නේද "විශාඛ" යන්නෙන්. ලංකාවේ ක්‍රමය තරමක් වෙනස් වුනත්, තායිලන්තය වැනි ථෙරවාදී බෞද්ධ රටවල වෙසක් පෝය නිර්ණය කරන්නේ විසා නැකත මත පදනම්වයි. 

"විශාඛ" යන්නෙන් අදහස් වන්නේ අනුර නැකත සංකේතවත් කරන තරු රටාවට ආසන්නව පිහිටි තරු රටාවක්. පොළොව සිට අක්ෂය වටා බ්‍රමණය වෙද්දී මුලින් "විශාඛ" තරු රටාව දැකිය හැකි අතර "අනුරාධ" තරු රටාව ඒ පසුපස ගමන් කරනු දැකිය හැකියි.

"විශාඛ" නැකත රාධා දෙවඟනගේ ජන්ම නැකත සේ සැලකෙනවා. 

"යමුනා ගං තෙර තමළු ලතා සෙවණේ - යොහොඹු කුසුම් යහනේ...රාධා බලා හිඳී...."

රාධා නම බොහෝ විට කියැවෙන්නේ ක්‍රිෂ්ණා නමද සමඟයි.

"රාධා ක්‍රිෂ්ණා රාමා සීතා කිසි ලෙසකින් හෝ නොවෙමු අපි..."

අනුරාධ හෙවත් අනුර යනු රාධා අනුව (රාධා පසුපස) යන නැකැත් තාරකාවයි. ඒ අනුව, අනුර රාධා පසුපස යද්දී, රාධා කරන්නේ ක්‍රිෂ්ණාගේ බටනලා තනුවට නටන එකයි. 

අනුරාධ තාරකාව පිහිටියේ වෘශ්චික හෙවත් ස්කෝපියන් තාරකා පන්තියේ. මෙම තාරකා පංතිය හඳුනාගන්නේ ගෝනුස්සෙකු ලෙසයි. තාරකා පංතියේ ගෝනුස්සාගේ ඉදිරි අඬු දෙකෙන් අල්ලාගෙන සිටින සේ පෙනෙන්නේ අනුර නැකතයි.

හරියටම කිවුවොත් මේ විදිහට එක තරුවක් සේ පෙනෙන්නේ ප්‍රධාන තාරකා දෙකක් සහ තවත් තරු ගණනාවක්. මෙම ප්‍රධාන තාරකා දෙක  β¹ Scorpii සහ β² Scorpii ලෙස හැඳින්වෙනවා. මෙයින්  β¹ Scorpii ආලෝක වර්ෂ 530ක් ඈතින් පිහිටා ඇති අතර, β² Scorpii ආලෝක වර්ෂ 1,132ක් ඈතින් පිහිටා තිබෙනවා. 


ලෝකයේ රටවල ජාතික කොඩි අතරින් සංකීර්ණම සහ අපූරුම ජාතික කොඩියක් වන බ්‍රසීලයේ ජාතික කොඩියෙහි තරු සලකුණු අතරද β Scorpii හෙවත් අනුර නැකත දැකිය හැකියි. එම තාරකාවෙන් බ්‍රසීලයේ මරඤ්ඤෝ (Maranhão) ප්‍රාන්තය සංකේතවත් වෙනවා. 

Friday, October 4, 2024

ණය ප්‍රතිව්‍යුහකරණය අවසන් අදියරට...


ඔබ දැනටමත් දන්නා පරිදි, ජනාධිපතිවරණයට දින කිහිපයකට පෙර ශ්‍රී ලංකා රජය සහ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරහිමියන්ගේ නියෝජිතයින් කණ්ඩායමක් අතර ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර ප්‍රතිව්‍යුහගත කරන ආකාරය ගැන අවසන් එකඟතාවයක් ඇති කරගනු ලැබ, එම එකඟතාවය මත පදනම් වූ ගිවිසුමක් අත්සන් කළා. ඊට අමතරව ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කරහිමි ශ්‍රී ලාංකික ආයෝජකයින් සමඟ සහ චීන සංවර්ධන බැංකුව සමඟද අවසන්  එකඟතාවන්ට පැමිණියා. මෙසේ එකතාවයන්ට පැමිණියේ වසරකට වඩා වැඩි කාලයක් තිස්සේ සිදු කළ සාකච්ඡා හා හෙට්ටු කිරීම් වලින් පසුවයි. මෙම එකඟතාවයන් සඳහා පසුගිය රජයේ කැබිනට් අනුමැතිය ලැබුණා.

කෙසේ වුවද, ජනාධිපතිවරණය පැවැත්වෙන විටද මෙම ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම් හා අදාළ ප්‍රතිපත්තිමය එකඟතාවයන් ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් නෛතික කටයුතු කිසිවක් සිදුව තිබුණේ නැහැ. ඒ නිසා, අවශ්‍යනම් එම එකඟතාවයන් තුළ හිර නොවී මුල සිට අලුතෙන් සාකච්ඡා කිරීමේ අවස්ථාව ඉතිරි වී තිබුණා. දැන් පෙනී යන්නේ එවැනි අවදානමක් ගැනීමේ ස්ථාවරයක අලුත් ආණ්ඩුව නොසිටින බවයි.

ඇති කරගත් එකඟතාවය අනුව ඉදිරියට යන්නේනම් තවත් ඉතිරිව තිබුණේ පියවර කිහිපයක් පමණයි. එයින් පළමු පියවර වූයේ මෙම එකඟතාවය "සමානතා මූලධර්මය" උල්ලංඝනය නොකරන බව අනෙකුත් (ද්විපාර්ශ්වික) ණයහිමියන් විසින් පරීක්ෂා කර තහවුරු කිරීමයි. දෙවන පියවර වූයේ මේ සමස්ත ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ ක්‍රියාවලියෙන් පසුව ශ්‍රී ලංකාවේ ණය තිරසාරත්වය තහවුරු වන බව මූල්‍ය අරමුදල විසින් නිල වශයෙන් දැනුම් දෙනු ලැබීමයි.

මේ වන විට ඉහත කටයුතු දෙකම සිදු වී තිබෙනවා. ඊට අමතරව, අලුතෙන් පත් වූ ආණ්ඩුව විසින්ද ඉහත එකඟතා සියල්ල එලෙසම පිළිගනිමින් හා අනුමත කරමින්, එම එකඟතා අනුව දිගටම කටයුතු කිරීමට සූදානම්ව සිටිනවා. ඒ අනුව සියලුම පාර්ශ්ව දැන් මේ වැඩ පිළිවෙලට එකඟයි. ඉන් පසුව කළ යුතුව තිබෙන්නේ ස්වෛරිත්ව බැඳුම්කර හුවමාරුව සිදු කිරීම සඳහා ණය කළමණාකරුවෙකු ලෙස ඒ සඳහා සුදුසු අයෙකු තෝරා පත් කර ගැනීමයි.

මේ සඳහා ණය කළමණාකරුවෙකු පත් කර ගනු පිණිස පසුගිය මාර්තු මාසයේදී අයදුම්පත් කැඳවනු ලැබූ අතර ආයතන පහක් ඒ සඳහා අයදුම් කර තිබෙනවා. එම ආයතන අතරින් වඩාත්ම සුදුසුම ආයතනය ලෙස ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් සිටි බැංකුව තෝරා ගෙන තිබෙනවා. 

මේ අනුව, දැන් මෙම ක්‍රියාවලිය එහි අවසන් අදියර කරා පැමිණ තිබෙනවා. ඉතා ඉක්මණින්ම ණය හුවමාරුව සඳහා සිටි බැංකුව හරහා අයදුම්පත් කැඳවනු ලැබීමට නියමිතයි. ඊට සමාන්තරව චීන සංවර්ධන බැංකුව සමඟද ඉතා ඉක්මණින්ම අවසන් ගිවිසුමක් අත්සන් කෙරෙනු ඇති. 

ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ඇති කරගත් එකඟතා ආණ්ඩුව වෙනස් වීමෙන් පසුවද එලෙසම ඉදිරියට යාම ජාත්‍යන්තර වශයෙන් රට පිළිබඳව විශ්වාසනීයත්වය ශක්තිමත් කරවන්නක්. මීට සතියකට පෙර ෆිච් රේටිං ආයතනය විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ බංකොලොත් තත්ත්වය තව දුරටත් තහවුරු කරමින් සඳහන් කර සිටියේ මැතිවරණයෙන් පසු අලුත් ආණ්ඩුවක් බලයට පත් වීම නිසා ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳ අවිනිශ්චිතතාවයක් ඇති වී ඇති බවයි. එමෙන්ම, ඒ හේතුව නිසා ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම ප්‍රමාද විය හැකි බවයි. ඔවුන්ගේ අදහස වූයේ අලුත් ආණ්ඩුවේ දිශානතිය ගැන හරියටම අදහසක් ගැනීම සඳහා නොවැම්බර් මාසයේදී අයවැය ඉදිරිපත් කරන තුරු බලා සිටින්නට වනු ඇති බවයි.

Policy Uncertainty Following Elections: Sri Lanka's September 2024 Presidential election was won by one of the opposition leaders. Fitch believes the result add uncertainty to the country's policy direction and could lead to a delay in the completion of the foreign-currency debt restructuring or renegotiation of the IMF programme. The upcoming 2025 budget, to be adopted by November 2024, could offer clarity on the new government's policies.

දැන් දැකිය හැකි තත්ත්වය ෆිච් රේටිං ආයතනය විසින් දැක ඇති තත්ත්වයට වඩා ශුභවාදී තත්ත්වයක්. අලුත් ආණ්ඩුව විසින්ද කලින් ආණ්ඩුව විසින් ඇති කරගත් එකඟතාවයන් අනුව එලෙසම ඉදිරියට යාමට තීරණය කිරීම නිසා ණය ප්‍රතිව්‍යුහකරණය කිරීමේ ක්‍රියාවලිය අවසන් වීමට තවත් විශාල කාලයක් යන එකක් නැහැ. ඒ නිසාම අරමුදලේ ඊළඟ වාරිකය ලැබීමද ඉක්මන් වෙනවා. ඒ වගේම, බොහෝ විට මේ වසර අවසන් වීමට පෙර ශ්‍රේණිගත කිරීමේ ආයතන විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ බංකොලොත් තත්ත්වය ඉවත් කර සාමාන්‍ය ණය ශ්‍රේණියක් ලබා දීමට ඉඩ තිබෙනවා. විණිමය වෙළඳපොළ ප්‍රවණතා වලින් පෙන්නුම් කරන්නේද මේ සාධනීය නැඹුරුව විය හැකියි.

Tuesday, October 1, 2024

අවධමනය හමුවේ ණය තිරසාරත්වය


කොළඹ පාරිභෝගික මිල දර්ශකය අනුව, ගෙවුණු සැප්තැම්බර් මාසයේදී 0.5%ක අවධමනයක් වාර්තා වී තිබෙනවා. උද්ධමනය අඩු වෙනවා කියන්නේ හෙමින් හෙමින් වුනත් මිල ඉහළ යනවා කියන එක. නමුත් අවධමන තත්ත්වයක් කියන්නේ සමස්තයක් ලෙස මිල මට්ටම පහත වැටීමක්. 

තෙල් මිල පහත වැටීමේ බලපෑමද සැලකූ විට මේ අවුරුද්ද අවසන් වන තුරු දිගටම අවධමන තත්ත්වයක් තියෙන්නයි ඉඩ තියෙන්නේ. මහ බැංකුවේ පුරෝකථන අනුව පේන්නෙත් ඒ තත්ත්වයයි. 

මෙහි ප්‍රතිඵලයක් විදිහට මේ අවුරුද්දේ නාමික දදේනි අගය ඇස්තමේන්තුවට වඩා සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වෙන්න පුළුවන්. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රාජ්‍ය ආදායම්, ප්‍රාථමික අයවැය අතිරික්තය ආදිය රුපියල් වලින් ඇස්තමේන්තු මට්ටමේම තියෙද්දී වුවත්, දදේනි අනුපාත ලෙස ඇස්තමේන්තු වලට වඩා උඩට යන්න පුළුවන්.

කොහොම වුනත්, මේ වගේ තත්ත්වයක් ලොකුවට සතුටු වෙන්න පුළුවන් තත්ත්වයක් නෙමෙයි. මොකද දදේනි අනුපාතයක් ලෙස රාජ්‍ය ණය ප්‍රමාණයත් ඔය විදිහටම වැඩි වෙනවා. ඒ නිසා, රාජ්‍ය ආදායම දදේනි අනුපාතයක් ලෙස ඉලක්ක මට්ටමට ගියත්, රුපියල් වලිනුත් අවශ්‍ය ඉලක්කයට යන්නම වෙනවා.

දැනට ආණ්ඩුව විසින් අරගෙන තිබෙන වියදම් වැඩි වෙන තීරණ වන පොහොර සහනාධාරය හා ධීවරයින්ට දෙන ඉන්ධන සහනාධාරය කලින්ම සැලසුම් කර තිබුණු ඒවා බවයි වාර්තා වී තිබෙන්නේ. ඒ නිසා, තිබුණු සැලසුමට සාපේක්ෂව අමුතුවෙන් වියදම් වැඩි වීමක් නැහැ. කොහොමටත් මේ වියදම් විශාල වියදම් නෙමෙයි.

ඊට සාපේක්ෂව, රාජ්‍ය සේවක වැටුප් වැඩි කිරීම නොකරන්නේනම්, එයින් තිබුණු සැලසුමට සාපේක්ෂව සැලකිය යුතු ඉතිරියක් වෙනවා. සමහර දීමනා කප්පාදු කිරීම වගේ දේවල් වලින්නම් විශාල ඉතිරියක් වෙන්නේ නැහැ. සමස්තයක් ලෙස ගත්තහම දැනට සිදු කර තිබෙන වෙනස්කම් වලින් ඊළඟ IMF විමර්ශනයේදී ප්‍රශ්නයක් විය හැකි තරමේ දෙයක් වෙලා නැහැ. 

වෙබ් ලිපිනය: