බල්ලන්ට හොඳ දත් දොස්තරලා සහ බල්ලන්ට විසිකරන සල්ලි

පසුගිය සතියේ දිනෙක මා දැනට ජීවත්වන නිවස අසල පිහිටි සත්ත්ව රෝහලක විවෘත දිනයක් (open house) තිබුණේය. ඇමරිකාවේ විවිධ සේවාවන් සපයන ආයතන වල සාමාන්‍යයෙන් වසරකට දිනක් හෝ දින කිහිපයක් මෙවැනි විවෘත දින පැවැත්වේ. මෙසේ විවෘත දිනක් ලෙස දැනුම් දීමක් කර ඇති විට කලින් දැනුම් දීමක් නොකර ඕනෑම කෙනෙකුට එවැනි ස්ථානයකට ඇතුළු වීමට මෙන්ම එහි විවිධ අංශ වල කටයුතු කෙරෙන ආකාරය දැක බලා ගැනීමට පුළුවන.

සාමාන්‍යයෙන් අවසරයක් නොමැතිව වෙනත් අයෙකුගේ නිවෙසකට ඇතුළු වීම සිදු නොවන ඇමරිකාවේ ඇතැම් අවස්ථා වල පුද්ගලික නිවෙස් වලද මෙවැනි විවෘත දින ප්‍රකාශ කෙරේ. බොහෝ විට එවැන්නක් සිදුවන්නේ නිවෙසක් හෝ නිවෙසක ඇති අනවශ්‍ය භාණ්ඩ විකිණීමට අවශ්‍ය වූ විටය. වෙනත් හේතු මත විවෘත දින ප්‍රකාශයට පත් කෙරෙන අවස්ථාද තිබේ. මෙය වෙනත් බටහිර රටවලද සිදුවන දෙයකැයි මම සිතමි.

මා පෙර කී රෝහල විශාල එකක් නොවේ. මා හිතන පරිදි පශු වෛද්‍යවරුන් හතර පස් දෙනෙකු එකතුව කරන ව්‍යාපාරයකි. බොහෝ විට ඇමරිකාවේ සාමාන්‍ය වෛද්‍යවරුන්ද හතර පස් දෙනෙකු එකතු වී මේ අයුරින් වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර මධ්‍යස්ථාන පවත්වාගෙන යයි. ඇමරිකාවේ පශු වෛද්‍යවරු හැටපන්දාහක් පමණ සිටිති. සංසන්දනාත්මකව, වෛද්‍යවරු සහ ශල්‍යවෛද්‍ය වරු ලක්ෂ හතක් පමණද දන්ත වෛද්‍ය වරු ලක්ෂ එකහමාරක් පමණද සිටින අතර ආර්ථික විද්‍යාඥයින් සිටින්නේ විසි එක් දහස් පන්සියයක් පමණි.

කෙසේ වුවද, පශු වෛද්‍ය වරුන් සාමාන්‍යයෙන් ගොවිපොළ සතුන් සඳහා ප්‍රතිකාර කරන්නන් සහ සුරතල් සතුන් වෙනුවෙන් ප්‍රතිකාර කරන්නන් ලෙස විශේෂීකරණය වී සිටින අතර මෙයින් එක් කොටසක් සාමාන්‍යයෙන් අනිත් කාණ්ඩයේ සතුන්ට ප්‍රතිකාර කරන්නේ නැත.

ලංකාව වැනි දියුණු වෙමින් පවතින රටවල සෞඛ්‍ය සේවා සැපයීම සඳහා අවශ්‍ය වන මිනිස් සම්පත් වලට සාපේක්ෂව භෞතික සම්පත් ඇත්තේ ඉතා අඩුවෙනි. එහෙත්, සංවර්ධිත රටවල දක්නට ලැබෙන්නේ එහි අනිත් පැත්තයි. ලංකාවේදී රෝගියෙකුට පෝලිමේ සිට වෛද්‍යවරයා සිටින කාමරයට යාමට සිදුවන අතර අවශ්‍ය වෙනත් පරීක්ෂණ සඳහා අදාළ තැන් වලට යාමට සිදුවේ. එහෙත්, බටහිර රටකදී (මට අත්දැකීම් ඇති රටවලට අදාළව) පළමුව රෝගියාට කාමරයක් ලැබෙන අතර වෛද්‍යවරයා හෝ වෛද්‍යවරිය මෙන්ම හෙද නිලධාරියා හෝ නිලධාරිනියද කරන්නේ මේ කාමරයට පැමිණ රෝගියා හමුවීමයි.

මා පෙර කී සත්ත්ව රෝහලේ (මෙන්ම එවැනි වෙනත් සත්ත්ව රෝහල් වලද) කටයුතු සිදුවන්නේද මේ අයුරින්මය. යමෙකු තමන්ගේ සුරතල් බල්ලා හෝ පූසා සමඟ මෙවැනි රෝහලකට පැමිණි පසුවද සාමාන්‍යයෙන් මුලින්ම සිදුවන්නේ කාමරයක් ලබා දීමයි. මේ කාමරය සාමාන්‍ය කාමරයක් නොවේ. වෛද්‍ය වරයෙකුට/ වරියකට හෝ හෙද නිලධාරිනියකට/ නිලධාරියෙකුට මූලික පරීක්ෂාවන් කිරීමට අවශ්‍ය සියළු උපකරණ මෙවැනි සෑම කාමරයකම තිබේ. වෙනත් කාමරයකට යා යුත්තේ ශල්‍ය කර්මයක් හෝ දන්ත චිකිත්සාවක් වැනි කටයුත්තක් වෙනුවෙන් පමණි.

අප පෙර කී සත්ත්ව රෝහලේ ගත කළ කාලය තුළ එහි ශල්‍යාගාරයේ කටයුතු සිදුවන ආකාරයත් (සැබෑ ශල්‍ය කර්මයක් නොවේ), සතුන්ගේ දන්ත සෞඛ්‍යය සුරැකීමට කටයුතු සිදු කරන ආකාරයත් ගැන තොරතුරු දැන ගත්තෙමු. මෙහිදී, මගේ දරුවෙකුගේ ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරු දෙමින් එහි සිටි පශු දන්ත වෛද්‍යවරයා පැහැදිලි කළේ මිනිසුන් භාවිතා කරන දන්තාලේප වල ඇති රසායන ශරීරගත වීම බල්ලන්ගේ හා පූසන්ගේ ශරීර සෞඛ්‍යයට අහිතකර බැවින් සතුන් සඳහා වෙනස් රසායනික අඩංගු දන්තාලේප භාවිතා කරන බවයි. එමෙන්ම, මින්ට් වැනි රසකාරක වෙනුවට මස් රස දැනෙන රසකාරක යොදාගන්නා බවයි. 

පශු දන්ත වෛද්‍යවරු  පශු වෛද්‍යවරු අතරින් තවදුරටත් විශේෂීකරණය වී සිටින වෘත්තීය කණ්ඩායමකි. අප සමඟ කතා කළ පශු දන්ත වෛද්‍යවරයා පැවසුවේ සතුන්ගේ දත් පවිත්‍ර කිරීම හා පිරවීම වැනි මූලික කටයුතු සියල්ල මේ ස්ථානයේදී සිදුකරන නමුත් වඩා විශේෂී කටයුතු සඳහා අදාළ සතාව සතුන් සඳහා ප්‍රතිකාර කරන අදාළ කාර්යය සඳහා විශේෂඥ පුහුණුවක් ඇති පශු දන්ත වෛද්‍ය විශේෂඥයෙකු වෙත (උදාහරණයක් ලෙස veterinary endodontist කෙනෙක් වැනි) යොමු කරන බවයි.

බොහෝ ඇමරිකානුවන්ට තමන්ගේ නිවසේ සිටින බල්ලා හෝ ඇතැම් විට පූසා නිවසේම සාමාජිකයෙකු වැනිය. එම සතුන් සත්ත්ව වෛද්‍ය වරයෙකු වෙත ගෙන යන්නේ රෝගී වූ විටම නොවේ. වාර්ෂික වෛද්‍ය හා දන්ත වෛද්‍ය හමු ආදිය මෙවැනි සුරතල් සතුන් හා අදාළවද සිදුවේ. මේ කටයුතු මිල අධික බැවින් සතුන් සඳහා වෛද්‍ය රක්ෂණ ලබා ගැනීමද සිදුවේ. එමෙන්ම, මේ සතුන්ට කෑම ලෙස නිවසේ ඉතිරි වන දෑ දෙන්නේ නැත. ඔවුන්ට සුදුසු ආහාර වෙනම මිලදීගෙන පිළියෙළ කර දෙන අතර, මෙවැනි සත්ත්ව ආහාර, සතුන්ගේ සෙල්ලම් බඩු, දත් බුරුසු වැනි උපකරණ ආදිය සඳහා සුපිරි වෙළදසැල් සියල්ලකම වාගේ වෙනම පේලියක් වෙන්වී තිබේ. බොහෝ නගර වල සතුන් සඳහා වූ දිවා සුරැකුම් මධ්‍යස්ථාන මෙන්ම වෙනම උද්‍යානද තිබේ.

ඇමරිකාවේ සුරතල් සතුන් හා අදාළ ආර්ථිකය ඩොලර් බිලියන හැට ඉක්මවූ කර්මාන්තයකි. සංසන්දනාත්මකව ලංකාවේ සමස්ත ආර්ථිකයම ඩොලර් බිලියන අසූවකි. පෙර කී ඩොලර් බිලියන හැටෙන් බිලියන 23.0 ක් සුරතල් සතුන්ගේ ආහාර වෙනුවෙන්ද, බිලියන 15.4ක් පසු පශු වෛද්‍ය සේවාවන් සඳහාද, බිලියන 14.3ක් ඖෂධ ආදී සැපයුම් වෙනුවෙන්ද වැයවේ.

අප පිවිසි ඉහත රෝහලේ ඉදිරිපස පූසන් තිදෙනෙකුද විකුණන්නට තබා තිබුණු අතර මගේ දරුවෙකු මේ පූසෙකුගේ මිල විමසීය. මිල එතරම් අධික නොවූවත් මිල දී ගන්නා අයෙකු පූසන් තිදෙනාම මිල දී ගත යුතු වීම කොන්දේසියක් විය. මෙයට හේතුව වූයේ කලක් එකට හැදී වැඩී ඇති පූසන් තිදෙනා වෙන් කරන්නට වත්මන් අයිතිකරුගේ ඇති නොකැමැත්තයි.

***

පසුගිය සතියේ අපි විවෘත දිනයක් පැවති තවත් තැනකට ගියෙමු. ඒ විවෘත දිනය පැවැත්වුනේ මා සමඟ සේවය කරන මිතුරියකගේ නිවසේය. මෙය විවෘත දිනයක් වන්නේ ඒ බව දන්වමින් අපේ ආයතනයේ සියල්ලන්ටම විද්‍යුත් තැපැල් පණිවුඩයක් එවා තිබුණු බැවින් මිස ඇගේ නිවස ඕනෑම කෙනෙකුට විවෘත කර තිබුණු නිසා නොවේ. මේ විවෘත දිනය පැවැත්වීමට හේතුව වූයේ ඇගේ දෙවන පුතු නිවසට පැමිණීමයි. මේ දරුවා අප්‍රිකානු රටක උපන් දරුවෙකි. දරුවා නීත්‍යනුකූලව භාර ගැනීම වසර දෙකකටත් පෙර සිදු කර තිබුණත් ඒ හා සම්බන්ධ නීතිමය කටයුතු නිමකර ඔහුව ඇමරිකාවට ගෙන ඒමට හිතුවාට වඩා බොහෝ කල් ගත වී තිබුණේය. ඔවුන්ගේ පළමු දරුවාද මෙසේ වෙනත් රටක මවුපියන්ට දාව ඉපදුනු දරුවෙකි.

මගේ මිතුරිය මෙන්ම ඇගේ සැමියාද ඉහළ ආදායම් ලබන රැකියා කරන අයයි. ඔවුන්ගේ ඉඩකඩ ඇති නිවස මෙන්ම ගෙවත්තද දරුවන්ට ගැලපෙන සේ මුළුමනින්ම වෙනස් කර තිබුණේය. සති දෙකකට පෙර තමන්ගේ අළුත් නිවසට පැමිණි මේ දරුවා සිටියේ ඉමහත් ප්‍රබෝධයකිනි. තවමත් ඉංග්‍රීසි නුහුරු ඔහුගේ අප්‍රිකානු-ප්‍රංශ කතා තේරෙන කිසිවකු නොසිටියත් ඔහුගේ කියවිල්ලේ අඩුවක් තිබුණේ නැත. මගේ මිතුරිය පැවසූයේ පෙර දින මේ දරුවාගේ ජීවවිද්‍යාත්මක මව සමඟ කතා කරන්නට අවස්ථාව සලසාදුන් විට ඔහු සංවේදී වනු ඇතැයි සිතා සිටියත් කිසිදු කලබලයක් නැතිව ටික වෙලාවක් කතා කර 'බායි' කියා පරිගණකයෙන් ඉවත් වූ බවයි.

***
ඇමරිකාවේ පොදු පුස්තකාල ආශ්‍රිතව විවිධ වැඩ සටහන් ක්‍රියාත්මක වේ. නොමිලේ පෙන්වන චිත්‍රපටි, ඉංග්‍රීසි හා ස්පාඤඤ භාෂා පංති, පරිගණක පංති ආදිය මෙවැනි වැඩ සටහන්ය. පසුගිය සතියේ මෙවැනි වැඩ සටහන් අතර තිබුණේ මාළු ඇල්ලීමේ වැඩමුළුවකි. මෙය සංවිධානය කර තිබුණේ වැඩිහිටියන්ට හා දරුවන්ට එකට සහභාගී විය හැකි පවුලේ වැඩ සටහනක් ලෙසිනි. මාළු ඇල්ලීමට අවශ්‍ය මූලික උපකරණ මෙන්ම මූලික පුහුණුවක්ද ලබාදෙන බව සඳහන් කර තිබුණේය.

***

මගේ දරුවෝද වෙනත් සම වයසේ දරුවන් මෙන් සුරතල් සතුන්ට ලොකු කැමැත්තක් දක්වති. මෙතෙක් කල් සංචාරක ජීවිතයක් ගෙවා ඇති, ළඟදී ඒ තත්ත්වයෙන් මිදෙන්නට සැලසුමක්ද නැති මගේ විසිකර යා නොහැකි දේවල් ගොඩගසා ගන්නට ඇති විශාල නොකැමැත්ත නිසා ඔවුන්ට තවමත් මේ කැමැත්ත ඉටු කරගන්නට ලැබී නැත. කලකට පෙර මා මගේ වැඩිමල් දරුවාට ඔහුගේ උපන්දිනයට සුරතල් මසෙකු මිලදී ගෙන දුන්නෙමි. එයින් අනතුරුව සිදුවූයේ ඔහු විසින් මාළු ආහාරයට ගැනීම නැවැත්වීමයි.

(Image: southvalleyanimalclinic.com)